МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Қаржылық лизинг туралы түсінік және оның теориялық
негіздері
Қаржылық лизинг туралы түсінік және оның мәні
Қаржылық лизингтің Қазақстандағы
нормативті - құқықтық негіздері
1.3 Қаржылық лизингті пайдаланудың халықаралық тәжірибесі
«Береке өнім» ЖШС нің экономикалық сипаттамасы және қаржылық
2.1 «Береке Өнім» ЖШС - нің экономикалық сипаттамасы.
2.2 Қаржылық лизинг жөніндегі операциялардың есебі
«Береке Өнім» ЖШС – де аудитті
ұйымдастыру, төлем қабілеттілігі мен
қаржылық тұрақтылығын таладау және
қаржылық ЛИЗИНГ есебін жетілдіру жолдары
3.1 «Береке Өнім» ЖШС – де
3.2 Кәсіпорынның төлем қабілеті мен қаржылық тұрақтылығын
талдау
3.3 Қаржылық лизинг есебін жетілдіру жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қандайда болмасын заттарды – еңбек құралдарының құрамына енгізу сыртқы
«Жалға беру» деген №17 Халқаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес
Қысқа мерзімді жалға алынған негізгі құралдарды жалгер баланстан тыс
Ұзақ мерзімді жалға алынған негізгі құралдар жалдау мерзімі аяқталған
Жыл сайын мөлшер және әр-түрлі жал келісімдері көбейеді. Әрбір
Жал келісімдерін қызықтыратын бірнеше экономикалық факторлар бар:
Жалгер керекті активке ие болмаса да қолдануға мүмкіндігі бар;
Бір немесе екі жаққа салық пайдасы;
Біріншіден жалберуші несиеберуші сияқты, пайыздық табыс алады,екіншіден активке меншік
Жұмыстың өзектілігі. Қаржылық лизинг Қазақстандағы кең көлемде дамуы жедел
Жал тіркеу операциялары мен ең жақсы мысал бола отырып,
Кейбір актив түрлері қаржылық лизингке қарағанда баланс сәйкестігімен табиғи
Баланстың материалдық емес активі, қаржылық жалдың материалдық емес активін
Инвестициялық қаржылық лизинг меншігі, инвестициялық меншік ретінде саналады (ХҚЕС
Қаржылық лизингтің биологиялық активтері жалпы қатаң биологиялық тіркеуіне кіреді.
Берілген стандарт қолданылмайды:
- табиги ресурстарды пайдалануға және тексеруге лизинг
Кинофильм, видеожазу, патент, авторлық құқық, қолжазба объектілеріне лицензиялық келісімдер;
Жалгерден ұсталған мүліктер, инвестициялық меншік сияқты;
Операциялық жалға берілген жалберушінің мүліктері.
Лизинг классификациясы – бұл жалберушінің жалгерге беретін келісім (бір
Жойылмайтын лизинг – бұл лизинг келісімін мына себептерімен жойылу
Ерекше мүмкіндік пайда болғанда;
Жалберушінің рұқсатымен;
Егер жалгер бұрынғы жалберушінің “жаңа” келісімге отырса;
Жал кепілді болу үшін жалгер мерзімнің басында сомасын төлеп
Қаржылық түсінігі жай ғана ұзақ мерзімді жалдау ретінде ғана
Тақырыптың ғылыми-тәжірибелік деңгейі. Жалпы қаржылық лизингтің нарықтық, лизингтік қатынастар
Жұмыстың теориялық және тәжірибелік негізі. Зерттеу барысында отандық және
Жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасында қаржылық жалдың есебі жүйесін ұйымдастыру
Қойылған мақсаттарға жету үшін келесідей міндеттерді орындау қажет:
-Экономикалық және заңды көзқарас тұрғысынан «Қаржылық жалдың» анықтамасының мазмұны
- Қаржылық лизингтің жетістіктері мен кемшіліктерін негіздеу және қаржылық
-Қазақстан Республикасындағы қаржылық лизингтің қызмет нарығына талдау жасалды;
- Қаржылық лизингтің операциялар есебін зерттеу жәе жалдық келісімнің
Зерттеу объектісі ретінде «Береке Өнім» ЖШС алынды.
«Қаржылық лизинг туралы түсінік және оның теориялық негіздері
1.1 Қаржылық лизинг туралы түсінік және оның мәні
Лизинг – бұл кәсiпорындар мен өзге мүлiктiк кешендер арасындaғы
Жалға берушi – жалдау шapты мүлiктi жалға беретiн меншiк
Жалгер – бұл жалдау шарты бойышa мүлiктi жалға алатын
Лизинг шарты – бұл тараптардың еркiндiлiгi мен толық тең
Қаржылық лизинг – актив иеленумен қатар жүретін барлық тәуекелдер
Лизингті қабылдау күні – бұл мынадай күндерден: лизинг шартын
(а) лизинг операциялық немесе қаржылық ретінде жіктелген;
(b) қаржылық лизинг жағдайында жалдау мерзімінің басында танылуға жататын
Лизинг мерзімінің басталу күні жалға алынған активтерді пайдалану мүмкіндігін
Лизинг мерзімі – жалгер шартқа сәйкес активті жалдауға алған,
Лизингтің ең төменгі төлемдері – жалдау мерзімі бойындағы төлемдер,
(а) жалгер үшін: жалгер немесе жалгермен байланысты тараптың
(b) жалға беруші үшін: жалға берушіге кепілдік берген
жалгер;
жалгермен байланысты тарап;
осындай кепілдік бойынша қаржыға байланысты міндеттерді орындауға қабілетті, жалгерден
Алайда, егер жалгердің осы құқықты іске асыру мүмкін болған
Әділ құн – келісім жасасу барысында жақсы хабардар,
Экономикалық қызметінің мерзімі – бұл:
(а) бір немесе одан да көп пайдаланушылардың активті
(b) ұйымның активті пайдалануынан күтетін өндіріс бірліктерінің көлемі немесе
Пайдалы қызмет мерзімі – ұйымның активте болатын экономикалық пайда
Кепілдік берілген жою құны – бұл:
(а) жалгер үшін: жалгер немесе онымен байланысты тараптың
(b) жалға беруші үшін: кепілдік бойынша қаржы қатынасындағы міндеттемелерді
Кепілдік берілмеген жою құны – жалға алынған активтің жою
Бастапқы тікелей шығындар жалдау шартын дайындауға және жасауға байланысты,
Жалдауға салынатын жалпы инвестициялар:
(а) жалға беруші қаржылық жалдау кезінде алынатын
(b) жалға берушіге тиесілі кез келген кепілдік берілмеген жою
Жалдауға салынған таза инвестиция жалдау шартында қарастырылған пайыз ставкасы
(а) жалдауға салынған жалпы инвестиция,
(b) жалдауға салынған таза инвестиция арасындағы айырманы білдіреді.
Жалдау туралы шартта түсінілетін пайыз ставкасы – қолданылуы жалдауды
Заемдық капиталға пайыздың өсу ставкасы – жалгердің бірдей жалдауы
Шартты жалдау ақысы – белгілі бір сома түрінде белгіленбейтін,
Жалдау туралы шартқа немесе жалдаудың негізгі талабына қатысты
Жалдауды анықтауға келісілген талаптарды орындағаннан кейін жалдаушыға активті меншігіне
Жалдауды жіктеу жалдауға алған активке меншік құқығына тән тәуекел
Жалдау, егер ол иеленумен қатар жүретін айтарлықтай деңгейдегі барлық
Жалға беруші мен жалгер арасындағы мәміле жалдау шартына негізделетіндіктен,
Жалдауды қаржылық ретінде немесе операциялық ретінде жіктеу керек пе
(а) жалдау мерзімінің соңында активті иелену құқығы жалдаушыға
жалдаушының жалдау мерзімінің басында осы құқықты іске асыру күні
егер меншік құқығы мүлдем берілмейтін болса да, жалдау мерзімі
жалдау қабылданған күнгі жалдау төлемдерінің ең төменгі дисконттық құны
e) жалға алынған активтердің тек жалгер ғана оларды елеулі
Жеке немесе құрамдас түрінде қаржылық жалдау ретінде жалдауды жіктеуге
(а) жалгер жалдауды тоқтатқан жағдайда, мұнымен байланысты барлық
(b) таратылған сома әділ құнның ауытқуынан келетін
(с) жалдаушыға нарықтық деңгейден айтарлықтай төмен жалдау ақысына
Егер басқа белгілері негізге ала отырып, осы жалдаумен қатар
Жалдауды жіктеу жалдауды қабылдаған кезде жасалады. Егер жалдаушы және
Жер учаскелерін және үйлерді жалдау басқа да активтерді
Жер учаскелерін және үйлерді жалдау кезінде учаскелер мен
Бұл жер учаскелерін және үйді жалдауды жіктеу және есепке
Жалдаушының жерге, сол сияқты үйге мүдделері 40 IAS сәйкес
40 IAS Халықаралық стандартына сәйкес жалдаушы операциялық жалдауда өзінің
(а) оның әділ құнының пайдалану тәсілі өзгерген күнге тең
(b) осы мүддені иеленумен қатар жүретін барлық тәуекелдер
1.2 Қаржылық жалдың Қазақстандағы нормативті - құқықтық негіздері
Қазақстан экономикасын шикізат ресурстарының барлық тұрақсыздығынан қорғаудың
Қаржылық жал бұл негізгі құралды келісім шарт негізінде белгілі
Қаржылық жал жалпы айтқанда ауыл шаруашылығы техникасын ұзақ мерзімді
Қаржылық жалға өзінің санаты бойынша негізгі құралдарға жататын кез
Қаржылық жалды құқықтық реттеу 05.07.2000ж. ҚР «Қаржылық лизинг туралы»
Қаржылық жалға берілген негізгі құралдың құны келісім шарт құрылғанда
Қаржылық жалдың есебі Қазақстан Республикасының «Қаржылық лизинг туралы» Заңының
Қаржылық жал инвестициялық қызметтің түріне жататындықтан жалға алушыларға біраз
ҚР «Қаржылық лизинг туралы» Заңында қаржылық жал туралы нақты
Қаржылық жалға беруші құрал-жабдықтарды сатушыдан сол жабдықтарды сатып алып,
Қаржылық жалға алушы келісім шартқа сәйкес кезеңдік төлемдерді уақытылы
Көбінесе компаниялар жабдықтарды меншікті капитал есебінен немесе банктік займ
- Қаржыландырудың ұзақ мерзімді түрі – жалдық келісім шартты
- жалдық төлемдердің икемді графигі – компаниялардың жағдайларын жеке
- жалдық объект жалдық жобаның қамтамасыз ету бөлігі болғандықтан,
- өнеркәсіп компанияны өзінің бизнестік партнері ретінде тану. Компания
- уақыт пен күш-қуатты үнемдеу – жабдықтарды алумен байланысты
- жалдық объект жалға алушының балансында болады және сол
- өндрісті кеңейту және жаңашылдандыру – жалдық мерзім ішінде
Қаржылық жалдың тікелей және делдалдық түрлері бар.
Тікелей қаржылық жал түрі кезінде жалға беруші ретінде кәсіпорынның
Делдалдық қаржылық жал түрі мамандандырылған компаниялар жабдықтарды дайындап шығаратын
Қаржылық жал бойынша ұсыныс жалға алушының қаржылық көрсеткіштері мен
- сыйақы пайызы – жылына 5% дейін (валютада);
- бірінші жалдық төлем техниканы жалға берудің алдында орындалады
- техника міндетті сақтандыруды талап етеді және ол техниканың
Қаржылық жал инвестициялық қызмет түрінің бірі болғандықтан, оның негізгі
Сонымен қатар қаржылық жалдың дамуына кедергі болатын басқа да
Мысалға салық салуды алып қарасақ, қаржыландыру ортасын құруға және
Қабылданған заңнамалар қаржылық жалдық қызметті лицензиялауды қарастырмаған. Осыған орай
Келісім шарт негізінде берілетін қаржылық жалдық негізгі құралдың Салық
- негізгі құралды жалға алушының иелігіне беру және негізгі
- қаржылық лизингтің мерзімі негізгі құралдың пайдалану мерзімінен 80%
- жалға алушы мүлікті негізгі құрал ретінде алады.
Қаржылық жалға берілген негізгі құралдың құны келісім шарт
Қазақстанда қаржылық жалдың даму мәселелерін жетілдіруді тоқтататын факторлар мен
- “Қаржылық лизинг туралы” Қазақстан Республикасының Заңын жетілдіру;
- Функциялар мен мақсатттар бар атқарушы биліктің орталық мүшесін
- Қаржылық жал дамуының салалық, аймақтық және жалпы мемлекеттік
- Компаниялардың аймақтық және жүйелерін жасау және кеңейту бойынша
- Кедендік баж салықтарын азайту;
- «Қымбат» қаржыландырумен байланысты мәселелерін шешу және т.б.
Жалпы, қаржылық жалдық саланың дамуы экономикалық дамуға бірнеше бағыттар
Сонымен қоса, макродеңгейде кең көлемді шетел инвестициялары қаржылық жал
Дегенмен, Қазақстандағы қаржылық жал дамуы
Жоғарыда көрсетілген бірнеше өзгертулер аса маңызды болмаса да, оларды
Қаржылық жал бұл негізгі құралды келісім шарт негізінде белгілі
Қаржылық жал жалпы айтқанда шаруашылық техникасын ұзақ мерзімді жалға
Қаржылық жалға өзінің санаты бойынша негізгі құралдарға жататын кез
Көбінесе компаниялар жабдықтарды меншікті капитал есебінен немесе банктік займ
- Қаржыландырудың ұзақ мерзімді түрі – жалдық келісім шартты
- жалдық төлемдердің икемді күнтізбесі – компаниялардың жағдайларын жеке
- жалдық объект жалдық жобаның қамтамасыз ету бөлігі болғандықтан,
- өнеркәсіп компанияны өзінің бизнестік партнері ретінде тану. Компания
- уақыт пен күш-қуатты үнемдеу – жабдықтарды алумен байланысты
- жалдық объект жалға алушының балансында болады және сол
- өндрісті кеңейту және жаңашылдандыру – жалдық мерзім ішінде
Қаржылық жалды құқықтық реттеу 05.07.2000ж. ҚР «Қаржылық лизинг туралы»
Ұзақ мерзім бойы отандық қаржылық жалды нормативті
1.3 Қаржылық жалды пайдаланудың халықаралық тәжірибесі
Қаржылық жал – халықаралық экономикада өте тез дамиды және
Алғашқы қаржылық жал компания АҚШ-тағы Сан-франциско, Калифорния штатында 1952
АҚШ-ң коммерциялық банктері 60 жылдардың басында жалдық операцияларға қатысты.
50 жылдардың аяғында американдық компаниялар шетел нарықтарына назарын аударды.
Францияда алғашқы қаржылық жалдау компаниясы «Bangue de I’Indochine» талабы
Еуропалық қаржылық жал түрлілігі көп болғандықтан, көптеген еуропалық елдерде
Аймақтық саясаттың бір бөлігі ретінде француз мемлекеті компанияның ісін
Италияда 1963 жылы алғашқы қаржылық жалдау компаниясы құрылды, бірақ
80 жылдардың ІІ жартысында елде екі мыңға жуық лизингтік
Германияда алғашқы қаржылық жалдау компаниясы «Leasing GMBH» деген алғашқы
Германиядағы мамандандырылған лизингтік компаниялары банктермен және елдің басқа қаржылық
Қаржылық жалдау компаниялар саны бойынша Германия АҚШ-тан кейін екінші
Еуропада қаржылық жалдау операциялардың активті түрде өсуіне көбінесе статустың
1963 жылы Жапонияда «Japan Leasing Corporation» алғашқы қаржылық жалдау
Жапонияда қаржылық жалдау операцияларының соммалық келісімдерінің өсуі, қаржылық жалдаумен
Өнеркәсіптік дамыған елдерде фирмалар ашылды, мысалы, АҚШ пен Ұлыбританияда,
«Orient Leasing» 8,6 млрд.доллар капиталы бар Жапонияның бас компаниясы
Қазіргі кезде «Ақш – Батыс еуропа – Жапония» үшбұрышта
Жапонияның мінезі ретінде жалдық операциялардың кеңеюі қаржылық қызметтен
2000 жылдары қаржылық жалдау үлесіне машиналар мен жабдықтарға капитал
Қазіргі уақытта банктер және басқа мамандандырылған қаржылық ұйымдар қаржылық
Қаржылық жалмен өнеркәсіптік компаниялар да айналысады. Олар жабдықтарды өндіреді.
Келесі фирмалардың тобы – қаржылық және мамандандырылған фирмалар.
Қаржылық фирмалар қаржылық лизингпен айналысады. Бұл фирмалардың несиелер беру,
Мамандандырылған клиенттердің нақты ортасына қызмет көрсетумен айналысады. Осындай фирмалар
Істің негізі және сату саясатының құралы болатын компанияларды қаржылық
«Береке өнім» ЖШС нің экономикалық сипаттамасы және қаржылық
2.1 «Береке Өнім» ЖШС - нің экономикалық сипаттамасы.
Шаруашылық субьектісінің толық атауы «Береке Өнім» ЖШС.
Орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Республика даңғылы
Ұйымдастыру құқықтық формасы: Жауапкершілігі шектелген серіктестік. «Береке Өнім»
Құрылған уақыты: 12.11.2002 жыл. Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінде қайта
Кәсіпорын Астана қаласының Салық комитетінде салық төлеуші ретінде тіркеуден
Қоғамның құрылу мақсаты болып табылады: азаматтар және қазақстан ұйымдарының
Негізгі қызмет түрі болып келесілер табылады:
Күзеттік қызмет көрсету.
Серіктестік заңды тұлға болып табылады және Қазақстан Республикасының заңына
«Береке Өнім» ЖШС – нің банктік реквизиттері:
СТН 031400061192
«Қазақстанның халық банкі» АҚ
Есеп айырсу шоты: 467228
«Береке Өнім» ЖШС – нің есеп саясаты мына құжаттарға
қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және
халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары
Кәсіпорында бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына және шаруашылық операцияларды орындау кезінде
Бизнестің кез-келген саласының нәтижесі қаржылық ресурстардың болуы және оларды
Серіктестік өзінің қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының Азаматтық
Белгіленген көлемге жеткенге дейін серіктестік иелігінде қалған таза табыстың
Резерв капиталының қаржысы тек қана шығынды жабуға, бюджет алдындағы
Субъект қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп қаржылық есептің
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтенше
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату да субъектінің жұмысының
Баланс активтерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау – кәсіпорынның
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді талдау үшін
Бизнестің кез-келген саласының нәтижесі қаржылық ресурстардың болуы және оларды
1-Кесте Қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы
Көрсеткіштердің атауы 2009ж.
мың тг 2010ж.
мың тг 2011ж.
мың тг 2011ж ауытқу мөлшері(+;-)
2009 2010
Дайын өнімді өткізуден табыс 283 589 331 211 313
Сатылған өнімнің өзіндік құны 223 922 250 871 252
Жалпы табыс 59 667 80 338 60 726
Басқа табыстар 3 883 1 465 2 862 -1021
Кезең шығындары:
-өнім өткізушығындары
45 490 45490 45490
- жалпы және әкімшілік шығындар 41 108 48 581
- басқа да шығындар
3 569
- -3569
Жалғастырылатын қызметтің пайдасы (зияны) 22 442 29 656 18
Салық салынғанға дейінгі табыс (шығын) 22 442 29
Табыс салығы бойынша шығындар 7 503 9 250 6
Кезеңдегі жиынтық пайда (зиян) 14 939 20 406
Рентабельділік (%) 6,67 8,1 4,63 -2,04 -3,47
Қарастырылған кесте бойынша келесі қорытындыға келуге болады, кәсіпорынның
Бұл зерттеліп отырған кәсіпорында қаржылық есеп деректері арасында сәйкессіздік
Рентабельділіктің .кейінгі жылы төмендеуіне ке\йінгі 2011 жылы өткен жылмен
Субъектінің экономикалық потенциалын бағалау, зерттеу, баланс мәліметтері бойынша жасалған
Мүліктік жағдайын бағалау:
а) Өндірістік мақсатқа арналған мүлік коэффициенті (негізгі құралдардың активтігі)
Негізгі құралдар + өндірістік запастар + аяқталмаған өндіріс
Активтер құны (баланс валютасы)
Өндірістік кәсіпорындар үшін оптималдық қатынас 0,5-н көп болу қажет.
Кәсіпорынның активтерінің іске тартылу (мобильді) коэффициенті - ағымдағы активтер
Өндірістік кәсіпорындар үшін оптимальды мәні 0,5 – тен кем
Қаржы тұрғысынан алғанда оның өсуі актив құрылымындағы жағымды өзгеріс
Зерттеліп отырған кәсіпорын бойынша бұл көрсеткіштің көлемі 2009 жылы
Өйткені кәсіпорын өз қызметін үздіксіз жүргізу үшін қажет активтерді
Кәсіпорын активтерін таратудың тиімділігін сипаттайтын келесі көрсеткіш – мобильді
2 кесте - Мүлкінің құрамы мен құрылымы
№
Көрсеткіштер 2010 жыл 2011 жыл ауытқу мөлшері (+,-)
Мың тг Үлес сал
мағы,% Мың тг Үлес сал
мағы,%
1 Ұзақ мерзімді активтер:
Негізгі құралдар
207 239
82,7
198 471
86,3
-8768
2 Материалды емес активтер 28
18
-10
3 Ұзақ мерзімді дебиторлық берешектер
4 Басқа ұзақ мерзімді активтер
3019 1,3 3019
Үлестік қатысу әдісімен есептелетін инвестиция 750 0,3 1000 0,4
1 Қорлар 9190 3,7 11212 4,9 2022
2 Дебиторлық борыш; 57
446
389
3 Ағымдағы салықтық активтер 1283 0,5 5633 2,4 4350
4 Ақша қаражаттары 31428 12,5 9722 4,2 -21706
5 Басқа қысқа мерзімді активтер 804 0,3 1067 0,5
Жалпы мүлік құны 250 780 100 230 589 100
Өндірістік кәсіпорындарда берілген көрсеткіштің деңгейі 0,5 – тен төмен
Сонымен 2 кесте деректері бойынша активтердің барлық түрлерінің дерлік
Әрі қарай кәсіпорынның мүліктік жай – күйінде қандай сапалық
Кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнындағы негізгі құралдардың нақты құнының (қалдық)
Қаралып отырған ұйым бойынша баланс валютасындағы негізгі құралдардың баланстық
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайтын маңызды көрсеткіш – бұл
Келтірілген мәліметтер жалпы алғанда кәіспорын активтерінің жағымды динамикасын көрсетеді.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау. Кәсіпорында мүлкінің келіп түсуі, оны
Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы көбіне
3 кесте - Кәсіпорынның авансталған капиталының құрамы
№
Көрсеткіштер
2010 жыл
2011 жыл Ауытқуы
(+,-) мың теңге
Сомасы, мың тг Үлесі
% Сомасы, мың тг Үлесі
%
1 Авансталған капитал,
соның ішінде: 250 780 100 230 589 100 -20191
1.1.Меншіктік капитал; 205 368 81,9 199 559 86,5 -5809
1.2.Қарыздық капитал;с.і.:
қысқа мерзімді 45 412
35 800 18,1 31 030
21 722 13,5 -14382
-14078
2 Тәуелсіздік коэффициенті
(1.1жол:1жол) 0,819
0,865
3 Тәуелділік коэффициенті (1.2 жол:1жол) 0,181
0,135
4 Қаржыландыру коэффициенті
(1.1жол:1.2.жол) 4,5
6,4
5 Қарыздық капиталдың меншік капи- талға қатынасы
(1.2.жол:1.1.жол) 0,22
0,16
Активтердің қорлану көздерін талдау кезінде меншікті және қатыстырылған капиталдың
Кәсіпорынның авансталған капиталы 2011 жылы өткен жылмен салыстырғанда 20
Тәуелсіздік коэффициенті меншікті капиталды барлық авансталған капиталға бөлу арқылы
Бұл коэффициенттің жоғарылауы кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігі жоғары екендігін көрсетсе,
Қаржылық талдау кітаптарының бірқатар авторлары инвесторлар мен несие берушілерді
Батыс экономистері тәуелсіздік коэффициентінің неғұрлым жоғары деңгейде болғаны дұрыс
Тәуелділік коэффициенті – бұл тәуелсіздік коэффициентіне кері көрсеткіш, қатыстырылған
Бұл үлес жоғары болған сайын, кәсіпорынның сыртқы қаржыландыру көздерінен
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған капиталға қатынасын
Бұл коэффициент жоғары болған сайын банктер мен инвесторлар кәсіпорындарды
Батыс фирмаларында қаржыландыру коэффициентіне кері көрсеткіші кеңінен қолданылады, қатыстырылған
Бұның мәні кәсіпорын есеп беру кезеңінің басында активтерге салынған
Есеп беру кезеңінің ішінде қарыз қаражаттары меншіктік салымдардың әрбір
Арнайы әдебиеттерде бұл көрсеткіш үшін қалыпты шектеу: Ққ/м< 1
Активтерді құраудың ең дұрыс жолдары болып, меншікті капитал барлық
Егер, кәсіпкер өзінің капиталы аз, ал басқанікі көп болса,
Біздің отандық тәжірибеде кәсіпорынның меншікті капиталының көздері болып мыналар
Меншікті капиталды зерттегенде өзіндік айналым қаражаттарындағы болған өзгерістерге ерекше
Жұмсау (маневрлік) коэффициенті – кәсіпорынның меншікті қаражаттарының қандай бөлігі
Қаржылық көзқараспен айтсақ, оның өсуі және жоғары деңгейі кәсіпорынның
Егер коэффициент, кәсіпорынның негізгі құралдардың құнының азаюынан емес, негізгі
Тауарлы – материалдық қорларды жабу коэффициенті – кәсіпорынынң қаржылық
Қорларды меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілудің қалыпты коэффициценті, меншікті
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын тек қана қаражат көздерінің құрамымен ғана
Зерттеліп отырған кәсіпорын ұзақ мерзімді ғана емес, қысқа мерзімді
Бұдан кейін дебиторлық борышпен салыстырып талдау қажет. Дебиторлық және
Себебі ол өзіндік қаражаттың әлдебір өтімді бөлігінің ақшаға айналуын
Мұндай кредиторлық борыштың дебиторлық борышпен өте төмен дәрежеде қамтамасыз
Дебиторлық борыштың өсіп кетуі қаржылық жағдайды нашарлатпайды, себебі кәсіпорын
Бірақ тауар, жұмыс және қызметтер үшін ғана емес, бюджет
Қаржылық тұрақтылықтың абсолютті көрсеткіштері – тауарлы – материалдық қорлардың,
Тауарлы – материалдық қорлардың қалыптасу көздерін сипаттайтын үш негізгі
Меншікті айналым капиталының бар болуы (Ма.к). бұл көрсеткіш меншікті
Алдыңғы кезеңмен салыстырғанда оның көбеюі кәсіпорынның қызметінің болашақтағы дамуын
Тауарлы – материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қарыздың
Тауарлы – материалдық қорлардың негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері
4 кесте – Кәсіпорында тауарлы – материалдық
№
Көрсеткіштер
2010 жыл
2011 жыл Ауытқу (+;-) мөлшері
1 Меншікті капитал 205 368 199 559 -5809
2 Ұзақ мерзімді активтер 208 016 202 508 -5508
3 Меншікті айналым капиталы (1жол – 2 жол)
4 Ұзақ мерзімді міндеттемелер 9612 9308 -304
5 Тауарлы – материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді
6 Қысқа мерзімді несиелер - -
7 Тауарлы – материалдық қорлардың қалыпты (негізгі) қалыптасу көздерінің
8 Тауарлы –материалдық қорлар 9190 11212 2022
9 өзіндік айналым капиталының артықтығы(+) немесе жетіспеушілігі (-), (3жол
10 Тауарлы–материалдық қорлардың меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу көздерінің
11 Тауарлы–материалдық қорлардың қалыпты негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшерінің
(7 жол – 8 жол)
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның тұрақтылық дәрежесі бойынша төрт типке
-Қаржылық жағдайдың абсолютті тұрақтылығы мына теңсіздікпен сипатталатын уақытта қалыптасады:
- Қаржылық жағдайдың қалыпты тұрақтылығы келесі теңсіздікпен сипатталады:
Тұрақсыз қаржылық және қалыптасқан жағдай келесі теңсіздікпен
сипатталады: ҚШ > НҚ немесе НҚ < ҚШ
2.2 Қаржылық жалдау жөніндегі операциялардың есебі
Жалдау мерзімінің басында жалдаушылар қаржылық жалдауды активтер және өздерінің
Операциялар және басқа да жағдайлар, жай ғана заң нысаны
Егер жалдаудың мұндай операциялары жалдаушының балансында көрсетілмесе, қаржылық арақатынасты
Жалдау активтерінен шығарылып тасталған сома ретінде міндеттемелерді жалдау активі
Бастапқы тікелей шығындар көп жағдайларда жалдау келісімдерін жасау және
"Жалға беру" деген №17 Халқаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес
Егер тәуекел мен сыйақы пайдалану құқығымен бiршама дәрежеде байланысты
Жалгер жалдан мүлiктi тiркелген бағасы бойынша немесе жалдау мерзiмiнiң
Жалдау мерзiмi жалданатын мүлiктiң ұтымды қызмет көрсету мерзiмiнiң 80%-iнен
Жал мерзiмiнiң соңында жалданған активтiң қалдық құны жалдаудың бас
Жалдау ақсының жалдық барлық кезеңіндегi дисконтталатын құны жалданған
Жал мерзiмiнiң соңында жалданған активтi меншiктену құқы жалгерге берiлетiн
Жалгердiң бухгалтерлiк есебiнде жалданған мүлiк актив peтiндe, ал төленуге
қаржыландырғаны үшiн төлемнен (пайыз төлеу шығындарынан);
мiндeттeмeнi кeмiтeтiн төлемнен (негiзгi мiндeттeмeнi өтеуден) тұpaды.
Жал мерзiмiнiң соңында меншiктену құқы жалгерге өтeтiндiгiне онша сенiмдiлiк
1.12-бөлiмшенiң шoттары (2411-2417), "Ұзақ мерзiмдi жалдaнғaн НҚ" субшоты.
Бұл шoттар- негiзгi, aктивтiк, күрделi және инвентарлық болып келедi.
2. 4150 - "Жалдау мiндeттемелерi" шоты - негiзгi, пассивтiк,
3. 13-бөлiмшенiң шoттары (2421-2429), "Ұзақ мерзiмге жалданған НҚ тозуы"
Жалға берушiнiң бухгалтерлiк есебiнде (баланста) жалға берiлетiн мүлiк жалға
Жалға берушiде
Бұрын пайдалануда болған негiзгi құралдарды жалға берген кезде
Д-т 7410, К-т 2411-2417.
Бұрын есептелген тозу құны coмacынa Д-т 2421-2429 К-т 2411-2417
Негiзгi құралдар келiсiлген құнымен берiлдi Д-т 2180 К-т 6210.
Есептелген жалдау пайызының сомасына Д-т 2180 К-т 4420.
Есептi кезең басталған кезде жалдық % кipic ретiнде есептен
Жалгерден жалдау aқысы келiп түci:
амоpтизация бөлiгiнде Д-т 1040, 1050, 1010, 1020 К-т 2160;
жалдық % бөлiгiнде Д-т 1040, 1050, 1010, 1020 К-т
7. Жыл қорытындысы бойынша есептен шығрылатындар:
жиынтық кipicтi кeмiтy шығындары Д-т 5410 К-т 7410;
жиынтық кipiстi өcipy табыстары Д-т 6210 К-т 5410.
Жалгерде
Жалға алынған НҚ объектiлерiнің келiсiм құнына Д-т 2411-2417/жалд.НҚ К-т4150.
Жалдау aқысы НҚ объектiлерi бойынша амортизация есептелдi
Д-т 7210, 7110 К-т 2421-2429/2.
3. Жалдау ақысы есептелген кезде жалдық % бөлiгiнде Д-т
4. Жалдау aқысы аударылған:
амоpтизация бөлiгiнде Д-т 4150 К-т 1040, 1050, 1010, 1020;
жалдық % бөлiгiнде Д-т 4160 K-т1040, 1050, 1010, 1020.
5. Есептi кезеңнің coңындa шығыстаp жиынтық кiрiстiң кемуiнe есептен
6. Жал мерзiмi аяқталған бойда НҚ объектiсiнің меншiкке өтyі:
НҚ объектiсiнiң құнына Д-т 2411-24117/1 К-т 2411-2417/2;
тозудың сомасына Д-т 2421-2429/2 К-т 2421-2429/1.
Жалға берушiнiң есебiнде мынадай бухгалтерлiк жазбалар жасалады:
1. Егер арнайы осы мақсат үшiн сатып алынған активтер
қаржылық жалдау шартындa келiсiлген құнғa Д-т 2160 К-т 2411-2417;
жалдың барлық мерзiмiне тиесiлi % сомасына Д-т 2170 К-т
2. Егер жалдау шартындa жалдау мерзiмi аяқталғаннан кейiнгi НҚ
Жалгерге ұсынылғaн шоттың сомасына (ҚҚС-сыз) Д-т 1210
К-т 4150;
ҚҚC сомасына (үйлерден басқасының) Д-т 1210 К-т 3130;
жалгерден өтeмін төлеп алу құны алынды Д-т 1040, 1050,
3. Жыл соңында табыс жиынтық кipicтің кeмyiнe жатқызылады Д-т
1. Жалдау мерзiмiнiң coңындa НҚ өтeмін төлеп алу былайша
Д-т 2411-2417/1 К-т 3310.
2. Егер жалдау шарты аяқталған бойда НҚ жалға берушiге
3. Егер НҚ жалдау мерзiмi аяқталғанға дейiн қайтарылса, онда:
а) есептелген тозудың сомасына Д-т 2421-2429/2 К-т 24112417/2.
Күрделi жөндеуге жұмсалған шығындарды жабу үшiн жалгер кәсiпорын жалдау
Күрделi жөндеуге жұмсалған нaқты шығындаp оның aяқталуына қарай құрылғaн
Егер шарт талабы бойънша, жалгер жөндеудi жалға берушiнің есебiнен
Д-т 4430 К-т 2920.
Ең аз жалдау төлемдері қаржы төлемдері және төленбеген міндеттеменің
Тәжірибеде жалдаушы жалдау мерзімі ішінде қаржы төлемдерін кезеңдерге бөлу
Қаржылық жалдау амортизацияланатын активтер үшін амортизациялық шығыстарды және әрбір
Жалдаушының меншігіндегі амортизацияланатын активтерге қатысты қабылдаған амортизациялық саясатқа сәйкес
Кезең ішінде амортизация және қаржы шығыстарына жұмсалған шығыс сомасы
Жалдау активінің құнысыздағанын анықтау үшін ұйым 36-«Активтердің құнсыздануы» IAS
7-«Қаржы құралдары – ашып көрсету» IFRS Халықаралық стандарттың талаптарын
(а) активтердің әрбір класына – есеп күніне таза баланстық
(b) есеп күніне болашақ төменгі жалдау төлемдерінің жалпы сомасы
бір жылдан кеш емес;
бір жылдан кейін, бірақ бес жылдан кеш емес;
бес жылдан кейінгі кезеңдер үшін ашуы тиіс.
(с) есеп кезеңінде шығыс ретінде танылған шартты жалдау төлемін.
күшін жоймайтын қосалқы жалдау шарты бойынша есеп күніне алынуы
(е) жалдаушының келісілген жалдаудың айтарлықтай шарттырының жалпы сипаты
шартты жалдау төлемі анықталатын негізді;
жаңару опциондарының болуы және талаптары немесе құбылмалы бағалардың сатып
жалдау шартында белгіленген, соның ішінде дивидендтерге, қосымша қарыз және
Бұдан басқа, 16 IAS, 36 IAS, 38 IAS, 40
«Береке Өнім» ЖШС – де аудитті ұйымдастыру, төлем
3.1 «Береке Өнім» ЖШС – де
Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына (бұдан әрі – ХҚЕС) және
Осы Қазақстан Республикасының кәсіпорындарында бухгалтерлік есепке алу және аудит
Қазіргі кезеңде Қазақстандағы кәсіпорындарында бухгалтерлік есепке алу және
Негізгі бағыттар бухгалтерлік есепке алуды және қаржылық есептілікті реттеудің
Қазақстанның халықаралық стандарттарға бағдарлануы оң әлемдік тәжірибені зерттеуге және
Кәсіпкерлікті есепке алу және аудиторлық бақылауды ұйымдастыру тәжірибесі түрлі
Осы бағытта уәкілетті орган түрлі елдер тәжірибесін зерттеу жөніндегі
Бүгінгі таңда Елбасы Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50
Қазіргі таңда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен
Отандық және әлемдік тәжірибе көрсеткеніндей, аудиторлық қызметтерге мұқтаждық мынадай
- осы ақпаратты пайдаланушылармен (меншік иелерімен, инвесторлармен, кредит берушілермен)
- қабылданған шешімдер салдарларының ақпарат сапасына байланыстылығымен;
- ақпаратты тексеру үшін арнайы білімнің болуы қажеттілігімен;
- ақпаратты пайдаланушылардың ақпарат сапасын бағалау үшін оның көздеріне
Барлық осы алғышарттар тиісті дайындығы, біліктілігі, тәжірибесі және осындай
Бұл, расталған ақпараттың болуы барлық мүдделі нарыққа қатысушылардың жұмыс
Аудит Қазақстанда 80-жылдардың соңында пайда болды, дәл сол уақытта
Қазіргі уақытта кәсіпорындарда аудиторлық қызметті реттеудің жеткілікті тұтас жүйесі
Алайда, осыған қарамастан, кәсіпорындарында аудиторлық бақылауды жетілдіру өзекті
Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қазіргі жағдайында аудит тапсырыс берушілеріне бухгалтерлік
Осыған байланысты, Концепцияның орта мерзімді перспективаға бағыт алуы аудиторлық
Кәсіби ұйымдардың ұйымдар қызметіндегі маңызды нәрсе кәсіби қауымдастықты және
Аудиторлық тексеру нәтижелері көптеген экономикалық шешімдер негізі болып табылғандықтан,
Жақында АҚШ-та болған оқиғалар көрсеткендей, аудиторлық ұйымдардың қызметіне қатысты
Кәсіпорындарында есептік саясатты қалыптастыру ісіне субьект басшысы жауапты. Кәсіпорынның
Қаржылық есептемелердің құрамында ашылуы тиіс және кәсіпорынның есептік саясатын
1) материалдық емес активтер мен негізгі құралдар құндарының орнын
2) өндірістік қорларды аяқталмаған өндірісті,тауарларды және дайын өнімдерді бағалау;
3) өнімдерді (тауарлар, жұмыс, қызмет) өткізуден түскен табысты мойындау
Есеп әдістерін білмейінше қаржылық есептемелерді пайдаланушылар мүліктік және қаржылық
Кәсіпорындарда есептік саясат қаржылық есептерге түсіндірме хатта бірінші болып
Аудит пен қаржы – экономикалық талдау түрлерінің, мақсаттары мен
Соңғы уақытта ұлттық экономиканың әр түрлі буындарында пайда болған
Аудит тек бухгалтерлік ақпаратпен ғана шектелмейді, өйткені оның аясында
Кәсіпорындарда аудитті жүргізгенде есеп саясатын жүзеге асырудың және компанияның
Аудиттің негізгі мақсаттары тұрғысынан, нақтылай айтқанда, тиімділік пен өнімділікті
Кәсіпорындарындағы есеп саясатының аудиті дебиторлық және кредиторлық борышты немесе
Аудитпен кәсіпорынның жағдайын талдау үшін ең мол ақпаратты
Дедуктивті әдіске сүйенгенде, аудитті қарастыра отырып, кезең басындағы, жоспарлы
Кәсіпорындарында меншікті айналым капиталының едәуір сомасы бар болса және
Сол себепті аудитор маневрлік коэффициенттің көмегімен меншікті капиталдың жалпы
Аудит пен кәсіпорындарының қызметін қаржы – экономикалық әдіснамаға салғанда
біріншіден, ұйымдардың активтеріне салынған қаражаттың жалпы жиынтығындағы негізгі капиталдың
екіншіден, негізгі капиталға салынған қаржының босатылу интенсивтілігін айғақтайтын ұзақ
07.03.2011 жылы «Береке Өнім» ЖШС – не жүргізілген тәуелсіз
«1. 2010 жылдың 31 желтоқсанындағы жағдайы бойынша көрсетілген күнге
2. Біз аудиторлық тексерісті Халықаралық стандартқа сәйкес жүргіздік. Осы
3. Біз 2010 жылы 31 желтоқсанға активтерді түгендеуді бақыламадық,
Актив шоттары бойынша сальдо, 2010 жылға ақша қозғалысы мен
4. Серіктестікте күмәнді қажеттіліктер бойынша резерв құрылмаған, өйткені дебиторлық
5. Түзетулерге қарағанда, біздің көзқарасымыз бойынша, 2010 жылы 31
3.2 Кәсіпорынның төлем қабілеті мен қаржылық тұрақтылығын
Баланс өтімділігін талдаудың мәні - активтегі өтімділік дәрежесі бойынша
Өтімділік дәрежесіне, яғни ақша – қаражаттарының айналу жылдамдығына байланысты
А1. Ең өтімді активтер. Әлемдік тәжірибеде бұларға кәсіпорынның ақша
А2. Тез өткізілетін активтер. Бұларға қысқа мерзімді дебиторлық борыш,
А3. Баяу өткізілетін активтер. Баланс активінің 1 бөлімінің “Тауарлы
А4. Қиын өткізілетін активтер - Баланс активінің 2 бөлімінің
Баланс пассивтері оларды қайтару, төлеу уақытының мерзіміне байланысты топтастырылады:
П1. Неғұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер – бұларға уақытында
П2. Қысқа мерзімді міндетемелер – қысқа мерзімді несиелер мен
П3. Ұзақ мерзімді міндеттемелер – ұзақ мерзімді қарыздар мен
П4. Тұрақты міндетемелер – баланстың 5 бөлімінің “Меншікті
Баланс өтімділігін анықтау үшін актив пен пассив бойынша келтірілген
Кәсіпорын бойынша төлем қаражаттарының бірінші тобы (А1) төлем міндеттемелерін
Жалпы алғанда баланс активі мен пассиві баптарының I және
Баланс активі мен пассиві баптарының төртінші тобының жиындарын салыстыру
Баланс активі мен пассивінің өтімділік дәрежесі мен төлеу мерзімінің
Кәсіпорынның баланс өтімділігін талдап, баға беріп болған соң, міндетті
Қарыздарды жабудың потенциалды құралы, ең алдымен кәсіпорыннның есеп айырысу,
Төлем қабілетілігі бар деп ағымдағы активтің сомасы ағымдағы міндеттемелерінен
Төлем құралдарының ағымдағы міндеттемелерден асуы кәсіпорынның төлем қабілетті екенін
Кәсіпорынның перспективті (ұзақ мерзімді – 1 жылдан аса) төлем
5 кесте - Баланс активінің және пассивінің
№
Актив
Сомасы , мың теңге
Пассив
Сомасы, мың теңге
Төлем артықшылығы (+), кемшілігі (-)
2010 жыл 2011
жыл
2010 жыл 2011
жыл 2010 жыл 2011 жыл
1 А1 31428 9722 П1 568 -1676 30860 11398
2 А2 57 446 П2 4072 8980 -4015 -8534
3 А3 9190 11212 П3 9612 9308 -422 1904
4 А4 207239 198471 П4 205368 199559 1871 -1088
Жиыны
247914
219851 Жиыны 219620 216171 х х
Ағымдағы міндеттемелердің табыстылық коэффициенті (Кта.м.) - өнімді (жұмыс пен
Ақша – қаражаттарының жеткіліктілік коэфициценті (Каж) – кәіспорынның күрделі
Каж= Өнімді өткізуден түскен табыс / Күрделі шығындар +
Егер, Каж = 1 болса, онда кәсіпорын сыртқы қаржыландыруға
Ақша қаражаттарын капиталға айналдыру коэффициценті (Ка.қк) – кәсіпорын активіндегі
Ка.қк = өткізуден түскен табыс – төленген дивиденд
Ақша – қаражаттарын капиталға айналдыру деңгейі 8 – 10
Кәсіпорынның перспективті төлем қабілетілігін анықтау үшін кәсіпорын активіндегі ақша
6 Кесте - Қаржылық жағдайын сипаттайтын коэффициенттердің
№
Көрсеткіштер 2010
ж 2011ж Қолайлы мән
1 Қаржылық тұрақтылығын бағалау
Тәуелсіздік коэффициенті (Кт-з)
0,82
0,86 0,5 – 0,6
2 Тәуелділік коэффициенті (Кт-к) 0,18 0,13 0,5
3 Қаржыландыру коэффициенті (Кқ) 4,5 6,4 > 1
4 Қарыз және меншікті құралдардың ара қатынасы (Кқ/м) 0,22
6 Меншікті айналым капиталы (Ка.к) -2648 -2522