ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТI
Экономика және бизнес факультетi
Экономикалық теория кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:Инфляция:себептерi, зардаптары
Жетекші: Даулиева Ғ. Р.
Орындаған: Калибеков Ж. А.
1 курс. Э3К2
Алматы-2004
Жоспар
КІРІСПЕ 3
1 Инфляция, оның пайда болу себептері, өлшемі
1.1. Инфляцияның экономикалық мәні және пайда болу себептері
1.2 Инфляцияны өлшеу және түрлері 9
1.3 Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары 13
2. Инфляцияның тежеу шаралары мен әдістері және инфляцияға
2.1 Инфляцияны тежеу шаралары мен әдістері және қарсы
2.2. Қазақстан Республикасында инфляция көрінісі 23
2.3. Қазақстан Республикасында инфляцияға қарсы
Қорытынды 27
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 28
КІРІСПЕ
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін АҚШ-та және басқа өнеркәсібі
Біз тұрақты инфляцияның пайда болу себебін, оның шығысын
Біздің елімізде ресми ғылымдар мен насихаттаумен социализм кезеңінде
Қазір инфляция үйреншікті болып, оның масштабы өсуде. Бірақ
1 Инфляция, оның пайда болу себептері, өлшемі
1.1. Инфляцияның экономикалық мәні және пайда болу себептері
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде.
Инфляция сұраныс пен ұсыныс баланссыздығын, бағаның өсуінде көрінетін
Инфляцияның мазмұнын әр автор әр түрлі жазып жүр.
Бұл анықтаманың басты кемшілігі, айналымдағы ақша белгілерінің
1999 жылы, Алматыда шыққан «Толық экономикалық орысша-қазақша сөздікте»
Мұндай анықтамадан байқайтынымыз, ең басты мәселе табыстың өсуінде
Инфляцияның пайда болу себептері
Бағаның өсуі және ақшаның шамадан көп шығуы бұл
- қағаз ақша эмиссиясына мемлекеттік монополия, сыртқы сауда
- жалақының деңгейіне және мөлшеріне кәсіподақтардың монополиясы;
- жеке шығындар мен белгілі бір бағаларға ірі
Осы үш себептер бір-бірімен байланысты және әрқайсысы баланстарды
Нарықтық экономикаға тән көптеген басқа көріністер сияқты инфляция
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде жылжымалы инфляция экономикалық өсудің
XX ғасыр ортасындағы өнеркәсібі дамыған елдерге инфляциялық тенденция
Кәсіпкердің бағаны көтеру арқылы табыстың артынан қууы
Экономикалық дамудың жаңа кезеңге өтуі баға қозғалысының бағытын
Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында барлық нарықтық экономика елдерінде
1970 жылдары инфляцияның өсуінің негізгі факторы өнеркәсіптің өсу
Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен
Конъюктураның циклдық толқуынан болатын бағаның өсуін, инфляцияға
Сонымен, баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз?
Біріншіден, мемлекеттік шығыстар мен кірістердің тепе-теңдігінің
Екіншіден, осындай жолмен, әдіспен инвестицияны қаржыландыру жүргізілген
Үшіншіден, баға деңгейінің жалпы өсуі қазіргі рыноктық
Төртіншіден, елдің экономикасының ашық болуы оның
Бесіншіден, инфляция өзіне-өзі дем беретін сипат алады,
1.2 Инфляцияны өлшеу және түрлері
Инфляцияның бар болуы немесе болмауының ең көрнекті көрсеткіштерінің
Индекстер – бағалардың уақыт ішіндегі арақатынастарын анықтайтын өзгермелі
Ең маңызды деген 25 азық-түлік тауарлардың баға көрсеткіші
Тұтыну бағаларының индексін есептеуде келесі формула қолданылады:
ТБИ = Ағымдағы жылдағы тұтыну қоржынының бағасы/ Базалық
Тұтыну бағаларының индексінің үш сандық мәні болуы мүмкін:
Баға индексі 100% -қа тең болады, яғни баға
Баға индексі 100%-тен жоғары, мысалы 140% -ке тең.
Баға индексі 100 %- тен төмен, айталық 80%-
Қазақстанда ТБИ 1991 ж. белгіленді. Тұтыну қоржынына біздің
Тәжірибеде көбінесе жалпы ұлттық өнім индексі, тұтыну бағалар
Дүниежүзілік тәжірибе инфляцияны мына шартты түрлерге бөледі:
экономикадағы қамтитын аумағына байланысты-жергілікті және әлемдік инфляция;
жүру қарқынына байланысты – біркелкі ( баға үнемі
даму қарқынына байланысты – жылжымалы инфляция – онда
әсер ететін факторлар бойынша – сұраныс инфляциясы және
Сұраныс инфляциясы ақшалы факторларға байланысты туындайды, яғни айналыстағы
Ақша массасының «көтерілуі» себептерінің ең негізгісі - әскери
Сөйтіп, сұраныс инфляциясы кезінде шектелуі ұсыныспен салыстырғанда айналыста
Шығын инфляциясы өндіріс шығынының көбеюіне байланысты әсіресе еңбек
Тауар бағасының өсуі халықтың табысын төмендетіп, жалақыны қайта
Шығын инфляциясы өнімнің әрбір өлшемінің шығыны
Шығын инфляциясы мен сұраныс инфляциясы бірімен-бірі
Өнеркәсібі дамыған елдерде жылжымалы инфляция тән, яғни жылдан
Бірінші топтағы елдерге Латын Америкасының дамушы
Екінші топқа Колумбия, Эквадор, Венесуэла, Бирма, Иран,
Үшінші топқа жататын елдер – Сингапур, Малайзия, Оңтүстік
Төртінші топқа дамушы мемлекеттер әлеміне теңгерілген бұрынғы социалистік
Бұл мемлекеттер өндірістің өсуі мен ішкі нарықтың аз
Сонымен дамушы елдерге тән қарқынды және ұшқыр инфляциялардың
1.3 Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары
Инфляцияның зардаптары күрделі және көп түрлі болып
Инфляцияның әлеуметтік зардаптары да бар, ол ұлттық табысты
Кейбір экономистер инфляцияның онша жоғары емес деңгейі экономикалық
Ақша табысының құнсыздануы
Инфляция барлық ақша табыстарының нақты төмендеуіне алып келеді.
Табыс пен байлықтың қайта бөлінуі
Инфляция табыс пен байлықты қайта бөледі. Осылай несие
Бағалар бір-біріне күтпеген уақытта, тез және баланссыз өсетін
Инфляция жылжымайтын мүлік құнын жоғарылатады. Сондықтан иеліктерінде жылжымайтын
Ақша қаражаттарының пайдаланылуы
Инфляция кезінде нарықта сұранысқа ие болған тауарлы заттық
Ұзақ мерзімді мақсаттарға мүдденің әлсіреуі
Инфляцияда ұзақ мерзімді инвестиция жасау ешкімге пайдалы емес,
Инвестиция мерзімі ұзақ болған сайын құнсыздану көп болады.
87+151,5+33,3=271,8 мың теңге. Байқағанымыздай бұл жоба инфляцияны есептесек
Жиналған ақшаның құнсыздануы
Инфляция сонымен қатар фирманың амортизациялық қорының құнсыздануына әкеледі,
Ақша қаражаттарын жасырын конфискациялау және нақты пайыздың төмендеуі
Инфляция салық арқылы халық пен кәсіпорындардың қаржыларын жасырын
Ұлттық шаруашылықты басқарудың нашарлауының бірі-инфляцияның тұрақсыздығы және өзгермелілігі.
Біз инфляцияның үй тұрмысына, фирмалар мен мемлекетке тигізетін
Осындай жағдайда қалыпты экономикалық қатынас бұзылады. Кәсіпкерлер тауарларына
2. Инфляцияның тежеу шаралары мен әдістері және инфляцияға
2.1 Инфляцияны тежеу шаралары мен әдістері және қарсы
Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық зардаптары төмендегі жағдайлардан: тауарлар бағасының өсуінен;
Инфляцияның зардаптарын жойып, ақша айналысын тұрақтандырудың негізгі әдістері-ақша
Тарихта ақша реформасын жүргізудің екі формасы бар:
бірінші, жаңа ақша жүйесін құру – ол алғашқыда
екінші, ақша жүйесінің кейбір элементтерін өзгерту, яғни жаңа
Соғыс және революциядан кейінгі жылдары көртеген мемлекеттер ақша
Нуллификация – ол құнсызданған ақшаны жойып, орнына жаңа
Реставрация – ол ақша өлшемінің бұрынғы алтын құрамын
Девальвация – ақша өлшемінің алтын құрамын төмендету. Ол
Деноминация – ол «нольдерді сызу» әдісі, яғни баға
Қорыта айтқанда, инфляциямен күрес әдістері-мемлекеттің экономиканы реттеудегі жүргізетін
Инфляцияға қарсы саясат
Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары оған
Инфляцияға қарсы саясатты талдауда оның екі бағытын
Экономиканың құлдырауы кезінде сұранысты ұлғайту үшін арнайы
Екінші бағыттың авторлары экономикада пайда болған кемшіліктерді
Бақылаудан шыққан инфляцияны ауыздықтау үшін біраз елдердің үкіметтері
АҚШ-тың тәжірибесі табыс саясатын жоққа шығарды. Мұнда 1971-1974
Инфляциямен күресудің «ымыралы» теориясы
Тәжірибеде инфляциямен белсенді күресудің стратегиясында инфляцияның ымыралы теориясы
Инфляция жұмыспен қамтуға айтарлықтай әсер етеді. 1958 жылы
А.Филлипс есебінің теориялық негізін экономист Р.Липси жасады. Бұдан
Абцисса өсінде жұмыссыздық деңгейі, ординат өсінде тауар бағаларының
Экономикалық реттеу тәжірибесі көрсеткендей, Филлипстің қисық сызығы
Бұлардың ішіндегі жиынтық сұранысты ынталандыру мәселесін
Мұндай өзара тәуелділікке 60-жылдары американ экономисі М.Фридмен ерекше
Филлипстің қисық сызығын экономикалық талдау үшін тек қарқыны
Мұның орнына жұмыссыздықтың табиғи деңгейі деген теория шықты.
Бұл теорияның мәні мынада: қарқыны баяу, орта, яғни
2.2. Қазақстан Республикасында инфляция көрінісі
Жалпы экономикадағы инфляция деңгейін
Инфляцияның Қазақстандағы ең төменгі
2002 жылдың бірінші жартысында Алматы қаласы бойынша инфляцияның
Қала тұтыну рыногында ү.ж. бірінші жартысында, әсіресе екінші
Азық-түлік тауарлары бағасы 2002 жылдың екінші тоқсанында айрықша
Көбінесе, отандық өнімдер шығарушылардың тамақ өнімдерінің бағасы ү.ж.
Ұн - 45,8% (сонымен бірге маусым айында –27,9%),
Азық-түлік емес тауарлар бағасы жарты жылда, орташа алғанда
Тауарлардың негізгі топтарында жағдай бірдей емес: азық-түлік емес
Халыққа көрсетілетін ақылы қызметтердің бағалары мен тарифтері жылдың
Білім беру саласындағы индекстің жоғарылауы мектепке дейінгі мекемелерде
2.3. Қазақстан Республикасында инфляцияға қарсы
Қазақстанда антиинфляциялық саясаттын Қазақстан
Проценттік саясат – ақша – несие
Проценттік саясаттың негізгі мақсаты: проценттік
Минимальды резервті талаптар – банктер
Ашық нарықтағы операция – ұлттық
Қазақстанда 1992 жылдан бастап
Кейінірек, Үкімет пен Ұлттық банкінің
Ақшаның айналымдағы саны азайса
Антиинфляциялық саясаттың маңызды элементтерінің
Қорытынды
Қазіргі кезде қоғамның, ақпарат құралдарының, барлық адамдардың
Инфляция, бұл-өмір сүрудің қымбаттауын емес, инфляцияның мәні-ақшаның сатып
Инфляция кезінде баға мен жалақы қозғалысы бірдей қарқын
Инфляция біреулерге пайда, біреулерге шығын әкеледі, себебі адамдар
Инфляция жағдайынан құтылудың басты жолы – қоғамдық өндірістің
Инфляцияны тоқтатудың бірден-бір әділ және тиімді жолы –
Инфляцияның деңгейі мен екпіні арқылы мемлекеттік экономикалық жағдайы,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Әубәкіров Я.Ә. Экономикс.Оқу құралы. Алматы: Экономика, 1995.
Гордиевич Т.И. Инфляционные процессы в переходной экономике: Генезис
Саниев М.С. Ақша, Несие, Банктер. Оқу құралы-Алматы: Алматы
Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер Оқулық-Алматы: Экономика, 2001.
Селищев А. С. Макроэкономика. - Москва: Питер, 2001.
Сембиева Л.М. Социальные аспекты инфля-ции:/ КазГНУ им. Аль-Фараби.-Алматы,
Стоянова Е.С. Финансовый менеджмент в условиях инфляции.-Москва: Перспектива,
Көшенова Б.А. Ақша.Несие.Банктер.Валюта қатынастары. Оқу құралы/-Алматы: Экономика, 2000.
Казахстанская правда-27.02.2001. 2000-жылдың көрсеткіші.
Экономикалық теория негіздері. Оқулық.-Алматы, «Санат», 1998.
Экономикалық теория. Оқулық. Алматы. Қазақ Университеті.2000.
2
ТБИ = Ағымдағы жылдағы тұтыну қоржынының бағасы Базалық