Жоспар
Кіріспе..................................4
І. Қаржы, қаржының мақсаты
1.1. Қаржы туралы түсінік..........................6
1.2 Қаржы саясатының мақсаты, міндеттері.....................9
ІІ. Шығындарды талдамалық топтарда талдау
2.1. Кәсіпорындардың шығындары және олардың түрлері.......12
2.2. Өнім өндіру шығындары. Шығындарды төмендету жолдары.......14
2.3. Өнім өндіруге жұмсалған шығын.................21
2.4. Өнімнің өзіндік құнына кіретін барлық шығындарды талдау.......24
ІІІ. Қорытынды............................30
VI. Пайдаланған әдебиеттер..................32
Кіріспе
Қаржылық есеп беру бұл кәсіпорынның есепті кезеңдегі қаржы-шаруашылық
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi өздерiнiң қаржылық және салықтық мiндеттемелерi бойынша
Бүгiнде Дүниежүзінде осы шағын кәсiпкерлiктiң микро және макроэкономикалық
Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында есеп беру көрсеткіштерінің рөлі басқару
Заңды тұлға болып табылатын кәсіпорын мекеме филиалдардың, өкілдердің бөлімдердің
Барлық кәсіпорындар, мекемелер үшін есеп беру жылы болып 1
Қаржылық есеп беруді толтыруға қойылатын талаптар: көрсеткіштердің қарапайымдылығы мен
Қаржылық есеп берудің жасалу дұрыстығына кәсіпорынның (мекеменің) басшысы және
Қаржылық есеп беру қаржылық есептеменің бір бөлігі болып табылады
Қаржылық есептемені пайдаланушылар қатарына нақты қазіргі және әлеуетті инвесторлар,
Кәсіпорынның, мекеменің, ұйымның жалдық қаржылық есебі мүдделі пайдаланушылар, сатып
Есепті жыл аяқталғаннан кейін ашық түрде акционерлік қоғамдар, банктер,
Қаржылық есеп беру мен бухгалтерлік есепке аудиторлық тексерулер Қазақстан
І. Қаржы, қаржының мақсаты
1.1. Қаржы туралы түсінік
Қаржы ақша-қаржы ресурстары мен қорларын құру және пайдалану үрдесіндегі
Ұдайы өндіріс үрдерісі бір-бірімен байланысты және өзара тәуелді өндіріс,
Екіінші кезеңде құнның ақшалай түрдегі қозғалысты
Сонымен, ұдайы өндіріс процесінің екінші кезеңінде
Ұдайы өндіріс үдерісінің үшінші кезеңінде
Қаржы құн болу кезеңінде қолданылатын несие, жалақы, баға
Қаржы қатынастары бастапқы сала болып
С- өндіріс құрал –жабдықтарының шығындалған құны:
V- еңбек ақы;
m- қосымша өнім.
Құнның бөлінуі және қайта бөлінуі қаржы арқылы
Қаржы ресурстарын пайдалану, негізінен, арнайы мақсаттағы
Қаржы бюджетке түсімдер – бюджет табыстарының, ресми трансферттердің (бюджет
1.2. Қаржы саясатының мақсаты, міндеттері
Экономикалық дағдарыстан шығу және одан әрі серпінді даму мемлекеттің
Мемлекеттің қаржы саясатының мазмұны экономикалық заңдардың іс-әрекетін ескере отырып
Мемлекеттің қаржы саясатының мазмұны айтарлықтай күрделі, өйткені ол шаралардың
1) экономикалық заңдардың әрекеті, экономиканың жай-күйі, қоғамның әлеуметтік –
2) экономикалық саясаттың тиісті мақсаттары мен міндеттерін негіздей отырып,
3) белгіленген іс-әрекеттерді қаржы механизмі арқылы (экономикалық қайта құрудың
Осы негізгі үш буынның бірлігі қаржы саясатының мазмұнын анықтайды.
Қазіргі кезеңде қаржы саясатының көмегімен шектелетін басты міндеттердің қатарына
А) елдің дамуының әрбір нақты кезеңінің ерекшеліктері негізінде қаржы
ә) қаржы ресурстарын қоғамдық өндірістің сфералары арасында, ұлттық шаруашылық
б) экономикалық дамудың белгіленген бағыттардың орындау үшін тиісті қаржы
Сондықтан Қазақстан жағдайында қаржы саясатының міндеті экономиканы экономикалық өсудің
Елдегі жүргізіліп жатқан реформаларға сәйкес мемлекеттің қаржы саясаты мен
Қаржы саясатының мақсаты – қоғам дамуының аса маңызды қажеттіліктерін
Таяудағы мақсат ретінде – мемлекеттік бюджет теңгерімділігіне жету және
Қаржы саясатын жүзеге асырудың негізіне жалпы және жеке (өзгеше)
Қаржы саясатын жүргізгенде оның мына қағиадаттарын жүзеге асырудың зор
Қолда бар нақты қаржы ресурстарын негіздей отырып, бюджеттерді жасау,
Қаржы қатынастарының жоспарлы ұйымдастырылуын қамтамасыз ету;
Қаржы жүйесінің барлық сфералары мен буындарында кірістер мен шығыстардың
Қаржы резервтерін жасау (бюджет жүйесінде кірістердің шығыстардан және салалық
мемлекет пен шаруашылық жүргізуші субъектілердің арасында қаржы ресурстарын оңтайлы
Қаржы саясатының тиімділігін қамтамасыз ететін жалпы қағидаттарға мыналар жатады:
объективті экономикалық заңдардың іс-әрекетін есепке алу;
нақты тарихи жағдайларды есепке алу;
өткен жылдардың өзіндік тәжірибесін және дүниежүзілік тәжірибені есепке алу.
Жеке (өзгеше) қағидаттарға мыналарды жатқызуға болады:
қоғамда қаржы жүйесінің ұтымды құрылымын, қаржы қатынастарын жоспарлы ұйымдастыруды
қаржы жүйесінің барлық салалары мен буындарындағы кірістер мен шығыстардың
бюджеттегі кірістердің шығыстардан асып түсетін қаржы резервтердің жасау;
салық жүйесін ұтымды құру арқылы экономикалық және әлеуметтік
негізгі қаржы ресурстарын мемлекет қарамағына жұмылдыру, оларды мемлекет пен
қаржы және кредит-ақша саясатына тепе-теңдігі.
ІІ. Шығындарды талдамалық топтарда талдау
2.1. Кәсіпорындардың шығындары және олардың түрлері
Кәсіпорынның шығаратын тауарларының мөлшерін рынокқа ұсынуы, оны өндіруге кететін
Шығындар – бұл кәсіпорын өзінің өндіретін және коммерциялық қызметін
өзіндік құн құрайтын өнімдерді өндіру және сақтауға кететін шығындар.
өндірісті ұлғайтуға және жаңартуға кететін шығындар. Әдеттегідей, бұл жаңа
өндірістің әлеуметтік – мәдени тұрғын үй, тұрмыстық қызмет көрсету
Өндірістік шығындардың жіктелуі
Сыныптау белгілері Шығындардың бөлшектенуі
1. Экономикалық элементтер Шығындардың экономикалық элементтері
2. Өзіндік құнның статьялары Өзіндік құнның калькуляция статьялары
3. Технологиялық процестерге қатыстылығы Негізгі, қосымша
4. Құрамы Бірэлементтік кешенділік
5. Өнімнің өзіндік құнына қатысудың тәсілі Тікелей, жанама
6. Өндірістік процестегі рөлі Өндірістік, өндірістен тыс
7. Мақсатқа сәйкес жұмсау Өндірістік, өндірістік емес
8. Жоспарға қатысу мүмкіншілігі Жоспарлы, жоспарсыз
9. Өнімнің көлеміне қатысы Тұрақты, ауыспалы
10. Шығу мерзімділігі Күнделікті, бір жолғы
11.Дайын өнімге қатысы Аяқталмаған өнімге кететін шығындар, дайын өнімнің
Практикалық маңызы болатын ең тұрақты және ауыспалы шығындарға бөлу.
Ауыспалы шығындар – бұл осы кезеңдегі уақытта өнімді өндірудің
Мысалы:
Салыстырмалы бағада өндірілген өнім көлемі
Өн.өк/ң қазіргі уақыттағы және салыстырмалы бағаға кестеде көрсетілген бастапқы
Негізгі мәліметтер Есептің көрсеткіштері
№ І-гі өнім саны (1 кі тг)ағымдағы өнім саны
1 2 3 4 5 2х3 6
1
2
3 6
3
2
1000
3000
1000 120
150
110 6000
9000
2000 720
450
220
Жиынтығы
Зиянсыз нүктені есептеу.
Смета бойынша белгілі өнім түрін өндірудегі өзгермелі шығыны 300,0
ӨС =(ӨШ + ШТШ) : ББ
ӨС =(300,0 + 200,0) : 125 =400 ДАНА
Мұндағы:
ӨШ - өзгермелі шығын
ШТШ – тұрақты шығын
ББ - өнім бірлігінің бағасы
өнім бағасының 125 тг
2.2. Өнім өндіру шығындары. Шығындарды төмендету жолдары
Өнім өндірудің шығынын есепке алу тәжірибесінде оларды шығынның түрі,
Бәсекеге қабілетті болып қалу үшін кез-келген бизнес, соның ішінде
Өзіндік шығынның көрсеткіштерінде кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметінің барлық нәтижесі
Шығындарды бағалау, одан соң оларды төмендету жолдарын іздеу –
Шығындар өнім өндірісіне жұмсалатын барлық ресурстар түрлерінің құнымен анықталады.
Нақты және айқынсыз шығындар.
Кез-келген тауар өндірісінде нақты анықталған бағасы бар экономикалық ресурстар
Өндірушілер өндірістің ең тиімді әдістерін пайдалануға ұмтылады, өйткені ол
Өнімнің өзіндік құнын есептеген кезде ондағы шығындарды тарату коэффициенттік
Енді біз коэффициенттік әдіске бір мысал келтіріп көрейік:
Қатар
№ Көрсеткіштер "А" өнімі "Б" өнімі Барлығы
1 2 3 4 5
1 Шығарылған өнімнің натуралдық көрсеткіші (т) 5200 6400 11600
2 Аудару коэффициенті 1,2 1,3 х
3 Шығарылған өнімнің шартты бірлігі (1х2) 6240 8320 14560
4 Өндіріске кеткен шығындар, барлығы (теңге) х х 9628825
5 Бір коэффициент – бірлігінің өзіндік құны (96228825х100/14560) (теңге)
6 Өнімге жатқызылған, шығындар (теңге):
"А" - 6240 х 66132,04/100
"Б"- 8320 х 66132,04/100 4126639,3
х х
5502185,7 4126639,3
5502185,7
Жиыны 4126639,3 5502185,7 9628825
Өнім бірлігінің өзіндік құны (теңге)
"А" – 4126639,3/5200
"Б" – 5502185,7/6400 793,6
х Х
859,7 793,6
859,7
аралас (қиыстыру) әдісі.
Бұл әдісті кешендік өндірісте бірнеше негізгі және ілеспе
Олар келесі жұмыс кезеңінен тұрады: жалпы кешендік шығыннан ілеспе
Өндірістің технологиялық және ұйымдастыру ерекшеліктеріне байлананысты өнімнің өзіндік құнын
Өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың және шығындарды
Шығындарды есепке алудың және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың тапсырыстық
Осы тәсілдің кейбір ерекшеліктері бар, атап айтсақ:
барлық шығарылған шығындар туралы мәліметтерді шоғырландырып және оларды жеке
уақыт аралығындағы емес, аяқталған әрбір партия бойынша шығындарды шоғырландыру;
тек бір ғана шотты жүргізу, «аяқталмаған өндіріс» (батыс есебінде
Тапсырыстың өзіндік құнын калькуляциялау үшін шалафабрикатсыз әдісі пайдаланылады.
Тек дайындау цехында (құю, ұсталық –пресс және тағы басқа)
Цехтар шығындары әрбір (жекелеген) табыстың кескінінде, калькуляциялаудың бекітілген номенклатурасы
Ал үстеме шығыстары олардың өндірілген орны бойынша есептелінеді және
Ақаудан алынған жоғалтулар, әдетте, өздерінің тиесілі тапсырыстарына есептен шығарылады.
кәсіпорын атауы
2010 жылға жасалған 8010 "Негізгі өндіріс" шоты
№6160 тапсырыс. СГШ -1-60 Газбен кесетін әмбебап станогы
тапсырыс атауы
10 дана шығарылады
Қатар № Калькуляциялау баптарының атауы Дебет Кредит
Даярлау (әзірлеу) бойынша шығындары Есептен шығарылады
Мамыр Маусым Шығын жиыны Мамыр Маусым
№1 цех №2 цех №3 цех №1 цех №2
Қайтарылғандар мен қалдықтар ақау Қайтарылғандар мен қалдықтар ақау Шығарылған
1 Шикізаттар мен материалдар 24000 24000 24000 24000 24000
2 Қайтарылған
Қалдықтар (-) - - - - - - -
3 Технологиялық мақсатқа арналған энергия мен отындар 1000 900
4 Өндіріс жұмысшы
ларының жалақысы 12720 8480 10600 13460 13780 8800 67840
5 Еңбек ақыдан жасалған аударымдар 2404 1603 2003 2544
6 Өндірісті дайындау мен игеруге кеткен шығыстар 1850
7 Үстеме шығыстар 12230 11290 10370 13290 12740 9170
8 Ақаудан болған жоғалтулар 1300 - - 1100 -
Жиыны 55504 37273 35573 65044 47924 26233 267551 -
Тапсырыс орындалып біткен соң және оның техникалық қабылдануы тапсырыс
Сондай – ақ, кез-келген тапсырыстың өзіндік құны бұрмаланбауы үшін
Тапсырыстық әдістің кемшіліктері мынадай: күрделі, қайталанбайтын немесе сирек қайталанатын
Кіші сериялық өндірісте тапсырыс саны ағымдағы айда шығарылатын болып
Тораптар мен детальдардың (бөлшектердің) бірінші түрі бойынша олардың шығындарының
2.3. Өнім өндіруге жұмсалған шығын
Қоғамдағы өндіріс шығындары деп - әдетте өнім өндіруге жұмсалған
Қоғамдық шығынға өнім түріне немесе қоғам өндірісіндегі өнімге толық
Өндіріс шығынына: еңбекақы, түрлі төлемдер, материалды ресурстар құны және
Барлық салаларда өнімнің өзіндік құны жанды еңбек, өткендегі не
Сонымен, мүліктенген және жанды өндірістік еңбек шығындарының біріккен жиынтығы
Тауардың өзіндік құнын тауар құнының бір бөлігі деуге болады.
мұнда: С - өндірісте тұтынған, еңбек арқылы өндіріс факторларының
Өнім өндіруге жұмсалған шығынды сол өнімнің әрбір бірлігіне бөлу
Әр жерден дайындалған тіпті бір типтес шикізаттарды, материалдарды өңдеуге
Өнімнің өзіндік құнын есептеуді калькуляциялау дейді. Жоспарлы және нақты
технологиялық өзіндік құн;
өндірістік өзіндік құн;
коммерциялық өзіндік құн.
Технологиялық (цехтық шығындар) өзіндік құнға - өнімнің технологиялық
Өндірістік (жалпы зауыттық шығындар) өзіндік құнға - өнім өндіруге
Коммерциялық (толық) өзіндік құнға өндірістік өзіндік құн, оған қосымша
Өнімнің өзіндік құнына кіретін барлық өндіріс шығындары өзінің әртүрлі
Негізгі белгісі бойынша жіктелу екіге ажыратылады:
а) шығынның бастапқы элементтері бойынша (экономикалық маңызда);
б) шығынның пайда болу түріне және мақсатына қарай (калькуляция
Өндіріс үрдісі негізгі және көмекші болып бөлінетіндіктен, көмекші өндіріс
Өндірістің барлық шығындары өнімнің жеке түрлерінің (соның ішінде жеке
Тікелей шығындар деп -өндірістік өзіндік құнына тура және тікелей
Жанама шығындар деп - өнімнің өзіндік құнына бөлінген соң
Шығындарды калькуляция баптары бойынша топтастырған кезде тәртіп бойынша тікелей
Кәсіпорын шығындары өнімді дайындау үрдісіне қатысу сипатына байланысты
Негізгі шығындар - өнімді дайындаудың технологиялық үрдісінің жүруімен тікелей
Қосымша шығындар өнім өндірумен емес, өндірісті ұйымдастыру, басқару және
Шығындар өндіріс көлеміне байланысты өзгермелі және шартты – тұрақты
Өзгермелі шығындар өндіріс көлеміне байланысты пропорционалды түрде өсіп немесе
Шартты-тұрақты шығындар өзгермелі шығындарға қарағанда өндірістік көлемімен тіпті тәуелсіз.
2.4. Өнімнің өзіндік құнына кіретін барлық шығындарды талдау
Өнімнің өзіндік құнына кіретін барлық шығындарды талдау, есепке алу
Элементтер және калькуляциялық баптары бойынша.
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар өздерінің экономикалық мазмұны бойынша
Негізгі шикізат және материалдар;
Көмекші материалдар;
Отын (сырттан әкелінетін);
Энергия (сырттан әкелінетін);
Өндірістік персонал жалақысының шығындары;
Әлеуметтік мұқтаждықтарға аударымдар;
Амортизациялық аударымдар;
тағы басқа шығындар.
«Материалдар» («материалдық шығындар») элементінің құрамына құндар кіреді:
өндірілетін өнімнің құрамына жататын, оның негізін құрайтын шикізат пен
өндіріс үрдісінде қолданылатын, сатып алынған материалдардың;
қалыпты технологиялық үрдісті қамтамасыз ету үшін қажетті бұйымдардың;
материалдық ресурстарды жеткізумен байланысты шығындардың құны.
Материалдық шығындарға қайтатын қалдықтардың құны қосылмайды.
Қайтқан қалдықтар деп - өнімді өндіру үрдісінде қалыптасқан, бастапқы
Тіпті пайдаланылмайтын шикізат материалдар, жартылай фабрикаттар мен материалдық ресурстардың
Тағайындалған технологияға сәйкес басқа өнім түрлерін өндіру үшін толық
Жалақы шығындары элементінде негізгі өндірістік персоналдың жалақысы, оған қоса
Еңбекақы шығындарының құрамына мыналар кіреді:
- кәсіпорында қабылданған еңбекақы төлеу нышаны мен жүйелеріне сәйкес,
- ынталандырушы сипаттағы төлемдер: өндірістік нәтижелер үшін берілетін сыйақылар,
- жұмыс тәртібі және еңбек жағдайларымен байланысты орнын толтырушы
- заңға сәйкес тегін көрсетілетін коммуналды қызметтер, тамақтандырудың және
Кезекті және қосымша демалыстар ақысы (пайдаланылмай қалған демалыстың), сонымен
Жеке иелікке тегін берілетін (арнайы киім, киім – кешекті
- жұмыскерлер санының қысқаруымен байланысты төлемдер; көп жылғы еңбегі
- басқа кәсіпорындардан ауысып келген жұмыскерлерге нақты бір мерзім
Әлеуметтік мұқтаждықтарға, мысалы әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдар белгілі бір
Негізгі қорлар амортизациясына барлық амортизациялық аударымдар жатады.
Бастапқы төрт элемент өзінің экономикалық мазмұны жағынан толығымен біртектес
Шығындар элементтері бойынша есептелген өзіндік құн өнімнің қандай нақты
Тамақ өнеркәсібіндегі шығындар құрылымы
Шығындар баптары Шығындардың үлес салмағы %
Материалдық шығындар 60-80
Еңбек шығындары 10-20
Амортизациялық аударымдар 5-10
Тағы басқа шығындар 5-10
Шығындарды қалыптасу орындары бойынша бақылау және нақты бір өнім
Жоспарлы калькуляция фирманың экономикалық бөлімінен белгілі бір мерзімге (жыл,
өнімнің нақты түрлеріне шығару бағаларын белгілеу, фирманың материалдық,
жоспарлы калькулцияның мәліметтерін салыстыру жолымен.
Мөлшерлік калькуляция фирманың қызмет ету жағдайында нақтылы қол жеткен
Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың қарапайым әдісі біртекті өнім шығаратын
Сонымен, көмірде өндіру өнеркәсібі бірнеше кезеңнен тұрады: дайындық жұмыстары,
Бірінші нұсқа кезінде тікелей және жанама шығындар бүкіл өнімді
Екінші нұсқаны аяқталмаған өндірісі бар кәсіпорындар қолданады. Бұл
Үшінші нұсқа бір мезгілде өнімнің бірнеше түрлерін шығаратын немесе
Қарапайым әдістің төртінші нұсқасын өнімнің өзіндік құнын анықтамай-ақ шығындар
Кәсіпорынның әрбір өнім бірлігін өндіруге және сатуға жұмсалған шығындарын
Кесте 2.
Өнім бірлігіне келетін шығындар
Көрсеткіштер Өнімдер түрлері
1 2 3
Айнымалы шығындар 21,0 30,0 15,3
Тұрақты шығындар 7,9 11,3 5,7
Толық өзіндік құн 28,9 41,3 21,0
Баға 35,0 40,0 25,0
Пайда +6,1 -1,3 +4,0
Кестеден екінші өнім түрінен алынатын пайда сомасының теріс мәнді
Қарастырылған мысал бойынша жиынтық түсім сомасы 120,500 теңге (35,000+48,000+37,500),
Жоғарыда қаралған жағдайларға қатысты басқару есебінің қысқартылған шығындар әдісін
- өнім немесе тапсырыс бағасының ең төменгі шегін анықтау;
- әртүрлі өнімдердің пайдалылығын салыстырмалы талдау;
- өнімдерді өндіру мен сатудың тиімді жолын анықтау;
- өнімдерді өзі өндіру мен сырттан сатып алу арасында
- өндірістің экономикалық тұрғыда тиімді технологиясын таңдау;
- тепе-теңдік нүктесін анықтау.
Сонымен қатар бұл әдістің бірқатар кемшіліктері де бар:
- өнімнің толық өзіндік құны анықталмайды;
- дайын өнімдер мен аяқталмаған өндіріс құны төмендетілген болады;
- тұрақты және айнымалы шығындарды бөлудің қиындығы.
Өнеркәсіптік кәсіпорындарда басқару
Қорытынды
Кәсіпорынның шығаратын тауарларының мөлшерін рынокқа ұсынуы, оны өндіруге кететін
Шығындар – бұл кәсіпорын өзінің өндіретін және коммерциялық қызметін
Шығындар элементтері бойынша есептелген өзіндік құн өнімнің қандай нақты
Өнім өндірудің шығынын есепке алу тәжірибесінде оларды шығынның түрі,
Бәсекеге қабілетті болып қалу үшін кез-келген бизнес, соның ішінде
Өзіндік шығынның көрсеткіштерінде кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметінің барлық нәтижесі
Шығындарды бағалау, одан соң оларды төмендету жолдарын іздеу –
Шығындар өнім өндірісіне жұмсалатын барлық ресурстар түрлерінің құнымен анықталады.
1. Шеденов Ө.Қ.,Сағындыкова Е.Н., Байжомартов Ү.С., Жүнісов
2. Қожамқұлов Т.Саяси экономия негіздері
3. Қаржы экономикасы, 2001 ж.
4. Төлегенов Е. Т. Бухалтерлік ақпарат
5. Кеулімжаев Қ.К.,Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп
6. Экономика предприятия:Уч/под-ред. Проф. О. И. Волкова.-М:ИНФРА-М,1998г
7. Жолдасбаев Г.Ө., Кәсіпорын экономикасы. Оқу
8. Оқаев Қ.О., Дюнова Е:М.
Кәсіпорын қаржысы. 2007 ж.
Әубәкіров Я.Ә ., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табаев Т.П.
Дүйсенбаев А. Қаржы.Аламты. 2001.
Мельников В.Д., Ли В.Д. Қаржылық жалпы курсы: Оқу құралы.-Аламты:
Шеденов Ө.Қ., Сағындықова Е.Н., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Комягин
Қожамқұлов Т. Саяси экономия негіздері Оқулық, - Алматы "Қайнар",
Қаржы экономикасы, 2001 ж.
Қаржылық есеп: оқу құралы/ Қ.К. Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А.
Төлегенов Е.Т. Бухгалтерлік ақпарат жүйелері: Оқу құралы – Алматы:
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Ғабдуллин Т.Ғ., Шмидт О.И. Кәсіпорындардағы
Баймұғанова С.Б. Қаржылық есеп: Оқулық. – Алматы. 2007.
Кеулімжаев Қ.К. Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы негіздері. Оқулық.
29
1