ЖОСПАРЫ
Кіріспе 3
І. Ақша қаражаттарының есебінің аудиті 5
1.1. Ақша қаражаттарын тексерудің бағдарламасы және және оларға
1.2. Кассалық операциялардың есебінің аудиті 8
ІІ. Ұйымдық есеп айрысу мен жол үстіндегі ақша
2.1 Ұйымдық есеп айрысу, валюталық және банктегі басқа
2.2. Есеп айырысу шотының есебінің аудиті 18
Қорытынды 29
Пайдаланған әдебиеттер 31
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің бекіткен нормативтік актілерге және
Бағдарламада тексеруді талап ететін мәсшгелер ретімен жазылып, тексеру
Аудитор ақша қаражаттарының есебіне тексеру жүргізген кезде, құжаттары
Шаруашылықтағы ақша-қаражаттарының есебінің тиімділігін арттырып, талапқа сай жүргізілуіне
Шаруашылықтың кассасына ұлттық валюта түріндегі ақшаларды қабылдау, сақтау
І. Ақша қаражаттарының есебінің аудиті
1.1. Ақша қаражаттарын тексерудің бағдарламасы және және оларға
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің бекіткен нормативтік актілерге және
Аудитор ақша қаражаттарының есебіне тексеру жүргізген кезде, құжаттары
Аудитор шаруашылықтың есеп айырысу шрттарының және кассаларының құрылымымен
Бағдарламада тексеруді талап ететін мәселелер ретімен жазылып, тексеру
- баланстық көрсеткішінің, Бас кітаптың және есеп регистрларының,
- ақша қаражаттары шоттарының синтетикалық және аналитикалық есеп
- кассаға түгендеу жүргізуді және касса операцияларын тексеруді;
- есеп айырысу валюталық шоттардың ашылу тәртіптерінің сақталғандығын
- банктегі арнайы шоттардың ашылу тәртібін және жүргізілген
- есеп айырысу тәртібін бүзуға жол берген үшін
- шаруашылықтың келісімінсіз, олардың шоттарынан қаражаттың аударылу және
- шаруашылықтағы ақша қаражаттарының есебіне ішкі бақылаудың қалай
Шаруашылықтағы ақша-қаражаттарының есебінің тиімділігін арттырып, талапқа сай жүргізілуіне
1.2. Кассалық операциялардың есебінің аудиті
Шаруашылықтың ішіндегі нақты қолма-қол ақшаны қабылдау, тарату және
Кассаға нақты ақша қабылдау, тарату жөне өткізу операциялары
Шаруашылықтың кассасына ұлттық валюта түріндегі ақшаларды қабылдау, сақтау
Кассалық операцияларға есеп регистрларын (журнал, ордерлер, ведомостар ж.т.б.)
Ақша қаражаттар операциялары, әсіресе олардын өте сусымалы бөлігі
Кассалық құжаттарды жаппай тексеруге кіріспей тұрып, аудитор тексерудің
Бір құжаттың өзін бірнеше рет қарап шығуға тура
Сондықтан аудитор кассалық операцияларды тексерудің бағдарламасына жасап, оның
- кассадағы нақты ақша қаражаттарға және басқа да
- кассалық операциялардың дұрыс құжатталып толтырылғандығын тексеру;
- кассаға ақшаның уақтылы және толық дұрыс кіріске
- жұмсалған ақшалардың дұрыс шығыс жасалғандығын тексеру;
- бухгалтерлік есепшоттарында операциялардың дұрыс көрсетілгендігін тексеру;
- кассалық операциялардың есебінің аудитінің нәтижесі бойынша қорытынды
Бұл бағдарламаны табысты жүзеге асыру үшін аудитор кассадағы
Жүргізілген тестің нәтижесі бойынша, шаруашылықта кассалық тәртіптің сақталуы
Шаруашылықтың кассасындағы ақша қаражаттарының ішкі қозғалысын бақылаудың мүлдем
- кассадағы бүкіл нақты ақшаны және басқа да
- шаруашылықта баж тексеруді белгілеген әкімшіліктің бұйрығының жоқтығы;
- кассаны тексеруге қалай болса солай бұйрық жасалғандығын
- кассаға тексеру жүргізілетнін кассирдің алдын ала біліп,
- шаруашылықтың төрағасының бұйрығында көрсетілмеген кіріс және шығыс
- кассирді алмастырған (жұмыстан босатқанда) кезде кассаға үстіртін
- шартта кассирлік қызмет қаралмай, шаруашылықтың төрағасының жазбаша
- кассирдің толық материалды жауапкершіліг туралы шарттың болмауы;
- кассирдің кассаны тексеруге дайындауға дағдыланбағандығын дәлелдейтін,
Тесті жазбаша немесе ауызша түрде жүргізуге болады.. Аудитордың
Кассалық операцияларды тексерген кезде, құжаттарын оқу, тексеру-зерттеу және
Тестің сауалнамасына алынған жауаптарын талдаудың кезіиде ішкі бақылаудың
Кассалық құжаттарды жаппай үздіксіз элементері бойынша, қандай да
Кассаны және кассалық операдияларды аудиттеу, негізінен үш бағыт
Аудитор кассаны тексеруді жүзеге асырғанда мына талаптарды сақтауға
Аудитор кассаға түгендеу жүргізгенде мынадай талаптардың сақталуын қамтамасыз
Кассаны тексеру мүмкін болмағамда немеее бірнеше касса болса,
Кассир түгелдеу комиссиясының мүшелерінің қатысуымен соңғы күннің кассалық
3. Кассирдің жасаған есебіне шаруашылықтың бас бухгалтері қолын
4. Орамы бұзылған бос ақшаларды және банктың белгісі
Егер кассаны тексеру еңбек ақы тарату кезеңімен сәйкес
6. Ақшаны және құндылықтарды санап болғаннан кейін алынған
7. Аудитор ақша қаражаттарын тексеруді жүзеге асыра отырып,
ІІ. Ұйымдық есеп айрысу мен жол үстіндегі ақша
2.1 Ұйымдық есеп айрысу, валюталық және банктегі басқа
Күшіндегі заң актілеріне сәйкес шаруашылық жүргізуші субъектілер ақша
Банктерден шот ашу, оны рәсімдеу тәртібі, сондай-ақ нақты
Яғни, Ұлттық Банк ақша-несие жүйесіне орталықтандырылған жоспарлы
- есеп айырысу, валюталық ағымдағы және басқа да
есеп айырысу, валюталық ағымдағы және басқа да шоттарды
- ашылған шоттардағы ақша қаражаттарының операцияларының шаруашьшыққа тиімділігін,
- шоттарға келіп түскен ақша қаражаттарының уақтылы және
- ашылған шоттар жүзеге асырылған есеп айырысу операцияларының
- шот несінің өкімінсіз (келісімінсіз) аударылып есептеп шығарылған
- бюджеттен тыс қорларға міндетті төлемдердің уақтылы аударылғандығын
- банкттердегі шотшрдан кассаға кіріске алынған қаражаттардың мақсатына
- шаруашылыққа есеп айырысу ережелерін бұзғаны үшін ықпал
- шаруашылықтың төлем қабілетін, алынған несиелер бойынша есеп
- банк мекемелері мен шаруашылықтың арасында тұрақты қатыаастың
- валюталық шоттарда жасалған операциялар валюта түріне қарай
- банк операцияларының бухгалтерлік корроспонденцияларының дұрыс беріліп, есеп
Жасалған банк операцияларын құжаттары бойынша тексерген кезде күшіндегі
Тестің сауалнамасына алынған жауапқа талдау жасаудың негізінде субъектідегі
2.2. Есеп айырысу шотының есебінің аудиті
Есеп айырысу шотының есебінің аудиті. Жоғарыда аталған банктен
Жоғарыда келтірілген бағдарламада қаралған мәселелердің ауқымын кеңейте түсу
- есеп айырысу шоты қандай банк мекемелерінде ашьшғандығын;
- банк көшірмесінде көрсетілген сомасының оған тіркелген бастапқы
- көшірмеге тіркелген бастапқы құжаттарында банк белгілерінің соғылғандығын.
- банкке нақты өткізілген ақша қаражаттарының дұрыс толық
- төлемді табыстауға берген келісімге байланысты., байланыс бөлімдері
- теңгенің өтімділігіне байлайысты операцияларының есепте дұрыс көрсетілуін;
- банктегі операциялар бойынша бухгалтерлік корреспонденцияларының дүрыстығын бұл
- бухгалтерлік есеп бойынша (есеп айырысу шотына соқпай)
- банк көшірмесінің және оған тіркелген құжаттарының толылқтығын
Банк көшірмелерін тексеру, банк құжаттарының дұрыстығын, сондай-ақ қаржылық
Аудитор жабдықтаушыларға қарыздарын өтеуге аударылған ақша қаражаттарының қаншалықты
Валюталық шоттағы нақты ақша есебінің аудиті. Шаруашылық жүргізуші
Қазақстан Реелубликасындағы резиденттер мен резидент еместер жүргізген барлық
Резидент емес заңды тұлғлармен шетел валютасында есеп айырысуларды
Өкілетті банктермен айырбастау пунктері арқылы шетел валютасын сатып
Заңды тұлғаларға резидент еместермен есеп айырысу үшін және
Ішкі валюта биржасында шетел валютасын сатып алу, субъектінің
Қазақстан Республикасында резиденттер мен резидент еместердің шетел валюталарын
Шетел валюталарымен жасалған операциялар валюталық кіріс және шығыс
Банк мөрімен және кассирдің орындаушы мен бақылаушының қойған
Аудитор шетелдерде тұратын жабдықтаушыларға аударылған валюта қаражаттарына «Аударуға
Аталған және басқа да құжаттардың негізінде валюталық шоттың
Валюталық шот жабылған жағдайда немесе шаруашылықтың аты, шоттың
Барлық резидеттер мен резидент еместердің жүзеге асырған валюталық
Қазақстан Республикасының валюталық бақылау органдары және агенттіктері арқылы
Сонымен қатар, аудитор тексерудің материалдарын толықтыра түсу үшін
- валюталық шоттың қандай банк мекемелерінде ашылғандығын;
- банк көшірмелерінде көрсетілген соманың, оған тіркелген бастапқы
- сыртқы экономикалық қызмет кезінде есеп нысанының дұрыс
- валюталық шот ашқаны үшін комиссиондық сыйақының дұрыс
- бағам айырмашылығының дұрыс анықталып көрсетілгендігін;
- бухгалтерлік есеп корреспонденцияларының дұрыс беріліп, шоттарға таратылғандығын;
- транзиттік валюталық шоттардың орындалуына құқық берілген банк
- Қазақстан Республикасының Ұлттық Баикінің рұқсатынсыз шетел банктерінде
- шетелдерде өнімдер сатудан түскен шаруашылықтың меншігіндегі валюталық
Субъект тауарларды шетелдерден сатып алған кезде (тауар айырбастау
Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттарының есебінің аудиті. Аудитор
Аудитор аккредитивтік нысандағы есеп айырысуды қолданудың дұрыстығына, заңдылығына
- аккредитивтік нысанда есеп айырысуды қолдану келісім шартта
- аккредитивтік нысанда есеп айырысудың төлеушінің сатып алушыны
- аккредитивтік есеп айырысу нысанның, бір ғана жабдықтаушымен
- аккредитивтік есеп айырысу нысанның байланыс немесе телеграф
- аккредитивтің колданылу мерзімінің талаптарының келісім-шартта белгіленгендігіне;
- күшіндегі заң актілеріндегі қаралған баптарға сәйкес аккредитивтен
- аккредитивті жабу бойынша құжаттарына, нақты қолда бар
- аккредитивтік есеп айырысу нысанының жабылатын (депонентелген)
- аккредитивтегі қаржының шаруашылықтың өз қаржысының немесе оған
- аккредитивтегі пайдаланылмаған қаржылардың қайтарылу және қайтарылмау тәртіптерінің
Жеке тұлғалар арқылы жүзеге асырылатын қолма-қол емес есеп
Аудитор чек кітапшалары бойынша есеп айырысуларға аудиторлық тексеру
- чектердің түрлерін;
- Қазақстан Республикасы банктері эмиссиялаған чектердің қабылдану және
- шаруашылықтың чек кітапшасын алу үшін банкке берген
клиентің қаржы сұранысын білетін банк эмитент белгілеген чек
чек кітапшасындағы көрсетілген
чек арқылы тауарлармен қызметкерге алдын ала төлем
жасалған және жеке тұлғалармен есеп айырысуға чек
чек кітапшасындағы пайдаланылмаған қалдық сомасының нақты ақшаға алмастырылғаидығың;
чек кітапшаларындағы жазылған чектердің көшірмелерінің бірізділігінің сақталғандығын;
чек төлем сомасы анықталмай тұрып алдын ала жазылғандығын;
толтырылмаған чек кітапшаларының бланкілерінің қаражат алушыға және басқа
толтырылған чектердің реквизиттерінің толықтығын;
чектегі және чектің түбіртектеріндегі чек
чектерге жазылған қалдық кітапша иесінің мөр таңбасы
басылып, расталғаидығын; чектерді жазып толтырған кезде ешқандай түзету
қате толтырылып бүлінген чекке және оның түбіртегіне
қиғашынан «бүлінген» деп жазып, мерзімі керсетіліп, кітапша
иесінің қолы қойылғандығын;
чектің күшінде болу мерзімінің сақтаяғандығын;
чек үстаушының төлемді жүзеге асыру
арнаулы бланкке жазылып, әр бланк үшін жеке-жеке жасалатын
регистрларымен бірге қызмет көрсететің банкке ұсынғандығын;
талапқа сай толтырылмаған
чек кітапшаларындағы соманы толықтыру чек кіталшасының күшіндегі мерзімінің
чек кітапшасының пайдалану мерзімі аяқталған сәтінде
немесе шаруашылықта әрі қарай чекпен есеп айырысуды тоқтатқан
- чек кітапшасында пайдаланылмаған
шотына аударылып, чек кітапшасының жабылғандығын;
чек кітапшасындағы чектер түгелдей пайдаданылып, бірақ кітапшада көрсетілген
жоғалған чек кітапшаларының пайдаланылмаған нөмірлері көрсетіліп,
- депонентгелген сомадан артық сомаға чек беріліп, есеп
айырысу ережелерін бұзғандығы немесе төлеуге шамасы келмегендігі үшін
жоғалған чек кітапшалары
банк мекемелеріне жаңылысып кері қайтарылған чектер үшін, жіберген
Аудитор банктегі арнайы шоттардағы нақты қаражаттарға аудиторлық тексеру
үкіметтің жәрдемі ретінде белінген қаражатты;
жергілікті бюджеттен мектепке дейінгі балалар мекемелеріне бөлінген мақсаты
мәдени ағарту мекемелеріне
ата-аналардың бала-бақша мекемелеріне балалары үшін аударған қаржыларын;
шаруашылықтың өтініші бойынша жеке шоғырландыруды талап ететін күрделі
Шаруашылықтың құрамына кіретін филиалдарға, құрылмдық бөлімшелерге және жеке
өз алдына жеке
шаруашылықтың құрамына кіретін жеке өз алдына баланстағы
өз алдына жеке балансқа бөлінбеген құрьшымдық бөлімшелердің
орын алған операциялар бойынша банктен сатып алған
депозиттік сертификаттарды;
жасалған бухгалтерлік корреспонденцияларының дұрыс берілгендігін;
баланстық көрсеткіштерінің Бас кітаптағы және
Жол үстіндегі ақша қаражаттарының есебшің аудиті. Аудитор жол
Қорытынды
Қорыта келе нарықтық экономикалық жағдайда Қазақстан Республикасының Ұлттық
шетелдерде өнімдер сатудан
меншігіндегі валюталық түсімдердің дұрыс пайдаланылғандығын, нақты шетел валютасы
Субъект тауарларды шетелдерден сатып алған кезде (тауар айырбастау
Банктегі арнайы шоттардағы яқша каражаттарының есебінін аудиті. Аудитор
Пайдаланған әдебиеттер
Ажибаева З.Н. «Аудит учебник» 2004
М. Байдаулетов С.М. Байдаулетов « Аудит Қазақ университеті»
Д.О. Абленов «Аудит негіздері» экономика 2005 ж
.