ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Е.Е.БӨКЕТОВ АТЫНДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика кафедрасы
Д И П Л О М Д Ы Қ
Фискалдық саясат
Қарағанды
2004ж.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 6
1. ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТТЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ 8
1.1 Фискалдық саясаттың түсінігі мен мәні 8
1.2 Фискалдық саясаттың халықаралық тәжірибесі 24
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТТЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ 41
2.1 Қазақстан Республикасының фискальдық саясатының ерекшеліктер заңы 41
2.2 Мемлекеттік бюджеттің толтықтыруындағы салық саясатының ролі 44
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
ҚОРЫТЫНДЫ 62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
Кіріспе
Нарықтық қатынастардың даму жағдайында реформалардың басты бір міндеттері болып
Салық объективті қажеттілік болып табылады, олар қоғамның дамуының қажеттіліктерімен
Кездейсоқ емес, берілген мәселенің аптималды нәтижесіне жету үшін әр-түрлі
Берілген мәселеге шетел өкілдерінің қызығушылығы кездейсоқ емес, Қазақстан капиталды
бөліменде яғни фискалыдық саясаттың әлеуметтік экономикалық мәні
көрсетілген.
бөлімінде фискалдық саясаттың халықаралық тәжірбиесін зеттеу.
бөлімінде Қазақстан Республикасында фискалық саясаттың негізгі бағыттарын жүзеге асыру
1. ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТТЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Фискалдық саясаттың түсінігі мен мәні
Салықтар, белгілі болғандай, мемлекеттің қызметінің барлық бағыттарының қаржыландыру көздерінің
Салықтар - мемлекеттік егемендіктің ықылас білдіруінің бірі. Осынысымен олар
Салықтық заң шығарудың мақсатты бағытталуы қолданылуды анықтайтын үкімет органдарының
Қазіргі экономистердің анықтауы бойынша, салықтық саясат қаржылық саясаттың бөлігі
Жұмыспен қамтылу, өндіру көлемдерінің және инфляция қарқынының өзгеру деңгейіне
Дискрециялық емес фискалды саясат - бұл сондай-ақ жалпы табыстың
Нақты жағдайда таза салықтық түсімдер бюджетке салықтық түсімдердің мөлшерінің
Мысалы, Юткина Т.Ф. салықтық саясатты «салықтық заңдардың мақсатты бағытталуын
Салықтық саясат үкімет органдары мен басқарманың ғылыми негізделген және
Салықтық саясатты жүргізудегі бастапқы нұсқама болып тек қана құқықтық
Салықтық саясат келешекке есптеумен жүргізілген салықтық стратегия, ал нақты
«Салықтық саясаттың қаржы құралдарының алымының формалары мен әдістерінің жиынтығы
Экономикалық сөздіктерде берілген анықтама келесі түрде жинақталған: «салықтық саясат
Бірақ ең қысқа анықтама «дамыған елдердің салықтық жүйесі» сөздігінде
Жоғары дамыған нарықтық қатынастар жағдайында өндірістің құрылымының өзгеруін, территориалды
1.өзінің қызметтері мен міндеттерін орындау үшін
2.жалпы елдің шаруашылығын реттеу үшін жағдайларды жасау;
3.нарықтық қатынастардың процессінде пайда болған халықтық табыс деңгейіндегі тепетеңсіздікті
Халықаралық тәжірибеде салықтық саясаттың үш тұрпатын бөледі.
Бірінші тұрпат - «алуға болатынның бәрін алу» принципімен сипатталатын
Екінші тұрпат - орынды салықтар саясаты. Ол кәсіпкерліктің дамуын
Үшінші тұрпат - салық салудың тым жоғары деңгейін қарастыратын
Салықтық саясат екі өзара байланысты әдістермен өткізіледі:
1) салықтық жоспарлау және болжау;
2) салықтық есептеме.
Салықтық жоспарлау мен болжаудың негізгі міндеттері - бюджеттік тапсырмалардың
Салықтық жоспар және болжауды қаржы мемлекеттерінің базистік элементтерінің бірі
Жоғарыда айтылғандай, салықтық саясат болашаққа есеп айырысумен өткізілетін, бұл
1.экономикалық - экономикалық
2.әлеуметтік - пайданың
3.қазыналық - мемлекеттің табыстарын көбейту;
4.халықаралық-басқа елдермен экономикалық байланыс-тарды күшейту, төлем балансы
Салықтық тактика бюджеттік сыныпталу тілігінде табыстылық бюджеттік статьяда жалпы
Салықтық саясаттың өткізілу тұсында тактикалық іс - әрекеттердің негізделуі
- өткен кезеңде экономикадағы пайда болған тенденцияны есепке
- оптималды салық салудың нұсқауларын бағалау, олардың салықтық
- болашақ салықтық тәртіптердің артық көрінетін варианттарды негіздеу;
- өткен жылдың бюджеттің орындалуының экспертизаның жүргізілуінің нәтижесін есепке
- бюджеттік сыныпталудың сәйкес статьялары бойынша үкіметпен және парламентпен
Салық төлеушілерден, сондай-ақ мемлекеттік және мемлекеттік емес ресми органдардан
Мықты экономикада барлық салықтық саясаттар үйлеседі. Қазақстан үшін салықтық
Қазіргі уақытта «салықтық есеп» түсінігі Салықтық Кодекске енгізілген, солай
Алайда, мұндай қажеттілік жетілдірілді, өйткені Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен
Алайда олар заң шығарушы ережеде (Қазақстан Республикасының мемлекеттік табыстар
Экономистердің белгілеуі бойынша салықтық заң шығару норма қатынасында командно-таратушылық
Салықтық басқару елдің шаруашылық дамуын алып түседі, өйткені салықтық
Елбасы Тәуелсіздіктің бастауында қабылданған ұзақ мерзімдік стратегия мен он
Қазақстан Республикасыньщ нарық жағдайындағы экономикасының дамуы, мемлекетгің экономикалық саясатының
Қаржы саясаты еліміздің қаржы заңдылықтары негізінде қаржы ресурстарын жұмылдыру,
Қаржы саясатыньщ негізі болып фискалдық саясат, яғни үкіметгің салық
Салық — экономикалық қатынастардың бір бөлігі болып табылатындықтан, қаржы
Салықтың экономикалык мәні - шаруашылық субъектілері мен жеке тұлғалардан,
Қазіргі мемлекеттердің барлығында дерлік, азаматтарды экономикалық қиыншылықтан қорғауды қамтамасыз
Кез келген елдің экономикалық жүйесінің функциясын қамтамасыз етуде басты
Фискалдық саясатқа мемлекеттің бюджет қорын бөлу қызметі де жатады,
Мемлекет халықтың әл-ауқатын, тұрмыс денгейін жақсарту мақсатында белгілі бір
Мемлекеттің фискалдық саясатының басты міндеті болып, салық ставкаларын үкіметтің
Экономикалық саясатты жүргізудің барлық құралдары бір-бірімен тығыз байланыста. Бірақ
Мемлекет өз елінің қаржы жағдайының тұрақтылығына, қоғамдық өндірістің тұрақты
Сондықтан да, қаржы тұрақтылығының жалпы ережесі бойынша, дағдарыс кезінде
Біздің қоғамымыздың өтпелі кезеңінің дамуына, әлеуметтік аядағы өтпелі жағдай
Қоғамның әлеуметгік-экономикалық қажетгілігін қанағаттандыру дәрежесі, өндірілген жалпы қоғамдык өнімнің
Халықтың кедейлігі мәселесін түсінуге деген көзқарастың үш түрі бар:
- табыс немесе тұтыну тұрғысынан;
- негізгі қажеттіліктер тұрғысынан;
- адам әлуетін дамыту мүмкіндіктері
Қазіргі кезде, қоғамның әлеуметгік-экономикалық саясатының стратегиялық мақсаты болып, экономикалық
Мемлекеттің реттеу қызметін күшейту қажетгілігінің барысында, инфляцияга қарсы бюджеттің
Егерде әлемдік төжірибеге сүйенетін болсақ, кез-келген елдің даму дәрежесі
Әлеуметтік аядағы қаржы механизмінің әрекет етуінің өз ерекшелігі бар.
Ал Қазақстанның әлеуметтік аясын қаржыландыру механизмінің ерекшелігіне тоқталатьш болсақ,
1-кесте
1999-2002 жылдар аралығындагы Республикалық бюджеттің әлеуметтік саланы қаржыландыру құрылымы
Әлеуметтік саланың құрылымы
1999 2000 2001 2002
Жоспар Жалпы шығындағы үлесі% Жоспар Жалпы
Білім беру 13871506 4,2 14187560
Денсаулық сақтау 8938759 2,7 8156516
Әлеуметтік қамтамасыз ету, әлеум. көмек 141314208 43,4
Мәдениет, спорт, акпараттық қамтамасыз ету 3684761 1,1
Әлеуметтік салаға жұмсалған қаржы көлемі 167809234 51,5
Ескерту: кесте автормен жасалған.
Осы кестеде көріп отырғанымыздай, Қазақстандағы әлеуметтік саланы қаржыландыру деңгейі
2000 жылы білім беруге жұмсалатын мемлекеттік шығындар ЖІӨ-нің 3,3%-ін
Денсаулық сақтауға жұмсалатын қаржының қысқаруына байланысты және емді-алдына алу
Адам дамуы туралы ғалами есепке жүгінсек, жан басына шаққандағы
Анағұрлым көрнекі мысал ретінде Маңғыстау және Атырау облыстарының дамуын
Әлеуметгік саясат мыналарды қамтуы тиіс:
- тиімді демографиялық саясат;
- адамдық капиталдың дамуы мен кедейлікті төмендетуге жағдайлар жасау;
- қоғамдық капиталды дамыту немесе халықтың қоғамдық өмірге қатысу
Азаматтардың конституциялық құқығына байланысты әркімнің жеке табысына қарамастан жалпы
1.2 Фискалдық саясаттың халықаралық тәжірибесі
Белгіленгендей, салық - бұл бюджетке міндетті жарна, тәртіпте жүзеге
Ең ескі салықтық жүйенің бірі болып Пальмира (Рим империясы)
Әр мемлекет өзінің тарихи дамуында салықтарды бекіту өз ережелері
Батыстың дамыған елдерінің заң шығаруын оқып білгенде, ондағы қолданылатын
Салық салудың арнайы жүйесі бизнестің корпоративтік секторы үшін пайда
Корпорациялық емес сектордың пайдалары (көптеген елдерде 25-30% коммерциялық қызметтің
Салық кезеңі аяғында әрбір салық төлеуші сол жылы алынған
Сонымен, аванстың салықтарды қосып ақырғы салық сомасынан шегеріледі. Кейінгі
Қазіргі жағдайда салық есептеу белгілі бір шкалада, табыстың өсуіне
Аванстық салықтардың жеке табыс салығынан айырмашылығы:
- Бірінші салықтар табыс түскен уақытта төленеді, ал екіншісі
- Аванстық салықты табыс алатын
- Бірінші салық табыстың толық мөлшерінен төленеді, ал жеке
Өзге салықтар - акциздер, айналым салығы, кеден бажы және
Ішкі коммерциялық қызмет (берілген елдің аймағындағы қызмет) заң жүзімен
Екі жақтың салық келісімінің кең тарапына байланысты бұл жағдайдың
Салық келісімінің әртүрлі тұрпат моделінде «тұрақты іскер мекеме» түсінігі
Көпшілік елдер (Бельгия, Нидерланды, Дания) бұл концепцияны терең қабылдағаны
Дамыған елдерде халыққа салынатын салықтың келесі формалары бар: жеке
Бүкіл салықтар нақты және өзімдік болып бөлінеді. Өзімдік салығы
Салықтың тікелей және жанама түрі бар. Тікелей салық жеке
Салықтың тікелей және жанама болып бөлінуі, бір жағынан табысқа,
Тәжірибе АҚШ мен Ұлыбританиядағы ішкі құқықты қолдануы «тұрақты ұйымдастыру»
Кейбір елдердегі, мысалы АҚШ, Франция, Германиядағы халықтан алынатын салықтардьщ
Америкада табыс салығы федералды салықтың, штат салығығының, басқа да
1.«жалпы», яғни кез келген көздерден табыстың жалпы сомасы;
2. «тазаланған табыс», яғни
3. «салық салынатын табыс»}
Францияның салықтық жүйесінде табысқа салынатын салық бюджет табысының 18,1%
1. жылжымайтын дүние
2. салық төлеуші өз
Бұл соманы жергілікті органдармен белгіленген салық ставкасына көбейтеді. Салық
Германияда да бюджеттің табыс қайнары болып табысқа салынатын салық
Шет елдердің салық салу жүйесі қаншалықты керемет болғанмен оны
Бір салықтардың әр түрлі елдердегі қатысын қарастыра және талдай
Талдау үшін АҚШ, Ресей және Қазақстан сияқты елдердің көрсеткіштерімен
Мемлекеттің салықтық жүйесінің негізінің құрылуында салықтық саясаттың пайда болуы
Дамыған елдердің салықтары барлығынан алынады және әр түрлі атаумен
Әр түрлі дүние жүзі елдерінде екі ауытқу байқалады.
Оның біреуі АҚШ пен Канадаға сипатты. Екі елде де
Ұсыныс экономика теориясының жақтаушылары оптималды салық салу ставкаларын шығарды.
ОЭСР 28 елдерінің корпорация табысына салынатын салық
2 кесте
ОЭСР елдеріндегі корпорацияның пайдасына салынатын салықтар мен жеке табысқа
Ел Корпорацияның пайдасына
1 2 3
Австралия 39 48
Австрия 34 50
Бельгия 40,17 55
Ұлыбритания 33 40
Венгрия 18 48
Греция 35 45
Дания 34 46,5
Ирландия 38 48
Исландия 33 41,94
Испания 35 56
Италия 53,2 51
Канада 38 29
Люксембург 34,32 50
Мексика 35 55
Нидерланды 35 60
Жаңа Зеландия 48 33
Норвегия 28 41,7
Польша 40 45
Португалия 36 40
АҚШ 39 39,6
Турция 27,5 55
Финляндия 28 61
Франция 33,33 56,8
Чехия 39 40
Швейцария 9,8 11,5
Швеция 28 57
Жапония 37,25 50
ОЭСР елдерінің орташа мәліметтері бойынша 36,25 46,68
Кестеден көрінгендей, радикалды неоконсервативті салық реформаларына қарамастан экономикасы дамыған
Әрине А.Смиттің белгілеуі бойынша бұндай диспропорциялар өте жағымды салық
АҚШ-да корпорацияға салық салудың негізгі принципі «тазартылған табыс» сомасының
Шегерулер арасында маңызды орынды амортизациялық жеңілдіктер мен бірлестіктің ғылыми
Машина мен жабдықтардың бірінші жыл эксплуатациясында салық кепілдік жүйесі
Амортизация бойынша жеңілдіктерін пайдалану кезінде АҚШ-тың әкімшіл-бюджеттік басқарудың сараптық
Мұндай салық жүйесі салықтардың шығынына қарамастан АҚШ-тың негізгі қорларындағы
3 кесте
АҚШ корпорацияларының пайдасына салынатын салық ставкалары
Салық салынатын табыс, долл./жыл Салық ставкалары
50000 дейін 15%
50000 - 75000 7500 + 25%
75000-100000 13750 + 34%
100000-335000 22250 + 39%
335000 жоғары 34%
Одан басқа, 100-ден 335 мың. доллар шамасындағы табысқа 5%
Бірлестік табысына салынатын салық федеративті бюджет және штат бюджеттерінің
Ұсақ бірлестіктер АҚШ салықтық заңына сәйкес С категориясы -
Былай, Огайо штатында табысқа салық салғанда:
- 50000$ дейін-5,1%;
- ставкасы -50 000$ жоғары - 8.9%.
Кентукки штатында табысқа салық салғанда:
- 25 000$ дейін - 4%;
- 25 000$ жоғары 50 000$
- 50000$жоғары 100 000$ дейін-6%;
- 100 001 $ жоғары 200
- 200 000$ жоғары - 8%.
Бірлестік пайдасына салынатын салық жергілікті үкімет органдарына 7,9% салықтык
Бұл салық түрі экономикалық басқару құралы және кәсіпорын өндірістің
АҚШ-ның жергілікті заңдары бойынша бірлестік пайдасына салынатын салық 45
Пайдаға салық салудағы жеңілдіктердің маңызы көптеген елдерге сандық қатынаста
АҚШ-ның федеративтік бюджетінің табыстылық бөлігінің құрылымын қарастыра отырып келесі
Сол уақыттан бастап АҚШ азаматтарының көбісі декларацияларды толтыруды және
Федеративті жеке салықты АҚШ-тың өз күштерімен әзірленген халық төлейді.
Сонымен, табыстың ең ірі статьясы болып халықтан алынатын табыс
Салық келесі амалмен есептеледі. Тұтас жалпы табысты анықтау үшін
Тұтас жалпы табыстан оны алумен байланысты іскер шығындармен азайтылады.
Шығындарды азайтқаннан кейін төлеушінің таза табысы пайда болады. Таза
Табысқа салық салынбайтын минимум - өзгермелі және оның төмендеуге
4 кесте
Табыс салығының ставкалары
Салық салынбайтын табыс, доллар
Ерлі-зайыпты жұптардың қосынды табысы Ерлі-зайыпты жұптардың бөлек табысы
0-40100 0 -20500 0-32150 0 -
40100-96900 20500 - 48450 32150-83050 24000-58150
96900 - 147700 48450 - 73850 83050-
147700-263750 73850-131875 134500-263750 121300-263750 36
263750 жоғары 131875 жоғары 263750 жоғары
1986 ж. дейін елде табысқа салынатын салықтың 14 ставкалары
Президентіміздің халыққа жолдаған “Қазақстан -2030” Жолдауында атап көрсеткен мемлекеттік
Фискальдық саясаттың көмегімен мемлекет экономиканың бірқалыпты өсуіне, бағаның тұрақтануына
Жоғарыда айтылған және басқа да міндетті жүзеге асыру
Салықтық ауыртпалықты кеміту жоғарыда көрсетілген себептерден басқа, сондай-ақ салық
Жаңа салық заңына сәйкес, салық салынатын табыс пайда алуға
Салық Кодексін қабылдауға байланысты маңызды тағы да бір ереже
Жаңа заңда сондай-ақ негізгі қорларды жаңартуға кәсіпорындарды ынталандыру
Бұл ретте өндірістік мақсатта кемі 3 жыл пайдаланылатын, қайта
Импорттық тауарлардың қосымша құнына салынатын салықты енгізуге байланысты кедендік
Әділдік шарттары мен салық жүйесінің қарапайымдылығын сақтауды қамтамасыз ете
Сонымен қатар, жаңа салық заңында жалпы (“ауқымды”) жеңілдіктер көзделген.
Салық төлеушілершімен жаңа принциптерді жетілдіру, декларацияларды беруден жалтаратын және
1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап Салық Кодексінде бірқатар өзгерістер
Есепке қоюдан жалтару мақсатында айналысқа салынатын салықты бөлшектеу жолымен
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ФИСКАЛДЫҚ САЯСАТТЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
2.1 Қазақстан Республикасының фискальдық саясатының ерекшеліктер заңы
Салық салу мемлекетпен құқықтық актілер шығарумен жүзеге асырылады және
Солай, сәйкес құқықтық актілер арқылы мемлекет оған өкілетті мемлекеттік
Салықтық заң шығарудың нормативтік құқықтық актілер біруақыттылы салық салудың
Құқықтық нормалардың жиынтығы, салық пен салық салуға арналған, құқықтық
Салықтық саясат өмірге мемлекеттің салықтық жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының салықтық жүйесінің негізі 1991ж. СССР салықтық сұрақтар
Салықтық заң шығаруға енгізілген өзгерудің алғаш сатысында жүйелі мәні
Ақырында, өз мәнінде жүйесіз көпшілікті үймелеуді, жиі бір-біріне қарама
1995 жылдың басында біздің салықтық жүйе соншалықты қиын, басқаруға
Салықтық реформаға аттаудан бұрын оның стратегиялық мақсаттарын, бағытын өткізу
1995 жылдың 1 шілдесінен ҚР Президентінің Жарғысымен енгізілген, «Салықтар
Өндірушілердің, кәсіпкерлердің іскер белсендігін салықтық ауыртпалықты төмендету арқылы, салықтардың
1999 ж. ҚР Президентінің «Салықтар және
2002 ж. 1 қаңтарынан ҚР территориясында Салықтық Кодекс іс
Салықтық Кодексті қабылдағанмен салық төлеушілерге салықтық ауыртпалылық төмендеді, кіші
Солай, салықтық саясат - бұл салық аймағында мемлекетпен жүргізілетін
Қазіргі уақытга Қазақстан Республикасының территория-сында салықтық кодекстің күші бар.
2.2 Мемлекеттік бюджеттің толтықтыруындағы салық саясатының ролі
Салықтардың Қазақстан Республикасының бюджеттің табысының қалыптасуының ролін бағалау үшін
5 Кесте
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің түсімдеріндегі салықтардың 1999-2003 жылдардағы үлесі
Көрсеткіштер 1999 2000 2001 2002 2003
Табыстар барлығы, оның ішінде: 100 100
ҚҚС 22,2 21 28,2 25,1
Заңды түлғамен алынатын табысқа салынатын салық 17,1
Жеке тұлғамен алынатын табысқа салынатын салық 12,9
Акциздер 4,5 5 6,6 6,6
Басқа салықтық түсімдер 13,5 16,6 39,1
Салықтық емес түсімдер 15,6 5,7 2,2
*Қазақстан Республикасының мемлекеттік табыстар Мшшстрлігі бойынша Салықтъщ комитетініц мәліметтері.
Жеке тұлғамен алынатын табысқа салынатын салықты қарастырсақ 1999 жылы
1997 жылдан “1997 жылға республикалық бюджет туралы” Қазақстан Республикасы
1999 жылы жанама салықтардың төмендеуі байқалады:
- банкрот - кәсіпорындардың өсуі;
- еңбек ақының берілмеуі;
- төлемеушіліктердің дағдарысы;
- салықтардан ауытқу.
Мысалы, 2001 жылдан 2003 жылға дейін Қарағанды облысы бойынша
Салық салудың ролін бюджетке түсетін қаржылық жазалау шараларының саласы
Салықтардың фискалды ролін сондай-ақ, бюджетте бекітілген салықтардың жалпы сомасының
6 Кесте
Қарағанды облысы бойынша бюджетке 2001-2002 жылдардағы салықтардың түсуі (млн.
Көрсет- кіштер 2001 жыл 2002 жыл 2003 жыл
01.01.19 2001ж болжау Фактілі түскен дер % 01.01. 2002ж
Барлық салықтан 17096,9 11569,1 67,7 218570,2 20927,9 95 41706,2
Заңды тұлғадан алынатын табыс салығы 5231 5282,7 101 4248,9
Жеке
тұлғадан алынатын табыс салығы 6004,3 3012,9 50,2 3284,4 3142,6
Мүлікке салына-тын салық 2317,1 2175 93,9 1966,3 1645,1
Жер салығы 681,2 423,6 62,2
Көліктік салық 513,8 279,6 54,4
ҚҚС 1797 - - 2972
Акциздер 552,5 395,3 71,5 429,1
Әлеумет-тік салық - - - 8158,9
*Қарағанды облысы бойынша салықтық комитеттіц мәліметтері.
6 кестенің мәліметтерінің талдауы
Мүндай болжау мәліметінің қайта орындалуы Қарағанды облысы бойынша жалпы
7 Кесте
Қарағанды облысы бойынша бюджеттегі табыстардың 2001- 2002 жылдардағы салықтардың
2001 жыл 2002 жыл 2003 жыл
сомма % сомма % сомма %
Барлық салықтар 14934,6 100 23674, 4
Заңды тұлғадан алынатын
Жеке тұлғадан алынатын
Импорт бойынша ҚҚС - - 3114,2
Акциз 395,3 2,6 343,4 1,5
Жер салығы 423,6 2,8 309,1
Мүлік салығы 2175,1 14,6 1645,1
Көлік салығы 376,6 2,5 414,6
Әлеуметтік салық - - 8475,7
Басқа да салықтар
3268,36 21,9 2780,3 11,7 7354,8
*Қарағанды облысы бойынша салықтық комитеттің мәліметтері.
1 кестедегі мәліметтерге сәйкес
Мағынасы жағынан екінші табысты салықтардың көзі ретінде әлеуметтік салық
8 кестеде келтірілген ҚР мемлекеттік бюджетіндегі жеке тұлғалардың табысына
8 кесте
ҚР бюджетіне 2001-2003 ж.ж. жеке тұлғалардың табысына салынатын салықтар
2001 ж 2002 ж 2003 ж
болжау факт
болжау факт % болжау факт %
Жеке тұлғалардан
алынатын жеке
табысқа
салынатын
салық, барлығы, оның ішінде 33546 30931 92 45712
Төлем көзінен 32700 29332
алынатын табысқа
салынатын салық
Кәсіпкерлерден 846 1599 189 2850
алынатын табысқа
салынатын салық
* ҚР мемлекеттік табыстар
8 кестеден жеке тұлғалардың табысына салынатын салықтар бойынша болжамдық
Қазіргі экономиканың дамуының уақытындағы болжамның дерлік 2 есе қайта
Қарағанды облысы бойынша жеке тұлғалардан алынатын табысқа салынатын салықтың
9 кесте
Қарағанды облысы бойынша 2001-2003 жж. жеке тұлғалардың табысынан алынатын
2001 ж. 2002 ж. 2003 ж.
болжау факт % болжау факт
Табысқа салынатын салық
барлығы 6004 3031 50 3284,4 3142,6 96 4036,7 4356,7
Төлем көзінен
алынатын
табысқа
салынатын салық 5624 2660 47 2896 2767,4 95
380 353 93 388,4 375,2
* Қарағанды облысы бойынша Салықтық комитетінің мәліметтері
9 кестенің талдауы Қарағанды облысы бойынша бюджеттің табыстарында 2001жылдан
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Экономикалық жағдайдың жалпы жақсаруы салықтардың түсімдерінің
Әр мемлекетте әрқашан да екі альтернативті, яғни бюджеттік пен
Бұл, бірінші жағдайда - халықтың қазынаға жоғары салықтарды төлету,
Әр жағдайда бұл таңдаудың мәселесін шешу негізінен халықтың әлеуметтік
Алайда, жалпы тенденцияның шектеуінде әртүрлі мемлекеттер әр түрліше өзінің
Біріншілердің ішінде, бай елдер, олардың салықтық алып тастаулары орта
Орта жандық табыстарының деңгейі бойынша соңғы орынды алатын елдерде
Алайда, белгілі болғандай, мемлекеттің бюджеті арқылы қайта таратудың мүмкін
Салық салу мәселелері әрқашанда экономистер, философтар, әр түрлі дәуірлердің
Д.С.Миль алғаш рет ғалым классиктерінің арасында салықтың бірегей емес,
Онымен қоса, қазынаның табыстарында негізгі орынды тікелей салықтарға (рента
XX ғ. 70 - 80 ж.ж. батыс елдерде ұсыныс
2002 ж. салықтық кодекс жүзеге асырылуда, онда салықтар мен
Берілген қатынаста анықталған қызығушылықты Англияның ішкі табыстарының Департаментінің халықаралық
Жаңа салықтық кодекспен алғаш біздің заң шығарушымен лизингтік операциялар
Кім кіші бизнес сферасында істейтіндер үшін салынатын салықтардың жеңілдетілген
Кіші бизнесті ынталандыруға, жұмыссыздықты қысқартуға бағытталған новациялар болып сәйкес
Жеке табысқа салынатын салықтың ставкасы бойынша табыстың орта деңгейіне
Көбісінде сұрақтар туады: Қазақстанға Ресейдің мысалы бойынша жүруге не
Ойлағандай, біз сонша жағымды бірінші көзқараста қадам жүре алмаймыз,
Бүкіл елдің қарқынында бұл көбею салық төлеушілердің аздаған бай
Салық төлеушілердің құқықтары кішкене кеңейтілген. Олардың арасында - іс
Салық төлеушілер салықтық есеп беруді таңдауы бойынша беруге құқылы:
Жаңа кодекстің оның авторының күмәнсіз айырықшасы болып елеулі мөлшерде
Алайда, осы барлық шұғыл маңызды оның қасиеттеріне қарамастан, біздің
Нақтылай айтсақ: 30%-ға дейін - жеке табыспен, 21%-әлеуметтік салықпен,
Тағы бір мәселе бар. Ғылыми әдебиеттерде жиі салықтық жеңілдіктерді
Жоғарыда айтылғанды назарға ала отырып Қазақстан Республикасының салықтық саясатын
1) өндірістің бірқатар кілтті параметрлері бойынша
2) отын-энергетикалық ресурстардың ішкі
Міндетті түрде елдің болашақ экономикасын құруға хабардар ынталандырушы факторлар
Ұқыпты қарастырылған және жақсы ұйымдастырылған кең масштабты саясатты, шын
Сол арада, сөзсіз, отандық өндірушілерді сенімді тарифтік қоғаумен қамтамасыз
а) дамуы болашақты, бірақ қазіргі кезеңде қалыптасу сатысында тұрғандар;
б) ұлттық қауіпсіздік тарапынан өмірлік маңызды, сонымен қоса
в) дамуы болашақсыз,
Жасырын емес, бәрін жөнге салатын заң шығарушы жоқ болды
Табыстарды жасыру және салық төлеуден ауытқу тұрақты экономикалық күрес
Белгілі болғандай, Қазақстанда қабылданған салықтық саясат негізінде елде салық
- салық салудың артылған деңгейі (Батыста бұл тауар мен
- салық төлеушілерге жоғары қосымша шығындар (мысалы, салықтық
- әр фактілі және потенциалды салық төлеушіге
Біздің көзқарасымызша, елдегі салықтық саясатты батыстың салықтық жүйесін тікелей
Оның үстіне, бұл үшін біздің елде әзірге қажетті жағдайлар
Егер Қазақстан Республикасының мақсаттарына ұқсас салықтық саясаттың қызығушылығын айқындайтын
Азаматтарға салық салу сферасында жеке табысқа салынатын салықтың есептелуі
Елде экономикалық жағдайды жақсартумен заңды және жеке тұлғаларға салықтық
- жеке табысқа салынатын салқтың максималды ставкасын
- кіші бизнес субъектілерінің салық салудың оңайтылған жағдайда оң
Ғылыми әдебиеттердегі орын алған көптеген ұсыныстар
ҚОРЫТЫНДЫ
Дипломдық жұмыстың тақырыбын зерттеу нәтижесінде біз қорытындылар мен ұсыныстарға
- Жоғары дамыған нарықтық
1) өзінің қызметтері мен міндеттерін орындау үшін мемлекетті қажет
2) жалпы елдің шаруашылығын реттеу үшін жағдайларды жасау;
3) нарықтық қатынастардың процессінде
- Халықаралық тәжірибеде салықтық саясаттың үш тұрпатын бөледі. Бірінші
Екінші тұрпат - орынды салықтар саясаты. Ол кәсіпкерліктің дамуын
Үшінші тұрпат - салық салудың тым жоғары деңгейін қарастыратын
Салықтық саясат болашаққа есеп айырысумен өткізілетін, бұл салықтық стратегия,
1) экономикалық-экономикалық өсуді қамтамасыз
2) әлеуметтік-пайданың өсімін ынталандыруды және халықтың
3) қазыналық - мемлекеттің табыстарын көбейту;
4) халықаралық- басқа елдермен экономикалық байланыстарды күшейту, төлем балансы
Салықтық саясат өмірге мемлекеттің салықтық жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының салықтық жүйесінің негізі 1991ж. СССР салықтық сүрақтар
1995 жылдың басында біздің салықтық жүйе соншалықты қиын, басқаруға
2002 ж. 1 қаңтарынан ҚР территориясында Салықтық Кодекс іс
Салықтың тікелей және жанама болып бөлінуі, бір жағынан табысқа,
Талдау үшін АҚШ, Ресей және Қазақстан сияқты елдердің көрсеткіштерімен
Мемлекеттің салықтық жүйесінің негізінің құрылуында салықтык саясаттың пайда болуы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. .Кодекс РК «О налогах и других обязательных платежах
214 с.
2. .Бродский Г. М., Худяков А. И. «Теория налогообложения»,
3. .Булатов А. «Налоговые
4. Глухов В.В., Дольдэ И.В. «Налоги: теория и практика»,
5. Горский И.В. «Налоговая политика и экономический рост», М:
6. Дарибекова А. С.
7. Евстигнеева Е.Н. «Налоги, налогообложение и налоговое законодательство», учебное
8. .Журавлев В.В. и другие «Государственный бюджет», конспект лекций,
9. .Князев В.Г., Черник Д.Г. «Налоговые системы зарубежных государств»,
10. Кочетков А.И. «Анализ налоговых ошибок», М: Дело и
11.Лаптев И.И., Кузнецов Л.Д. «Налоговая политика и интересы общества»,
12. Луппиан М.Н. и другие «Налоговая система», конспект лекций,
13.Маневич В., Сигиневич А. «Актуальные проблемы налоговой реформы», ИД:
14.Миляков И.В. «Налоги и налогообложение», курс лекций, М: ИНФРА-М,
15.Наурызбаев Л.Е.,
16.Русакова И.Г. и другие «Налоги и налогообложение», учебное пособие
17.Сейдахметова Р.Ф. «Налоги в Казахстане», учебное пособие, Алматы, 2002г.-160с.
18.Сборник по разъяснению основных положений кодекса РК «О налогах
19.Сутырин С.Ф., Погорельский А.И. «Налоги и налоговое планирование в
20.Улыбышева Е.Н. «Гармонизация в налоговой сфере
21.Худяков А.И. «Налоговое право РК», учебник, общая часть, ИД:
22.Худяков А.И. «Налоговые правонарушения», Алматы: Баспа- 1997 -288с.
23.Черник Д.Г. «Налоговая реформа на рубеже веков», М: Международный
24.Черник Д.Г. и другие «Основы налоговой системы», учебное пособие
25.Юткина Т.Ф. «Налоги и налогообложение», учебңик, М: ИНФРА-М-1999 -429с.
26.Аль-фари. Журнал. 2003. №1.
27.№4. «Серия экономическая». Вестник-Хабаршы. 2003 г.
6