Мазмұны:
Кіріспе
1 Ұзақ мерзімді активтерді аудиттеудің теориялық негіздері
1.1. Ұзақ мерзімді активтер, жалпы сипаттамасы мен олардың
1.2. Ұзақ мерзімді активтердің есебін аудиттеудің маңызы, міндеттері
1.3. Ұзақ мерзімді активтерді аудиттеуді нормативтік-әдістемелік реттеу
2. Кәсіпорын нысанындағы ұзақ мерзімді активтерді аудиттеуді ұйымдастыру
2.1. Кәсіпорынның шаруашылық қызметіне сипаттама және есеп саясаты
2.2. Кәсіпорын бойынша ұзақ мерзімді активтердің есебін реттеу
2.3. Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді активтердің аудиті
3. Негізгі құралдардың аудитін жетілдіру жолдары
3.1. Қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану арқылы негізгі құралдардың
Қорытынды
Пайдаланылған ақпарат көздері
Кіріспе
Нарық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілерде бухгалтерлік есептің
Бухгалтерлік есеп және есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргізуші
Еліміздің егемендік алып, өз алдына ел болғанына да
Кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметі тек қана материалдық, еңбек, қаржы
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі болып өндірісте ұзақ уақыт
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп отырған барлық субъектілерге
Сол себепті, бұл курстық жұмысымның мақсаты болып кәсіпорында
негізгі құралдардың есебі мен материалдық емес активтердің есебін
негізгі құрал мен материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу
ұзақ мерзімді қаржы салымдарының есебін ұйымдастыру;
ұзақ мерзімді активтердің аудитін ұйымдастыру әдістемесін қарастыру.
Курстық жұмысымның зерттеу объектісі ретінде «ТЕҢІЗШЕВРОЙЛ» біріккен кәсіпорынын
Ұзақ мерзімді активтерді аудиттеудің теориялық негіздері
1.1. Ұзақ мерзімді активтер, жалпы сипаттамасы мен олардың
Ұзақ мерзімді активтер деп кәсіпорында бір жылдан артық
негізгі құралдар;
материалдық емес активтер;
ұзақ мерзімді инвестициялар;
ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар.
Жалпы негізгі құралдар – деп өндірісте ұзақ уақыт
«Негізгі құралдарға» - қозғалмайтын мүлік, жер учаскілері, үйлер
Көлемінің үлкенді-кішілігіне, бағасының азды-көптілігіне қарамастан пайдалану мерзімі бір
Барлық «негізгі құралдар» өздерінің өндіріске қатысуына қарай өндірістік
«Негізгі құралдарды» халық шаруашылығының салаларына қарай топтастырған кезде
Егер шаруашылық субъектідегі негізгі құралдардың бәрі тек қана
Материалдық активтер сатылып алыну мақсатына қарай төмендегідей 3
а) негізгі құралдар;
б) тауарлы-материалды қорлар;
в) қаржылық инвестициялар.
Мысалы: субъектінің шаруашылық қызметін атқару барысында қажет болып
Негізгі құралдар алдына қойған мақсатына және атқаратын қызметіне
а) үйлер (тұрғын үй, кеңсе үй, қойма, тағы
ә) ғимараттар (көпірлер, аспалы жолдар, жасанды су қоймалары,
б) өткізгіш тетіктер (жұмыс машиналары, энергия бөлетін
в) машиналар (бумен жұмыс істейтін және іштен жанатын
г) тасымалдау құралдары (жолаушылар және жүк таситын көліктер,
ғ) құрал-саймандар мен жабдықтар (шкафтар, бактар, контейнерлер, тағы
д) шаруашылық құрал-жабдықтары (диван, креслолар, кілемдер, сейфтер, тағы
е) жер (шаруашылық субъектінің сатып алған жер
ж) жерді жақсартуға (өңдеуге) жұмсалған күрделі шығын;
к) басқа да негізгі құралдар (кітапхана қорлары
Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншіктік,
Жұмыс істейтіндерге өндіріс процесіндегі, яғни қолданыстағы негізгі құралдар
Жұмыс істемейтін негізгі құралдардың қатарына тоқтатылған, белгілі себептермен
Сақтауда тұрған негізгі құралдардың қатарына келешекте, яғни алдағы
Мүліктік түгендеуге байланысты негізгі құралдар инвентарлық және инвентарлық
Шаруашылық субъектілерінде ұзақ мерзімді активтер қатарына материалдық емес
Шаруашылық субъектілерінде объектілерді материалдық емес активтертердің қатарына кіргізу
Жалпы материалдық емес активтер деп – белгілі бір
Материалдық емес активтердің қатарына шаруашылық субъектісінің сатып алған
Материалдық емес активтер кәсіпорынның балансында бастапқы құны бойынша
Мұнай газ секторындағы кәсіпорындарда материалдық емес активтерге бірінші
Материалдық емес активтер шартты түрде 4 топқа бөлінеді:
Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер;
Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер;
Қолдану, пайдалану құқықтарымен байланысты материалдық емес активтер;
Материалдық емес активтертердің басқа да түрлері.
Бірінші топқа «ноу-хау», ЭЕМ мен мәліметтер базасын бағдарламалық
Кең мағынасында «ноу-хау» техникалық құжаттама түрінде рәсімделген, бірақ
Өндірістік ақпаратты пайдалану құқықтарын есепке алу. Оған материалдық
Ұйымдастыру шығындары. Бірлескен немесе акционерлік кәсіпорындарды құру кезеңінде
ЭЕМ бағдарламасымен жабдықтау – кәсіпорын иенденген, ұзақ уақыт
Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтерге көбінесе тауар
Тауардың шыққан жерінің атауы – тауарды таңбалау үшін
Нарықтық экономика жағдайында тауар таңбасы кәсіпорынның өте қымбат
Бірақ ол үшін тауар таңбасының құнын білу керектігін
Қолдану, пайдалану құқықтарымен байланысты материалдық емес активтер. Бұл
Патенттер. Патент оның ұстаушысының патент қамтыған нәрсесін, процесін
Өнеркәсіптік үлгілер. Мұндай материалдық емес активтерді пайдалануға айрықша
Лицензия (еркіндік, құқық деген латын сөздерінен алынған) –
Субъект бойынша:
Қазақстан Республикасының заңды және жеке тұлғаларына берілетіндер;
шетелдік заңды және жеке тұлғаларға, азаматтығы жоқ тұлғаларға,
Қызмет ету көлемі бойынша:
негізгі – мерзімі шектеусіз, белгілі бір қызмет түрімен
бір жолғы (бірақ рет пайдалануға берілетіндер) – белгілі
операциондық – валюта заңдылығымен анықталған, валюталық құндылықтарды пайдаланумен
Мерзімдік әрекеті бойынша:
тұрақты – берілген мерзімі шектелмеген;
уақытша – белгілі бір мерзімге берілген.
Мұндай лицензия секілді материалдық емес активтер мұнайгаз секторындағы
Инвестицияға тоқталсақ, жалпылай алғанда, инвестиция дегеніміз – бүгінгі
Инвестицияның көзі болып жаңадан жасалған қосымша құнның, яғни
Нақтылық инвестиция дегеніміз – шаруашылық субъектісіндегі белгілі бір
Қаржылық инвестиция дегеніміз – акционерлік қоғамдар немесе мемлекет
Инвестицияның бұл жоғарыда айтылған екі түрін бірімен-бірі бәсекелесуші
Қаржылық инвестициялар иелену мерзіміне қарай мынадай категорияларға жіктеледі:
а) қысқа мерзімдік – иелену мерзімі бір
б) ұзақ мерзімдік – иелену мерзімі
Жылжымайтын мүліктерге салынған инвестицияларды иеленуші субъектілер ұзақ мерзімдік
Тәуелсіздік алғаннан кейінгі уақыттары барысында экономика жолымен даму
Шетел капиталының біздің елімізге жұмсалынуы еліміздің бюджетіне түсетін
Жергілікті халық үшін жаңа жұмыс орындары пайда болады
Жаңа алдыңғы қатарлы халықаралық дәрежеге сай техника мен
Дебиторлық борыш – деп белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты
«Дебиторлық борыш» -дегеніміз, бұл – иелік ету хұқын
Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық борыштар
Олардың қатарына төмендегілер жатады:
активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын-ала) төлем;
тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестігі арасындағы
басқадай дебиторлық борыштар.
Жоғарыда көрсетілгендей шаруашылық субъектісінің ұзақ мерзімді активтері қатарына
1.2. Ұзақ мерзімді активтердің есебін аудиттеудің маңызы, міндеттері
Үлкен кәсіпорындарды санамағанда, өндірістік қызметпен айналысатын көптеген кәсіпорындар
Ұзақ мерзімді активтердің ішкі бақылауы туралы жалпы түсінік
Ақпарат көздері қаржылық есептілік баптарынын бекітілген дұрыстық категориялары
• Есепте көрсетілген ұзақ мерзімді активтер (ҰМА) бар,
•ҰМА қалдығы түгелдеу қортындыларында көрсетілгендігін.
• Барлық ҰМА кәсіпорын меншігі болып табылады және
ҰМА кірісі мен шығысы бойынша барлық операциялар бухгалтерлік
ҰМА синтетикалық есебінің шоты бойынша айналымы және сальдосы
• Алынған ҰМА құнына оларды сатып алу бағасы,
• ҰМА-ді қайта бағалау
• Амортизация қабылданған әдісі бойынша дұрыс есептелгендігін
• Болған операциялар бастапқы есеп құжаттарында тіркелуі тиіс
• Қаржыландыруға жататын бір де бір бап шығындарға
• Кәсіпорын мүлікке иелік етуге заңды құқығы бар
• Мүлік тірлік мақсатында салымға салынбағандығын
ҰМА-дің сыныпталғандығын және қаржылық есеп беруге тура көшірілгендігін.
ҰМА жайлы ақпаратың бухгалтерлік есеп стандарттарына
Ұзақ мерзімді активтерге байланысты шаруашылық операцияларды бақылауды тестілеу
Бухгалтерлік есептегі ұзақ мерзімді активтердің мүмкін бұрмалаушылықтары. Ішкі
Негізгі құралдарды уақытынан тыс кірістеу;
Негізгі құралдар (НҚ) объектілерінің бастапқы құнын дұрыс анықтамау;
Амортизация толық есептелген НҚ объектілеріне тозу есептеу;
Капиталға жөндеу жүргізу үшін ақау актілері мен сметалардың
НҚ объектілерінің нарықтық құнын дәлелдеу құжаттарысыз қайта бағалау;
ҰМА-ді өз меншігіне алу мақсатымен есептен шығару;
Есептеу негіздеріне дұрыс емес пайдалану мерзімі көрсетілгенде;
Бастапқы құжаттарының жетіспеушілігі;
Дұрыс емес есеп жүргізу;
ҰМА- ді түгелдеуді тек формальді түрде жүргізу;
Аудит мақсаттарына жету үшін мына мәселелерге көңіл бөлі
ҰМА-ді сақтау және пайдалану шарттарын зерттеу;
ҰМА қозғалысы бойынша операциялардың есептегі дұрыс рәсімделуіне көз
ҰМА бойынша есептелген амортизацияны растау;
НҚ-ға жасалған жөндеу жұмыстарының көлемін және таңдалған әдісіне
Қаржылық есеп беруді құру алдындағы ҰМА—ге жүргізілген түгелдеудің
Шот-фактура, келісім-шарт, жалдау туралы келісім, сақтандыру полистары, белгілер,
Ұзақ мерзімді акгивтердің сақталуына, пайдаланылуына тексеру жүргізу
Ұзақ мерзімді активтердін пайдаланылуна, сақталуына тексеру жүргізу, олардың
Аудитор, есеп мәліметтерін зерттеу процессінде негізгі құралдар объектілерінің
Ұзақ мерзімді активтердің талдамалық есебін дұрыс ұйымдастыруын анықтағаннан
Осы алынған мәліметтердің барлығы, типтік шоттар жоспарының 10,12
Ұзақ мерзімді активтердің қозғалысы бойынша операцияларды тексеру
Негізгі құралдар объектілерінің түсуін есепке алудың заңдылығы, тиімділігі
Типтік операцияларды тексеру таңдау арқылы, ал типтік емес
Негізгі құралдар қозғалысы бойынша аудит кезінде негізгі құралдар
Аудитор міндетіне кіріс құжаттарына барлық деректемелердің, инвентарлық объектілердің
Аудит процессінде кәсіпорын балансынан сапалық ескірген, тозған және
Негізгі құралдар объектілерін баланстан шығару дұрыстығын тексеру кезінде
Негізгі құралдардың жарамсыздығын, оларды қалпына келтіру мүмкін еместігін
1.3. Ұзақ мерзімді активтерді аудиттеуді нормативтік-әдістемелік реттеу
Бухгалтерлік есептің әдістемелік негіздері, ұйымдастыру мен жүргізу тәртіп
Есепті реттеу- есеп жүйесіне тәртіп пен ұйымдастыруды енгізу
Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы
Нормативті құжаттар жүйесінің бірінші заңнамалық деңгейіне мына
1. Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі
2. Қазақстан Республикасы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік
3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы «Аудиторлық қызмет туралы»
4. Қазақстан Республикасының «Салықтар мен басқа да бюджетке
Бұл Заңның күші: дара кәсіпкерлерге, заңды тұлғаларға, шетелдiк
Заңнамаға сәйкес бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiктiң мақсаты
Бухгалтерлік есепті нормативтік реттеудің екінші деңгейі бухгалтерлік есеп
Бухгалтерлік есеп стандарттары - есеп жүйесін реттеудің екінші
Халықаралық қаржылық есеп беру стандартының негізгі мақсаты
қаржылық ақпаратты құру барысында қажетті міндеттер;
ақпараттық жүйені құру принциптері;
осы ақпараттардың сапалық сипаттамалары;
қаржылық есеп беру элементтері;
өлшеу және мойындау критерийлері;
Шаруашылық субъектілерінде негізгі құралдардың есебі Қаржылық есептің халықаралық
Негізгі құралдардың есебінде Қазақстан Республикасының заңдылықтары немесе мемлекеттік
негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісі (НҚ-1);
жөнделген, қалпына келтірілген, жаңартылған объектілерді
қабылдау-тапсыру актісі (НҚ-2);
негізгі құралдарды шығару актісі (НҚ-3);
автокөлік құралдарын шығару актісі (НҚ-4);
негізгі құралдар есебінің мүліктік карточкасы (НҚ-5);
негізгі құралдар есебі бойынша мүліктік карточкалардың тізімі
(НҚ 6);
негізгі құралдар қозғалысы есебінің карточкасы (НҚ-7);
жалдағы (ұзақ мерзімді жалдағы) негізгі құралдар есебінің
карточкасы
материалдық-жауапты тұлға бойынша негізгі құралдардың мүліктік
тізімі (НҚ-9) (тұрған жерлері және пайдалануы бойынша) –
Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы
Негізгі құралдардың есебі №6 «Негізгі қорлар (құрал-жабдықтардың) есебі»
Қазақстан Республикасының 2007-жылыдың 28-ақпанындағы “Бухгалтерлік есеп және қаржылық
Ұзақ мерзімді (айналыстан тыс) активтер дегеніміз ұзақ уақыт
Бухгалтерлік есепті нормативтік реттеудің үшінші деңгейі- кәсіпорында қолданылатын
Бухгалтерлік есепті реттеудің төртінші деңгейі мекемеде бекітілген жұмыс
Кәсіпорын нысанындағы ұзақ мерзімді активтерді аудиттеуді ұйымдастыру қызметтері
2.1. Кәсіпорынның шаруашылық қызметіне сипаттама және есеп саясаты
Мұнай-газ саласының қарқынды дамуы ел экономикасының осы секторында
Біріккен кәсіпорынның негізгі қызметтері болып төмендегілер саналады: мұнай
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорнының орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, Атырау
Өндіріс бөлімшесі.
Капиталдық жоба бөлімшесі.
Геологиялық барлау бөлімшесі.
Маркетинг және тасымалдау бөлімшесі.
Қауымдастық бойынша байланыс бөлімшесі.
Стратегиялық жоспарлау бөлімшесі.
Қаржы бөлімшесі.
Заңгерлік бөлімшесі.
Адам ресурстар басқармасы, Медицина және Оқу бөлімшелері.
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорнының ұзақ мерзімді активтерінің бірі негізгі
Бірлескен кәсіпорында негізгі өндірістік құралдарды жақсарту жаңадан техникалық
Мұнай өндіру процесіне ұңғымалар мен басқа да құрал-жабдықтарды
Талдау барысында бірлескен кәсіпорында мұнай өндіруге қатысатын барлық
Кәсіпорындағы негізгі құралдардың активті бөлігі ретінде мұнай өндіретін
Егер де, экстенсивті пайдалану коэффициентін есептеуде ресурс ретінде
Интенсивті пайдалану коэффициенті мұнай өндіру процесінде ұңғымалар мен
ТШО ЖШС-нің Қаржы Бөлімі қаржы ресурстарын басқарумен айналысады,
Қаржыгер-бақылау тобының бөлімі;
Салық бөлімі;
Ішкі бақылау бөлімі;
Қазына және несие бөлімі.
ТШО ЖШС-нің Қаржы Бөлімі 4 негізгі бөлімдерден құралады
Қаржы Бөлімінің бас менеджері қаржылық саясатты басқара
1.Қаржыгер-бақылау (Группа финансиста-контролера) тобы мына бөлімшелердің жұмысына жауап
Жалпы бухгалтерия;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына есеп беру тобы;
Бюджет және болжамдау тобы;
Маркетинг және тасымалдауды қаржылық қолдау тобы;
Қаржылық жобаларды бақылау тобы.
Салық бөлімі – салық төлеу заңдарына сай төленуін
Ішкі бақылау бөлімі (Группа Внутреннего контроля) – ішкі
Қазына және несие бөлімі – қолма-қол және қолма-қолсыз
Қаржыгер-бақылау бөлімінің ең басты функцияларының бірі компанияда қаржылық
Жалпы бухгалтерия - барлық негізгі қаржы операцияларының
Маркетинг және тасымалдауды қаржылық қолдау тобы шикізат өнімдерінің
Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына есеп беру тобы элетронды-салықтық
Қаржылық жобаларды бақылау тобы (Лондон) – ТШО басты
Бюджетті болжамдау және есепке алу тобы –
ТШО-ның Ішкі бақылау бөлімі (Группа Внутреннего контроля)
ТШО-ның Ішкі бақылау бөлімінің қызметтері:
Іскерлік тәуекелділікті айқындау;
Ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін анықтайды;
Компанияның шығындарын сақтау үшін ақшалай қорларды бақылап отыру.
Жүйені сынау мен нақты анализдеудің арқасында Ішкі бақылау
Ішкі бақылау тобының мақсаттары:
ТШО активтерін сақтау;
Өндірістік-материалдық қорларды тексеру;
Одесса және Новороссийск терминалында мұнай және газ қорларын
Ірі келісім-шартарының аудиторлық тексерістер (мыс, Екінші Буын Жобасы
Төмендегілердің орындалуы анықтау;
ТШО БК келісім-шарттарын;
ТШО БК-ның инструкциялары мен процедураларын;
FCPA (Foreign Corrupt Practices Act) – сыбайлас жемқорлыққа
Үшінші бір тұлғамен келісім-шарт жасасуын;
3. Қаржылық-бухгалтерлік құжаттарды нақты жүргізу;
4. Қатаң ішкі бақылау.
Өндірістің негізгі және көмекші үрдісінің сипаттамасына тоқталсам,
ТШО өнімдерінің негізгі түрі тұрақтандырылған мұнай. Көмірсутек шикізатының
Соңғы жылдары жобалануы мен құрылысы ТШО құрылғаннан кейін
Тұрақтандырылған мұнай. Теңіз мұнайының өзінің жоғары сапасының арқасында
Тауарлық газдар. 2000 жылға дейін (тиісті нысандар
2000 жылдан бастап ТШО (шамамен тәулігіне10 миллион текше
2001 жылы ішкі газдың да барлық көлемінен тауарлық
Күкірт. Шикі мұнайды күкіртсутектен тазарту барысында ТШО ілеспе
Күкіртті өткізу мәселесін шешу мақсатында ТШО қабыршақ және
Арнайы қаптармен қабыршақ күкірт тұтынуға жеткізу үшін арнайы
2002 жылғы қараша айында қазақстандық-канадалық бірлескен жоба тәулігіне
Енді, өндірістік тәжірибемді өткізген «Теңізшевройл» біріккен кәсіпорнының негізгі
1-кесте
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштері
Көрсеткіштер Өлш.бір. 2008 ж. 2009 ж. Ауытқулар
Шикі мұнайды сатудан түскен табыс теңге 3667385652 3989466296
Өндіріс көлемі млн. тонн 12,7 13,7 1
Өндіріс тиімділігі % 90,4 93,6 3,2
1-кесте жалғасы
ТШО персоналындағы ҚР азаматтарының үлесі % 80 81
Еңбек өнімділігі теңге 29995987 26384069 (3611918)
Еңбекақы төлеу қоры теңге 186151489 260004595 73853106
Орташа жылдық еңбекақы теңге 1399635 1870537 470902
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны теңге 382094771
162385790 (219708981)
Қор қайтарымдылық коэффициенті
9,6 24,6 15
Таза табыс теңге 45323302 99673075 54349773
Сату рентабелділігі % 2,5 1,24 (1,26)
1-кестеде кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштерін көрсетуге
1) Негізгі қорлардың қор қайтарымдылық коэффициенті, ол негізгі
2) Негізгі қорларды жаңарту коэффициенті;
Кәсіпорын пайдасын арттыру мен рентабелділікті өсірудің маңызды резерві
Бұл көрсеткіштер бүтіндей барлық негізгі құралдар бойынша да,
Осы көрсеткіштерді зерттей келе, талдау жүргізу барысында бірлескен
Жоғарыда айтылғандай, бірлескен кәсіпорынның қызметінің негізгі түрлері болып
«Теңізшевройл» кәсіпорны біріккен кәсіпорын болып саналатындықтан есеп жүргізу
Бухгалтерлік есеп және салық салу жөніндегі қазақстандық заңнаманың
Материалдық емес активтер. Мұндай сатып алынған бағдарламалық қамтамасыз
Негізгі құралдарды қайта бағалау. Бірлескен кәсіпорын өзінің негізгі
Қосымша төленбеген капитал негізгі құралдарды қайта бағалау сияқты
Негізгі құралдарды есептен шығарғанда олардың қалдығы қосымша төленбеген
Негізгі құралдардың тозуы, тік сызықты әдіспен белгілі мерзімге
Бірлескен кәсіпорын мұнай өндіретін ұңғымалардың құрылысы кезінде келтірілген
Олардың пайдалы қызметінің мерзімін ұзартатын негізгі құралдардың күрделі
Инвестициялар. Бірлескен кәсіпорын өзінің инвестицияларын келесі сипаттар бойынша
Еншілес, тәуелді серіктестіктердегі инвестициялар сатылып алу құны бойынша
Сатып алушылар мен тапсырысшылар берешегі. Сатып алушылар мен
«Теңізшевройл» саясатын бекіту, саясаттың барлық сәйкес бағыттарындағы заңдылықтарды,
2.2. Кәсіпорын бойынша ұзақ мерзімді активтердің есебін реттеу
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал
Негізгі құралдар материалдық өндіріс саласында да, өндірістік
Егер кәсіпорындар мен ұйымдардағы негізгі құралдардың бәрі
Негізгі құралдар кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай меншіктік,
Сонымен қатар пайдалану барысына қарай негізгі құралдар жұмыс
Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыруда оларды бағалаудың маңызы
1. Негізгі құралдардың бастапқы құны
а) жер участкесінің бастапқы құнына
ә) құрал – жабдықтардың бастапқы құнына
2. Негізгі құралдың ағымдағы (әділ) құны
3. Негізгі құралдардың баланстық құны
4. Негізгі құралдардың қалдық ( жойылу) құны
Негізгі құралдардың есебі кәсіпорынның бухгалтериясында жүргізіледі. Олардың аналитикалық
Кәсіпорындарда негізгі құралдардың есебін дұрыс жүргізу үшін
2-кесте
«Теңізшевройл» біріккен кәсіпорынның негізгі құралдары мен материалдық емес
Бастапқы құны 1 қаңтар мың АҚШ (доллары) 2008
мың АҚШ (доллары) Аяқталмаған
құрылыстан
НҚ-ға аудару
НҚ-дарды
есептен шығару 31 желтоқсан
2008 ж.
мың АҚШ (доллары)
Негізгі құралдар:
Ұңғымалар мен өндірістік жабдықтар 743 747
153 131 (1 491) 895 387
Шикі мұнайды өңдеу құрылғылары 1 336 948
969 580 (34 627) 2 271 901
Ғимараттар 286 114
12 959 (912) 298 161
Тағы басқалары 207 057
21 231 (6 630) 221 658
Барлығы негізгі құралдар 2 573 866
1 156 901 (43 660) 3 687 107
Материалдық емес активтер 54 317
54 317
Аяқталмаған құрылыс (ТМҚ) 1 257 843 570 515
Барлық негізгі құралдардың бастапқы құны 3 886
(75 215) 4 381326
Тозу және амортизация
Негізгі құралдар:
Ұңғымалар мен өндірістік жабдықтар (129 370) 29 835
399 (99 136)
Өңдеу құрылғылары (257 778) 71 412
8,193 (178 173)
Ғимараттар мен жерді дайындау (70 426) 14 913
362 (55 151)
Тағы басқа (89 119) 21 162
3 999 (63 958)
Барлығы (546 693) 137 322
12 953 (396 418)
Материалдық емес активтер (34 864) 5 432
(29 432)
Барлық тозуы (581 557) 142 754
12 953 (425 850)
Баланстық құны 3 304 469 427 761
(62 262) 3 669 968
Негізгі құралдарды кіріске алудың есебі.
Кәсіпорындарға негізгі құралдар сатып алу, салу, құрылтайшылардың үлес
Объектінің аты;
Объектіні қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
Салынып біткен құрылыстың қабылданған кездегі жағдайы;
Құрылыстың салынып біткен уақыты;
Амортизациялық аударым мөлшері;
Бастапқы құны;
Басқа да шартты белгілері;
Негізгі құралдардың салынып біткен аса ірі объектілеріне
Негізгі құралдарға толтырылған қабылдау-тапсыру актісі кейіннен ұйымның бухгалтериясына
Д-т «Негізгі құралдар» шоты
К-т «Ақшалар» шоты;
«Еншілес (тәуелді) серіктестіктерге қарыз» шоты;
«Қоюшы мердігерлермен есеп айрысу» шоты;
«Төленбеген капитал» шоты;
«Үкімет органдарының субъсидиялары» шоты деп аталатын шоттардың тиістілері.
Егер кәсіпорынға келіп түскен, яғни кіріске алынған негізгі
Д- т «Негізгі құрал» шоты;
К-т «Негізгі құралдың тозуы» шоты.
Енді осы курстық жұмысымда кәсіпорындарда қолданылатын негізгі бухгалтерлік
3-кесте
Жеке немесе заңды тұлғалардан негізгі құралдарды сатудан алынған
№ Операциялар мазмұны Дебиттеле-
тін шот Кредиттеле-
тін шот
1 2 3 4
1 Үлес қосушылардан жарғылық қорды толтыру мақсатымен кіріс
келісілген құнына
тозу құнына
2411-2417
2412-2416 2421-2429
5020
2421-2429
2 Жеке немесе заңды тұлғалардан сатылып алынған негізгі
қалдық құны бойынша;
-
2411-2417
1420
1070,1050,
1040,1010,
1020,3310
1070,1050, 1060,1010, 1020,3310
3 Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан келіп түскен,
-бастапқы құны бойынша
-қосылған құн салығы сомасына
2411-2417
1420
3310
3310
4 Басқа да атқарушы органдардан субсидия ретінде келіп
-қалдық құны бойынша
- тозу құнына
2411-2417
2411-2417
6250
2421-2429
5 Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін(ақысыз, қайтарусыз)алынған
қалдық құны бойынша
тозу құнына
2411-2417
2411-2417
6160
2421-2429
6 Тексеру немесе түгендеу кезінде артық шыққан немесе
ағымдағы құны бойынша
есептелінген тозу сомасына
2411-2417
2411-2417
6160
2421-2429
7 Ұйымның өзінде өндіріліп, кіріске алынатын негізгі құралдар:
- көмекші өндірістен
2411-2417
2411-2417
8010
8030
Негізгі құралдарды істен ( есептен ) шығарудың есебі
Кәсіпорынның өздерінің пайдалануындағы, яғни меншігіндегі негізгі құралдарын
кәсіпорынның басшысы немесе оның орынбасары (комиссияның төрағасы ретінде);
бас бухгалтер немесе бухгалтерияның басқа қызметкері;
негізгі құралдың сақталуына жауапты адам;
негізгі құрал қызмет ететін бөлім немесе цех басшысы;
мемлекеттік көлік инспекциясы өкілі (егер көлік құралын есептен
тағы да басқа жұмысшы-қызметкерлер болуы мүмкін.
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды есептен шығару үшін үлгілі
Бұл жоғарыда айтылған актілерде негізгі құралдарды сипаттайтын
объектінің салынып біткен уақыты (күні, айы, жылы);
ұйымға келіп түскен, кіріске алынған уақыты;
пайдалануға берілген уақыты;
объектінің бастапқы құны (қалпына келтіру құны);
бухгалтерлік есептің деректері бойынша есептелген тозу сомасы;
жөндеулердің жүргізілген уақыты;
көлік құралын есептен шығарарда, сонымен қатар көліктің жүрген
негізгі құралдардын істен шығарылу себебі және оның
аварияға байланысты есептен шығарылған негізгі құралдарға жасалған актіге,
сондай-ақ осы негізгі құралдардың істен шығуына жауапты адамдарға
Комиссия жұмысының нәтижесінде жасалған негізгі құралдарды есептен шығару
Кәсіпорынның негізгі құралдарды сатқаннан немесе бұзғаннан алған материалдары
Есептен шығарылған негізгі құралдардан алынған іске жарайтын материалдар
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды сатқаннан алынатын табыс «Дебиторлық борыштар
Басқа заңды немесе жеке тұлғаларға тегін берілетін негізгі
Кәсіпорындарда негізгі құралдарды басқаларға тегін беруге жазылатын бухгалтерлік
Материалдық емес активтердің есебін ұйымдастыру Материалдық емес активтер
Біршама материалдық емес активтердің белсенді нарығы болмайды, өйткені
Сондықтан көптеген материалдық емес активтердің құнын, әдетте, екі
Материалдық емес активтер танылған кезеңінен бастап бастапқы құны
Құн қағидасына сәйкес, материалдық емес активтер сатып алынған
Егер де материалдық емес активтер бартерлік (айырбас) негізде
Материалдық емес активтердің түсуі мен шығарылуы «Материалдық емес
Материалдық емес активтерді қабылдап алу жөніндегі акті әрбір
Мұнай газ саласында материалдық емес активтерге қорларға
1. дәлелденбеген қорларға берілетін құқық- яғни құқықты алу
2. дәлелденген қорларға деген құқық- коммерциялық кен орны
Егер де кен коммерциялық жағынан табылмаған болса, жер
Сатып алынған қорларға деген құқықтар МЕА ретінде 2730
Құзырлы органнан қорларға деген құқық сатып алған кезде:
Дт 2930/1/1-лицензиялық келісім (дәлелденбеген құқық).
Кт 3120.
Бюджетпен есеп айрысқанда:
Дт 3120- қорларға деген құқық.
Кт 1040
Дәлелденбеген қорларға құқық шотынан дәлелденген қорларға құқыққа ауыстырғанда:
Дт 2930/1/2-дәлелденбеген қорларға құқық
Кт 2930/1/1-дәлелденген қорларға құқық.
Дәлелденбеген қорларға құқық мерзімі сайын (жылына 1 рет)
Қорларға деген құқықты 20-шы стандарттың әдістемелік нұсқауларына сәйкес
1.дәлелденбеген қорға деген құқықты түгелдей беру;
2. дәлелденбеген қорға деген құқықты жартылай беру;
3.дәлелденген қорға деген құқықты түгелдей беру;
4. дәлелденген қорға деген құқықты жартылай беру;
Бұл активтер берілген кезде табыстар алу процесі аяқталмағандықтан
Материалдық емес активтердің нақты барлығы мен қозғалысын есепке
2730 «Материалдық емес активтер» бөлімшесінің шоттарын талдамалық есепке
Материалдық емес активтерді есепке алудың мүліктік карточкасы қосымша
Материалдық емес активтердің бастапқы құны субъектінің өз күшімен
- материалдық емес активтерді жасауға қатысқан енбеккерлердің еңбек
- заң бойынша белгіленген еңбек ақыдан жасалатын аударымдар;
- материалдық емес активтерді жасау кезінде тұтынатын материалдар
атқарылатын қызметтер;
- несие үшін төленетін пайыздар (марапаттаулар);
- басқа да шығындар;
- үстеме шығындар.
Материалдық емес активтерді жасауға кеткен барлық шығындар өзінің
Ал сәйкес кезеңге дейінгі орын алған барлық шығындарға
Субъектінің өзі жасаған тауар белгілері материалдық емес актив
Демек, мына шығындар жүмсалғанымен материалдық емес активтерге жатпайды,
- зерттеуге кеткен шығындар;
- өндірістік немесе жаңа цехтардың ашылуына дейінгі кеткен
бұл шығындар негізгі қүралдың бастапқы құнына косылмаса);
- кәсіпорынды ашуға, заңды кұжаттарын (жарғылық, қүрылтай келісім
шарттарын, мөрін, штампын т.б.) әзірлеуге кеткен шығындар;
- мамандарды оқытуға кеткен шығындар;
- жарнамаға кеткен шығындар;
- жетілдіруге, көшуге, қайта құруға кеткен шығындар;
- субъектінің жасаған: тауар белгілеріне, фирма атауларына т.б.
- белгілі бір қызмет түрін жүзеге асыру үшін
- патенттерге кеткен шығындар (онын әрекет ету мерзімі
Алғашқыда, материалдық емес активтерді алу ретінде танылған шығыстары,
Материалдық емес активтер құнына сәйкес қағидасы бойынша активтің
- заңды, реттеуші, келісімді жағдайларын ескеріп, олардың максималды
- жаңарту немесе ұзарту жағдайлары келсе, онда оның
- тозу, сұраныс және басқа да экономикалық факторлар
- келешектегі бәсекелестіктердің және басқа да субъектілердің әрекеті
- материалдық емес активтердің кейбір түрлерінің қызмет ету
Материалдық емес активтердің пайдалы қызмет ету мерзімін субъектінің
Ұзақ мерзімді инвестициялардың есебі
Еліміздің нарықтық экономикалық жолымен дамуы барысында қаржылық инвестициялардың
Іс жүзінде акция, облигация және басқа да бағалы
Өздерінен алынатын табысқа байланысты құнды қағаздар қарыздық және
Құнды қағаздар рыногының кәсіпқой өкілдері дегеніміз – Қазақстан
Облигацияларға қаржыларды инвестициялау оның нақты құнының мөлшеріне байланысты
Нақты, яғни номиналдық құнынан артық бағаға;
Нақты номиналдық құнынан кем бағаға.
Облигациялардың нақты және сатып алу құны арасындағы айырмашылық
Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді активтердің аудиті
Негізгі құралдардың аудиті
Негізгі құралдардың қолда барының, сақталуы және
1) негізгі құралдардың бар болуын сипаттайтын баланс баптарының
2) негізгі құралдардың қолда бары мен сақталуы;
3) мүлікті негізгі құралдарға жатқызудың, оларды жіктеу бойынша
4) негізгі құралдардың түсуі мен істен шығуы жөніндегі
5) негізгі құралдардың тозуы мен жөндеуін есептеу мен
6) бухгалтерлік есеп пен есептелік регистрлерінденегізгі құралдардың бар
7) негізгі құралдарды пайдаланудың оңтайлы ісі мен тиімділігі
Негізгі құралдар аудитінің жоғарыда көрсетілген процедураларының мазмұнын ескере
а) негізгі құралдардың сақталуын қамтамасыз ету бойынша нақты
ә) негізгі құралдардың сақталуын қамтамасыз ету үшін, МЖА-ға
б) кәсіпорын аумағынан тауарлық-материалдық құндылықтарды тасып-шығару тәртібі ұйымдастырылған
в) негізгі құралдардың сақталуын түгендеу (инвентаризация) мен іріктемелі
4-кесте
Негізгі құралдардың аудиторлық тексеру бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1 2
1. Баланс көрсеткіштерінің Бас кітаптың негізгі құралдар баптары
2. Негізгі құралдардың синтетикалық және аналитикалық есебін жүргізудің
4 – кестенің жалғасы
3. Негізгі құралдардың қойылған және пайдаланатын орындарында
4.Негізгі құралдардың қозғалысы бойынша алғашқы құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын
5. Негізгі құралдардың жіктелуін жасаудың дұрыстығын тексеру Техникалық
6. Негізгі құралдарды кіріске алудың дұрыстығын тексеру Келісім
7. Негізгі құралдарды кіріске алудың дұрыстығын тексеру Техникалық
8.Негізгі құралдарды жөндеуге кеткен шығындардың негізділігін және оларды
9. Негізгі құралдарды жөндеуге кеткен шығындардың негізділігін және
10. Жалға алынған негізгі құралдар бойынша жал төлемін
11. Негізгі құралдардың істен шығуын есепте дұрыс көрсетілуін
12. Негізгі құралдарға қатысты салықтар есебі мен есептеудің
13. Негізгі құралдардың техникалық жағдайы мен тиімді пайдаланылуын
Негізгі құралдардың қозғалысын тексергенде аудитор мыналарға ерекше назар
а) мүліктің түрін негізгі құралға жатқызу мен оларды
ә) Бастапқы құнды, тозуды, келісу немесе сатып алу
б) кәсіпорынның негізгі құрал құрамына кірмейтін, 2930 шотында
в) әдетте, баланстан кем болмайтын нарықтық құнды белгілеу;
г) негізгі құралдарды өтеусіз бергенде оларға ҚҚС салынуға
Аудитор жабдықтаушы, мердігер төлейтін ҚҚС-ын есепке ала отырып,
Сонымен қатар негізгі құралдардың қозғалысын қадағалауда келесі шоттардың
а) қалдық құн бойынша - Д-т 2411-2417 шоттарында
ә) жинақталған тозу сомасына – Д-Т 2412-2417 шоттарына
б) салықтық шот-фактураға сәйкес, ҚҚС ескерілген Д-т
2. Негізгі құралдарды, мысалы, мұнай өндіретін ұңғыма-скважинаны субъектінің
а) құрылыс процесінде субъектінің шеккен нақты шығын сомаларында
ә) дайындау (құрылыс) біткен соң объектілерді кіріске алу
б) негізгі құрал түскенде 12 бөлімшенің Д-т (Негізгі
3. 12 бөлімшенің шоттарында ескерілген негізгі құралдарға әр
Әдеттегідей іс-әрекеттен салық салуға дейінгі табыс (шығын) көлеміне
Негізгі құралдары беру нәтижесінде болған шығындардың орнын толықтыру
Аудитор Д-т 8044, 7440, 7110 шоттарының К-т 3390
Негізгі құралдардың ағымдағы жөндеу бойынша шығындар бухгалтерлік жөндеу
Күрделі жөндеу шығындары бухгалтерлік есеп пен құндық баланста
Аудитор жөндеу жөніндегі операцияларды көрсету дұрыстығын тексеруі тиіс,
а) жөндеу қорын (резервін) шаруашылық тәсілмен құру:
Д-т 8030 шоты К-т 8031-8034 шоттарының;
ә) жөндеу цехының негізгі құралдарды (НҚ) жөндеу бойынша
Д-т 8030 шоты К-т 8031-8034 шоттарының;
б) құрылған жөндеу қоры (резерві) есебінен шығындарды есептен
Д-т 3540 шоты К-т 8030 шотының.
Негізгі құралдардың кем шығуы
а) баланстық құнға - Д-т 1251 шоты К-т
б) есепке бұрын алынған ҚҚС сомасына Д-т 7210
Жал мерзіміне байланысты мүлікті былайша бөледі:
а) 3 жылдан астам мерзімге берілген ұзақ мерзімдік
ә) орташа мерзімдік (хайринг) - 1-ден 3 жылға
б) қысқа мерзімдік (рентинг, чартер) - 1 жылға
Беру шарттарына қарай мерзімдік және ағымдағы жалға алу
Ағымдағы жалгерлік-жалға берушінің өз мүлкін жалға алушыға белгілі
Ұзақ мерзімді жалгерлікке келесі объектілер жатқызылады: барлық келісімшартпен
Тексеру кезінде мыналарға назар аудару керек:
а) мүлікті жалға беру жал шарты бойынша жасалады
ә) жалға беруші мүлікті жалға тапсырудан түскен қаржылық
б) егер келісім шартта жалға алушының қаржысы есебінен
Негізгі құралдарды пайдаланудың тиімділігін анықтау - тексерудің маңызды
Сонымен қатар қор қайтарым, қор сиымдылығы, қордың жарақтандырылуы,
Материалдық емес активтердің аудиті
Материалдық емес активтердің аудиті ретінде қалыптасуды, іс-жүзіндегі нақты
Аудитор бұл объектілерді тексергенде 38 ҚЕХС (Қаржылық есеп
Ең алдымен, аудит бағдарламасына сай бас кітаптың мәліметтеріне
Ұзақ мерзімді активтердегі аудит әдістемесі
Объектілерді кәсіпорынның пайдалануына жарамды жағдайға келтіруге қажетті шығындар
а) жарғы капиталына санаткерлік (интеллектуалдық) меншік салынған жағдайда
ә) бұл объектілерді иелікке алу мен дайын жағдайға
б) басқа кәсіпорындардан және тұлғалардан өтеусіз алу күйінде
5-кесте
Материалдық емес активтер аудитінің бағдарламасы
Аудит (процедурасы) Ақпараттың шығу көздері
Баланс көрсеткіштері Бас кітабіның мәліметтеріне МЕА бойынша сәйкестігін
Баланс көсесеткіштеріне Бас кітабінің мәліметтеріне МЕА құжаттарды тексеру
Кәсіпорынның бұл объектіге меншіктілік құқығын растайтын МЕА бар
Түскен МЕА бағалаудың дұрыстығын тексеру Келісім-шарттық бағалардың хаттамалары,
МЕА кіріске алу есебіндегі көрсетудің дұрыстығын тексеру Қабылдау-тапсыру
МЕА амортизациясын есептеудің дұрыстығын тексеру «Материалдық емес активтердің
МЕА істен шығару есебіндегі көрсетудің дұрыстығын тексеру Қабылдау-тапсыру
МЕА түгендеу қорытындыларындағы шоттарда көрсетудің дұрыстығын тексеру Түгендеу
МЕА қатысты салықтарды есептеу мен есептің дұрыстығын тексеру
Белгіленуі мена атқарылатын функцияларына байланысты материалдық емес активтер
1. Санаткерлік меншік
2. Мүліктік құқықтар
3. Кейінге қалдырылған шығындар.
Санаткерлік (интеллектуалдық) меншіктің объектілері мыналар: патенттер, лицензиялар, пайдалы
Мүлік пайдалану жөнінде мұнай-газ секторындағы кәсіпорындарда мына құқықтар
Кейінге қалдырылған шығындарға мыналар жатады:
а) ұйымдастыру шығыстары;
ә) ғылыми-зерттеу жұмыстары;
б) тәжірибелік-конструкторлық әзірлеме.
Алайда 38 ҚЕХС пен 28 БЕС-қа сәйкес ақшалай
бухгалтерлік есептің басқа стандарттарына сәйкес атқарылатын
материалдық емес баптарға жатпаса;
оны тану белгілері (критерийлері) мен анықтамасына сай келетін
материалдық емес актив құнының бөлігін құраса.
Материалдық емес активті тексергенде мынадай жағдайларға назар аударған
1. «Гудвилл» (Гфб) – фирма бағасы (іскерлік бедел)
Гфб=МҚК-АҚ
2. ҚР бухгалтерлік есеп жүйесінде «Гудвилл» (Гоф)
Гоф=СБ-БҚ.
3. Азаматтың санаткерлік (интеллектуалды) және іскерлік жақтары, оның
4. Материалдық емес активтер объектісінің бар екендігі құжат
5. Талап – құқығына ие болу, пайдалы үлгілерге,
а) «ноу-хауды» иелікке алуды көрсету үшін кәсіпорын оны
ә)тауарлық белгіні немесе қызмет көрсету белгісін сатып алу.
6. Материалдық емес активтер құнының бастапқы бағасы дұрыс
а) жарғы капиталына салымдар жағдайында-тараптардың келісімі бойынша;
ә) басқа заңды және жеке тұлғалардан ақы төлеп
б) басқа кәсіпорындардан және тұлғалардан өтеусіз алуда сараптау
7. Пайдаланушыларда аталмыш объектінің патентін алу фактісін растайтын
8. Материалдықемес активтердің объектілері кәсіпорынның баланс есебінен дұрыс
9. Материалдық емес активтер объектілерге тозу дұрыс есептелді
10. Материалдық емес активтердің синтетикалық және аналитикалық есебі
11. Есептің журнал-ордерлік түрінде материалдық емес активтердің амортизациясын
12. 2740 «Материалдық емес активтердің амортизациясы-гудвилл», 2740 «материалдық
13. Материалдық емес активтердің синтетикалық және аналитикалық себебі
15. Субъектің ұйымдастырушылық шығыстары шыққан шығыстардың
16. Пайдалану барысында материалдық емес активтер бойынша амортизацияны
а) Д-т 2930 шотына К-т 2740 шотатарында;Д-т 2110
ә) Д-т 8045 шотына К-т 2740 шоттарындағы өнім
б) өнімді; жұмысты және көрсетілген қызметті өткізу процесінде
в) жалпы және әкімшілік шығыстары-Д-т 7210 шотына К-т
17. Төменде көрсетілгендердің нәтижесінде материалдық емес активтердің істен
а) өткізуге байланысты есептен шығару:
- қалдық құны бойынша –Д-т7410 шоты К-т 2730
-жинақталған амортизация сомасына –Д-т 2740 шоты, К-т 2730
-келісім-шарттық құнға (ҚҚС-сыз)-Д-т 2110 шотына К-т 6210 шотына,
ә) мыналарға өтеусіз берілсе:
-баланстық құнға Д-т 7410 шотына К-т 2730 шотына;
б) жарғы капиталына салым ретінде мыналарға беру:
-баланстық құнға-Д-т 7410 шотына К-т 2730 шотына; жинақталған
-МЕА келісілген құнына (егер ол баланстан асатын болса)
-Д-т 2310 шотына К-т 6210 шотына;
-берілген МЕА келісілген құнына, егер ол баланстыққа сәйкес
-бұрын есептелген тозу сомасына Д-т 2740 шотына К-т
18. Материалдық емес активтерді өткізуден түскен табыс К-Т
Ұзақ мерзімді инвестициялар аудиті
Инвестициялар – бұл активтердің бір түрі, инвестицияланған капиталдың
Басқа жақтағы тысқары ұйымдардың құнды қағаздарға, мемлекеттік және
Сонымен, инвестициялар деп экономика салаларына капитал түрінде салынып
Инвестиция аудиті мақсаты шаруашылық жүргізуші субъекті қолданатын Қазқстан
1) шаруашылық жүргізуші субъектілердің активтерін инвестицияларға жатқызылу
2) инвестиция есебінде оларды тиісті жіктеу белгілері бойынша
4) инвестицияларға байланысты операциялары есебінің дұрыстығын тексеру;
5) инвестициялардың синтетикалық және аналитикалық есептерде жүргізу жағдайын
6) бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікте шаруашылық операцияларыне
7) инвестицияларды түгендеу мен олардың нәтижелерін бухгалтерлік есепте
8) инвестициямен байланысты операциялар бойынша салықтық заңнама талаптарының
Аудит объектілері аудитордың алдында тұрған мақсаттар мен міндеттемелерге
Инвестициялардың бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылау жүйесінің жағдайы
6-кесте
Инвестицияның ішкі бақылауы мен бухгалтерлік есеп жүйесі жағдайын
Зерттеу мәселесі немесе объектісі Тексеру қорытындысы Аудитордың тұжырымдары
1 2 3
А.Ішкі бақылау
Бағалы қағаздардың сақталуы мен олар жайлы ақпараттың таралмауына
Инвестицияның және олар жайлы ақпараттың сақталуын қамтамасыз ететін
Инвестицияны түгендеу жүргізіле ме? Басшының бұйрығымен тағайындалған түгендеу
Инвестициялы операциялары санкциялау тәртібі қалай? Шешімдері директорлар
Инвестициялар себебінде кірісе алудың толықтығы мен уақытылығын тексеру
Ә.Бухгалтерлік есеп жүйесі
Иевестицияны тиісті топтарға жіктеу жүргізілді ме? Иә, ұзақ
Инвестицияларды шоттарда көрсетудің сызбасы жасалды ма?
Инвестициялардың аналитикалық себебі ұйымдастырылды ма? Аналитикалық есеп инвестиция
Инвестициялардың
Тестілеу қорытындылары аудиторға шаруашылық жүргізуші субъектінің қарастырылатын
7-кесте
Инвестицияны аудиторлық тексеру бағдарламасы
Аудит рәсімдері (процедуралары) Ақпарат көздері
Инвестиция баланста көрсетудің дұрыстығын тексеру Баланс, бас кітап
Инвестицияның аналитикалық және синтетикалық есебі мәліметтерінің сәйкестігін тексеру
Қаржылық инвестицияларды жіктеудің дұрыстығын тексеру Бастапқы құжаттар
Бағалы қағаздардың бар екендігі мен сақталу орнын анықтау
Инвестиция құнын бағалаудың дұрыстығын тексеру Шарттар, сатып алу-сату
Бағалы қағаздар алу жөніндегі бухгалтерлік жазулардың дұрыстығын
1,2,3,4,5,6,7,8 журнал-ордерлері; Бас кітап
Бағалы қағаздарды сату мен номиналды құны арасындағы айырманы
Қаржылық инвестициялардың істен шығуын есепте көрсетудің дұрыстығын тексеру
Басқа заңды тұлғаларға кәсіпорының қарыз беру заңдылығын тексеру
Аудит технологиясы
Жоспарлау процесінде аудитор аудит инвестициясының жалпы жұмыс бағдарламасына
1. Бағалы қағаздардың сақталуына жауапты адамдармен жауапкершілік
2. Бағалы қағаздар есебін ұстаушылардың тізілімі (реестр) бар
3. Қаржылық есеп беру мен бухгалтерлік есеп регистрінің
4. Инвестиция есебі бойынша бастапқы құжаттарды рәсімдеу аудиті.
5. Бухгалтерлік есеп шоттарында шаруашылық операцияларын көрсетудің дұрыстығын
6. Инвестицияны түгендеп өткізудің дұрыстығын тексеру.
7. Инвестиция құрамында ескерілетін обьектілер және оларды өтеу
8. Инвестицияның аналитикалық есебін ұйымдастыру.
9. Инвестицияға меншіліктілік құқын растайтын құжаттардың бар болуы.
10. Бағалы қағаздардың сатылым құнын олардың істен шыққандағы
11. Бағалы қағаздардың сатылым құнын олардың істен шыққандығы
12. Бағалы қағаздардың істен (есептен) шығу және
13. Жеке мәселелерді қосымша тексеру үшін басқа аудиторларға
14. Аудиторлық есепті құру мен оның топ басшысына
Баланста инвестицияны көрсетудін дұрыстығын тексеру мынандай бірізділікпен жүзеге
Бар болу мен аяқталғандық туралы. Мұндай бағыттар
Құнды анықтау туралы .Инвестицияға шыққан шығындар құжатпен рәсімделіп,
Құқықтар мен міндеттемелер. Инвестицияларға меншіктілік құқы құнды қағаздарды
Ұсыну мен ашып көрсету. Аудитор инвестициясының мөлшерін, бағытын,
3. Негізгі құралдардың аудитін жетілдіру жолдары
3.1. Қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану арқылы негізгі құралдардың
Бүгінгі нарықтық жағдайда заман талаптарына сай кәсіпорынның «өмірін»
Қазақстандағы аудиторлық қызмет салыстырмалы түрде қысқа уақыт ішінде
Өзінің қызметінде аудиторлар әдетте бухгалтерлік есептің автоматтандырылған жүйесімен
Аудиторлық мамандықтың нығаюы және оның халықаралық қағидаларға жақындауы
Аудиторлық қызметтегі маңызды өзгертулер аудиторлық тексерулерді өткізудің технологиясын
Бұған халықаралық аудиторлық тәжірибе ережесінің (ХАТӘ) аудитте компьютерлерді
ХХ ғасырдың 90 жылдарынан бастап Қазақстан Республикасында дербес
Аудит технологиясының заманға сай жаңа бағыты болып оның
Қазіргі кездің өзінде-ақ аудиторлық ұйымдарда компьютерлер кәсіпорынның өзінің
8-кесте Аудит барысында компьютерлерді қолданудың нұсқалары
Нұсқа Компьютерді қолдану арқылы орындалатын жұмыстың түрлері
I Аудиторлық құжаттардың негізгі типтік нысандарын, сұрау қағаздарын,
II Әртүрлі есептеулерді жүзеге асыру, кестелік мәліметтерді өңдеу
III Электронды түрде нормативті-құқықтық анықтама базасын (мысалы, «Гарант»,
IV Электронды мәліметтер базасына салаунама жүргізу бухгалтерлік есептің
V БЕАЖ аймақтарында жүргізілетін жеке есептеулерді тексеру
VI БЕАЖ қалыптастыратын электронды мәліметтер базасынан бухгалтерлік есеп
VII Экономикалық субъектінің қаржылық жағдайын кешенді тексеру
8-кестеде келтірілген жұмыстың әрбір түрінде қолмен жасалатын нұсқа
1) бақылаушы аудит, дербес есептік жұмыстардың бақылауын қамтиды
2) консультациялық кеңес беруші аудит, әдетте экономикалық субъект
Яғни, «компьютерлік аудит» термині аудиторлық қызметті ұйымдастыру барысында
А.Н.Романов пен Б.Е.Одинцов «Автоматизация учета» еңбегінде удиттің негізгі
Демек, аудитті стандарттау, оны өткізудің анық ережелері мен
Экономистердің шаруашылық субъектінің әкімшілігінің қызметін және қаржылық жағадайын
В.И.Подольский «Компьютерные информационные системы в аудите» кітабында аудиторлық
Аудиторлық қызметті автоматтандыру әділ тіршілік ететін ақиқат болып
Қазіргі кезде бағдарламалық жабдықтардың саны өте көп, бүгінге
Қазақстандық аудит жағдайына тоқтала кететін болсақ, оның
Қорыта келгенде, ХХІ ғасырдың аудиторлық қызметінде ақпараттық технологияларды
Қорытынды
Қорыта келгенде, бухгалтерлік есеп кәсіпорынның қаржылық ақпаратын белгілі
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығы ең бірінші еңбек өнімділігі,
Курстық жұмыстың жазылуы барысында алға қойылған мақсаттар мен
Ұзақ мерзімді активтердің есебі мен аудитін ұйымдастыруда кәсіпорында
Жалпы қорытындылай келе осы курстық жұмыс бойынша төмендегідей
Кәсіпорын технологиялық құрал-жабдықты басқару үшін, оны компьютерлік бағдарламамен
Осы жоғарыда көрсетілген шаралар тек қана кәсіпорында бухгалтерлік
Жоғарыда аталғандармен қатар ТШО өз қызметінің барлық аспектілері
Міндеттер мен жауапкершіліктің аражігін тиісті түрде ажырату;
Белгіленген өкілеттіліктерге сәйкес шығыстар мен төлемдерді бекіту үшін
жауапкершіліктің аражігін ажырату;
ТШО активтерін есепке алу және іс жүзінде бақылау
функциялардың аражігін ажырата отырып дұрыс ұйымдастыруды көздейді.
«Теңізшевройл» Біріккен Кәсіпорыны – бұл Қазақстан аумағында
Пайдаланылған ақпарат көздері
1. Қазақстан Республикасы Президентінің «Бухгалтерлік есеп туралы» 1995
2. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет
3. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
4. Қазақстан Респуьликасы Президентінің «Акционерлік қоғамдар туралы» 2002
5. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Бухгалтерлік есеп әдістемесі
6. Кеулимжаев К.К., Толегенов Э.Т., Байдаулетов М.Б., Кудайбергенов
7. Абленов Д.О. Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит:
8. Абленов Д.О.Аудит негіздері: Алматы, Экономика, 2005ж.
9. Әбдішүкіров Р.С.Бухгалтерлік есеп:Алматы, 2008ж.
10. Әбдішүкіров Р.С.,Мырзалиев Б.С. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті
11. М.Л. Пятов и И.А. Смирнова, Санкт-Петербургский государственный
12. О.В.Ефимов «Анализ финансовой отчетности», Москва, Омега-Л, 2005
13. Подольский В.И. Компьютерные информационные системы в аудите.