ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЫ
Педагогика және психология факультеті
Мектепке дейінгі және бастауыш білім кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі:
п.ғ.д., проф. Қ.А.Аймағамбетова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Бастауыш сынып оқушыларының оқу икемділігі мен машығын қалыптастыру
Орындаған: 3 курс студенті
Н.Ахметқалиева
Жетекшісі: п.ғ.к., аға оқытушы
Метербаева К.М.
Алматы
2007
Мазмұны
КІРІСПЕ
1.1. Оқу икемділіг мен машығының мәні
1.2. Қазіргі сабақ құрылысында оқу икемділіг мен машығының ролі
2. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ИКЕМДІЛІГІ МЕН МАШЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ЖОЛДАРЫ
2.1. Оқу еңбегін ұйымдастыу кезінде икемділіктер мен машықтарды қалыптастыру
2.2. Оқу икемділіктері мен машықтарын кезең бойынша қалыптастыру әдістері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қосымшалар
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі: Қазіргі кезде білім берудің жаңа жүйесі жасалып,
Оқу жоспары мен бағдарламаларда анықталған мемлекеттік білім беру стандартына
Ұлы данышпан Аристотель кез келген әрекеттің жемісі ек ішартқа
соңғы мақсаттың (нәтиже) дұрыс қойылуы;
сол мақсатқа жету үшін мәтіндер мен құралдарды дұрыс пайдалану.
Оқушының жеке басын жан-жақты дамыту іс әрекет пен оқыту
Мектеп реформасында оқыту формаларын, әдістері мн құралдарын одан
Оқу министрілігінің мектептер бас басқармасы мақұлдаған «Оқушылардың жалпы оқу
Оқушылардың оқу еңбегін шебер ұйымдастыру тәсілдрі педагогика саласында жеткіліксіз
Бастауыш сынып оқушыларының ісәрекетінде оқу еңбегі бастыроль атақарады. Сондықтан
Зерттеу мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының оқу икемділігі мен машығын
Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныптағы оқу-тәрбие үрдісі.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, бастауыш білім береін мектеп оқушыларынығң
Зерттеудің міндеттері:
бастауыш сынып оқушыларының оқу икемділігі мен машығын қалыптастырудың теориялық
бастауыш сынып оқушыларының оқу икемділігі мен машығын қалыптастырудың тиімді
бастауышысынып оқушыларының оқу икемділігі мен машығын қалыптастырудың педагогикалық
Зерттеу әдітері:
Зерттеу мәселесіне байланысты теориялық және әдістемелік еңбектерге ғылыми тұрғыда
Дипломның құрылымы: диплом кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер
1. Оқушылардың оқу икемділігі мен машығын қалыптастырудың теориялық негіздері.
1.1. Оқу икемділігі мен машығының мәні.
Зерттеу мекемелері, ғалым-дидактиктер, ұстаздар қауымы мектеп рефорасы қойған талаптар
Интеллектуалдық және практикеалық икемділік пен машық совет мектебіндегі білім
Жалпы оқу икемділіктері мен машықтарынң мәнін анықтаудан бұры ұстаз
Мұғалім шәкірттерге оқу материалын түсіндіреді, оқушы мұны қабылдайды, меңгереді
Енді мына «білім», «машық», «икемділік» деген ұғымдарды анықтап алайқ.
Білім-фактілер, еределер, қорытындылар, заңдылықтар, идеялар, теориялар түрінде кездесетін шындықтың
Икемділікті көбіне іске асқан, қолданысын тапқан білім деп анықтайды.
Ю.Н.Бабанский қандай да болсын қызмет тәсілін саналы меңгеруді икемділік
Машық бірнеше ре қайталанған жаттығулар негізінде қалыптасады.
А.В.Петровскийдің еңбектерінде машық икемділктен бұрын қалыптасады деген пікір айтылады.
«Оқыту» - оқушылардың жаңа білім, икемділік пен машықты меңгеруге
оқулықпен жұмыс істеу;
жаңа тақырып бойынша мұғалімнің түсіндірмесін тыңдау;
сабақта мұғалімнің басшылығымен өз бетінше жұмыс істеу;
мұғалімнің сұрағына жауап беру;
сабақта өткізілген тәжірибені байқау;
топмсаяхатқа шығып, табиғат құбылыстарын бақылау;
жазба жұмыстарының түрлерін орындау;
үй тапсырмасын орындау;
ауа райын бақылау күнделігін жүргізу;
теледидардан оқу программасы бойынша берілетін хабарларды тыңдау т.б.
Қандай болсын икемділікті, машықты оқушы іс-әрекет үстінде, басқа адамдармен
Сөйтіп, икемділік пен машық төменгі сынып оқушыларын оқыту ісінде,
К.Д.Ушиский: «Икемділіктің қандай түрінде де – жүру, сөйлеу, оқу,
Икемділіктер мен машықтар жалпы (пәнаралық) және арнайы (жеке оқу
Біз бұл құралда бастауыш сыные оқушыларының жалпы оқу икемділіктері
Оқу министрлігі бекіткен «Оқушылардың жалпы оқу икемділіктері мен машықтарын
Оқу-ұйымдастырушылық икемділіктері мен машықтары мынадай негізгі екі топқа бөлінеді:
Блім алуға қолайлы жағдай туғызуға бағытталған икемділіктер;
Оқу тапсырмаларын орындау тәртібін анықтауға мүмкіндік беретін икемділіктер.
Бірінші топқа санитарлық-гигиеналық талаптарды орындауға байланысты икемділіктер енеді: а)
Екінші топқа оқу тапсырмасын орындауда оқушыға күш пен уақтты
өйтіп, оқу-ұйымдастыру икемділіктері оқушыынң оқу еңбегін ғылыми тұрғыда ұйымдастыруға
Оқу-информациялық икемділіктерсаласына информацяның ауызга, жазбаша, көрнекі түрлерін меңгеруге мүмкіндік
Бастауыш сынып оқушыларының қажеті информация алуының ең басты жолы
Жазба тіл жүйесінің белгілері;
әдеби шығармалар тексінің түрлері;
балаларға арналған оқулықтардың негізгі түрлері.
Бастауыш сынып оқушыларын оқуға үйрету жүйесі сабақтың мынадай үш
Сабақтың бұл үш түрі бір-бірімен тығыз байланысты және
Оқу қызметінің техникалық жағы (мысалы, кітаппен танысу, жаттығу тапсырмалары,
Оқу жұмысының мазмұнды болуы оқушылардың оқу қызметінің жоғары деңгейде
Сонымен, оқушылар кез-келген информацияның мазмұнын өз бетімен ұғынуы үшін
Ал үшінші салаға талдау, жинақтау, алыстыру, қоыртындылау, себеп-салдар байланыстарын
Оқу-интеллектуалдық икемділіктердің әрқайсысын жеке қарастырайық. Оқу пәндерін меңгеру ісінде
Талдау мен жинақтау процесі ажыратылған объектінің тұтастығын, оның ерекшеліктерін
Ойау операциясыныің маңызды бөлігінің бірі – салыстыру. Саоыстыру операциясының
Бірінші деңгей (төменгі) – оқушы салыстырудың мәнін түсінбейді, объектінің
Екінші деңгей – оқушы салыстырудың мәнін түсінбейді, бірақ объектінің
Үшінші деңгей – оқушы объектінің ұқсастығы мен айырмашылығын түсіндіре
Төртінші деңгей – оқушы салыстыру мәнін ашудың орнына объектінің
Бесінші деңгей – оқушы салыстырылатын объектілердің ұқсастығы мен айырмашылығын
Алтыншы деңгей (ең жоғарғы) – оқу, салыстырудың мәнін дұрыс
Жоғарыда аталған деңгейлер салыстыру операциясын дамытудың кезеңдері болып табылады
Оқу еңбегінде топтай білу икемділігінң де өз орны бар.
Жоғарыда келтірілген ойлау операциярларының көмегі арқылы оқушыда ғылыми түсінік
Төртінші салаға коммуникативтік икемділіктер мен машықатар жатады. Оның негізгі
Тақырыпқа түісініп, оны басқа мәліметтерден ажыраты, шегін сезінуі. Егер
Баяндамақ материалды жинақтап, іріктей білу;
Материалды белгілі бір жүйемен орналастыру, шығарманы жоспар бойынша құрастыру
Мақсат көздей отырып баяндау, жазу үшін тілдік материалдарды әдеби
Сөз жоқ, байланыстыра сөйлеу икемділігіне, ауызекі тіл мәдениетіне бірден
Байланыстыра сөйлеуді, ауызекі тілді дамытуда оқушылардың жеке ерекшеліктері еске
Байланыстырып сөйлеуге, ауызекі сөйлеуге төселдіру бірінші көзі, - К.Д.Ушинский
Екінші көзі кітап тілінің оқу пәндеріне сай түрлерін меңгеру,
Бастауыш сынып әдістемесінде ауызекі және жазба тіл формаларын жетілдіру,
Қойылған сұраққа жан-жақты жауап бере білу;
Оқылған мәтінді талдау, өтілген граматикалық маериалдарға сәйкес болаын жаттығу
Ауа райын, табиғатты бақылау күнделігін және күнделіктің бақа да
Оқығанын әр түрлі етіп айтып беру;
Белгілі бір тақырып, сурет, бақылау бойынша әңгімелеп бере білу,
Жатталған көркем сөзді айтып беру;
Ертегілерге ойынан шығарып қосу;
Үлгі үшін берілген мәтіндердің мазмұнын жазбаша баяндау;
Сөзбен суреттеудің ауызша, жазбаша түрлері;
Оқылған кітап, көрген кинофильм, спектакль жайлы мақала жазу;
Хат жазу.
Іс-қағаздарын жазу; телеграмма, хабарландыру, өтініш хат.
Міне, бұл келтірілген тізіміндегі ауызша, жазбаша тілдің нұсқалары, негізінен,
1.2. Қазіргі сабақ құрылысында оқу икемділігі мен машықтың ролі.
Мұғалімдер сабақ типтері мен оның құрылысы жайында соңғы зерттулер
Сабақ типтері
Сабақ түрлері
І. Жаңа оқу материалын оқып-үйрену сабағы (сабақты І типінің
ІІ. Білім, икемділік пен машықты жетілдіру сабағы: меңгергенді мақсатты
ІІІ. Жүйелеу және жинақтау сабақтары.
ІҮ. Аралас сабақ.
Ү. Бақылау сабақтары (икемділік пен машықты бағалау). а) әңгіме-сабақ;
а) өз бетімен жұмыс істеу сабағы (ауызша немесе жазбаша
Бұған сабақтың негізгі бес типі кіреді: а) ауызша сұрау
Бұл сабақ жүйелері жалпы педагогикалық мақсатқа негізделген материал мазмұнының
Бастауыш сыныптардағы сабақтың негізгі белгісі – ода бірдей екі
Алайда бастауыш сыныптарда сабақтың дидактикалық мақсаты ооқушылар ғылым негіздерінен
Бастауыш сыныптарда ең көп атаған түрі аралас сабақ болғанымен
Мұндай сабақ типінде де, алдыңғыдағыдай, қабылдауға, ұғынуға, байыбына жетуге,
Бастауыш сынып мұғалімдері жұмысында білімді және икемділік пен машықты
Сабақтың бұл түрін белгілі бір білім негізінде жаттығулар арқылы
Бастауыш сынып мұғалімдері қолданатын сабақтың тағы бір түрі –
Тәжірибе жасауға қатысқан бастауыш сыныптардың мұғалімдері сабақтың осындай түрлерін
Соңғы кездегі педагогикалық әдебиеттерде қазіргі сабақ талаптарына көп көңіл
Жоғарыда аталған еңбектердегі сабақ алдына қойылатын талаптар біздің тарапымыздан
Қазіргі сабаққа қойылатын дидактикалық талап нақты тәрбиелік және білімді
Сабақтың психологиялық талабына мыналар жатады: оқушының психологиялық, яғни ойлау,
Мұғалім оқушылрадың ақыл-ой және дене еңбегінің гигиенасына көңіл бөлуі
«Оқушы алдындағы басты міндет, - дейді М.И.Махмутов, ғылым негіздерін
Сабақтың сыртқы материалды бөлігі, мтодикалық құрылысы тұрақты болады, бірақ
Сабатың методикалық ішкі құрылымы элементтерінің санын мұғалім сабақтың түрі,
Сабақтың дидактикалық және методикалық құрылымы арасындағы байланыс логикалық-психологиялық ішкі
Әсіресе, І, ІІ сыныптарда материалды оқытып, өтілген материалды қайталау
Әр сабақтың басты мақсатынң бірі – оқушыынң өз бетімен
Әрине, мұғалім бұл іске бамшылық жасайды, оқушыларға нұсқау беріп,
Бұрын меңгерілген білімді жетілдіру ұғымы, ең алдымен, оқушының өтілген
Оқушылар қызметін жетілдіру әдісі деп біз арнайы және жалпы
Жаңа түсінік, ұғымдар мен меңгерудің әреет-әдістерін қалыптастыру сабақтың жалпы
Енді осы мкомпоненттің бірінші бөлімі – жаңа түсінік, ұғымды
Жаңа түсінікті қалыптастыру процесінде оқушының назары, оқутанымдық әрекетке, жаңа
Жаңа түсініктерді қалыптастыру процесін оны меңгеруді әрекет-тәсілдерін қалыптасытру мен
Шын мәнінде, оқушы мұғалімнің сөзін дұрыс түсііп, қабылдауы үшін,
Осыджан келіп, сабақтың екінші кезеңінде коммуникативтік топтраға жататаны көптеген
Бірақ сабақтың бұл кезеңінде тек коммуникативтік икеділіктер дамытылуы қажет
Сонымен бірге, қорытындылау, жинақтау және жүйелеу – матеиалды жаңғырту
Сабақтың басқа кезеңлеріне ақаоағанда мұнда төендегідей ғөптеген икеділікер ққаытастырылып,
Сабақтың үшінші кезеңінде бекіту мен қайталау негізінде меңгерілген білміді
Бұл жұмысты жүзегге асыруға оуқшылар ебегі сипатында өзі-ақ жағдай
Үй тапсырмасы сабақтың дидакткалық қрылысының тұрақты компоненті бола бермейді.
Кейбір мұғалімдер үй тапсырмасын оқушыны сабақтағы жеткіліксіз жұымысн толықтыру
Оқу – ұйымдастыру икемділіктері бойынша оқушыларды сапалы блім алу
Коммуникативтік жәе информацуиялық икемділіктер саласы бойынша оқушылрады қойылған сұраққа
2.1. Оқу еңбегін ұйымдастыру кезінде икемділіктер мен машықтарды қалыптастыру.
Семинарда, методикалық бірлестіктер жиналысында, сабаққа талдау жасаған кезде шәкірттерде
Жалпы оқу икемдіділіктері мен машықтарының қалыптасуына әсер ететін жағдайларға
Жалпы оқу икемділіктері мен ашықтарын қалыптастыру ісінде нәтижеге
Мұғалім бастауыш сынып оқушыларының ерекшеліктерін ескеріп, оларда оқу еңбегіне
Біз басшылыққа алған екінші бағыт – оқу құралдар мен
Тәжірибе жұмысы кезінде мұғалімдер оқу материалдарын кеңінен пайдаланып, шәкірттерді
Мектептердің бастауыш сынып мұғалімдері әдетте жеке жоспадың үш түрін
Оқу жылы басталар алдында мұғалім оқу материалын бағдарлама бойынша
Жоспарлауға кіріспес бұрын мұғалім сабақта іске асатын жұмыстың мазмұны
Тақырыптың жоспарын болуы және қазіргі сабаққа қойылатын талап пен
І. Тақырып: Есімдік, 1, 2, 3 – жақ есімдіктері.
Сабақтың мақсаты. (жалпы білім бру, тәриелеу, дамыту) оқушыларды есімдіктің
Сабақ типі – аралас сабақ.
Әдістер: оқытудың ауызша және түрлі әдіс-тәсілдерін (оқулықпен, таблицамен, өздігімен,
Сабақтың құрал-жабдфқтары: суреттер, «Есімдітер» кестесі, түсті бор, тақта.
2. Сабақтың барысы.
2.1. Өткен материалды қайталау (зат есім, сан есім, сын
Қосымша мақсаты: тез әрі байланыстырып жазу икемділігіне жаттығу. Байланыстыра
2.2. Сөздік жұмысы: күрделі сын есмідерді дұрыс жазу икемділігіне
І вариант
қара ала
Оқушылар бірін-бірі тексереді. (мақсат: өзара бақылау, тексеру икемділігіне жатыықтыру)...
Оқушылардың білімін бағалау.
3. Сабақтың тақырыбын жариялау.
3.1. Жаңа ұғымды және іс-әрекет тәсілдерін қалыптастыру.
3.2. Сөз табының бірі – есімдікпен таныстыру. Оқушыларға тапсырма:
- Қай автордың кітабын жақсы көретіндердіңді жазыңдар.
- Ана тілі сабағында бұл автордың қай әңгімесін оқыдыңдар?
- Өз жолдастарының арнап бірнеше сұрақ жазыңдар.
- Сен деген сөздің орнына қай уақытта сіз деп
Бұл қойылған сұрақ-жауапарда «есімдік» деген ұғыммен таныстыру мақсаты қойылады.
Дәптерге мына тексті жазу: ерте кезде адам жабайы жануарларды
Қайталау болмас үшін екінші сөйлемдегі «адам» деген сөзді қандай
3.3. Сөйлемдерді мен, біз, сен, сіз, ол, олар сияқты
- Қай сөз табы орнына қолданып тұр? Жауап: «ол»
Ереже: Есімдік – сөз табы, ол затты атамайды, зат
1, 2, 3-жақ есімдіктерімен таныстыру.
– Мұғалім әңгіесі: Есімдіктер үш жақта айтылады, жекелеген, көпше
Тақтаға былай жазылады:
Жекеше
1-жақ – Мен Біз
2-жақ – Сен (сіз) Сендер (сіздер)
3-жақ – Ол Олар
Әңгіме.
1-жақ есімдіктері әңгіменің өзі туралы айыилғандығын көрсетеді, оны мен
4. Өз бетімен істелетін жұмыс.
Тақтадағы таблица дәптерге көшіріп жазылады. Орныдалған жұмыс өзара тексеріледі.
4.1. Қолдану. Жаттығуды орындау. Өзара тексеру.
Творчестволық жұмыс. «Мдеу мұз айдынында» тақырыбына арналған сурет бойынша
4.2. Сабақты қоыртындылау. Мына сұрақтарға жауап алу:
а) қай сөз табымен таныстық?
ә) 1, 2, 3 – жақ есімдіктерін атаңыз
б) есімдіктердің зат есімдерден айырмашылығы қандай?
Сабақтың бұл кезеңінде байоаныстырып сөйлеу, логикалық тұжырым, қорытынжы жасау,
5. Үйге тапсырма. 342-жаттығу. Есімдіктерді таблицаға түсіру. Ережені оқу.
Сабақты жоспарлау және оны жүзеге асыру кезінде мұғалімдер сабақты
Біз зерттеу жұмысының барысында оқушылрадың жалпы оқу икемділіктері мен
Әсерлі де тартымды өткізлген сабақ оқушлардың зейініінеріксіз баурап алады.
Оқушыладың ақыл-ой белсенділігінің жеткілікіздігі – оладың сабаққа зейін қоймауының
Мұғалім мына жайларды білуі тиіс:
жаңа материалды іріктеу үстінде алдымн оқушылоадың өткен материал бойынша
әңгімені оқушылрадың жасына қарайғы ерекшеліктерін ескере отырып қрып, түсінікті
оқушылардың оқу материалын қабылдау белсендігіні арттыру үшін мұғалім тіл
тұрақты зйінді қалыптастыру жолында пысықтау үлкен оль атқарады. Қайткен
оқушылар зейін бір объектіден екіншіге немесе бірнеше объектіге аудара
Мұғалім жалпы оқу икемділіктері мен машықтарның практикалық мәні туралы
Осыған мысал ретінде мұғлім Ф.Аманжолованың «Жалқы және жалпы зат
А.Н.Леонтьев, Г.И.Щукина, Н.Ф.Талызиналардың (ісәрекеттік идеялары), А.В.Мудрин (қарым-қатынас идеялары) еңбектерін
Мақсатты-мотивациялық компоненттің мәні пәндерге деген қыығушылғы артып, жаңалаққы саналы
Мазмұндық-операциялық компоненттің мақсаты оқушылрадың икемділігін ойлау қабілеті, дамыта отырып,
Мінез-құлықтық тәжірибелік-ізденімпадық қабілеттерін жетілдіре отырып, білім мен дағдыларын дамыту
Кесте 1. Мұғалімдер еңбегін бағалау моделі
Компо-ненттер
Өлшемдері
Көрсеткіштері
Мақсатты мотивациялық Бастауыш сынып оқылатын пәндер бойынша терең
Сабақты бар ынтасы сала оқытады, оқу матералын жақсы білуі;
Бастауыш сыныпта оқылатын пәндер бойынша білім алуы; Өз жұмысында
Мазмұнды операционалдық Оқушылрадың оқу еңбегін тиімді ұйымдастыру үшін әр
Оқытудың форасы мен тәсілдерін, мазмұнын дамыту жолында еңбектенеді, оқушыларды
Оқшылардың оқу еңбегі икемділігін дамытып отыру
9. Оқушылардың ойлау белсенділігін дамыту; оқушылрадың оқу еңбегі икемділіг
Оқкшвлардың ойлау ьелсенділігі дамытуы
Мінез құлықтық тәжірибелік Оқшылардың оқу еңбегі икемділігін дамытып отыру
Оқушылардың ойлау белсенділігін дамыту, оқушылардың білім, кемділіг мен машығын
Баға
2.2. Оқу икемділіктері мен смашықтарын кезең бойынша қалыпттастыру әдістері
Сабақта оқу икемділіктерні қалыптастыру процесінің іші мазмұнын қалай ашуға
Мұғалім сабақбарысында оқушыларды «тиімді оқуға үйркте алды ма» деген
Бірнеше сабақ таодау жасау арқылы жалпы оқу шеберліктері мен
Оқушыларды алыптастыратын икемділіктер мен машықтардың мазмұны мен маңызын танытыру.
Негізгі жалпы оқу икемділіктері менмашықтары жөнінде ереже ереже заңдылықтары
Жалпы оқу икемділіктердіінің орнвдалу тәртібі үлшгісін« көсету, оны машыққа
Оқу икемділіктері мен машықтарын еңгеру үшін жаттығулар орындату.
Меңгерілген икмдліктерді іс жүзінде қолдну мақсатында жеке жәнтопталған жаттығуларды
Машық мен икемділікті өадыптастыруға бақылау жасау және байқалған кемщшіліктерді
Оқушыралы оқу еңбегін тиімділігіне қалыптастыру кезеңдеріне сипаттама беріп өтейік.
Бірінші кезең оқушыларды қалыптамсатын икемділік пен машықтың
Батауыш сыныпта оқушылардың әлеуметтік, моральдық соның ішінде, танымдық ықыласы
Оқудағы әрбір міндет балаларды қызықтыруы тиіс. Икемділік мазмұнын түсіндіруге
Мұғалім ІІ, ІІІ сынып оқушалырын мәтін мазмұнын жоспар арқылы
Екнші кезең тұтас іс әректті құрамды бөліктерге
Күн тәртібіннің әрбір сті бір іс әрекеттен екінші іс
Күн тәтрібін әрбір сәті бір іс әрекеттен екінші іс
Мұғалім Р.Сакенова ұзартылған күн тобында ІІ, ІІІ сынып оқушыларының
І бөлік. Кітаптан сурет мазмұнына жақын келетін тексті оқу.
ІІ бөлік. Суреттегі оқиғаның мезгілі мен орнын анықтау үшін
ІІІ бөлік. Суреттің алдымен көзге түсетін бейнелерін қарау.
ІҮ бөлік. Оның соңғы шепте бейнеленген бөліктеріне көңіл бөлу.
Ү бөлік. Балалардың суреттен алған әсерлерін қорытындылау.
Ойлауға негізделген икмдліктердің тұтас топтарын бір мағыналы және нақты
Сөзді дыбыс пен әріпке талдау (жеке сөздегі дыбысты атау,
Сөзді буынға талдау (сөздерді буына бөліп айту және жазу,
Сөйлемді талдау (сөйлемнің тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерін табу, сөз таптарына
Суреттерді талдау (сурет бойынша әңгіме құру, сурет мазмұнын текст
Мәтінді талдау мәтінде нүкте, сұрақ, леп белгісі тағы басқа
Сөз мағынасын талдау (дыбыс өзгерісіне қарай сөз мағынараларының өзгеруін
Дауыс екпінін айыа білу (хабарлы, сұраулы, лепті сөйлем. Сөйлем
Сөз немесе сөйлемді талдау арқылы ереже, қорытынты жасауға үйрету.
«Талдау» логикалық икемділік ретінде математика сабағында жазба есептер
Жалпы оқу икемділіктері мен машықтарын қалыптастырудың үшінші кезеңінде, жаднама,
Ұшы иілген қайшыны пайдалан. Қайшыны белгілі бір орында сақта.
Қайшыны ашық күйде қалдырма.
Қайшымен белгілі бір орында жұмыс істеу керек.
Қайшыны жолдасыңа бергенде, өзің ұшынан ұстап, сақинады жағын оғын
Қағазды қиғанда, саусақтарың қайшы жүзіне тиіп кетпеу үшін қағазды
Немеесе, «Инемен жұмыс істеу ережесін» алайық. Бұл ереже І
Инені лақтырма. Оны матаға не киіміңе шаншыма. Ешқашан инені
Инені арнайы көпшікке шаншып, көпшіті қорапқа салып қойған жөн.
Басы артық инені несалғышты сақта.
Жұмысқа кіріспес бұрын және жұмыс аяқталған соң инелерді сана,
Тіккен кезде оймақ ки.
Түрлә материалдарымен жұмыс істегенде, түйреуіштің орнына инені пайдалан.
Бірігіп жұмыс істеген кезде сол жұмыстың нәтижелі болуы үшін
Бірігіп атқаратын жұмысқа кіріспес жұмыс жоспарын талқыла. Барлық балалардың
Жұмысты оңай қиындығына, қызықты қызықсыздығына қарай бөл.
Өзіңнің және коллектив мүшелерінің уақытын иемдей біл.
Әрқашан жолдасыңа көмектес. Ақыл кеңесіңді аяма, құрал жабдыөтарыңды да
Жолдастарыңның айтқан ақыл кеңесін тыңдай біл, олардың көмегін, қолдауын
Ережелерді, алгоритмді түсіндіргенде, оқушылардыі жалықпауы үшін көптеген мұғалімдер ойын
Оқу қызметінің тиімді әдістерін үйрету жөнінде мұғалімдер қолданып жүрген
Егер икемділік пен машықтың үлгісі көретілсе, онда оқушы оның
Әрбір икемділік бойынша оқушыларға көрсетілетін үлгілерді таңдау да
Икемділіктер мен машықтарды қалыптастырудың келесі бесінші кезеңінде оқушылар алдымен
Үйрену, байқау жаттығуларын орындау кезіндегі қызмет әртүрлі болады, солардың
Түсіндірмелі жазу жүйесімен қатар дайындық және байқау жаттығуларын орындау
Бірінші бөлінгішті тап, бөліндідегі цифр санын анықта.
Бөліндінің бірінші цифрын тап.
Бөліндінің екінші цифрын тап.
Бөлуді көбейту арқылы тексер.
Жалпы оқу икемділіктері мен машықтарын қалыптастыру процесінің алтыншы кезеңі
Бұл кезеңде оқушының икемділіктер мен машықтарды қалай меңгергендігі және
Оқушының сабақтағы іс әрекетін, қызметін ұйымдастырудың айқын жоспары енді
Тағы бір мысал, І ІІІ сыныптарға арналған
Үнемі жүргізілген жаттығулардың нәтижесінде оқушылар сөзді ғана емес, сөйлемді
Тәжірибе жұмысы кезінде жапы оқу икемділікері мен ашықтарын меңгеру
Мұғалім берген түсінікті саналы түсініп, дұрыс бағдарлау;
Жұмысты өз бетімен жоспарлау;
Жұмыстың басқаның көмегінсіз орындау.
Осы өлшемдерді басшылықа алатын ала отырып, мұғалімдер өз жұмыстарнда
Мұғалімдер оқушыларда, әсіресе, тез оқу, жазу, есептеу машықтарын қалыптастыруға
Жайлап оқу арқылы мазмұнын толық түсіну деңгейіне жету қиын.
Белгілі психолог В. А Крутецкий жоғарыдағыдай
А) оқушы не істееу. Қандай
ә) өз жұмысын соған ұқсас
б жұмыстың толық орындалғанына көзін
в) белгіленген икемділікті меңгеру барысында
жалпы оқу икемділіктер мен машықтарын
І сыныпта мұғалімдер оқушы икемділіктерінің
Оқушылрадың икемділіктері мен машықтарын бақылау
ІІІ ІҮ сыныптарында оқу икемділіктері
КЕстедегі шартты белгілер: Ж икемділіктер
О икемділіктер мен машықтар орташа
Н икемділіктер мен машықтар нашар
Н Ж икемділіктер мен машықтар нормадан
Н\ С икемділіктер мен машықтар нормаға
Н/Т икемділіктер мен машықтар нормадан
Бұл әдіс мұғалімге оқушылардың белгілі
Сонымен жалпы оқу икемділіктер мен
өзін өзі және өзара тексеру,
берілген жауап мұғалім қойған сұраққа
қойылған сұраққа жүйелі жауап берілді
жауап мысалдар жіне деректер арқылы
жауап бергенде қателік жіберілді ме,
Шығарған есебінің дұрыстығын талдау үшін
есептің бергілген шартын дұрыс түсінген
амалдардың орындалуы ережеге сай ма?
арифметикалық амалдар дұрыс қолданыған ба?
есептің шығарылуы дәптерге не
Оқушыларды өзара тексеруге жаттықтыру, жоғарыда
Оқушы өзінің жауабын, шығарған есебін
ІІІ ІҮ сынып оқушыларында
Оқушының аты жөні Мәтін бөлімдеріне
Әбдіқадыров Е.
Бекмаханова Ж.
Жәнібекова М.
Санаев Д.
ж
о
ж
н
ж
о
н
ж
о
о
ж
ж
ж
о
ж
н
ж
о
ж
н
о
ж
н
н
о
о
н
н
ж
ж
ж
ж
ж
о
ж
ж
ж
н
ж
н
ж
о
ж
ж
о
о
о
н
н\с
н\с
н\с
н\с
нс\
н\ж
н\с
н\с
Қорытынды
Елдік пен еркіндікті аңсаған қазақ елі бүгінде қоғам іргесін
Өтпелі кезең өзгерістеріне орай халыққа білім беру жүйесі де
Соған орай бастауш мектептің маңызды мінжеті жас ұрпаққа ғылым
Оқушылардың оқу икемділігі мен машығын дамыту саласында белгіленген жоспармен
- белгілі бір икемділікті толық, кезең бойынша қалыптастыру тек
?Икемділіктер мен машықтарды тұрақты қалыптастыру процесі ұзақ уақытты қажет
? Тәжірибе көрсеткеніндей, мұғалім оқу икемділктері мен машықтарын қалыптастыру
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Жалпы білім беретін және кәсіптік мектеп реформасының негізгі бағыттары
Кондаков М.И. Реформа школы и педагогическая наука //
Скаткин М.Н.Школа и всестороннее развития детей М., 1980 –
Данилов М.А.
Лернер И.Я.
Фридман А.М. Психолого-педагогические основы обучения математике в школе.
Бабанский Ю.К. Рациональная организация учебной деятельности М., 1981,
Общая психология (Под ред. А.В.Петровского) 2 басылым М.,
Ушинский К.Д. Шығармалар жинағы ҮІІІ том М., 1950, 233
Лошкарева Н.А. Формирование системы общих учебных умений и навыков
Махмутов М.И. Современный урок М., 1985, 77-б.
Зотов Ю.Б. Организация современного урока М., 1984, 20-б.
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологий – Т2. М.,
Аймауытов Ж. Психология Алматы : .Рауан, 1995 – 305
Байтұрсынов А. Тіл тағылымы Алматы Ана тілі, 1992-
Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңы Алматы: Дәнекер, 2001 –
Білім туралы Образований: Қазақстан Республикасының ЗаңыАлматы 2000 96-б.
Президенттің Қазақстан халқына жолдауы Егемен Қазақстан 19 наурыз –
Рахметова С. Бастауыш сыныпта оқушылардың тәлән дамыту А., 1996
Рахметова С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі А., 2004
Қазақстан Республикасының орта білімді дамыту тұжырымдамасы Ана тілі,
71