Коммерциялық банктер


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ......................
1 БАНКТЕРДІҢ ДЕПОЗИТТІК портфелінің қалыптасу НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банк қызметінде депозиттік саясаттың экономикалық мәні және оның
1.2 Коммерциялық банктердің депозиттік операциялары және олардың топтарға
1.3 Шетел тәжірибесіндегі банктердің депозиттік портфелді қалыптастырудағы депозиттік операцияларының
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ депозиттік портфелін талдау
2.1 Қазақстан Республикасы депозит нарығының құрылымы...
2.2 Коммерциялық банктердің депозиттік портфелінің құрылымын талдау.............................
2.3 Қазақстан Республикасында депозиттерді сақтандыру
жүйесі және оның қазіргі жағдайы.....................
3 Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік
3.1 Банктердің депозиттік портфелін ұлғайту және ондағы тәуекелдерді азайту
3.2 Коммерциялық банктердің депозиттік операцияларын жетілдіру бағыттары ....................
ҚОРЫТЫНДЫ ..............................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ...........
Кіріспе
Нарық жағдайында банктік қызмет өте үлкен мәнге ие болып
Қазіргі кезде негізгі дәстүрлі қызметтерге бұрынғыша салымдар тарту мен
Қазіргі кезде әмбебап банктер банк қызметтерінің және қаржылық қызметтердің
Коммерциялық банктердің желісі ақша нарығының қалыптасуына ықпал етеді, ал
Коммерциялык банктер негізінен өз клиенттерінің шаруашылық қызметтеріне қызмет көрсетумен
Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын операциялары анықтайды. Сол операциялар
Дипломдық жұмысты жазу барысында қарастырылған мәселелерді атап айтсақ
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты, банктердің депозиттік портфелі және оның
Бұл жұмыстың міндеттеріне келетін болсақ келесідей міндеттерді белгілеуге болады:
Банктік депозиттік портфелін қалыптастырудың теориялық негіздерін, оның ішінде “депозит”
Шетел тәжірибесінде банктердің депозиттік операцияларын зерттеу және еліміздің
Қазақстан Республикасының депозиттік нарығына талдау жасап, коммерциялық банктердің депозиттік
Депозиттік портфельдегі тәуекелдерді азайту жолдарына қатысты және жеке тұлғалардың
Жалпы дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде банктің
1 БАНКТЕРДІҢ ДЕПОЗИТТІК портфелінің қалыптасу НЕГІЗДЕРІ
1.1 Банк қызметінде депозиттік саясаттың экономикалық мәні және оның
Тартылған қаражаттарды тиімді басқару банктің депозиттік саясатының жасалуын көздейді.
Коммерциялық банктің депозиттік саясаты салым иелерінің ақшалай қаражаттарын депозитке
Депозиттік саясат банктің қаражаттарды тартумен байланысты стратегиясы мен тактикасын
Депозиттік саясат – банктік саясаттың құрамдас бөлігі ретінде банктің
Кең мағынасында депозиттік саясатты депозит қызметін көрсетуші мен салым
Тар мағынасында, бұл кез-келген коммерциялық банктің депозиттік операцияны ұйымдастыру
Коммерциялық банктердің депозиттік саясатының басты мақсаты – Қазақстан Республикасы
Банктердің депозиттік саясатының міндеттері мынадай болуға тиіс:
- банктің депозиттік базасын нығайтып, депозиттік нарықтағы үлесін кеңейту;
- меншікті капиталға қатысты нормативтерді сақтай отырып, банктің депозиттік
- банктің активі мен пассивін басқаруға байланысты шешімдерге сәйкес
- барлық салым иелеріне қатысты өлшемді және икемді саясат
Депозиттік саясаттың ұғымын екі тұрғыдан қарауға болады. Кең мағынада
Депозиттік саясат банктің стратегиясына сәйкес жасалуы тиіс. Сондықтан банк
Банктік ортадағы күшті бәсекелестік жағдайында банктер агрессивтік депозиттік саясат
Депозиттік операцияларды жүргізуде банктер мынадай принциптерді басшылыққа алады:
- депозиттік базаны қалыптастыру барысында заңдық және нормативтік талаптардың
- депозиттік операциялар банктің пайда табуына ықпал етуге тиіс;
- тартылған депозиттік ресурстар банктің өтімділігін қамтамасыз етуге тиіс;
- депозиттік ресурстардың субъектілері, түрлері және мерзімдері бойынша дифференциалдануын
Банктің депозиттік саясаты депозиттік операцияларға байланысты туындайтын тәуекелдерді басқаруға
Депозиттік саясаттың міндеті: банк балансының өтімділігін сақтау; ең төменгі
Депозиттік саясат туралы ереженің құрылымы мынадай баптарды қамтуға тиіс:
жалпы ереже;
депозиттік саясаттың мақсаты мен міндеттері;
банктің құрылымдық бөлімшелерінің өзара әрекеті;
банк ресурсының құрылымы;
ақшалай қаражатты тарту мерзімі және депозиттік келісім шартты бекіту
депозиттік келісім шартты жасауға және банкте шот ашуға қажетті
депозиттік және жинақ сертификаттарын сатумен байланыстыоперацияларды рәсімдеу тәртібі және
банктік және банктік емес ұйымдардың қаражаттарын тарту және рәсімдеу
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің белгілеген міндетті резерв нормалары негізінде
Клиенттердің құрамына және банктің қызметінің бағытына байланысты депозиттік саясаттың
Депозиттік саясаттың қалыптасуы мен іске асырылуына ықпал ететін факторларды
Депозиттік нарықтың қазіргі жағдайына жасалған талдаудан салым иелері үшін
Біріншісі бұл банктің сенімділігі. Көптеген салымшылардың пікіріне сүйенсек, еліміздегі
Екіншісі – бұл депозиттер бойынша белгіленетін пайыз мөлшерлемелерінің деңгейі.
Үшінші, банктің құрылымдық бөлімшелерінің көп болуы және қызмет көрсету
Депозиттік саясат бірнеше принциптерге негізделіп қарастырылады. Ол әрбір банкке
Депозиттік саясат макро және микро деңгейлерінде анықталады. Макроэкономикалық факторға:
- ұлттық банктің ақша несие саясаты;
- мемлекеттің фискалды саясаты;
- нақты сектордың жағдайы;
- ұлттық экономиканың дүниежүзілік экономикамен байланысы;
- бағалы қағаздар нарығының даму қарқыны жатады.
Банк тепе-теңдігін, банктер тәуекелдіктерінің кемуі және салым иелері
Банктердің депозиттік саясатын қалыптастыруға әсерін тигізетін микроэкономикалық факторларға мыналар
Депозиттік саясаттың мазмұны коммерциялық банктердің депозиттік нарықтағы іс -
Депозиттік саясаттың келесі үлкен мазмұны – коммерциялық банктердің депозиттік
Кейбір ғылыми көзқарастарға сүйенсек, коммерциялық банктердің депозиттік базасының орнықтылығын
Депозиттік саясат пен несиелік саясаттың өзара тығыз байланысы банктің
Жоғарыда айтып өткеніміздей депозиттік саясаттың негізгі мақсаттарының бірі -
Егер сапасы жоғары депозиттік саясат өте тиімді депозиттік портфельдіқалыптастыратын
Депозиттік портфель - коммерциялық банктердің депозиттік саясаты нәтижесінде қалыптасқан
1-сурет. Банктің депозиттік портфелінің құрылымы
Депозиттік портфельдің мазмұнын оның құрамы мен құрылымы аша түседі.
Депозиттік нарық дегеніміз – заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың
Қазақстан Республикасында заңды тұлғалардың барлығы да, соның ішінде коммерциялық
Коммерциялық банктердің депозиттік операциялары және олардың топтарға жіктелінуі
Депозиттік операциялар алғашқыда алтын тиынды сақтаудың формалары түрінде, яғни
Бүгінгі таңда депозиттік операциялардың сан алуан түрлері мен формалары
Ақша – жинақтау функциясын атқара отырып, халықтың, шаруашылық жүргізуші
Банктік тәжірибеде барлық тартылған қаражаттарды жинақтау тәсілдеріне байланысты үлкен
депозиттер;
депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды. Депозиттер
Депозит – бұл клиенттің (жеке және заңды тұлғалардың) банктегі
Депозитік емес банктік ресурс көздері мен депозиттер өзара ажыратылады.
Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі екінші деңгейлі банктер
Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті депозиттік
Пассивті депозитті операциялар - бұл клиенттердің уақытша
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар.
Сондай-ақ, оларды мынадай белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
мерзімдеріне қарай;
салым иелерінің категорияларына қарай;
қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
пайыз төлеу тәсіліне қарай;
банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;
тағы басқалары.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай түрлерге бөлінеді:
жеке тұлғалардың шоттарына;
қаржылық мекемелердің шоттарына;
шетелдік азаматтардың шоттарына.
Талап етуге дейінгі депозиттер - бұл салым
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар жатады:
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әртүрлі шағын коммерциялық құрылымдардың ағымдық
әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтар.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері үшін
Ал, кемшілігі - бұл шот бойынша пайыз
ақша салу және оны алу кез келген уақытта ешқандай
шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде
банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, екінші деңгейлі банк Орталық
Мерзімді депозит - бұл банктерде белгілі бір
Бұл депозит түрі алдын ала хабарлаудан кейін немесе
Бұл салымдардың ерекшелігі - талап еткенге дейінгі
Депозиттің бұл түрін алдын-ала хабарлау негізінде немесе уақыты жеткен
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
меншікті-мерзімді депозиттер;
алдын ала алуы ескертілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті-мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
30 күнге дейінгі;
30-90 күнге дейінгі;
90-180 күнге дейінгі;
180 күннен 360күнге дейінгі;
360 күннен жоғары.
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесіне алдын-ала хабарлау депозиті бойынша
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұрақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттық банкі тарапынан реттеліп
ақшаны алу туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер белгіленеді.
Тағы бір кеңінен таралған депозиттердің түрі -
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді: операцияны
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама тұрақты
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды. Бұл салымдардың түрі бойынша,
Жинақ салымдарының мынадай ерекшеліктері бар:
ақшалай қаражаттарды сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай да ескерту
ақшаны шотқа саларды немесе шоттан аларла міндетті түрде
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосылатын мерзімді жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
мақсаттық және ағымдық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгілентін және сол мерзім
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама тұрақты
Қосымша жарна қосылатын салымдар – бұл шоттағы қаражатқа алдын
Ағымдық жинақ салымдары, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді төлеу
Отандық банктер тәжірибесінде халық салымдарының бірнеше түрлері қолданылады. Айталық,
- «Халықтық – стандарты» - салым мерзімі 1,2,3,6,9,12,18, 24,30,36
- «Халықтық – зейнетақылық» - ерекше талаптары: бұл
- «Halyk – әмбебап» - салым мерзімі: 12 ай.
- «Halyk- балалар үшін» - ерекше талаптары: бұл салым
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік және
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне белгілі
Депозитті және жинақ сертификаттары иемденушісіне қарай екі түрге бөлінеді:
Атаулы сертификаттар;
Мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атынан толтырылып
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген қызметтер
Әлемдік банктік депозиттік сертификаттардың екі түрі бар:
Аударылатын;
Аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болады, уақыты жеткен
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта сатып
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының мерзімі
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын төлеуге ұсынылуы
АҚШ-тың банктік тәжірибесінде, талап етуге дейінгі депозиттік шарттармен қатар,
Нау-шоттар бұл пайыз төленетін, чектік депозиттер болып табылады.
Нау шоттың мынадай өзіне тән ерекшеліктері болады:
бұл шот түрі бойынша пайыз төленеді;
бұл шот жеке тұлғаларға немесе пайда таппайтын ұйымдарға ашылады;
салым иелерінен бұл шотты ең төменгі қаражат болуы талап
Куәландырылған чектер шоттары – бұл куәландырылған чектерді төлеу үшін,
Куәландырылған чектер – бұл банктің, шоттағы қаражаттың барлығын чектер
Американдық банктік тәжірибелерде жаңа депозит түріне ақша нарығының депозитті
Оның мынадай ерекшеліктері бар:
ақша нарығының басқа құралдары бойынша мөлшерлемелерінің өзгеруіне байланысты, әр
шот бойынша ең төменгі қалдықтың болуының талап етілуі;
салымдардың сақтандырылуы;
иемденуші, үшінші жақтан төлемдер үшін айына шоттан алты рет
Банктердегі депозитте түріндегі бағалы қағаздар мынадай түрлерге бөлінеді:
кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардағы банктердің акциялары мен облтгациялары;
банкке сақталуға берілген және ссудамен қамтамасыз етілген акциялар мен
шетелдік валюталрмен жасалатын операциялар бойынша бағалы қағаздар мен құндылықтар.
Банк депозиттік емес ресурстары банктің қысқа мерзімді өтімділігін қолдау
Банкаралық несие – бұл екінші деңгейлі банктердің бір-біріне беретін
Банкаралық несие бұл басқа ресурстармен салыстырғанда өте қымбат ресурс
Банкаралық несиенің негізін банкаралық депозиттер құрайды. Банкаралық депозиттер
Депозиттік емес қаражаттардың бір түріне Ұлттық банктің екінші деңгейлі
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі коррепондеттік шотында дебеттік қалдықтың
Мысалыға, оны бүгін кешке алған жағдайда, ертеңіне кешке қайтаруға
Күндізгі заем – банктік жұмыс күні ішінде банктердің Ұлттық
Бұл аталған несиелер қысқа мерзімді. Ұлттық банк екінші деңгейлі
Банктік ресурстарды тартудың жаңа бір формасына банктің вексельдерін жатқызуға
Екінші деңгейлі банктер өздерінің меншікті капиталы мен банктік ресурстар
Жалпы алғанда, Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуы екінші деңгейлі
1.3 Шетел тәжірибесіндегі банктердің депозиттік портфелді қалыптастырудағы депозиттік операцияларының
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың
Жоғарыда атап өткеніміздей экономикалық мазмұнына қарай депозиттер мынадай топтарға
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар.
Батыс Еуропа және Солтүстік Америка мемлекеттерінде барлық несиелік институттар
1. Капитал нарығының жинақ шоттары (capital market saving accounts)
2. Автоматты жинақ шоттары, оларды дамыған мемлекеттердің коммерциялық банктері
Бұл шотқа ұқсас 1978 жылы «Мерилл Линг» фирмасы ұсынған
Сол 1978 жылы банктер ATS шоттарын (automatic transfer service)
Мұндай шоттар отандық банктер тәжірибесінде де қолданылуы мүмкін, өйткені
3. «Бай» клиенттер үшін жинақ шоттары (fortune saving accounts)
4. Асыл металдарды сатып алу үшін шоттар (precious metals
Депозиттік қызметтер нарығындағы өскен бәсекелестік чектік депозиттердің көптеген жаңа
Чектік депозиттердің көп таралған формалары талап етуге дейінгі депозиттер
Алғашқы кезде NOW шоттары пайыз төленетін жинақ салымдарының типіне
Сөйтіп, банктік тәжірибеге NOW шоттарының енгізілуі, бірте-бірте ATS шоттарын
1. Сомма алынатын жағдайда, 7 күн бұрын алдын ала
Оның негізгі ерекшеліктері:
салыстырмалы түрде қалыпты пайыз;
салымнан ішінара ақша алу және толықтыру мүмкіндігі ешбір шектеусіз
сомманы алар алдында 7 күн бұрын ол жөнінде банкті
Оның екі нұсқасы бар:
жинақ кітапшасымен (passbook saving);
банктен клиентке берілетін шоттан жазылымдар негізінде.
2. Кезекті түрде толықтыруды қажет ететін жинақ шоты. Бұл
3. Пайыздық қойылымы жоғары инвестициялық шот. Бұл шот жағдайлары
Негізгі ерекшеліктері:
сомма алынатын жағдайда, 7 күн бұрын алдын ала ескертуді
салым соммасының жоғарылауына байланысты пайыздық қойылымның соған сәйкес жоғарылауы
салымның ең төменгі мөлшері 2000 фунт стерлингті құрайды (шамамен
сомманы алу жөніндегі ескерту 30 күннен кем емес мерзімде
салымды толықтыру бойынша ешқандай шектеулер қойылмайды.
4. Мерзімі және соммасы тіркелген салым. Оның ерекшеліктері:
- салым мерзімі 14 күннен 18 айға дейін;
- салымның ең төменгі мөлшері 2500 фунт стерлингті құрайды
- тіркелген пайыздық қойылым пайыз салымның мерзімі аяқталғаннан кейін
5. Пайыздық қойылымы өзгермелі депозит. Шот қысқа және
6. Ақшалай қорлар. Ең алғаш рет 1983 жылы енгізіліп,
- пайыз ақша нарығының пайыз қойылымына байланысты;
- ең төменгі қалдық 1000 фунт стерлингті құрайды;
- 7 күн бұрын ескертіп, 250 фунт стерлингтен жоғары
- чектерді жазуға рұқсат беріледі.
7. Берілетін салымдық сертификат. Бұл құрал АҚШ-тағы сияқты ірі
- тіркелген пайыз қойылымы;
- номиналдың ең төменгі мөлшері – 5000 фунт стерлинг
Ұлыбританияда банктік депозиттерді сақтандыру. 1979 және 1987 жылдары Ұлыбританияда
1987 жылы 1979 жылғы актке өзгерістер енгізіліп, жаңа Банктік
20000 фунт стерлингті құрайтын соммаға депозит бойынша өтелімнің ең
Францияда жинақтарды тарту саясаты мемлекеттің пайыз ставкасының жоғарғы шектерін
Халықтың жинақтарын салымдарға тартуда Германияның барлық несиелік мекемелері айналысады
Еуропаның дамыған мемлекеттеріне қарағанда АҚШ-та халықтың жинақтарын тартумен, негізінен
бұл шот түрі бойынша пайыз төленеді;
бұл шот жеке тұлғаларға немесе пайда таппайтын ұйымдарға ашылады;
салым иелерінен бұл шотта ең төменгі қаражат болуы талап
Куәландырылған чектер шоттары – бұл куәландырылған чектерді төлеу үшін,
Американдық банктік тәжірибелерде жаңа депозит түріне ақша нарығының депозиттік
Оның мынадай ерекшелігі бар:
ақша нарығының басқа құралдары бойынша мөлшерлемелерінің өзгеруіне байланысты, әр
шот бойынша ең төменгі қалдықтың болуының талап етілуі;
салымдардың сақтандырылуы;
иеменденуші, үшінші жақтан төлемдер үшін айына шоттан алты рет
Коммерциялық банктердегі депозиттердің сыныптамасын жүргізуде мына тұжырымға сүйенеміз: қазіргі
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ депозиттік портфелін талдау
2.1 Қазақстан Республикасы депозит нарығының құрылымы
Шаруашылық субъект ретінде кез-келген қаржы институты өз жарғылық қызметін
Қазақстанның депозит нарығының құрылымын институттар тұрғысынан және нарықтың қаржылық
Институционалдық құрылым қадағалаудың реттеуші органдары мен тікелей қатысушы
Депозит нарығында әрекет ететін институттарға байланысты құрылым 2-суретте келтірілген.
2-сурет. Қазақстан Республикасы депозит нарығының институционалдық құрылымы
Нарықта негізгі депозит институты ретінде коммерциялық банктер алға шығады.
Депозиттерді сақтандыру жүйесіне кірмейтін депозиттік жинақтаушы мекемелер де халықтың
Бірінші бөлімде қарастырғанымыздай, депозиттердің көптеген түрлері бар. әр институт
3-сурет. Қазақстандық депозит нарығының сегменті
Қазақстан Республикасы депозит нарығы күрделі динамикалық жүйе болып табыла
Халықтың отандық қаржы жүйесіне сенімін арттыру міндетін жүзеге асыру
Қордың негізгі міндеттері – қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге
кепілдік берілген өтемді төлейді;
депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктердің тізілімін жүргізеді;
өз активтерін инвестициялайды;
кепілдік берілген өтемді төлеуге арналған арнайы резерв қалыптастырады;
конкурстық негізде агент банкті таңдайды;
қатысушы банкті консервациялау кезеңінде немесе барлық банк операцияларын жүргізу
Қорды басқаратын жоғарғы орган Акционер – Қазақстан Республикасының Ұлттық
Қор құрылымы төрт бөлімнен тұрады:
- проблемалы банктермен жұмыс жүргізу бөлімі;
- методология жəне құқықтық қамтамасыз ету бөлімі;
- статистика жəне банктерге талдау жасау бөлімі;
- қаржы-əкімшілік бөлімі.дай
Статистика жəне банктерге талдау жасау бөлімінің негізгі міндеттері: қатысушы
Методология жəне құқықтық қамтамасыз ету бөлімінің негізгі міндеттері: Қордың
4-сурет. Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына кепілдік беру қорының басқару
Проблемалы банктермен жұмыс жүргізу бөлімінің негізгі міндеттері: Жүйеге қатысушы
Қаржы-əкімшілік бөлімінің негізгі міндеттері: бухгалтерлік есепті ұйымдастыру жəне жүргізу;
Депозиторларды қорғау жəне басқа қатысушы банктердегі кепілдік берілген депозиттер.
2008 жылғы 24-ші қарашадағы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне
Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының жеке тұлғалардың депозиттеріне бекітілген
Салымшылардың сұранысы бойынша «Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры» (Қор)
Қордың Консультативтік және Директорлар Кеңестерінің қабылдаған шешімі бойынша депозиттерге
Ұлттық валютаны қолдау мақсатында ҚР Ұлттық банкінің қолданылып жатқан
«Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктеріне орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік
2.2 Коммерциялық банктердің депозиттік портфелінің құрылымын талдау
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің орындайтын депозиттік операциялары оның
2008 жылдың басынан бастап екінші
Кесте 1.
Екінші деңгейдегі банктердің депозиттік портфелінің құрылымы, оның ішінде шетел
млрд.теңге
Көрсеткіштің атауы 01.01.08 01.01.09 01.01.10
барлығы
оның
ішінде
шетел
валюта
сында барлығы
оның
ішінде
шетел
валюта
сында барлығы
оның
ішінде
шетел
валюта
сында
Салымдар-дың барлығы,
оның
ішінде 6 424,0 3 807,8 6 872,6 4 135,3
Заңды
тұлғалардың
салымдары 4976,1 3263,0 5372,1 3507,2 5863,1 3750,8
Жеке
тұлғалардың
салымдары 1 447,9 544,7 1 500,5 628,1 1 936,3
Шығыс көзі: ҚҚА мәліметтері негізінде құрастырылды.
Жоғарыдағы кесте мәліметтеріне назар аударатын болсақ, еліміздегі екінші деңгейлі
Қазақстанның екінші деңгейдегі банктерінің депозиттік портфеліндегі халықтың салымдары 2007
Шығыс көзі: ҚР ҰБ статистикалық бюллетені, 2010, №11
1-диаграмма. Халықтың банктердегi салымдары
(кезеңнің соңына, млн.теңге)
1-диаграмма мәліметтері бойынша халықтың (резидент еместерді қоса алғанда) банктердегі
Шығыс көзі: ҚР ҰБ статистикалық бюллетені, 2010, №11
2-диаграмма. Қазақстан Республикасы бойынша халықтың сақтандыру жүйесіне кіретін ЕДБ-дегі
Нəтижесінде теңгедегі депозиттердің үлес салмағы 2009 жылғы желтоқсандағы 43,4%-дан
Жалпы, Қазақстан Республикасындағы депозиттер нарығының банктердегі құрылымын
Жоғарыда аталған банктердегі салымдарды депозит түрлері бойынша салыстыратын болсақ,
Кесте 2.
Халықтың сақтандыру жүйесіне кіретін
ЕДБ-дің депозиттік портфелінде халық салымдарының құрылымы,
01.12.2010 ж.
млн. теңге кезең соңына
Салым түрлері Халық банкі Казкоммерцбанк БТӘ Банкі Центр
Кредит Банкі АТФ банкі Альянс
банкі Kaspi банкі Нұрбанк
Талап ету салымдары 98 404 42 957 27 746
Шартты салымдар 1 1 637 0 32 1 1
Мерзімдік салымдар 366 870 377 034 205 492 306
Барлығы 465 275 421 628 233 239 327 646
Шығыс көзі: ҚР ҰБ статистикалық бюллетені, 2010, №11
2-кесте мәліметтері бойынша екінші деңгейлі банктердің тартқан депозиттерінің түрлері
Қазіргі таңда екінші деңгейлі банктердің депозит ашу үшін өздерінің
"Қазақстан Халық банкі" АҚ-ң қазіргі кездігі алға қойылған мақсаттары
Кесте 3.
Екінші деңгейлі банктердің жеке тұлғалар салымдары бойынша
сыйақы мөлшерлемесі
Банк атауы Сақтау мерзімі 1
ай 3
ай 6
ай 1
жыл 2
жыл 3
жыл
"Қазақстан Халық банкі" АҚ теңге
USD 5,9-6,1
3,0-3,1 8,5-9,0
3,5-3,6 9,2-9,7
6,05-6,3 9,5-10,1
6,3-6,6 9,5-10,1
6,3-6,6 9,5-10,1
6,3-6,6
"Казкоммерцбанк" АҚ теңге
USD 3,5-3,6
2,5-2,6 4,5-4,6
3,0-3,1 5,5-5,7
4,0-4,1 8,5-8,8
5,5-5,6
"ЦентрКредитБанкі" АҚ теңге
USD
3,5
3,0 5,5
6,0 9,0
6,5
"Темірбанк" АҚ теңге
USD
6,0-6,2
4,5-4,6 7,5-7,8
5,0-5,1
8,5-8,8
6,0-6,2
Дерек көзі.Банк сайттарының мәліметтері бойынша
"Қазақстан Халық Банкінің" АҚ 2010 жылы бойынша жеке тұлғалардың
Кесте 4.
"Қазақстан Халық Банкінің" АҚ 2010 жыл бойынша жеке тұлғалардың
салымдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі
Айы
Депозиттер атауы 3 ай
6 ай
7 ай
9 ай
12 ай 18 ай
Халықтық – стандарттық
теңгемен
доллармен
ЕУРО-мен
8,5-9,0
3,5-3,6
3,25-3,3
9,2-9,7
6,05-6,3
5,0-5,2
-
-
-
9,4-10,0
6,2-6,5
5,2-5,4
9,5-10,1
6,3-6,6
5,3-5,5
9,5-10,1
6,3-6,6
5,3-5,5
Халықтық – зейнетақылық
теңгемен
доллармен
ЕУРО-мен
-
-
-
7,0-7,3
5,7-5,9
4,7-4,9
-
-
-
-
-
-
9,5-10,1
6,2-6,5
5,2-5,4
-
-
-
HALYK – балалар үшін
теңгемен
доллармен
ЕУРО-мен
8,5-8,6
6,0-6,1
5,0-5,1
8,5-8,6
6,0-6,1
5,0-5,1
-
-
-
8,5-8,6
6,0-6,1
5,0-5,1 (10 ай)
8,5-8,6
6,0-6,1
5,0-5,1
-
-
-
HALYK - әмбебап
теңгемен
доллармен
ЕУРО-мен
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
8,5-9,0
5,5-5,7
5,0-5,2
-
-
-
Дерек көзі. www.halyk bank.kz
"Қазақстан Халық банкі" АҚ-ы 2001 жылдың екінші жарты жылдығында
"Қазақстан Халық банкі" АҚ-ы депозиттер салымының минималды көлемі төмендегі
Кесте 5.
"Қазақстан Халық банкі" АҚ депозиттер салымының минималды
көлемі
Банк
салымы Салымның минималды көлемі Қосымша салымдардың минималды көлемі
Алматы және Астана қалалары үшін
Басқа да аймақтарға
Барлық аймақ үшін
тенге АҚШ
дол
ЕВРО
теңге АҚШ дол
ЕВРО
теңге АҚШ долла
ЕВРО
Халықтық-стандарарттық
15000
100
100
15000
100
100
-
-
-
Халықтық-зейнетақылық
2000
20
20
2000
20
20
-
-
-
HALYK – балалар үшін
15000
100
100
7000
50
50
-
-
-
HALYK - әмбебап
75000
500
500
75000
500
500
7000
50
50
Дерек көзі. www.halyk bank.kz
"Қазақстан Халық банкі" АҚ-да 2010 жылдың 1 желтоқсанындағы мәлімет
«Қазақстан Халық банкі» АҚ-ң 2009-2010 жылдардағы 11 айдың қорытындысы
Кесте 6.
"Қазақстан Халық банкі" АҚ-ң 2009-2010 жылдар 11 айдың қорытындысы
(млн.теңге)
Көрсеткіш атауы
01.12.09
01.12.10
өзгеріс (+/-)
өзгеріс %
Барлық депозиттер: 384 904 465 275 80371 17,2
соның ішінде:
Талап етуге дейінгі депозиттер 78 530 98 404
Шартты депозиттер 0 1 1 -
Мерзімді депозиттер 306 374 366 870 60496 13,0
Шығыс көзі: ҚР ҰБ статистикалық бюллетені, 2009-2010, №11
6-Кестеден көріп отырғанымыздай, 2009 жылы 11 айда депозиттер көлемі
Ұлттық валютада қабылданған салым көлемі 206073 млн. теңге (63,1%)
Кесте 7.
"Қазақстан Халық банкі" АҚ-ң 2009-2010 жылдар 11 айдың ішінде
депозиттік портфелдегі валюта бойынша қабылданған салымдар көлемі
млн.теңге
Көрсеткіш атауы
01.12.09
01.12.10
Барлық депозиттер 384 904 465 275
Теңге 178 934 246 162
Шетел валютасы 205970 219113
Мерзімді депозиттер 306 374 366 870
Теңге 105 386 152 905
Шетел валютасы 200988 213965
Талап теуге дейінгі депозиттер 78 530 98 404
Теңге 73 549 93 255
Шетел валютасы 4981 5149
Шартты депозиттер 0 1
Теңге 0 1
Шетел валютасы 0 0
Шығыс көзі: ҚР ҰБ статистикалық бюллетені, 2009-2010, №11
7-кестеде, "Қазақстан Халық банкі" АҚ-ң 2009-2010 жылдар 11 ай
Кесте 8.
2009-2010 жыл 11 айдағы екінші деңгейлі банктердің депозиттік
(млн.теңге)
Банктер атауы
01.12.2009
01.12.2010
Өсім (+/-)
«Қазақстан Халық банкі» АҚ 384 904 465 275 20,8
«Казкоммерцбанк» АҚ 316 962 421 628 33,0
«БТӘ Банкі» АҚ 151 799 233 239 53,6
«АТФ банкі» АҚ 221 144 191 198 -13,6
«Центр Кредит Банкі» АҚ 277 149 327 646
«Нұрбанк» АҚ 28 853 34 611 19,9
Шығыс көзі: ҚР ҰБ статистикалық бюллетені, 2009-2010, №11
8-кестеде көріп отырғанымыздай, екінші деңгейлі банктер арасындағы халық салымдарының
Жалпы алғанда, екінші деңгейлі банктердің депозиттік портфелінің құрылымында 2010
Халық қаражаттарын салымға тартудың негізгі себептері мыналар :
Халық салымдары – банк үшін банкаралық займдармен ,банктік вексельдермен
Коммерциялық банктерің көп ресурстар тартуға мүмкіндіктері бар.
Халықтың ақшалай қаражаттары – банк үшін тұрақты ресурс .
Халық жинақтары банк ресурстарының бөлек тобын құрайды. Халық
2.3 Қазақстан Республикасында депозиттерді сақтандыру
жүйесі және оның қазіргі жағдайы
1999 жылдың қарашасында құрылған қазақстанның депозиттерге міндетті кепілдік беру
2006 жылғы 7 шілдеде қабылданған «Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі
Қор өз қызметін жүзеге асыру
Аталған Ереже шеңберінде Қор Төрайымы басқаратын алқа
Қор қызметіне тән тәуекелдерді жіктеу
Қордың бизнес-процестері бойынша ақпарат жыл
1) Қордың бизнес-процестерінің тәуекелдерін жыл сайынғы түпкілікті бағалау;
2) Қор қызметінде өте жоғары,
3) Өте жоғары, жоғары және
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
5-сурет. Қордың тәуекелдер тармағы.
4) Қор бөлімшелері жүзеге асыратын
Қор қызметіне тән тәукелдер деңгейін
Ішкі тәуекелдерді басқару процесі Қор
2000 жылдан бастап 2009 жылдар
Кесте 9.
Депозиттерге кепілдік беру жүйесіне кіретін банктер саны
(жыл басында)
жыл 2001 2002 2003 2004
2006 2007 2008 2009
банктер саны 16 21 22 31 34 33
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
2009 жылы Банк ВТБ (Қазақстан) депозиттерге кепілдік
Кесте 10.
2010 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша қазақстандық депозиттерге міндетті
№ Банктердің атауы
«AsiaCredit Bank (АзияКредит Банк)» акционерлік қоғамы
«Delta Bank» акционерлік қоғамы
«Kaspi Bank» акционерлік қоғамы
«Альянс Банкі» акционерлік қоғамы
«АТФБанк» акционерлік қоғамы
«Астана-финанс» Банкі» акционерлік қоғамы
«БанкПозитив Қазақстан (Банк Апоалим Б.М. еншілес банкі)» акционерлік қоғамы
«Банк ЦентрКредит» акционерлік қоғамы
«БТА Банкі» акционерлік қоғамы
«ДАНАБАНК» акционерлік қоғамы
«Еуразиялық банкі» акционерлік қоғамы
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» акционерлік қоғамы
«Заман-Банк» акционерлік қоғамы
«Қазақстандық инновациялық коммерциялық банкі» акционерлік қоғамы
«Қазинвестбанк» акционерлік қоғамы
«Қазкоммерцбанк» акционерлік қоғамы
«Мастербанк» акционерлік қоғамы
«МЕТРОКОМБАНК» акционерлік қоғамы
«Қазақстан Халық Жинақ Банкі» акционерлік қоғамы
«Нұрбанк» акционерлік қоғамы
«СЕНІМ-БАНК» акционерлік қоғамы
«Ситибанк Қазақстан» акционерлік қоғамы
«Алматы қаласындағы Қытай сауда-өнеркәсіп Банкі» акционерлік қоғамы
«Хоум Кредит Банк» акционерлік қоғамы
«Цеснабанк» акционерлік қоғамы
«Шинхан Банк Қазақстан» акционерлік қоғамы
«RBS (KAZAKHSTAN)» еншілес банкі акционерлік қоғамы
«Альфа-Банк» еншілес банкі акционерлік қоғамы
«Қазақстандағы Қытай банкі» еншілес банкі акционерлік қоғамы
«ҚАЗАҚСТАН-ЗИРААТ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БАНКІ» еншілес банк акционерлік қоғамы
«Пәкістан Ұлттық банкісінің» Қазақстандағы еншілес банкі акционерлік қоғамы
«ТАИБ Қазақ Банкі» еншілес банкі» акционерлік қоғамы
«HSBC Банк Қазақстан» акционерлік қоғамы еншілес банкі
«Ресей жинақ банкі» акционерлік қоғамы еншілес банкі
Банк ВТБ (Қазақстан) акционерлік қоғамы еншілес ұйымы
«БТА Банкі» акционерлік қоғамының еншілес ұйымы - «Темiрбанк» акционерлік
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
Қаржы қадағалау агенттігінің екі ірі
Жалпы, қаржы дағдарысы мен ірі банктерде басталған қайта
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
3-диаграмма. 1999-2009 жж. Қазақстан банктеріндегі
жеке тұлғалардың депозиттері, млрд. теңгеде (жыл аяғында)
2009 жыл ішіндегі ДКБЖ қатысушы
Қатысушы банктердің жиынтық депозиттік негізінің басым үлесін (84,6%) мерзімді
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
4-диаграмма. Депозиттердің жиынтық көлемінің өсу қарқыны
және құрылымы
Кепілдік берілген сома 5 млн теңгеге дейін көбейтілгеннен
Сонымен қатар, осындай депозиттердің үлесі
Барлық банктер бойынша Қордың жалпы
Қаржы тұрақтылығы туралы заң арқылы
Есепті кезеңде Қосылу шартының талаптарына
міндеттер есебін толық және тиісінше жүргізуі туралы мәліметтерді алу
Тексеру барысында банктер Қор қызметкерлері
Бұл шешімдер депозиттерге кепілдік беру
«Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
5-диаграмма. Өтемақы резерві (жыл аяғына), млрд теңге
ДКБЖ қатысушы банктері мәжбүрлеп таратылған
-қатысушы банктердің жарналары;
-қосылу шарты бойынша міндеттерді орындамағаны
орындағаны үшін қатысушы банктерге қолданылған тұрақсыздық
-мәжбүрлеп таратылатын қатысушы банктің төленген (төленетін) кепілдік
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
6-диаграмма. 2010 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша
өтемақы резервінің құрылымы
-оның жарғысымен көзделген тәртіпте шығыстар
-оның жарғылық капиталы мөлшерінің елу пайыз көлемінде
ДКБЖ қатысушы банктері міндетті күнтізбелік
Кесте 11.
Депозиттерге кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктерді топтар бойынша жіктелуі
ДКБЖ қатысушы банктерінің жіктеу тобы «А» «В» «С»
Қатысушы банктің күнтізбелік жарнасының мөлшерлемесі (жеке тұлғалардың барлық депозиттерінің
0,08% 0,11% 0,19% 0,38%
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
2009 жылы ДКБЖ қатысушы банктері
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
7-диаграмма. 2009 жылы тоқсандар бойынша «БАТА» сараланған мөлшерлеме жүйесінің
2008 жылмен салыстырғанда күнтізбелік жарналардың жалпы
2009 жылы қыркүйекте «БАТА» сараланған мөлшерлемелер жүйесіне
Есепті жылдың аяғындағы жағдайы бойынша Қор активтері 162,1 млрд
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
8-диаграмма. Қор активтері, млрд теңге.
Қордың инвестициялық стратегиясына сәйкес қаржы құралдары ұлттық
Қордың инвестициялық қызметінен түскен кіріс есепті жылда 7,2 млрд
Дерек көзі: www.kdif.kz Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының
9-диаграмма. Инвестициялық қоржын құрылымы.
Жалпы сыртқы нарықтан ресурстарды тарту мүмкіндігінің болмауы ресурстық база
Осы міндеттерді шешу мақсатында мемлекет жеке тұлғалардың депозиттері бойынша
3 Қазақстан Республикасындағы банктердің депозиттік портфелін ұлғайту жолдары
3.1 Банктердің депозиттік портфелін ұлғайту және ондағы тәуекелдерді азайту
Банктің депозиттік портфелін басқару жүйесі банктің депозиттік саясатының опималь
- тұрақсыз қорлардың (ірі депозиттік сертификаттар, талап еткенге дейінгі
- талап еткенге дейінгі депозит көлемі баланс валютасына қатынасы
- мерзімді депозиттер көлемі баланс валютасына қатынасы бойынша 20-30%
- ірі депозиттік сертификаттар деңгейі депозиттердің жалпы сомасының
- бір салымшыға тиесілі депозит көлемі депозиттің жалпы сомасына
Банктің депозиттік операцияларымен байланысты тәуекелдердің түрлері:
- өтімділіктің қамтамасыз етілмеуі тәуекелі банк клиенттерінің барлығы
- объективті және субъективті себептерге байланысты алынбаған пайда немесе
- трасформациялық тәуекел, ол да өтімділік пен пайыздық тәуекел
Депозиттік саясаттың және несие саясатының құрылуы мен қолданылуына шын
Тәуекелді басқару түсінігі - бұл шара қодану, сәйкесінше тәуекелді
Банктің тәуекелін басқаруда келесі кезеңдерді зерттегеніміз дұрыс
тәуекелдің мазмұнын табу ;
тәуекелдің деңгейін анықтауға қажет ақпарат көлемін және көздерін
тәуекелдің шекараларын анықтау, оның таралуындағы өлшемдері, әдістерді таңдау;
тәуекелден сақтандырудың әдістерін анықтау немесе таңдау;
тәуекелді басқару нәтижелерін алдыңғы талдау әдістерімен салыстыра отырып талдау
Банктік тәуекелдерді әр түрлі белгілері бойынша жіктеуге болар, бірақ
Тәуекел – бұл жағымсыз жағдайлардың пайда болуы немесе ақшалай
Қаржылық тәуекел – кірістердің төмендеуі жағадйында, пайданың болмауы немесе
Коммерциялық банктердің барлық операциялары тәуекелдермен байланысты. Тәуекел нәтижесінде шығынға
Банктің депозиттік операциялары бойынша тәуекелді сақтандырудың әдістері. Олар:
1)міндетті сақтандыру (депозиттерді сақтандырудың орталықтандырылған міндетті қорлары);
2) ерікті сақтандыру;
аралас сақтандыру (жоғарыда аталған екі әдісті бірдей пайдалану арқылы).
Тәуекелді ретроспективтік талдау ақша ағымдарының қозғалысын ескере отырып жүргізіледі
Депозиттік операциялар бойынша тәуекелді бағалаудың және басқарудың жекелеген әдістерін
Ресурстарды тартудың құрылымдық талдамасы. Коммерциялық банктердің ресурстарының негізгі
Жекелеген коммерциялық банктердің ресурстарының құрылымы олардың мамадану дәрежесіне байланысты
Қазіргі банктік тәжірибе, жоғарыда атап көрсеткініміздей, депозиттердің өте әр
Тартылған қаражаттардың құрылымын сандық талдау банктің меншік қаражаттары секілді
Активтердің өтімділігі тұрғысынан және пассивтердің талап етілу тұрғысын банктің
Осыдан шығатын қорытынды, тіпті бірыңғай бірдей бағдарламаны пайдаланса да,
Тартылған қаражаттарды пайдаланудың тиімділігі банктерде мына формуламен есептеледі:
Кт =(ПСН /Кр) х 100 (1)
Мұндағы: ПСН- нетто тартылған қаражаттар .
Кр – несиелік салымдардың жалпы сомасы .
Ол меншікті қаражаттар мен олардың мобилизациясы арасындағы айырма ретінде
Аталған көрсеткіштің 100% көлемінде болуы – барлық аталған
2. Депозиттердің құрылымын талап етілу деңгейлері бойынша талдау.
Талап етілу деңгейіне байланысты тартылған қаражаттар талдау үшін келесідей
2)мерзімді депозиттер;
3)банкке бағалы қағаздарды сатқаннан түскен қаржылар;
4)кредиторлар;
5)басқа банктердің кредиттері.
Ағымдағы шоттарға тартылған қаражаттар көлемінің өзгеруі бір жағынан мерзімді
Ағымдағы шоттардағы және мерзімдік шоттардағы қалдықтар үлесінің артуы, мәселен,
Коммерциялық банктердің өте ірі банкаралық несиелерге тәуелділігінің өсуін біз
Бұдан шығар қорытынды: банк балансының арзан бөлігінің үлес салмағы
Сонымен бірге, айта кету керек , талап етуге
Әлемдік тәжірибеде тартылған қаражаттарда осы үлестің мөлшері әдетте 30%
Осы жоғарыда айтылғандармен қоса қазіргі банктік жүйедегі тәжірибеде активтер
3. Мерзімі бойынша депозиттер құрылымын талдау. Коммерциялық банктердің шоттар
Талап етуге дейінгі шоттардағы қаражаттар;
1 айға дейінгі депозиттік шоттардағы қаражаттар;
1 айдан 3 айға дейінгі депозиттік шоттардағы қаражаттар;
3 айдан 6 айға дейінгі депозиттік шоттардағы қаражаттар;
6 айдан 1 жылға дейінгі депозиттік шоттардағы қаражаттар;
1 жылдан жоғары депозиттік шоттардағы қаражаттар .
Осындай топтастыру клиенттердің қаржыларын қайтару мерзімінің мүмкіншілігін
Сонымен қатар пассивтерді уақыт мерзімінің өтуімен жоғарыда көрсетілген шоттар
Трансформация - бұл банктің стратегиясы, онда ресурстар қысқа
Мұнда ең үлкен қауіпті өтімділік тәуекелі иеленеді. Банк әр
4.Трансформациялық тәуекелдің бағалануы. Сонымен, трансформациялық тәуекел банктің активтері мен
К= R-S / S *100 %
Мұндағы: R –қысқа мерзімді ресурстар .
S- қысқа мерзімді ссудалар.
К-трансформациялау коэффициенті.
Мерзімдері бойынша ресурстарды трансформациялау банк өтімділігін шиеленістіре түседі. Сондықтан
Жалпы банктер тәжірибесінде активтердің басым көпшілігінің трансформациялау тәуекелінің жоғары
Осындай жағдайда, трансформациялау тәуекелін төмендету үшін активтері мен пассивтерінің
Сонымен бірге банкаралық несиелердің және депозиттердің нарығына қайта қаржыландыруға
5. Депозиттер тұрақтылығының дәрежесін бағалау. Коммерциялық банктің несиелік саясатын
Банкирлер әрқашан несиелеу мақсатына қолдана алатын депозиттің осы бөлігі
Депозиттердің тұрақтылығын бағалау көрсеткіштері салымдардың қаншалықты тұрақты екенін көрсетеді.
Олардың бірі – салынған салымның орташа сақталу мерзімі. Ол
С=(О / В) * Д
Мұндағы: С – күндік орташа сақтау мерзімі .
О – салымдардың орташа қалдығы .
В – салымдарды беру бойынша айналым .
Д – кезеңдегі күндер саны.
Депозиттік базаның тұрақтылығын көрсететін келесі көрсеткіш – салымдар ретінде
У = Ок – Он / П *100%
Мұндағы: Ок – салымдар бойынша жыл соңындағы шоттардағы қаражат
Он - салымдар бойынша жыл басындағы шоттардағы қаражат қалдығы.
П - салымдар бойынша шоттарға қабылданған түсімдер .
Бұл коэффиценттер банкирлерге белгілі бір нақты мерзімдегі депозиттік портфельдің
3.2 Коммерциялық банктердің депозиттік операцияларын
жетілдіру бағыттары
Қазақстан Республикасы экономикасының тұрақты дамуы екінші деңгейлі банктердің осы
Екінші деңгейлі банктер ресурстарын экономиканың нақты секторына инвестициялау мәселесін
Қазіргі кезде банк жүйесінің ресурстық базасының көбеюі екі көзден
Салыстырмалы түрде "арзан" және "ұзақ мерзімді" ақша көзі ретінде
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің орындайтын депозиттік операциялары оның
Қазіргі таңда екінші деңгейлі банктерде депозит көлемі ұлғаюда. Бұл
Жалпы Қазақстанда соңғы жылдарда жоғарыда атап өткендей депозит нарығының
2005-2010 жылдар арасында банктерде жалпы депозит көлемі 4 есеге
Инвестициялық тәуекелдерді хеджерлеу мақсатында қор активтерінің 92% мемлекеттік
Қордың негізгі мақсаты арнайы резерв құра отырып, жеке тұлғалардың
Депозиттік операциялардың дамуына әсер ететін бірден-бір көрсеткіш – халықтың
Елде депозиттік операциялардың дамуына кедергі жасайтын тағы бір көрсеткіш
Депозит банктің маңызды ресурстарының бірі болып табылады, өйткені
Тұрғын халықтың уақытша бос қаржыларын тарту бүгінгі күннің
Депозиттік саясатты жүргізу барысында тек бір ғана алға
Депозит банктің жасайтын депозиттік саясатының негізгі көзі бола отырып,
Қазақстан Республикасында 2000 жылдан бері жеке тұлғалардың салымдарын сақтандыру
Қазақстандық банктер ассоциациясы төрағасының айтуынша, қор туралы заңдық жоба
Қорда қалыптасқан ережелерді талқыласақ, қатысушы банктерге қойылған талаптар біршама
Жалпы, банктердің депозиттік операцияларын дамтыу бұл әр бір банктің
Қорытынды
Мемлекетіміздің өсіп, дамуында өзінің үлесін қосатын, экономикамыздың ажырамас
Қазақстан Республикасының қаржы жүйесінің дамуына байланысты соңғы жылдары екінші
Дегенмен банктердің депозиттік портфелін талдау барысында өткен жылдарда заңды
Осы бітіру жұмысының нәтижесінде біз келесідей қорытындыларды береміз:
Біздің еліміз үшін маңызды шетел тәжірибесінде қолданылатын банктің депозиттік
Банктік қызметтердің негізі болып табылатын депозиттік операциялар нарығына, сондай-ақ
Осыған байланысты біз келесідей ұсыныстарды береміз:
Халықтың қаражаттарын тартуда және банкпен пайда табуда, сәйкес банктік
Депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасына сәйкес
Депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда алу
Депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттердің көбірек тартылуына көңіл
Салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін ұлғайтып,
Халықтың банкке деген сенімділігін арттыру мақсатында жеке тұлғалардың салымдарын
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» ҚР Заңы. 30.03.95 ж.
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР Заңы.
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік
Мақыш С.Б. Банк ісі: Оқу құралы. Алматы. 2009 ж.
Искаков Ұ.М., Бохаев Д.Т., Рузиева Э.А. Қаржы нарығы және
Хамитов Н.Н. Банк ісі. Лекциялар курсы. Алматы. 2006 ж.
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктердің операциялары. Оқу құралы. Алматы. 2004
Банковское дело: Учебник/ Под ред. О.И.Лаврушина. Москва. 2004 г.
Банковское дело. Учебник/ Под ред. Сейткасымова Г.С. – Алматы.
Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп. Алматы. 2004 ж.
Ілиясов Қ., Құлыпбаев С. Қаржы. Оқу құралы. Алматы. 2003
Лаврушин О.И. Основы банкоского менеджмента. Москва. 2004 г.
Нуреев Р.М. Деньги, банки и женежно-кредитная политика. Москва.
Супургалиева Г.И. Шетел тәжірибесіндегі коммерциялық банктердің депозиттік операцияларының ерекшеліктері.
Основные платежные системы России, стран Западной Европы, США и
Аникин А.В. Защита банковских вкладчиков. Москва: Дело, 1997 г.
Ларионова И.В. Управление активами и пассивами в коммерческом банке.
Колесникова В.И., Кроливецкая Л.П. Банковское дело. Москва. 1998г.
Гамидов Г.М. Банковское и кредитное дело. Москва. 1996 г.
Долан Э.Дж, Кемпбел К.Дж. Деньги, банковское дело и денежно-кредитная
Маркова О.М. Коммерческие банки и их операции. Москва. 1998
Ширинская Е.Б. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт. Москва.
Рид Э, Коттер Р, Гилл Э., Смит Р.
Банки и банковские операции. Под ред. Е.Ф.Жукова. Москва. 1997
Шаяхметова К.О Банктік тәуекелдер. Алматы. “Қазақ Университеті”, 2004 ж.
Тулембаева А.Н. Банковский маркетинг. Алматы. “Қазақ Университеті”. 2005 г.
Банктің меншікті капиталын басқару // ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы
Егоров С.Е. Состояние и прблемы развития коммерческих банков //деньги
Максимо В. Энг, Фрэнсис А. Лис, Лоуренс Дж. Мауэр,
Операции коммерческих банков./ Ширинская Е.Б. Москва. 2002 г.
Мадиярова Д.М., Марчевский В.С. Основы современного банковского дела.
Роджер Л. Миллер, Дэвид Д. Ван Хуз. Современные деньги
Интернет жүйесіндегі ҚР Ұлттық банкінің сайты: http//www.nationalbank.kz.
Интернет жүйесіндегі ҚҚА сайты: http//www.afn.kz.
Интернет желісіндегі Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының сайты: http//
Банктің депозиттік ресурстары
Заңды тұлғалардың депозиттері
Жеке тұлғалардың депозиттері
Клиенттердің ағымдағы және карт-шоттары
Талап етілгенге дейінгі депозиттер
Мерзімді депозиттер
Шартты салымдар
Клиенттердің ағымдағы және карт-шоттары
Талап етілгенге дейінгі депозиттер
Мерзімді депозиттер
Шартты салымдар
ҚР Ұлттық Банкі
ҚР қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау
Депозиттерді сақтандыру нарығы
ДСЖ-ға кірмейтін жинақ депозиттік мекемелер
Жүйенің қатысушылары-коммерциялық банктер
Коммерциялық банктер
“Қазпочта” АҚ
Зейнетақы қорлары
Талап етілгенге дейінгі депозиттер
Депозит нарығы
Мерзімді депозиттер нарығы
1. Ағымдағы шот
2. Есеп айырысу шоты
3. Валюталық шот
4. Карточкалық шот
5. Чек шоты
Жинақтаушы депозиттер нарығы
1. Депозиттік сертификаттар
2. Қысқа мерзімді депозиттер
3. Орта мерзімді депозиттер
4. Ұзақ мерзімді депозиттер
1. Жинақ кітапшасы
2. Жинақтың үзінді көшірмесі
3. Жинақтаушы зейнетақы қорындағы ерікті салымдар
4. Жинақ сертификаттары
Бас директор
Бас директор орынбасары
Бас директор орынбасары
Бас бухгалтер
Методология және құқықтық қамтамасыз ету бөлімі
Статистика және банктерге талдау жасау бөлімі
Қаржы әкімшілік бөлімі
Проблемалы банктермен жұмыс жүргізу бөлімі
АТФ банкі
8,7%
Казкоммерцбанк
19,2%
БанкЦентрКредит
15,0%
Халық Банкі
21,2%
Альянс Банк
3,3%
БТӘ Банк;
10,6%
Kaspi Банк
6,5%
Нұрбанк
1,6%
Басқалар
13,9%
Беделден айырылу тәуекелі
Стратегиялық тәуекел
Жүйелі тәуекел
Қаржы тәуекелі
Операциялық тәуекел
Өтемақы резервінің тапшылық тәуекелі
Қордың кепілдік берілген өтемақысын төлеу бойынша функцияны тиісінше өтемеу
Тарату массасынан Қордың арнайы резерв қаражаттарының қайтарылмау тәуекелі
Жүйелі банк дағдарысы тәуекелі
Өтімділік тәуекелі
Кредит тәуекелі
Нарықтық тәуекелдер
Валюталық тәуекел
Өтемақы тәуекелі
Баға тәуекелі
Құқықтық тәуекел
Асыра пайдалану тәуекелі
Қызметтің үздіксіз тәуекелі
Басқару тәуекелі
Қызметкер тәуекелі
Технологиялар тәуекелі
Есептілік тәуекелі
Ақпараттық қауіпсіздік тәуекелі
Нақты қауіпсіздік тәуекелі