Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері

Мазмұны
Қысқартулар, арнайы символдармен терминдердің
тізімдемесі
КІРІСПЕ
1 ЖЕКЕ ТҰЛҒА – АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ СУБЪЕКТІСІ
РЕТІНДЕ
1.1 Жеке тұлға ұғымы
1.2 Жеке тұлғаның (азаматың) құқық қабілеттілігі
1.3 Шетел азаматтарының құқық қабілеттігі
1.4 Жеке тұлғаның әрекет қабілеттілігі және
оның шектелу мүмкіндігі
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒА – АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ СУБЪЕКТІСІ
РЕТІНДЕ
2.1 Заңды тұлға ұғымы мен түсінігі
2.2 Комерциялық заңды тұлғалар
2.3 Комерциялық емес ұйымдар
2.4 Заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі мен әрекет
қабілеттілігі
3 Мемлекет және әкімшілік-аумақтық бөлініс –
азаматтық құқықтың субъектілері ретінде 47
3.1 Мемлекет пен әкімшілік-аумақтық бөліністің азаматтық
заңдармен реттелетін қатынастарға қатысуы 47
3.2 Қазақстан Республикасының азаматтық құқық
қатынастарына қатысуы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 56
ҚОСЫМШАЛАР
Қысқартулар, арнайы символдармен терминдердің тізімдемесі
АҚШ – Америка құрама штаттары
АЕК – Айлық есептік көрсеткіш
б. – бап
ж. – жыл
ҚР – Қазақстан Республикасы
ҚР АК- Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
ҚСР – Қазақ социалистік республикасы
РФ – Рессей федерациясы
т. – тармақ
т.б – тағы басқа
т.с.с – тағы сол сияқты
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: заң тілінде құқықтардың және міндеттердің иелерін “құқық
Мысалыға айтар болсақ тұлғаның екі категориясы бар. Құқық субъектілері
Жоғарыда айтылған екі категориялы құқық субъектілерін (яғни адамдар мен
Азамат (жеке тұлға) азаматтық құқық қатынасының қатысушысы ретінде, оны
Құқық субъектілерін сипаттайтын негізгі құқық қасиеттері құқық қабілеттілігі болып
Заң мен сот алдында бәрі тең, тегіне, әлеуметтік, лауазымдық
Азаматтар құқық қабілеттілігін меңгере отырып, әр түрлі құқықтарды ала
Жеке тұлғалар мен қатар, заңды тұлғалар да азаматтық-құқықтық қатынастардың
Заңды тұлға дегеніміз – Азаматтық Кодекстің 33-бабының 1-тармағының 1
Заңды тұлға - мүліктік қатынастардың басқа субъектілері ұйымдастырған,
Қазақстан Республикасы мен әкімшілік-аумақтық бөлініс заңды тұлға болып табылмағанымен
Құқықтар мен міндеттер қашан да сол құқықтар мен міндеттердің
Зерттеу жұмысының мақсаты: ең алдымен азаматтық құқық қатынастарының субъектілерін
Көздеген мақсаттарға жету үшін келесі міндеттерді алға қойямыз:
- Жеке тұлға ұғымын ашу;
- Жеке тұлғаның құқық қабілеттілігін талқылау;
- Жеке тұлғаның әрекет қабілеттілігін тақылау;
- Азаматтардың іс-әрекетке қабілеттілігі туралы түсінік және оның мағынасын
- Заңды тұлға ұғымы мен түрлерін көрсету;
- Заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігін зерттеу;
- Мемлекет және әкімшілік аумақтық бөліністі – азаматық құқықтың
Зерттеу объектісі: Қазақстан Републикасындағы азаматтық заңнамасына сәйкес құқықтың қатынасқа
Зерттеу пәні. Азаматтық құқықтың субъектілері өзі болып табылады.
Зерттеу әдістері: зерттеу барысында теориялық деректер мен тәжірибиелік фактілерге
Зерттеу жұмысында азаматтық құығы аясындағы жеке және заңды тұлғалар
Жұмысының ғылыми жаңалығы: Бұл дипломдық жұмыста алғаш азаматтық қықтағы
Зерттеу жұмысының құрылысы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
1 ЖЕКЕ ТҰЛҒА – АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ СУБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
1.1 Жеке тұлға ұғымы
Азаматтық кодекстің 12-бабына сәйкес жеке тұлға деп Қазақстан Республикасының
Азаматтық алған адам сол мемлекеттің құқық субъектісі болады. Сондықтан
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 19 маусымда қабылданған “Шетелдік
«Қазақстан Республикасының азаматтары болып саналмайтын және басқа мемлекеттің азаматтығы
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 - жылғы 19 маусымда қабылданған
Егер заң құжаттарында көзделмесе, азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасыазаматтарымен
Азамат (жеке тұлға) азаматтық құқық қатынасының қатысушысы ретінде, оны
Азаматтың (жеке тұлғаның) аты. Әрбір адам азаматтық құқық қатынастарына
Өз атына құқық-азаматтық (жеке тұлғаның) тұлғаның мүліктік емес құқғы
Азаматқа тиесілі ардақты есімі Азаматтық кодексте және басқа заңдарда
Азаматтардың тегін өзгертудің кейбір жағдайлары отбасы заңында да қарастырылады.
Азаматтың туған кезде алған аты (тегі, аты, әкесінің аты)
1.2 Жеке тұлғаның (азаматтың) құқық қабілеттілігі
Құқық субъектілерін сипаттайтын негізгі құқық қасиеттері құқық қабілеттілігі болып
Заң мен сот алдында бәрі тең, тегіне, әлеуметтік, лауазымдық
Азаматтар құқық қабілеттілігін меңгере отырып, әр түрлі құқықтарды ала
Азаматтың Қазақстан Республикасы шегінде де, одан тыс жерлерде де
Құқық субъектілерін сипаттайтын негізгі құқық қасиеттері құкық қабілеттілігі болып
Конституцияның аталған тұжырымына орай азаматтардың құқық қабілеттілігі заңда бәріне
Құқықтық қабілет туралы жалпы түсінік заңда беріледі. Құқықтық
Заң әдебиеттерінде азаматтың құқықтық қабілеті азаматқа тән белгілі мінез-құлық
Бұған қоса, азаматтық құқықтың қабілеті басқа құқықтардан өз бағыты
Сонымен, азаматтық құқықтық қабілеті - әрбір азаматқа тиесілі және
Заң құқықтық қабілеті барлық азаматтармен тең дәрежеде танылатын азаматтық
Құқықтық қабілет субъективті құқық ретінде, оны жүзеге асыру нәтижесінде
Нақтылы субъективтік құқықтарды алу және олармен иелену құқықтық қабілеті
- меншік құқына мулікті иелену;
- мүлікті мұраға алуы және қалдыруы;
- кәсіпкерлікпен және заңмен тыйым салынбаған кез келген қызметпен
- дербес немесе өзге азаматтармен және заңды тұлғалармен бірге
- заңға қайшы келмейтін кез келген мәмілені жасауға және
- тұрғылықты орын таңдауы;
- ғылым, әдебиет және өнер еңбектеріне, жаңалықтарына автор
- өзге де мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды
Заң азаматтардың құқықтық қабілетінің маңызын анықтап, тек құқықтар
Азаматтык кодекстің 1044-бабы бойынша мұра қалдырушының тірі кезінде іште
Құқық қабілеттілігі адамның—құқық субъектісінін өлу імен бірге кысқарады. Өлген
1.3 Шетел азаматтарының құқық қабілеттігі
Шетел азаматтары біздің елімізде Қазақстан азаматарымен бірге азаматтық құқықтық
Сонымен бірге, шетел азаматтары Қазақстан Республикасының азаматтарына қарағанда құқықтық
Шетел азаматтары үшін ұлттық тәртіпті бекітіп, азаматтық заңнама негіздерінде
Бұл тарауда азаматтық құқық қабілетінің мазмұны ол туралы түсінік,
1.4 Жеке тұлғаның әрекет қабілеттілігі және оның шектелу мүмкіндігі
Азаматтардың әрекет қабілеттілігі дегеніміз, азаматтың өз әрекеттерімен азаматтық құқықтарға
Азаматтардың әрекет қабілеттілігі азаматтық құқық қабілеттілігінен ерекшеленеді.
Азаматтық кодекстің 17-бабына сәйкес әрекет қабілеттілігі кәмелетке толғанда, яғни
Азаматтардың әрекет қабілеттілігі толық, ішінара және шектеулі деп бөлінеді.
Ішінара әрекет қабілеттілігі әдетте, жасы кәмелетке толмағандарға тән, ал
а) жасы кәмелетке толмаған 14 пен 18 жас
ә) жасы кәмелетке толмаған 14 жасқа дейінгі жас
Спирт ішімдіктеріне немесе есірткі заттарға салыну салдарынан өзінің отбасын
Ал, азамат, айталық, жүйке ауруынан жазылып, арақты қойып, нашақорлықтан
Азаматтардың әрекет қабілеттілігі дегеніміз, азаматтың өз әрекеттерімен азаматтык кұкықтарға
Азаматтардың әрекет қабілеттілігі азаматтың кұкық қабілеттілігінен ерекшеленеді. Азаматтың құқық
Азаматтықкодекстің 17-бабына сәйкес әрекетқабілеттілігі кәмелетке толғанда, яғни 18 жасқа
Бұл арада ескеретін мынадай бір жағдай бар: Азаматтық кодекстің
Әдебиеттерде азаматтардың әрекет қабілеттілігі толық, ішінара (толық емес) және
18 жасқа толғандар ғана ер жеткен деп саналады .
Толық емес немесе ішінара әрекет қабілеттілігі бойынша, азамат әзінің
Ішінара (толық емес) әрекет қабілеттілігі әдетте, жасы кәме-летке толмағандарға
14 пен 18 жас аралығындағылардың әрекет қабілеттілігі мейлінше ауқымды,
- өздерінің занды өкілдерінің, яғни ата-аналары мен асы-рап алушылардың,
- ата-анасының (асырап алушының, камкоршысының) рұқсат берген жазбаша хаты
14 пен 18 жас аралығындағы жасы кәмелетке толмағандар заңды
- өзінің жалақысына, стипендиясы мен басқа кірістеріне билік етуге;
- интеллектуалдық меншік кұқығы бар объектілеріне билік етуге;
- ұсақ тұрмыстық мәмілелер жасауға;
- банкке салым салуға және өзінің салымына, оның ішінде
14 жастан 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар басқа-лай мәмілелерді,
Мәміленің аталған екі түрі бойынша жауапкершілікті, зан-ды өкілдерінің келісімі
Жасы кәмелетке толмағандар (14 жастан 18 жасқа дейінгі) келтірілген
14 жасқа дейінгі кәмелетке толмагандар үшін мәмілелерді, егер заңда
Спирт ішімдіктеріне немесе есірткі заттарға салыну салда-рынан өзінің отбасын
Ал, азамат, айталық, жүйке ауруынан жазылып, арақты қойып, нашақорлықтан
Азаматтардың іс-әрекетке қабілеттігі заңда азаматтардың құқықты алуы мен оны
Бірақ азаматтардың іс-әрекетке қабілеттілігін аталған заңда анықтауда, азаматтардың қабілеттілігі
Аталған категориядағы құндылық іс-әрекетке қабілеттілік заң жағынан тұлғаның экономикалық
Азаматтық кодексте Біздің заңға әлі белгілі емес талаптың бірі
Эмансипация жайлы айтуға болады. 16 жасқа жеткен кәмелетке толмаған
Некеге отырғаннан бастап іс-әрекетке қабілетті саналған тұлға немесе
Өзінің қандай бір жеке қасиеттеріне қарамастан өз өмірінде барлық
ҚР «Психиатрлық көмектер және оны көрсету кезіндегі азаматтар құқығының
Іс-әрекетке қабілеттілік құқықтық қабілетке қарағанда, азаматтың жекелеген қасиеттеріне байланысты
Бұл қасиеттер жасына ғана байланысты болмайды, бірақ психикалық жағдайына
Азаматты ішімдік ішіп немесе есірткі затын тұтыну салдарынан іс-әрекеттілігін
Осындай істерді қарауға жұмсалған сот шығындары арызданушыдан өндіріліп алынбайды.
Сонымен бірге іс-әрекетке қабілеттілікті шектеу мұндай тұлғалардың дербес мүліктік
Азаматтық процессуалдық заңнамаға сәйкес азаматтардың іс-әрекетке қабілеттілігін шектеу туралы
Себебі, ол отбасын қиын материалдық жағдайға әкеліп соғады. Мұндай
Отбасын материалдық ұстау бойынша міндеттілік отбасының құқықтық қатынасына қатысушы
Отбасылық-мүліктік құқытық қатынастардағы отбасылық құқықтық спецификалық түрі-өзара материалдық жағдайы
Тұлға жауапкершілігі барлық басқа заңдық жауапкершілік сияқты құқықтық қатынас
Асқынған маскүнемдіктің іс-әрекеті қашан арақ ішу нәтижесінде мінез-құлықтық өзгеріс
Іс-әрекетке қабілеттілікті шектеудің азаматтық-құқықтық санкциясы ретінде бір мезетте екі
Осыған дейін атап өтілгендей, азаматпен өзінің барлық негізі жалақы
Сондықтан мұндай жағдайда екінші тараптан құқықты нақтылы немесе болжаммен
Құқық жөніндегі заң субъективтік құқықты нақтылы құқықтық қатынас бөлшегі
Біздіңше, азаматтың іс-әрекетке қабілеттілігін шектеу туралы істер бойынша
Егер де мүдделі тұлғаларға /отбасы мүшелеріне/ заңмен басқа біреуден
Құқық туралы дау тұра келіспеушілікті қашанда көрсете
Құқық туралы дау–дамай ұғымы талап түсінігімен ұдайы байланысты. Нысандар
Ішімдік ішуші тұлғаға маскүнемдікті және оған жұмсалатын шығынды
Азаматтық іс-әрекет шектелгенін тану туралы істерді қараудың жүйеленген тәртібінің
Сот практикасында тараптардың бітімге келу келмісіне байланысты азаматтардың
Азаматтың іс-әрекет қабілетін шектеуге бітім жолымен рұқсат берілмейді. Ешкім
Азаматтардың іс-әрекет қабілетін шектеу туралы іс қозғай аталған істер
Азаматтың істер бойынша сот өнідіріс-бұл процессуалдық нормалармен қатар реттелетін
Заң мен ғылымның азаматтың процессуалдық құқық жетістіктерін талдау азаматтың
1) сот арқылы қорғануға арызданудың құқының бар екенін анықтау
2) сотқа арыздануға құқықтың бар екендігін жүзеге асырудың тәртібін
3) арыздың түрі мен мазмұнына, мемлекеттік
1. Сот арқылы қорғану үшін сотқа арызданудың құқығы құқық
Сот арызды алғасын оң алдымен сот ісіне қатыстылығын тексереді.
Сосын сот аталған істі қозғауға тұлға құқылы екенідігін
Аталған жағдайларды сақтауда олардың жиынтығы мүдделі тұлғаға сотқа арыздануға
2. Сотқа арыздануға құқық иеленушілік заңда қарастырылған тәртіпте
А) аталған іс бойынша алдын ала бұрын шешу тәртібі
Б) арыз тиісті соттылық бойынша берулуі тиіс;
В) арыз іс- әрекетке қабілетті тұлғамен берілуі керек;
Г) мүдделі тұлға атынан арыз берген тұлға тиісті тәртіпте
З) дербес топқа сотқа арызданудың түрі мазмұнына,
Әр осы үш топтық сотқа арыздану жағдайы соттармен
Заң әдебиеттерінде арыз қабылдаудың екі топқа тәртібі жүйеленеді. Мысалы,
А.А. Добровольский қуынуға ізгілік түсінігін бөліп қарап, оған екі
Өйткені бұл қуынуды ұсыну мен оны шешудің тәртібін
2 ЗАҢДЫ ТҰЛҒА – АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҢ СУБЪЕКТІСІ
РЕТІНДЕ
2.1 Заңды тұлға ұғымы мен түсінігі
Жеке тұлғалар мен қатар, заңды тұлғалар да азаматтық-құқықтық қатынастардың
Заңды тұлға дегеніміз – Азаматтық Кодекстің 33-бабының 1-тармағының 1
Заңды тұлға - мүліктік қатынастардың басқа субъектілері ұйымдастырған,
Құқықтық санат ретінде заңды тұлғаның әдебиеттерде бір мағыналы анықтамасы
Кеңес мемлекеті өмір сүріп тұрған кезеңде азаматтық құқық теориясында
Мемлекетік ұйыдарға қатысты алғанда, заңды тұлғианың академик А.В. Венедиктов
Қазіргі уақытта тұлғаның мәні жөніндегі мәселе ғалымдардың теориялық пікір
Шетелдерде заңды тұлғаға қатысты екі теория барынша кең таралған
Заңды тұлғаның жалған теориясы герман заңгері XXI ғ.
Кейбір ғалымдардың пікірі бойынша, жалған теориядан туындайтын заңды тұлға
Жалған теория Англия мен АҚШ-та кең таралған.
Заңды тұлғаның өмір сүруін мойындау Англия мен АҚШ-та корпорация
Шындық теориясы, немесе XIX ғ. Герман заңгері Гиркенің есімімен
Шын мәнінде, Гирке де «нақты» одақтас тұлғаны адамға ұқсас
Батыстағы құқықта заңды тұлғаны азаматтық-құқықтық қатынастардың дербес қатысушы ретінде
Заңды тұлғаның барынша толық анықтамасын Латын Америкасы елдерінің азаматтық
Жоғарыда келтірілген заң практикасының негізінде заңды тұлға институты
Заңды тұлға институтын заңды тұлғалардың құқық қабілеттілігін, олардың ұйымдық
Заңды тұлғаның жария анықтамасы ҚР АК-ның 33-бабының 1-тармағында баянды
Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиіс».
Азаматтық құқық ғылымы заңды тұлғаны мынадай белгілері бойынша айқындайды:
- ұйымдасқандық бірлігі;
- мүліктік оқшаулығы;
- дербес мүліктік жауапкершілігі;
- азаматтық айналымға өз атынан қатынасуы;
Әрбір заңды тұлғаның ұйымдасқан бірлігі оның өзіне тән қасиеті
Ұйымдық бірлік. Азаматтық кодекс заңды тұлғаны ұйым ретінде анықтайды.
Сонымен бірге, ұйымдық бірлікті ұдайы көптеген адамдардың міндетті түрде
Заңды тұлғаның анықтамасынан кез келген ұйымның заңды тұлға ретінде
- ұйымдық бірлік;
- мүліктік оқшауланушылық;
- дербес мүліктік жауапкершілік;
- азаматтық айналмда өз атынан әрекет ету.
Біздің еліміздің заңдары бір қатысушыдан тұратын заңды тұлғаның қызмет
Заңды тұлғаның ұйымдықбірлігі оның құрылтай құжаттарында көрсетіледі. АК-ның 41-бабына
Мүліктік оқшауланушылық – заңды тұлғаның іргелі белгісі, бұдан оның
Заңды тұлғаларды оқшалану дәрежесі түрліше және ол осы мүлікке
Өзінен-өзі өтеу және дербес бухгалтерлік баланстың болуы – заңды
Дербес мүліктік жауапкершілік заңды тұлғаның мүліктік оқшауланушылығына сүйенеді. Бқл
Заңды тұлғаның банкротқа ұшырауы оның құрылтайшысының немесе мүліктік меншік
Азаматтық айналымда өз атынан әрекет ету, атап айтқанда, заңды
Заңды тұлғаның атауы белгілі бір ұйымы құқықтық қатынастардың субъектісі
Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлғаның міндетті түрде фирмалық
Заңды тұлға фирмалық атаумен қатар, тауарлық белгі, қызмет көрсету
Тауарлық белгіге теңестірілетін қызмет көрсету белгісін негізгі міндеті қызмет
Тауардың шығарылған орнының атауы да заңды тұлғаны дараландыру құралы
Сонымен, заңды тұлға дегеніміз – бұл меншігінде, шаруашылықты жүргізу
Құқықтар мен міндетердің иесі бола білу, азаматтық айналымда құқықтың
Заңды тұлғалардың қатынасқа қатысу аясы олардың қандай мақсат үшін
Заңды тұлғаның түрлері: коммерциялық және комерциялық емес болып екіге
Коммерциялық заңды тұлғаны пайда табуды көздейтін ұйым десек қателеспейміз.
Коммерциялық ұйым өз қызметін жарғысы не құрылтай шарты деп
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі Азаматтық кодекстен басқа, Қазақстан
2.2 Коммерциялық заңды тұлғалар
Мемлекеттік тіркеудің құқықтық маңызына келетін болсақ, коммерциялық ұйым мемлекеттік
Коммерциялық ұйымдардың қатынасқа қатысу аясы олардың қандай мақсат үшін
Мемлекеттік кәсіпорындардан басқа коммерциялық ұйымдар заң құжаттары немесе құрылтай
Азаматтық кодексте арнайы құқық қабілеттілік мәселесі де ескерілген. Оның
Ал, коммерциялық ұйымдар болса, керісінше арнайы құқық қабілеттілігіне жатпайтын
Біріншіден, мұндай ұйымдар үшін арнайы құқық қабілеттілігі заң құжаттарында
Екіншіден, коммерциялық ұйымдардың құқық қабілеттілігі құрылтай құжаттарында көрсетілетіндіктен
Коммерциялық емес ұйым – заңды тұлға ретінде мекеме, қоғамдық
Жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесіне бөлінген коммерциялық ұйым шаруашылық
Азаматтық кодексте шаруашылық серіктестігінің төмендегідей түрлерін құру мүмкіндігі қарастырылған:
- толық серіктестік;
- жауапкершілгі шектеулі серіктестік;
- қосымша жауапкершілігі бар серіктестік;
- сенім серіктестігі.
Шаруашылық серіктестігінің құрылтайшылары тіркеуден өткеннен кейін қатысушы мәртебесін алады.
Толық серіктестік пен сенім серіктестігінің құрылтайшылары мен қатысушылары тек
Толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда серіктестіктің міндеттемелері
Бір немесе бірнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен
Қатысушылары серіктестік міндеттемелері бойынша өзлерінің жарғылық капиталға салымдарымен жауап
Сенім серіктестігі дегеніміз серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен
Серіктестікті басқарудың жоғары органы оның қатысушыларының жалпы жиналысы -
Акционерлік қоғам дегеніміз өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат
Қоғам өз акционерлерінің мүлкінен оқшауланған мүлікті иеленеді және олардың
Акционерлік қоғам директорлар кеңесінің шешімі бойынша заң құжаттарында көзделген
Жалпы алғанда, шаруашылық серіктестік – бұл тұлғалардың ерікті бірігуі,
Шаруашылық серіктестік қатысушылар шартында негізделеді. «Жауапкершілігі шектеулі серіктестік туралы»
Сонымен қатар, серіктестік мүліктік құқықтар, соның ішінде зияткерлік қызметтің
Салымдар қызмет көрсетуден, белгілі бір жұмыстарды орындаудан да құралады,
Қатысушылар үлестері тең және тең болмауы және де
Соңғысында, өзіндік қатысуы серіктестік үлесінің бөлігін алғандағы құқықтың
Жоғарыда айтып өткендерді былайша қорытындылауға болады:
Заңда шаруашылық серіктестіктің төрт түрі келтіріледі, соның бірі жауапкершілігі
Бір немесе бірнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен
Заңның 4 бабы жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің фирмалық атауына сілтеме
Заңды тұлғаның тұрған жерін нақты анықтаудың практикалық маңызы атаулы
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік заңды тұлға болып табылады («Жауапкершілігі шектеулі
Заңды тұлғаның негізгі белгісі оның мүліктік оқшаулығы және өз
Құрылтай шарты жеке заңды акт болып табылады. Кейде заңды
Жарғының құрылтай шартынан айырмашылығы , ол заңды тұлғаның ішкі
2.3 Коммерциялық емес заңды тұлғалармен ұйымдар
Мекемені азаматтық құқықтың субъектісі ретінде қарастыратын болсақ.
Мекеме - басқару, әлеуметтiк-мәдени немесе өзге де коммерциялық емес
Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңдарына сәйкес немесе Қазақстан Республикасы
Мемлекеттiк меншiктi иелену, пайдалану, билiк ету құқығы белгiленген тәртiппен
Мемлекеттік мекеменің тиісті қаржы жылына арналып бекітілген қаржыландыру жоспарынан
Мекемелердiң және мемлекеттiк мекемелердiң оларға бекiтiлiп берiлген мүлiкке құқықтары
Қоғамдық бiрлестiктер
Қазақстан Республикасында қоғамдық бiрлестiктер болып, саяси партиялар, кәсiптiк одақтар
Қоғамдық бiрлестiктерге қатысушылардың (мүшелерiнiң) осы бiрлестiктерге өздерi берген мүлiкке,
Съездiң (конференцияның) немесе жалпы жиналыстың шешiмi бойынша таратылған қоғамдық
Сот шешiмi бойынша таратылған қоғамдық бiрлестiктiң мүлкi осы Кодекске
Қоғамдық бiрлестiктiң құқықтық ережесi осы Кодекске, заң құжаттарына сәйкес
Қоғамдық қорлар
Азаматтар және (немесе) заңды тұлғалар ерiктi мүлiктiк жарналар негiзiнде
Қоғамдық қор заңды тұлға болып табылады, азаматтық айналымда қордың
Қоғамдық қорға оның құрылтайшылары берген мүлiк қордың меншiгi болып
Қоғамдық қордың мүлкiне қор құрылтайшыларының мүлiктiк құқықтары жоқ.
Қоғамдық қордың қаржы көзi құрылтайшылардың ақшасы, сондай-ақ басқа мүлкi,
Қоғамдық қорды басқару тәртiбi мен оның органдарын құру тәртiбi
Қоғамдық қордың жарғысында осы Кодекстiң 41-бабының 5-тармағындағы мәлiметтерден басқа
Қор өз мүлкiнiң пайдаланылуы туралы есептерiн ресми баспасөз басылымдарында
Қоғамдық қор сот шешiмi бойынша мынадай жағдайларда:
1) егер қордың мақсаттарын жүзеге асыру үшiн оның мүлкi
2) егер қордың мақсаттарына жету мүмкiн болмаса, ал қор
3) қор өз қызметiнде жарғымен көзделген мақсаттардан бас тартқан
4) заң құжаттарында немесе құрылтай құжаттарында көзделген басқа да
Қоғамдық қор таратылғаннан кейiн қалған мүлiк оның жарғысында көзделген
Тұтыну кооперативi
Қатысушылардың материалдық және өзге қажеттерiн қанағаттандыру үшiн өз мүшелерiнiң
Заң актiлерiнде көзделген жағдайларда тұтыну кооперативiне заңды тұлғалар кiре
Тұтыну кооперативiнiң мүшелерi жыл сайынғы баланс бекiтiлгеннен кейiн пайда
Тұтыну кооперативiнiң мүшелерi оның мiндеттемелерi бойынша кооператив мүшелерiнiң қосымша
Тұтыну кооперативiнiң жарғысында, осы Кодекстiң 41-бабының 5-тармағында көрсетiлген мәлiметтерден
Тұтыну кооперативiнiң тапқан табыстарын оның мүшелерi арасында бөлуге болмайды,
Тұтыну кооперативi таратылған немесе кооператив мүшесi одан шыққан жағдайда
Тұтыну кооперативiнiң мүшесi қайтыс болған жағдайда, егер кооператив жарғысында
Тұтыну кооперативiнiң құқықтық жағдайы, сондай-ақ оның мүшелерiнiң құқықтары мен
Селолық тұтыну кооперативтерi тек өз мүшелерiнiң ғана емес, селолық
Селолық тұтыну кооперациясының ерекшелiктерi осы бапқа сәйкес арнайы заңда
Өзара сақтандыру қоғамдары - тұтыну кооперативтерi қызметiнiң ерекшелiктерi Қазақстан
Дiни бiрлестiк
Рухани қажеттерiн қанағаттандыру үшiн өз мүдделерiнiң ортақтығы негiзiнде, заң
Республикадан тыс жерлерде басқару орталықтары бар Қазақстан Республикасындағы дiни
Дiни бiрлестiктер өз қаражаты есебiнен сатып алған немесе өздерi
Дiни бiрлестiктерге қатысушылардың (мүшелерiнiң) осы ұйымға өздерi берген мүлiкке,
Дiни бiрлестiктiң құқықтық жағдайының ерекшелiктерi осы Кодекске, Қазақстан Республикасының
Жеке кәсiпкерлердiң және (немесе) заңды тұлғалардың қауымдастық (одақ) нысанындағы
Жеке кәсiпкерлер және (немесе) заңды тұлғалар өздерiнiң кәсiпкерлiк қызметiн
Заңды тұлғалардың қаржы рыногында қызметтi жүзеге асыратын қауымдастығын (одақтарын)
Қоғамдық бiрлестiктер және өзге де коммерциялық емес ұйымдар, соның
Қауымдастық (одақ) коммерциялық емес ұйым болып табылады.
Қауымдастықтың (одақтың) мүшелерi өз дербестiгiн сақтап қалады.
Қауымдастық (одақ) өз мүшелерiнiң мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi. Қауымдастық
2.4 Заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі мен
әрекет қабілеттілігі
Заңды тұлға мен жеке тұлғаның қабілеттілігінің айырмасы болатындығы табиғи
Заңды тұлғаның азаматтық құқықтары болып, өз қызметiне байланысты мiндеттердi
Заң актiлерiнде көзделген жағдайларда белгiлi бiр қызмет түрiн жүзеге
Заңды тұлға тiзбесi заң актiлерiнде белгiленетiн жекелеген қызмет түрлерiмен
Заңды тұлғаның құқық қабiлеттiлiгi ол құрылған кезде пайда болып,
Коммерциялық емес ұйым болып табылатын және мемлекеттiк бюджеттiң есебiнен
Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, заңды тұлға
Мемлекеттiк тiркеу деректерi, соның iшiнде коммерциялық ұйымдар үшiн фирмалық
Заңды тұлға мемлекеттiк тiркеуден өткен кезден бастап құрылды деп
Филиалдар мен өкiлдiктер заң құжаттарында белгiленген тәртiппен тiркеледi.
Филиалдар мен өкiлдiктер атаулары өзгерген жағдайда қайта тiркелуге жатады.
Заңды тұлға құрудың заңда белгiленген тәртiбiн бұзу немесе оның
Мемлекеттiк тiркеуден бас тартқаны, сондай-ақ мұндай тiркеуден жалтарғаны үшiн
Заңды тұлға мынадай жағдайларда:
1) жарғылық капиталының мөлшерi азайтылған;
2) атауы өзгергенде;
3) шаруашылық серiктестiктерiндегi қатысушылардың құрамы өзгергенде (шаруашылық серiктестiгi қатысушыларының
Аталған негiздер бойынша құрылтай құжаттарына енгiзiлген өзгерiстер заңды тұлға
Құрылтай құжаттарына басқа өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлген ретте заңды
Заңды тұлғаның тұрған жерiнен тыс орналасқан және оның мiндеттерiнiң
Заңды тұлғаның тұрған жерiнен тыс орналасқан және оның мүдделерiн
Филиалдар мен өкiлдiктер заңды тұлға болмайды. Бұларға өздерiн құрған
Қоғамдық бiрлестiктердiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) басшылары қоғамдық
Дiни бiрлестiктердiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң (филиалдары мен өкiлдiктерiнiң) басшылары дiни
Өзгеше нысандағы заңды тұлғалардың филиалдарды мен өкiлдiктерiнiң басшыларын заңды
Заңды тұлғалардың қатынасқа қатысу аясы олардың қандай мақсат үшін
Заңды тұлғаның органы заңды тұлғаның ұсыныстарымен есептесіп, оны жүзеге
3. Мемлекет және әкімшілік – аумақтық бөлініс
3.1 Мемлекет пен әкімшілік – аумақтық бөліністің азаматтық заңдармен
Қазақстан Республикасы мен әкімшілік-аумақтық бөлініс заңды тұлға болып табылмағанымен
Жоғарыда айтып кеткен ерекшеліктерді атайтын болсақ, олар:
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Қазақстан Республикасы құқықтың басқа субъектілері
Қазақстан Республикасы өзінің заңдарымен әр құқық субъектісінің өкілеттік көлемін
Азаматтық құқық қатынастары қатысушыларының бірде бірі иелене алмайтын құқықтарды
Мемлекеттің және оның әкімшілік-аумақтық бөліністерінің құқық қабілеттілігі өздерінің алдында
Азаматтық айналымда мемлекет атынан Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару және
Қазақстан Республикасының қатысуымен болатын дауларды сот қарайды. Тараптардың қалауымен
Азаматтық құқық қатынастарында әкімшілік-аумақтық бөліністің атынан заңмен уәкілеттік берілген
Мемлекет шетелдік инвесторлармен жасалған инвестициялық келісімдердің қатысушысы да болады.
Қазақстан Республикасының азаматтық құқық қатынастарына қатысуы
Қазақстан Республикасы азаматтық заңдармен реттелетiн қатынастарға осы қатынастардың өзге
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк өкiмет билiгi мен басқару органдары өздерiнiң
Заңдарда көзделген реттер мен тәртiп бойынша Қазақстан Республикасының арнайы
Азаматтық-құқықтық дауларды Қазақстан Республикасының қатысуымен соттар шешедi.
Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң азаматтық - құқықтық қатынастарға қатысуы азаматтык кодекстің
Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар осы органдардың мәртебесiн айқындайтын
Заңдарда көзделген реттер мен тәртiп бойынша арнаулы тапсырмамен әкiмшiлiк-аумақтық
Заңдарда белгiленген реттерде әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс азаматтық құқық қатынастарында мемлекет
Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс пен оның органдарына, егер заңдардан өзгеше жағдай
Азаматтық-құқықтық дауларды әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң қатысуымен соттар шешедi.
Қазақстан Республикасы мен әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң мiндеттемелерi бойынша ақы өндiрiп
Қазақстан Республикасы мен әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс бiр-бiрiнiң мiндеттемелерi бойынша, сондай-ақ
Мемлекетке және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiске заңды тұлғалар туралы қалыптарды қолдануына
3.2 Жергiлiктi мемлекеттiк органдар азаматтық құқықтың субъектісі ретінде
Жергiлiктi мемлекеттiк басқаруды тиiстi аумақтағы iстiң жай-күйiне жауапты жергiлiктi
Жергiлiктi өкiлдi органдар - мәслихаттар тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстегi халықтың
Мәслихаттарды жалпыға бiрдей, тең, төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын
Қазақстан Республикасының жиырма жасқа толған азаматы мәслихат депутаты болып
Мәслихаттардың қарауына мыналар жатады:
1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi
2) өздерiнiң қарауына жатқызылған жергiлiктi әкiмшiлiк-аумақтық құрылыс мәселелерiн шешу;
3) заңмен мәслихат құзыретiне жатқызылған мәселелер бойынша жергiлiктi атқарушы
4) мәслихаттың тұрақты комиссияларын және өзге де жұмыс органдарын
5) Республика заңдарына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерiн
Мәслихаттың өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын Республика Президенті тоқтатады, сондай-ақ мәслихат
Мәслихаттардың құзыретi, ұйымдастырылуы мен қызмет тәртiбi, олардың депутаттарының құқықтық
Жергiлiктi атқарушы органдар Қазақстан Республикасының атқарушы органдарының бiрыңғай жүйесiне
Жергiлiктi атқарушы органдардың қарауына мыналар жатады:
1) аумақты дамыту жоспарларын, экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын, жергiлiктi
2) коммуналдық меншiктi басқару;
3) жергiлiктi атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындау және қызметтен
4) жергiлiктi мемлекеттiк басқару мүддесiне сай Республика заңдарымен жергiлiктi
Жергiлiктi атқарушы органды Республика Президентi мен Үкiметiнiң өкiлi болып
Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкiмдерiн қызметке
Мәслихат депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша
Жергiлiктi атқарушы органдардың құзыретi, ұйымдастырылуы және олардың қызмет тәртiбi
Мәслихаттар өз құзыретiндегi мәселелер бойынша шешiмдер, ал әкiмдер -
Мәслихаттардың жергiлiктi бюджет кiрiсiн қысқартуды немесе жергiлiктi бюджет шығысын
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес келмейтiн мәслихат шешiмдерiнiң
Қазақстан Республикасында жергiлiктi маңызы бар мәселелердi тұрғын халықтың өзi
Жергiлiктi өзiн-өзi басқаруды тұрғын халық тiкелей жүзеге асырады, сондай-ақ
Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына мемлекеттік функцияларды жүзеге асыру заңға
Қазақстанда жергiлiктi өзiн-өзi басқаруды ұйымдастыру мен олардың қызметі заңмен
Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының дербестiгiне олардың заңмен белгiленген өкiлеттiгi
Жергіліқті атқару органдары
Атқарушы биліқтің жалпы мемлекеттік саясатын облыстар, аудандар, қалалар, қала
- Үкіметке, Президентке және жоғары тұрған әкімшіліктердің басшыларына есеп
- зандылық;
- азаматтардың заңды мүдделері мен құқықтары және бостандықтарын қамтамасыз
- өзінің қызметі мен қабылдаған шешіміне жауапқершіліқ.
Олардың азаматтық-құқықтық мәртебесі
- өз құзіреті бойынша мемлекеттік-реттеу өқілеттілігін орындайды;
- территорияғасәйкес белгілі күшке ие шешімдер қабылдайды;
Әкімдердің қызметтерінің негізгі бағытына мыналар жатады:
- белгілі территорияға сәйкес экономикалық және әлеуметтіқ даму туралы
- мәслихаттың беқітуіне бюджет жобасын ұсынып, оның орындалуын қамтамасыз
- коммуналдық жеке меншіқті басқару;
- жергіліқті әкімшілікке лауазымды қызметке тағайындау және босату;
- Қазақстан Республикасының «жер туралы заңы» бойынша жер қатынастарын
- қарыз (ссуда) және басқа да ұзақ мерзімдіқ міндеттемеліқтер
Сонымебірге Қазақстан Республикасының заңы бойынша әкім әкімшілік бірліққе сәйкес
Ұйымдар азаматтық құқық субъектісі ретінде
Азаматтық құқықтың субъектісі болып қәсіпорындар мен мекемелер саналуы мүмкін.
- меншіқ нысанына (формасына) қарай: мемлекеттік, жеке меншік, заңңы
- негізгі қызметіне қарай: өндірістіқ, ауылшаруашылық, сауда, транспорттық, -
Денсаулықсақтау, білім, мәдениет, ғылым, счорттық мекмелер. Өз кезегінде кәсіпорын
Ұйымның азаматтық-құқықтық субъеқтілігі Әділет Министрлігінен тіркеуден өтқеннен кейін қалыптасады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Жұмыс нәтижелері бойынша қысқаша қорытындылар:
Зерттеу жұмыс бойынша қорытынды жасамас бұрын, айта кететін жайт
Қорыта келе, айтатыным, жеке тұлғалар да, заңды тұлғалар да
Ал, әрқайсысына жеке сипаттама беретін болсақ, азаматтық кодекстің 12-бабына
Меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкі
Қазақстан Республикасы мен әкімшілік-аумақтық бөлініс заңды тұлға болып табылмағанымен
Азаматтық айналымда мемлекет атынан Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару және
Сонымен, қорыта келе, субъектілер дегеніміз – бұл : азаматтар,
Демократия мен құқықтық мемлекет құру үшін қоғам алдындағы
Жоғарыда қаралған мәселелер өте күрделі мәселер екенін көрсетіп, құқықтық
Бірінші тарауда мен азаматтардың құқықтық қабілетін, бұл түсініктің маңызы
Ал екінші тарауда іс-әрекет қабілеті мәселелері қаралды, оның туындауының
Адам 18 жасқа толысымен іс әрекет қабілеті толық көлемде
Азаматпен ішімдікке немесе есірткіге бой ұру өзінен өзі
Азаматты іс-әрекетті және іс әрекет қабілетінен шектелді деп тану
Нәтижелерді нақты қолдану бойынша шығыс мәліметтері мен ұсынымдарды өңдеу.
Қорыта келгенде, жоғарырыда баяндалғандардан келесі ұсыныстарды жасауға болады:
1. Азаматтық құқықтың ерекше субектісі ретінде заң шығарушы, атқарушы
2. Азаматтық құқықтық – қатынастарға қатысуда белгілі бір мүделлерді
3. Жоғарыдағы ұсыныст құпталынатын болса азаматтық заңнамаға бірқатар өзгертулер
Қойылған мәселелер шешімінің толықтығын бағалау.
Зерттеу жұмыстың алға қойылған мақсаттары толығымен тиесінше аяғына дейін
Осы саладағы үздік жетістіктермен салыстырып, атқарылған жұмыстың ғылыми деңгейін
Жұмыс барысында келесі авторлардың еңбектері мен монографиялары қолданған болатын:
Зерттеуде азаматтық құқықтың субъектілері аясына қатысты теориялық және практиклық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Нормативтік-құқықтық актілер:
ҚР Конституциясы. 30.08.1995ж.,
ҚР Азаматтық Кодекс (Жалпы бөлім), 27.12.1994 ж., өзгертулер мен
ҚР Азаматтық Кодекс (Ерекше бөлім) 01.07.1999 ж. өзгертулер
Қазақстан Республикасының Президентінің «Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы» жарлығы
Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу
ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» заңы // 10.071998 ж. «Юрист»
ҚР «Банк және банктік қызмет туралы» заңы, 31.08.1995 ж.
ҚР «Банкроттық туралы» заңы № 67-1, 21.01.1997ж. өзгертулер мен
ҚР «Жеке кәсіпкерлік туралы» заңы 31.01.2006 ж. // «Юрист»
ҚР Президентінің «Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік
қызметті еркінді жүргізуге құқығы туралы» жарлығы № 39-28, 27.04.1998
ҚР Президентінің «ҚР мемлекеттік органдар жүйесін реформалау
туралы» жарлығы № 41-14, 12 .10.1998 ж. // «Юрист»
Қазақстан Республикасы Президентінің «Шетелдік азаматтардың құқықтық жағдайлары туралы» Жарлығы.
Әдебиеттер:
Андреев В.К. Субъекты гражданского права. Москва, 1992 г. 308
Архипов Д. Камерческая дечтельность как субъет гражданского
Басин Ю.Г.,
предпринимательства граждан в РК. Алматы. 2004г. 254 с.
Беккужин Р.Ж., Шураев Т.Т., Правовой
Астана, 2004 г. 304 с.
Григоренко С. Все о
Головин Ю. О предпринимательмтве. // Правовая реформа. 1997. №2.,
Григоренко С. Проблемы гражданско - правового статуса. 1999,
С. 36
Даль В. Толковый словарь. Москва, 1989 г. 418
Диденко, Гражданское право (общая часть). КазГЮА. 2004 г. 256
Ерофеев Б.В. предпринимательмтво: Учебник Отв. ред. Г.В. Чебуков.
Жакупова А. Частное предпринимательство.//Мир закона, 2002.№3,С.7
Закупень Т.В. Государственная регистрация юридических лиц и индивидуальных
Замалдинов Ш. Новое
Иванов А. А. Коммерческий договор: от заключения до исполнения
Иванов А. А. Калашникова А.Е. Предпринимательство. – М. 1999г.
Ильясов К.М. Гражданский кодекс РК - толкование и комментирование
Ионова Ж. Государственная
Юрист,1996. №11. С. 23
Кабатова Е. В. Гражданство: правовоерегулирование. практика. М., 1998. 12-13-с.
Климкин С.И. Развитие законодательства Казахстана о предпринимательстве. Алматы, ТОО
Коршунова, Ариашвили. Предпринимательское право: учебник.
Норма, 2000г. 258 с.
Кравченко А.И. Субъекты гражданского законодательства. «Комментарии гражданского законодательства», том
Красавчиков О.А. Советское гражданское право. М., «Спарк», 1995, -73
Кузнецова В. Перерегистрация крестьянских хозяйств: проблемы и
пути их решения // Хозяйство и право, 1996, №
Лиховидов К. Риск как условие дифференциации объема и мер
юридической ответственности // Использован текст, содержащийся
в СПС «Консультант», Алматы. 2004г. 128 с.
Мамонтов Н.И. Обязательства и их исполнениеВ сб. «Комментарии гражданского
Мызров С. Н. О предринимательстве. //ЮРИСТ 1999. № 11.
Никитин Е. Правовой статус гражданина //Российская юстиция 1997, №12,
Нурпеисов А.И.. Право и дееспособность предпринимательство.
Астана: Алеем, 1998г. 158 с.
Нургалиева Е.Н. Субекты гражданского права. // Юридическая газета-20.01.1999 г.
Нургазиева Л.А. Виды расчетов с иностранными покупателями // «Внешне
Осипов Е.Б. Некоторые аспекты залоговых правоотношений В сб. «Комментарии
Ойгензихт В.А..Воля и волеизъявление. Душанбе, «Дониш»,1983, 88 с.
Скрябин С. Предпринимательство и кредит // Юридическая конмультация, 2008.
Скрябин С. Юридическая конструкция гражданина. // Мир закона.
Скрябин С На помощ предпринимателю. // Мир закона, 2001.
Соловьев А.А. Предприниматель без образования юридического лица, 2001г. 264
Тастенова Ш. Зарождение систем регистарции прав на недвижимость в
Ченцов О.И. Гражданское право отношение в Республике Казахстан и
Қосымшалар
Қосымша 1
Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері
Азаматтар
Комерциялық заңды тұлғалар
Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару және билік органдары
Шет ел азаматтары
Комерциялық емес ұйымдар
Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар
Азаматтығы жоқ тұлғалар
Ұйымдар
Қосымша 2
Заңды тұлға түрлері
Коммерциялық заңды тұлғалар
Коммерциялық емес ұйымдар
Шаруашылық серіптестіктер
Діни бірлестіктер
Акционерлік қоғамдар
Қоғамдық қорлар мен бірлестіктер
Кәсіпорындар
Тұтыну кооперативтері
Өндірістік кооперативтер
Қауымдастық
Филлиялдар
Мекеме
63
Азаматық құқықтың субъектілері
Жеке тұлға
Заңды тұлға
Мемлекет және әкімшілік-аумақтық бөлініс