Тақырыбы: Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы мемлекеттік емес зейнетақы қорларының ролі
ЖОСПАР
Кіріспе 1
І-бөлім. Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының жалпы сипаты 3
1.1 Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының мәні, мақсаты және міндеттері
1.2 Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының елдің әлеуметтік – экономикалық
1.3 Шетел тәжірибесінде мемлекеттік емес зейнет ақы қорының экономикада
ІІ-бөлім. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуындағы мемлекеттік емес зейнетақы қорларының
2.1. Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларының қалыптасу мен дамуына
2.2 Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін бағалау
ІІІ-бөлім. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы мемлекеттік емес зейнетақы қорларын дамыту
Қорытынды 54
Қолданылған әдебиеттер 57
Кіріспе
Қазақстан Республикасының әлеуметтік – экономикалық дамуындағы маңызды рөлді Қазақстанның
Зейнетақы реформасына еркіндік беріп, даңғыл жол ашқан (Қазақстан Республикасындағы
Халықты зейнетақымен қамтамасыз ету мәселесі әр кезде әр елде
Қазақстанның мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының әлеуметтік – экономикалық
Осы мақсатқа жетуде магистрлік жұмыстың алдында мынадай міндеттерді шешу
1). Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының жалпы сипатын суреттеу
2). Мемлекеттік емес зейнетақы қорының қандай әлеуметтік –
3). Еліміздің мемлекеттік емес зейнетақы қоры өз сипаты мен
4). Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес зейнетақы қорлары қалай қалыптасқан
5). Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары нарықтық ортада маңызды
Жұмыстың зерттеу объектісіне Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес зейнетақы қорлары
І-бөлім. Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының жалпы сипаты
Қазақстанның зейнетақы қызмет көрсету нарығында, бүгінгі күні, басқа қаржы
1997 жылғы 20 маусымда Қазақстанда еліміздегі алғашқы жинақтаушы зейнетақы
Жалпы мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қоры – салымшылардың міндетті
Жинақтаушы зейнетақы қорының салымшысы болып зейнетақы төлемін алушының пайдасына
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының негізгі көрсеткіштерінің (салымшылары мен
Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін реттеу бойынша комитет нормативтік
1998 жылдың қаңтарынан бастап жинақтаушы зейнетақы жүйесінің елде қызмет
1.1 Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының мәні, мақсаты және міндеттері
Қазақстанда зейнетақы реформасының басталғанынан бері 5 жыл асып барады.
Альтернативті үлестіруші жүйе жинақтаушы зейнетақы жүйесі болып табылады. Мұнда
Жинақтаушы зейнетақы қорлары бір миллиардтан аса АҚШ долларын шоғырландырған,
Енді мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттеріне тоқталсақ, олар:
Қазақстан Республикасы Үкіметінің белгілеуі бойынша зейнетақы активтерінің төлемдерін жүзеге
жеке зейнетақы активтерінің қорының есебін жүргізуге;
зейнетақы алушы мен салымшылардың қорлары туралы өздеріне мәлімет беруге;
зейнетақықорының жағдайының мәліметтерін құпияда сақтауға;
зейнетақы қоры заңға сәйкес жүргізілуіне;
зейнетақы алушының өтініші бойынша оның зейнетақы қорын басқа қорға
зейнетақы активтерін инвестициялық бақылау үшін зейнетақы активтерін басқаратын компаниялармен
мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорымен келісімге тұрған азаматтарға бірдей
1.2 Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының елдің әлеуметтік – экономикалық
Кәрілік алдындағы қорқыныш бұл әр адамға табиғатпен берілген деп
2002 жылдың соңында Қазақстандық азаматтарды зейнетақымен қамтамасыз етудің құқықтық
2002 жылғы 29 желтоқсандағы № 369-11 заң екі ғана
Зейнетақы заңдылығындағы басты жаңалық бұл жеке ерекше институт ретінде
Жаңартылған зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заңы зейнетақы активтерін басқару
Зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заңның ескі баспасы бойынша 51
Бұл жаңа енгізілген өзгерістен мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры ұтысқа
Жақын арада кейбір жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін дербес
Біріншіден, өкілетті орган – лицензиялар тарапынан қатаң нормативтік талаптарға
Екіншіден, зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйыммен
Тағы да бір зейнетақы заңдылығына енгізілген маңыздырақ өзгерістердің бірі
Егер 2003 жылға дейін зейнетақы жарнасының жүйесі екі бөліктен
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қызмет етудегі 5 жылдың ішінде ерікті
Бұл жерде тағыда бір маңыздырақ факторлардың ретінде тұрғындардың көп
Зейнетақы заңдылығы негізгі өзгеріс ретінде зейнетақылық қызмет көрсету нарығында
2003 жылдың басынан бастап зейнетақы заңында 2002 жылдың 29
Зейнетақы заңындағы жаңа өзгерістерге сәйкес қызмет етуші зейнетақы жинақтарын
Сақтандыру компанияларының басқа зейнетақы заңдағы өзгеріске сәйкес нарықта жаңа
Агент ретінде Қазақстанда өздерінің тұрақты мекемесі, филиалы мен өкілеттіліктері
Ұлттық банктің басқа зейнетақылық қызмет көрсету нарығында мемлекет тарапынан
Егер бұрын жинақтаушы зейнетақы қоры мен зейнетақы активтерін басқару
Жалпы алғанда зейнетақы заңына жаңа түзетулер жинақтаушы зейнетақы жүйесінің
1.3 Шетел тәжірибесінде мемлекеттік емес зейнет ақы қорының экономикада
Демографиялық болжам мәліметтері бойынша дамыған елдерде халық құрылымы келесі
Япония және Еуропа елдерінде ЖІӨ 15-20%-ға дейін көтерілді. Экономикалық,
Әр түрлі елдерде зейнетақы жүйесінің келесі элементі болып меншікті
Зейнетақы мен қамтамасыз ету проблемаларын бүкіл әлемдік банк бастаған,
Бүкіләлемдік банк өзінің жазған баяндамасында экономиканың өсуі келесі үш
Мемлекетпен басқарылатын үлестірмелі жүйе.
Меншікті басқарудағы міндетті түрдегі жинақтаушы жүйе.
Ерікті жинақтаушы жүйе.
Зейнетақы жастарындағы тұлғалардың қаржылық қамтамасыз етудің 3 негізгі қызметінің
Әр түрлі елдерге көп сатылы зейнетақы жүйесіне көшудің нақты
Салыстыратын болсақ Чилиде зейнетақыға шығу Қазақстандықтардан 2 жылға көп,
Екінші қадам екінші міндетті жинақтаушы жоспарды қарастырады, ал оны
-2002 жылы мемлекеттік жоспардың көлемін біртіндеп шектей отырып салымдарды
-2002 жылы жинақталған төлемдерді бұрынғы ескі жүйе шеңберінде
Барлық дамыған елдер үшін мемлекеттік емес жинақтаушы кестеге көңілді
Бүгінгі күнде мемлекетпен реттелетін және жұмыс беруші мен жеке
Батыс елдерінің зейнетақы жүйесін біртіндеп және ақырын реформалау себебі
Осымен бірге мемлекеттік емес зейнетақы қорларының және жеке
ІІ-бөлім. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуындағы мемлекеттік емес зейнетақы қорларының
Қазақстанның зейнетақы мен қызмет көрсету нарығында, бүгінгі күні, басқа
Ұлттық банктің мәліметтері бойынша 2003 жылдың басында зейнетақы
Егерде алдағы уақыттарда зейнетақы активтерінің өсуі осындай қарқынмен (мысалы
Өткен жылы Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесіндегі негізгі айтулы жағдай
2002 жылы нарық қатысушыларының сандық құрамы мен жинақтаушы зейнетақы
2003 жылдың басында Қазақстанда 16 жинақтаушы зейнетақы қоры, оның
1-кесте
2003 жылдың 1 қаңтарындағы жағдайға сәйкес Қазақстанның жинақтаушы
Зейнетақы қорының атауы
Зейнетақы активтері
млн. тг. Зейнетақы активтерінің таза сомасы Нарықтық үлесі
%
млн. тг. млн. долл.
МЖЗҚ 75 773,8 75 649,5 485,4 28,05
"Қазақстан халық банкі" ЖЗҚ 60 831,9 60 797,4 390,1
Ұлар Үміт 46 504,5 46 349,9 297,4 17,21
ABN AMRO-КАЗПИЙ МУНАЙ ГАЗ 18 922,7 18906,7 121,3 7,00
Сенім 12 757,1 12 740,9 81,8 4,72
Құрмет 11 169,3 11 165,3 71,6 4,13
Қазақмыс 8 857,5 8 841,2 56,7 3,28
Валют-Транзит Фонд 7 888,5 7 879,9 50,6 2,92
Қазақстан 7 342,4 7 332,3 40,0 2,72
Нефте-Газ-Дем 6 433,4 6 423,8 41,2 2,38
Халық зейнетақы қоры 5 072,3 5 063,4 32,5 1,88
Қорғау 3 916,1 3 914,2 25,1 1,45
Отан 2 595,7 2,595,3 16,7 0,96
Қонаев атындағы МеЖЗҚ 820,9 820,7 5,3 0,30
Филип Моррис Қазақстан 649,0 648,2 4,2 0,24
Капитал 624,1 623,8 4,0 0,23
Барлығы 270 159,2 269 752,5 1 730,8 100,00
* №3 РЦБ Казахстана
5 жылдың қорытындысы бойынша зейнетақы мен қызмет көрсету нарығындағы
Зейнетақы активтерінің мөлшері 100 млн. доллардан асатын 4 қор
Олардың зейнетақы активтерінің мөлшері 20-дан 100 млн долларды құрайды.
2002 жылдың қорытындысы бойынша зейнетақы активтерінің көлемі жағынан нарықта
2002 жылдың ішінде ол 4,3%–ға дейін төмендеді. Ал қалған
Өзінің нарықтағы үлесін төмендетіп алғандарда кездеседі: "Сенім" (-0,2%),
2-кесте
2002 жылғы Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы қорының активтерінің өсу
Зейнетақы қорының атауы Зейнетақы активтерінің сомасы Зейнетақы активтерінің өсімі
Басына 2002ж. аяғына 2002ж. млн.тг. %
МЖЗҚ 58 998,6 75 773,8 16 775,2 28,4
"Қазақстан халық банкі" ЖЗҚ 39 058,1 60 831,9 21
Ұлар Үміт 31 452,2 46 504,5 15 052,3 47,9
ABN AMRO-КАЗПИЙ МУНАЙ ГАЗ 12 127,0 18 922,7 6
Сенім 9 035,3 12 757,1 3 721,9 41,2
Құрмет 6 507,8 11 169,3 4 661,5 71,6
Қазақмыс 6 482,5 8 857,5 2 375,0 36,6
Валют-Транзит Фонд 4 016,9 7 888,5 3 871,6 96,4
Қазақстан 4 700,1 7 342,4 2 642,3 56,2
Нефте-Газ-Дем 3 982,7 6 433,4 2 450,7 61,5
Халық зейнетақы қоры 2 971,3 5 072,3 2 098,0
Қорғау 2285,1 3916,1 1631,0 71,4
Отан 114,0 225,95 2481,7 2177,5
Қонаев атындағы МеЖЗҚ 514,7 820,9 306,2 59,5
Филип Моррис Қазақстан 420,6 649,0 228,4 53,4
Капитал 0,0 624,1 624,1 -
Барлығы 182669,7 270159,2 87489,5 47,9
* №1 2003 РЦБ Казахстана
Жоғары да айтып өткендей 2002 жылы жиынтық зейнетақы активтері
2002 жылдың қорытындысы бойынша мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қоры
Абсолюттік шамасы бойынша 2002 жылы активтерінің өсуінен "Қазақстанның
2002 жылдың соңына қарай зейнетақы активтерін басқаруға лицензияны нарық
4-кесте
2003 жылдың 1 қаңтарындағы жағдайға сәйкес зейнетақы активтерін басқару
ЗАБК атаулары Зейнетақы активтерінің барлығы, млн. тг. Зейнетақы активтерінің
Нарықтық үлесі
%
Млн тг
млн долл
МЖЗҚ 75 773,8 75 649,5 485,4 28,05
Қазақстан Халық банкінің ЗАБК
63 427,6
63 392,7
406,8
23,48
Жетысу 61 795,4 61 614,9 395,3 22,87
ABN AMRO Asset Management
25 268,1
25 247,1
162,0
9,35
BTA Asset Management
18 511,7
18 497,6
118,7
6,85
BESTІNVEST 12 757,1 12 740,9 81,8 4,72
Актив-Инвест 7 888,5 7 879,9 50,6 2,92
Ақ ниет 4 737,0 4 734,9 30,4 1,75
Нұр-Траст
0,00
Барлығы 270 159,2 269 752,5 1 730,8 100,00
* №2 2003 РЦБ Казахстана
4 кестеден көріп отырғанымыздай 2002 жылы зейнетақы активтерін басқару
Өкілетті органның бекітілген ережесіне сәйкес номиналды (К2) және нақты
5-кесте
Жинақтаушы зейнетақы қорының 2002 жылға номиналды (К2) және нақты
ЖЗҚ атауы 01.2001ж.-01.2002ж. 12.2001ж.-12.2002ж. 2002ж.
ауытқуы
К2 К3 К2 К3 К2 К3
МЖЗҚ 15,29 8,76 14,80 7,69 -0,49 -0,07
Қазақстан 16,22 9,65 13,27 6,26 -2,95 -3,39
Құрмет 16,57 9,97 13,27 6,26 -3,30 -3,71
Нефте-Газ-Дем 16,15 9,58 13,2 6,12 -3,03 -3,46
Қазақмыс 14,89 8,39 13,01 6,02 -1,88 -2,37
Ұлар Үміт 14,34 7,87 12,97 5,98 -1,37 -1,89
Сенім 15,16 8,64 12,91 5,92 -2,25 -2,72
"Қазақстан халық банкі" ЖЗҚ 14,01 7,56 12,71 5,73 -1,30
ABN AMRO-КАЗПИЙ МУНАЙ ГАЗ 14,69 8,20 12,64 5,67 -2,05
Халық зейнетақы қоры 15,93 9,37 12,46 5,50 -3,47 -3,87
Валют-Транзит Фонд 14,67 8,18 12,38 5,42 -2,29 -2,76
Қонаев атындағы МеЖЗҚ 14,42 7,94 11,87 4,94 -2,55 -3,00
Филип Моррис Қазақстан
11,42 4,52
Қорғау 15,29 8,76 11,36 4,47 -3,93 4,29
Отан
9,87 3,07
Орташа алғанда
8,45
5,83
-2,62
* №2 РЦБ Казахстана 2003г.
Кестеден көріп отырғанымыздай 2002 жылдың қорытындысы бойынша барлық жинақтаушы
Биржа талдаушыларының ойынша бұл жинақтаушы зейнетақы қордың өткен жылдары
2002 жылы зейнетақы активтерінің жиынтық инвестициялық портфелінің құрылымы маңызды
Негізгі қарыздың барлық көлемінің (350,0 млн. доллар ) 60%-ы
Коммерциялық банктерге тиесілі еурооблигацияны жабудан түскен ақшаның негізгі
2002 жылдың қорытындысы бойынша жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық портфелінің
6-кесте
2002 жылдың қорытындысы бойынша агретталған инвестициялық портфелінің құрылымы*
Қаржы құрылымының атауы Жыл басына % Жыл соңына %
Мемлекеттік бағалы қағаздары, барлығы
Оның ішінде:
1) айналу мерзімі 1 жылдан төмен, тг-мен белгіленген қысқа
5,16 48,17
12,43 12,64
7,27
2) Қаржы министрлігінің айналу мерзімі 1ж. асатын, тг-де белгіленген
10,95
12,54
1,59
3) Қазақстанның егемендік қарызының еврооблигациясы
44,05
22,76
21,29
4) Қазақстанның жергілікті атқарушы органдарының АҚШ долларында белгіленген муниципалдық
0,65
0,44
0,21
Қазақстандың эмитенттердің мемлекеттік емес қаржылық инструменттері, барлығы
оның ішінде:
1) теңгемен номиналданған қазақстандық эмитенттерінің акциясы 32,47
3,64 37,04
3,85 4,59
0,21
2) теңгемен және АҚШ долларымен номиналданған қазақстандық эмитенттерінің корпоративтік
20,17
24,33
4,16
3) теңгемен номиналданған депозиттер және депозиттік сертификаттар
0,87
4,99
4,12
4) АҚШ долларымен номиналданған депозиттер және депозиттік сертификаттар
7,79
0,87
-6,92
Шетел валютасымен номиналданған
Шетелдік эмитенттердің бағалы қағаздары
Оның ішінде:
1) шетел эмитентерінің мемлекеттік бағалы қағаздары 6,71
- 14,80
4,92 8,09
-
2) шетел эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары 3,06 3,13
0,07
3) халықаралық қаржылық ұйымдардың бағалы қағаздары
3,65
6,75
3,10
Портфелдегі барлығы 100,00 100,00
* №2 РЦБ Казахстана 2003г.
6-шы кестеде көріп отырғанымызды Қазақстанның егемендік қарызының еврооблигациясы 2002
Бұл жалпы алғанда мемлекеттік бағалы қағаздардың жиынтық портфелінің 12,64%-ға
2002 жылы жалпы алғанда зейнетақы активтерін инвестициялаудың құралдары басқадай
Зейнетақылық қызмет көрсету нарығында, зейнетақы активтерін инвестициялау үшін құрал
2003жылдың 1-ші қаңтарынан бастап күшіне енген зейнетақы заңдылықтарына енгізілген
2.1 Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларының қалыптасу мен дамуына
Соңғы екі жыл бойынша зейнетақы реформасының нәтижесі көңіл қуантарлықтай.
Салымшылармен зейнетақы жарналары.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қатысушылары 3 млн. салымшылардан асады. Мемлекеттік
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы жарналарын негізгі төлеушілері
01.03.2003 жылдағы міндетті зейнетақы жарналарын төлеушілер бойынша мемлекеттік
1-сурет
А – басқа заңды тұлғалар 35.81%
В – заңды тұлға құрмай кәсіпкерлікпен айналысатын жеке тұлғалар
С – мемлекеттік кәсіпорындар мен мекемелер 26.07%
Д – акционерлік қоғамдар 34.77%
Егер ерікті зейнетақы жарналары бойынша салымшылар негізінен 30-40 жас
01.03.2003 жылдағы ерікті зейнетақы жарнасы бойынша мемлекеттік емес жинақтаушы
2-сурет
01.03.2003 жылдағы міндетті зейнетақы жарнасы бойынша мемлекеттік емес жинақтаушы
А – еркектер
В - әйелдер
3-сурет
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларына аударылатын ай сайынғы
1999 жылдың ІІІ тоқсанынан бастап Мемлекеттік емес жинақтаушы
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры мен мемлекеттік емес жинақтаушы
4-сурет
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры мен мемлекеттік емес жинақтаушы
5-сурет
Жалпы алғанда жинақтаушы зейнетақы қорындағы зейнетақы жарналары көлемді
Ерікті зейнетақы жарналары баяу, дегенмен өсіп келе жатыр. Ерікті
Зейнетақы активтерін және инвестициялық портфель жинақтаушы зейнетақы
01.03.2000 жылы зейнетақы активтерінің 93,9%-ы мемлекеттік бағалы қағаздарға жұмсалып,
Зейнетақы активтерінің инвестициялық портфелінің құрылымы
6-сурет
А – мемлекеттік орта және ұзақ мерзімді бағалы қағаздары
В – халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздары
С – "А" листингіне тіркелген акция эмитенттері 0.75 %
Д - "А" листингіне тіркелген облигация эмитенттері 1.52%
Е – мемлекеттік муниципалдық бағалы қағаздар 0.57%
Ж – 2-деңгейдегі банктер депозиттері 2.23%
З – шетел эмитенттерінің бағалы қағаздары (облигация) 0.42%
И – мемлекеттік қысқа мерзімді бағалы қағаздар 14.35%
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы қорының инвестициялық портфель (қосымша 7)
01.03.2003 жылдағы зейнетақы активтерінің инвестициялық портфелінің құрылымы
7-сурет
А – АВМЕКАМ 60%
В – халықаралық қаржылық ұйымдардың бағалы қағаздары (облигациялар) 0.62%
С - "А" листингіне кірген эмитенттер акциялары 0.75%
Д - "А" листингіне кірген эмитенттер облигациялары 1.52%
Е – мемлекеттік муниципалдық бағалы қағаздары (облигациялар) 0.57%
Ж – 2-ші деңгейдегі банктердің депозиттері 2.23 %
З – шетел эмитенттерінің бағалы қағаздары (облигациялар) 0.42%
И - Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің қысқа мерзімді ноталары
К – МЕККАМ-3 2.04%
Л – МЕККАМ-6 0.54%
М – МЕКАВМ-6 7.10%
Н – МЕКАВМ-9 1.05%
О – МЕККАМ-12 1.64%
П – МЕКАВМ-12 0.73%
Р – евробондтар-0.2 21.03%
С – евробондтар-0.4 22.68%
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық табысы 12,9
Инвестицияның табыстық маңызды өсіміне шетел валютасында белгіленген қаржы құралдарының
2003 зейнетақы активтері бойынша жинақтаушы зейнетақы қорының орташа жылдық
8-сурет
Осыған орай мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының нарықтық құбылыстың
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры мен мемлекеттік емес жинақтаушы
Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры мен мемлекеттік емес
9-сурет
12 айдың ішінде жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы мен
Жинақтаушы зейнетақы қорынан 146 мың алушыға 1918 млн. теңге
Зейнетақы төлемдері жылдың басында көтеріліп, бірақта соңғы 7 айда
Жинақтаушы зейнетақы қордың қызметін реттеу бойынша комитетпен 1999 жылы
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлар салымшылардың санына байланысты бірдей
Салымшылар саны бойынша мемлекеттік емес жинақтаушы қорын бөлу
10-сурет
11-қосымша
Салымшылар сиымдылығы бойынша мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының үлесі
11-сурет
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлар зейнетақы зейнет жарналары
Сәйкесінше зейнетақы активтерінің орташа жылдық жоғары инвестициялық
Жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы жинақтарының үлесі
12-сурет
2.2 Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін бағалау
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі жеткілікті түрде күрделі құрылым және 15
1997 жылдың 20 маусымында Қазақстанда еліміздегі алғашқы жинақтаушы зейнетақы
Қазақстанның зейнетақылық қызмет көрсету нарығында ең ірі мемлекеттік емес
7 кесте
МЖЗҚ атауы Зейнетақы активтерінің таза соммасы млн. тенге Нарық
тағы үлесі Зейнетақы активтерінің түсімі
І кв ІІ кв ІІІ кв
"Қазақстан халық банкі" ЖЗҚ 55714,55 33,1 15,55 13,79 13,76
Ұлар Үміт 35715,15 21,2 21,74 16,45 14,98
ABN AMRO-КАЗПИЙ МУНАЙ ГАЗ
11045,09 6,6 14,06 14,80 14,20
Сенім 8370,95
95 5,0 16,42 15,20 15,96
Қазақмыс 6081,96 3,6 15,98 15,25 15,23
Құрмет 5900,33 3,5 20,03 17,70 16,60
Қазақстан 4263,37 2,5 20,12 18,28 16,80
Нефте-Газ-Дем 3607,21 2,1 23,88 17,76 16,04
Валют-Транзит Фонд 3527,24 2,1 12,59 13,92 13,22
Халық зейнетақы қоры 2541,06 1,5 13,62 16,62 15,62
Қорғау 1939,34 1,2 17,60 15,26 16,02
Қонаев атындағы МеЖЗ 444,66 0,3 14,65 15,10 14,71
Филип Моррис Қазақстан 367,39 0,2 - - -
Барлығы 168134,94 100,0 17,48 15,37 14,21
*стаистикалық бюллетень 2003
2002 жылдың 9 айының қорытындысы бойынша зейнетақы активтері
Кестедегі келтірілген мәліметтер бойынша 2002 жылдың ішінде барлық жинақтаушы
Жинақтаушы зейнет ақықоры тағыда бір сапалы көрсеткіші оның инвестициялық
8-кесте
ЖЗҚ атауы МБҚ
Еуро обл. ҚР ҚМÐÐ ҚР ҰБ ҚР
"Қазақстан халық банкі" ЖЗҚ 48,99 13,99
0,46 32,13 3,34
1,10
Ұлар Үміт 46,65 6,75 0,83 0,41 31,46 5,61 1,82
ABN AMRO-КАЗПИЙ МУНАЙ ГАЗ
53,38 9,63
31,38 2,79
2,82
Сенім 40,83 11,58
35,35 4,94
7,30
Қазақмыс 43,32 5,89
0,90 31,59 7,43 3,52 7,35
Құрмет 48,15 6,59
1,50 35,64 5,48
2,65
Қазақстан 43,65 11,07
0,85 32,38 6,41
4,93
Нефте-Газ-Дем 52,27 6,32 1,87
25,34 4,45 0,82 8,93
Валют-Транзит Фонд 28,05 25,92
37,84
8,19
Халық зейнетақы қоры 52,35 11,89
31,70 3,19
0,87
Қорғау 42,56 13,71
36,39
7,34
Қонаев атындағы МеЖЗ 29,85 21,92
41,76 6,47
Филип Моррис Қазақстан 81,75 7,49 1
10,76
*статистикалық бюллетень 2003
Мына аталған жинақтаушы зейнет ақы қорларының портфельдерін әртарапталған деп
Бұл негізінен Қаржы министрлігінің бюджеттік қаржыландыруды түзетуге қажетті қысқа
Әлеуметтік бағыттағы қоғамның ең үлкен және негізгі бағалылығы болып
Қазіргі уақытта біздің елде, егер институционалдық инвестициялар туралы сөз
Инвестициялық қор туралы айтылмайды да, себебі Қазақстанда олар классикалық
Инвестиционалдық инвесторлардың негізгі тобының бірі сақтандырушы компаниялар туралы аз
34 сақтандырушы компанияның ішінен біреуі ғана өмірді сақтандыру бойынша
2002 жылдың қорытындысы бойынша ол сақтандыру нарығының 1,5%-нан астам
9-кесте
2002 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның қаржы нарығындағы институционалдық инвесторлардың
Қаржы нарығындағы сегменттердің атауы Жиынтық активтер млн.тг
Активтердің жылдық өсімі%
Банк жүйесі 1145,0 30,5 36 31,8 46,2
Жинақтаушы зейнетақы қоры 269,7 7,1 16 16,9 47,9
Сақтандыру жүйесі, оның ішінде өмірді сақтандыру жүйесі 0,322
* ИАФР "Ирбис" 2003
9 кестеде банктің, зейнетақылық және сақтандыру активтерінің сандық салыстырылымы
9 кестеден көрініп отырғандай сақтандыру активтері банктік (55 есе
Қазіргі әлемдік экономикалық ірі инвестициялық құрылымы – зейнетақы қорлары
Әлемдік экономикадағы инвестиция көлемінің қысқаруы мен қатар, зейнетақы
Егер ел экономикалық өсудің жолында тұрса, ұлттық экономика капиталға
Сақтандыру нарығы - Қазақстандағы қаржы нарығының өте тез дамып
Өтпелі экономикада сақтандыру бизнесін дамыту мәселесін талқылау кезінде біріншіден
Шет елдерде сақтандыру қызметін реттеу сақтандыру компанияларының мамандану тұжырымына
Егер шетелдік тәжірибесіне көңіл бөлетін болсақ Ұлыбританияның тәжірибесіне көңіл
Ұлыбритания өмірді ұзақ мерзімдік сақтандыру бойынша әлемдік сақтандыру нарығында
Кәсіби зейнетақы жүйесі зейнетақы жинақтарының қалыптасуының және қандайда бір
Зейнетақы бизнесіне тартылған сақтандыру компанияларына зейнетақы жүйесін басқару қызметі
Аннуитет полисті ұстаушыға бір қатар төлемдер жүргізілетін полис болып
Бұндай қағида ұзақ мерзімдік тәуекелден сақтауға қамтамасыз етеді, яғни
Мұндай жинақтың бір бөлігін сақтанушы зейнеткерлікке шығуы кезінде
Кәсіби зейнетақы жүйесінің шарттарына сәйкес жарналар негізінен жұмысшының өзімен
Кейбір жағдайларда зейнетақы қорлары зейнетақы жүйесін өздері басқарады, бұл
Жеке зейнетақы Ұлыбританияның зейнетақы жүйесінде маңызды орынды иемденеді. Жеке
Зейнетақы қорларының активтерін басқарушы сақтандырушы компаниялардың қандай инвестициялық құралдарға
Сақтандыру жүйесі қатысушылардың саны бойынша негізінен өзін-өзі басқаруы аз.
Бұл жағдайда полюсті ұстаушы сақтандырушы зейнетақы жүйесінің трассанты
Мерзімі кейінге қалдырылған табыс әкелмейтін аннуитет. Бұл аннуитеттің түрі
ІІІ-бөлім. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуындағы мемлекеттік емес зейнетақы қорларын дамыту
Жинақтаушы зейнетақы қорлары қалыптасып жұмыс жасағаннан бері соңғы мақсатқа
Мемлекеттік бағалы қағаздарға салынған зейнетақы активтері зейнетақы қорларының инвестициялық
Соңғы кездерде мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорды жекешелендіру туралы болжамды
- мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорының жекешелендірілуі аяқастынан болмауы тиіс;
мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорының салымшыларына 3 айдан 6 айға
мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорының салымшылары ойластырылған таңдау жасауы үшін
егер қазіргі таңда мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры жинақтаушы
мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры жекешелендіру фактісі, өз кезегінде
Зейнетақы активтерін басқаруды зейнетақы активтерін басқару бойынша компанияға беру
Жинақтаушы зейнетақы жарналарының жиналу мәселелері туралы да айта кетейін.
Зейнетақы қорларының өмірде кезекті ретін және алдын ала қарастырылмаған
Тәжірибеде банкроттық кезеңде ұсталынған және өз уақытында аударылмаған міндетті
Мемлекеттік реттеуші органның басшылары жинақтаушы зейнетақы қорының қызметін реттеуші
құқықтық инфрақұрылым жағдайы мен байланысты;
жұмыс берушілермен міндетті зейнетақы жарналарын төлемеуі және өз уақытында
өмірлік төлем сызбасын ендірумен байланысты;
зейнетақы активтерін орналастыру үшін қаржы құралдарының жеткіліксіздігімен байланысты мәселелер.
Осы мәселелерді шешу мен байланысты мынадай ұсыныстар қарастырылған. Жинақтаушы
Жарналардың аударылуын кешіктіру үшін айыппұлдар санкция түріндегі жауапкершілік сұрағы
Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметі жөнінде айтқан кезде мынадай екі
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі туралы халықтың төмен мәлімет алмауы да
Төлемейтін кәсіпорындар мәселесін шешуге мынадай ұсыныстар жасауға болады:
зейнетақы қорларын аударуды міндетті төлемдер қатарына жатқызу керек;
салық органдарына төлемейтін кәсіпорындардан зейнетақы қорларын уақтылы аудармағаны үшін
Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесінің дами бастауынан-ақ салымшының жинақтаушы зейнетақы
Бұдан әрбір салымшының жарнасы сәйкесінше зейнетақы қорына түседі. Бұл
Зейнетақы активтерін тиімді басқару негізгі 2 элементтен – табыстылық
Зейнетақы қорларындағы активтердің өсуімен және мемлекеттік емес бағалы қағаздарды
Көрсетілген мәселелерді сәйкесінше дербес екі мәселеге бөлу керек: бірінші
Зейнетақы активтерін салу үшін баламалы құралдардың негізгі түрлерін банктегі
а) Қазақстандағы жинақтаушы зейнетақы қорының бағыныштылығын ескере отырып зейнетақы
б) Муниципалды облигацияларды шығару Үкіметтің жергілікті атқарушы органдарға, оның
в) Қазақстанның қаржы жүйесіне негізделген оның нақты секторын қаржыландыру
г) 2002 жылдың аяғына таман облигацияларды шығаруға және орналастыруға
Бұл қаржы құралы зейнетақы активтерін салу үшін өте қолайлы
д) Қазіргі уақытта акциялардың ұсынысы шаруашылық субъектілері иелері жағынан
корпоративтік басқару сұрағы бойынша нақты заңдылықтық болуы, осы заңдылықты
мемлекеттің акцияна қор нарығы арқылы стратегиялық емес портфелдік инвесторларға
ашық әдіспен қосымша шығаруда акционерлік қоғамдардың эмиссиондық белсенділігін көтеру;
қызмет етуші акционерлердің олармен акция пакетін ішінара сатылуы мен
Егер алғашқы аталған екі фактор пайда болуы тікелей мемлекетпен
Қазақстандағы зейнетақы реформасының жүргізілгенін мен дұрыс деп есептемеймін. Осы
қор нарығының әлсіздігі, корпоративтік құралдарды таңдаудың жоқтығы, мемлекеттік бағалы
қайда да бір нәрсені өзгертуге ұмтылу. Әрдайым ойлаудың, логиканың,
қазіргі тәжірибедегі маңызды "тесіктің" болуы. 3 млн-ға жуық азамат
зейнетақы төлеу сызбасын жасауға көшуіміз қажет, оны бірден төлеуге
Жоғарыда аталып өткендей қазіргі таңда экономикалық нақты секторы зейнетақы
Қазіргі таңдағы инвестициялық құралдардың тапшылығын ескере отырып, шетелдік құралдарды
Үшіншіден, шетелдік бағалы қағаздардың өтімділігінің өте жоғары екендігін ұмытпауымыз
Зейнетақы активтерін инвестициялау үшін құралдардың жетіспеушілік жағдайында біз бірнеше
Депозитке салуға болатын зейнетақы активтерін ең болмаса 30%-ға көтеруіміз
Зейнетақы қорларына "көгілдір фишкалар" аталатын акцияларды алуға мүмкіншілік беру
Ипотекалық бағалы қағаздар нарығын дамыту керек;
Экономиканың нақты секторының инвестициялық пул қалыптастыру жолымен 1-2 санын
Салынған зейнетақы активтерінің табыстылығын елемеу ойға сыймайды. Осыған орай
Болашақтағы дамуына болжау жасау–бұл күрделі де жағымсыз сұрак. Дегенімен
- зейнетақы заудылықтарының негізгі баптарынын уақыт өткен сайын өзгеріссіз
- зейнетақы қорларының қызметіне ойластырылған белгілі бір шекте еркін
- қор нарығын реттеу және инвестициялық құралдардың әр түрлілігін;
- елдің экономикасы мен қаржасына тиімді жұмыс істейтін тұрақты,
- зейнетақы қорынын қызметімен байланысты құқық бұзушылын, қасақалалын және
Отандық қар нарығында тартымды және қолайлы
Зейнетақы реформасының артықшылығы ретінде мемлекеттік емес зейнетақы қорларының және
Қазіргі уақытта жинақ жүргізіліп жатыр, егер төлемдер болғанның өзінде
Зейнетақы қорларының активтерін басқару бойынша компанияның және зейнетақы жүйесіндегі
Менің көз қарасым бойынша бұл дұрыс, себебі, бұл жағдайда
Зейнетақы қорының халықтың ақша жинақтарын тікелей экономиканың нақты секторына
Бағалы қағаздар нарығының нақты дамуы қор нарығында отандық эмитенттердің
Зейнетақы қорларының даму кезектілігін көбінесе біздің зейнетақы заңдылықтарының өзгеріссіздігіне
Қорыта келгенде, зейнетақы реформасының болашақ өмірі туралы шешім қабылдау
Қорытынды
Жалпы мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қоры – салымшылардың міндетті
Альтернативті үлестіруші жүйе жинақтаушы зейнетақы жүйесі болып табылады. Мұнда
Жақын арада кейбір жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтерін дербес
Біріншіден, өкілетті орган – лицензиялар тарапынан қатаң нормативтік талаптарға
Екіншіден, зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйыммен
Алдағы уақытта зейнетке шығу уақыты Қазақстанда тағы 2-4 жылға
Қазақстанның зейнетақы мен қызмет көрсету нарығында, бүгінгі күні, басқа
Ұлттық банктің мәліметтері бойынша 2003 жылдың басында зейнетақы
Зейнетақы қорларының инвестициялық қызметі жөнінде айтқан кезде мынадай екі
Қазақстандағы зейнетақы реформасының жүргізілгенін мен дұрыс деп есептемеймін. Осы
қор нарығының әлсіздігі, корпоративтік құралдарды таңдаудың жоқтығы, мемлекеттік бағалы
қайда да бір нәрсені өзгертуге ұмтылу. Әрдайым ойлаудың, логиканың,
қазіргі тәжірибедегі маңызды "тесіктің" болуы. 3 млн-ға жуық азамат
зейнетақы төлеу сызбасын жасауға көшуіміз қажет, оны бірден төлеуге
Қорыта келгенде, зейнетақы реформасының болашақ өмірі туралы шешім қабылдау
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамтамасыздандыру туралы заңы.
А. Алибаев "Пенсионная реформа в Казахстане" РЦБК 2001г. стр.28
Е. Нурмуханбетов "Об актуальности и необходимости некоторых новых поправок
А.Алибаев. "Зарубежный опыт реформирования пенсионных систем" РЦБК 2002 №11
Е.Нурмуханбетов "Пенсионная система в дейсвии Казахстанская и Чилийская модели
Е.Нурмуханбетов "Накопительная пенсионная система Казахстана 2002 года" РЦБК 2003
А.Умбетов "Накопительная пенсионная система Казахстана" РЦБК 2002 №5 стр
Е.Нурмуханбетов "Обзор рынка пенсионных услуг в первом квартале 2002года"
А.Умбетов "Накопительная пенсионная система: проблемы и перспективы" РЦБК 2002
А.Жолдасбеков "Возможный сценарий инвестирования пенсионных активов" РЦБК 2001 №12
Х. Нурекенов "Некоторые реалии и проблемы управления пенсионными активами
К.Тулепбаев " Пенсионные активы растут но ….. " РЦБК
А.Алибаев "Накопительная пенсионная система Казахстана: итоги, проблемы, перспективы" РЦБК
А.Умбетов "Накопительная пенсионная система: проблемы и перспективы" РЦБК 2002
Е.Нурмуханбетов "Обзор рынка пенсионных услуг в первом квартале 2002года"
К.Тулепбаев " Пенсионные активы растут но ….. " РЦБК
А.Алибаев "Накопительная пенсионная система Казахстана: итоги, проблемы, перспективы" РЦБК
А.Умбетов "Накопительная пенсионная система: проблемы и перспективы" РЦБК 2002
Б.Алибаев "Накопительная пенсионная система и их проблемы" РЦБК 2002
Специальный выпуск журнала "РЦБК" ІІІ Конгрес финансистов Казахстана
А.Алибаев "Накопительная пенсионная система: достижения и перспективы" РЦБК
Е.Нурмуханбетов "Пути и возможности использования в Казахстане опыта зарубежных
А.Алибаев "Пенсионная реформа Казахстана Вопросы и ответы " Алматы
47