Казақстан Республикасынын ғылым және білім Министірлігі.
Тақырыбы: «Бәсеке күрес - нарықтық экономика механизімінің басты
Орындаған:
Тексерген:
Мазмұны
Кіріспе
1- бөлім. Бәсеке күресі және оның
1.1. Бәсеке күресіне жалпы сипаттама
1.2. Сұраныс пен ұсыныс бәсекенің элементтері
1.3. Бәсеке туралы ғалымдардың тұжырымдамалары
2- бөлім. Бәсеке күресінің түрлері
2.1. Жетілген бәсеке күресіне сипаттама
2.2. Жетілмеген бәсеке күресіне сипаттама
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 23
Кіріспе.
Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылған өнімнің сапасына басқалай
Өз кезегінде бәсекеге жарамдылық екі көрсеткішке байланысты
Қазіргі заман талабы, жоғары сапалы тауарды шығару негізгі
Бұл мәселе бүгіңгі қүнде өте маңызды, сондықтан мен
«Тек бәсеке – қүрес бола отырып, тауар өнімінің
Нарықтық қатынастардың мән-мағынасын байқататын ұғымдардың бірі-
бәсеке болып табылады. Жалпы алып қарағанда бәсекені өндірушілердің
бір-бірімен нарықтағы тауар ұсынымы мен бағаны белгілеу жайлы
қатынасы ретінде анықтауға болады. Бұл өндірушілер арасындағы бәсеке,
тұтынушылар арасындағы бәсекені, нарықтағы бағаны, сұраным көлемін қалыптастыру
Бәсекелесу-деген сөздің өзі эканомикалық пайданы бөлу және тұтынушының
Тұтынушы қаласа да, қаламаса да монплистің өнімін пайдаланып,
Жалпы курстық жұмыстың мақсаты: нарықтағы сұраныс пен ұсынысты,
Курстық жұмысымның актуальдығы – Қазақстан Республикасындағы бәсеке қүресін
1-бөлім. Бәсеке күресі және оның экономикалық мазмұны.
1.1 Бәсеке күресіне жалпы сипаттама.
Бәсеке - өндірушілерді ресурстарды мейлінше аз мөлшерде пайдалана
Бәсеке - (лат. сoncurred-қақтығысу) -бұл рыноктық экономиканың қатысушыларының
Рыноктың мәнді белгілерінің бірі – бәсеке болып
Бәсеке мақсаты - өндіріс факторлары мен тауарларды таратуға
Нарықтық жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің ерекшелігінің
Өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруына мүмкіндік беретін
Сонымен, тауарға бәсекенің жарамдылығын, оның сапалық және құндық
1.2 Сұраныс пен ұсыныс бәсекенің элементтері.
Бұл маңызды көрсеткішті анықтаудың бірнеше тәсілдері
Бірінші тәсіл: техникаға бәсекенің жарамдылығын анықтайтын белгісі –
Екінші тәсіл: тауардың бәсекелестік жарамдылығын анықтағанда бұл тәсіл
Үшінші тәсіл: бұл тәсіл техникалық денгейі және сату
КК = ККэ ККт ККс
КК – тауар денгейінің кешенді көрсеткіші;
ККэ - эстетико- эргономикалық деңгейінің кешенді
ККт - техникалық деңгейдің кешенді көрсеткіші;
ККс - көрсеткіш кешенінің сенімділігі.
Төртінші тәсіл: бұл тәсілде - бәсекеге жарамдылықтың деңгейі
Қорыта айтканда, біздің Республикада өткізіліп жатқан нарыққа көшу
Бәсеке –күрестін орны рынокта болып табылады. Рыноктың жұмыс
Сұраным деп - адамдардың әртүрлі тауарларды тұтынушылығын,
Жеке сұраным- жекелеген сатып алушылардың не ана, не
Нарықтық сүраным – жеке сатып алушылардың қосындысының сұранымдары
Жиындық немесе ризалықпен қабылдау сұранымы ұлттық деңгейде қалыптасады
Тауардың салыстырмалы бағасы жоғары болған сайын ,
Енді біз «ұсыныс» деген ұғымды қарап көреміз. Ұсыным,
Әрбір сәтте өз тауарларын рынокқа ұсынушы өндірушілердің жағдайлары
Ұсынымның оралымдылығына мынадай факторлар ықпал етеді:
-уақытша фактор өндірушінің баға өзгерісіне көңіл аудару мүмкіндігін
- Өндірістік кезеңнең ұзақтылығы. Өндірістік цикл неғүрлым ұзарған
Сұраным мен ұсынымдардың қалыптасу заңдылығын зерттеп барып, нарықтық
Тепе-тендіктің бағасы рыноктың бәсекелестік жағдайында орнығады. Алайда бәсекелестіктің
Сұраным жағына да, ұсыным жағына да шығатын экономикалық
1.3 Бәсеке туралы ғалымдардың тұжырымдамалары.
XX ғасырдың басында еркін бәсеке экономикасының монополистікке айналуы
1933 жылы Антарктика жағалауының бір жағында Э. Чемберлин,
Біріншіден: Э. Чемберлин теориясы бойынша нақты емес жасанды,
Екіншіден: ол енгізген «монополистік бәсеке»- деген түсінік таза
рыноктық құрылыс кезінде сатушылар саны көп;
фирма жұмысына бәсекелес фирмалардың тиімді жұмысы әсер етпейді;
сатып алушылар түрлігі сауда маркісіне байланысты және нақты
дифференцияланған өнім, яғни жақын субститут марқалы өнімдер, кез
Үшіншіден: егер бұрын классиктер және неоклассиктер экономикалық өндіріс
Өйткені, бір түрлі ерекше қасиеттері пайда болады, сатып
Төртіншіден: егер классиктер мен неоклассиктер монополияның таза
бәсекені ығыстыруына баға күресінің әлсіреуін көрсе, Э.Чемберлиннің
көзқарасы бойынша, бәсекелік күрес монополист- бәсекелестер арасында үнемі
Бесіншіден: Э. Чемберлиннің пайымдауы алғаш рет экономикалық либерализм
Э.Чемберлин сияқты Дж. Робинсон бастапқы міндет - өндірушілер
Жетілмеген бәсеке теориясы мазмүнды бөліктерінен белгілі болғанындай, монополияның
Біріншіден: Дж. Робинсонның сенімі бойынша, жетілген бәсеке тұсында
Екіншіден: Дж. Робинсонның көз қарасына сәйкес, монополия өнімінін
Үшіншіден: жетілмеген бәсеке бар монопольді рынокта Дж. Робинсон
Төртіншіден: өзінің теориялық зерттеуінің аяқтай келіп, Дж. Робинсон
Осындай және басқа да пайымдаулардан бастау алған өндірістің
«монополизацияланудың артықшылығын түсіндіруде оның өндіріс тиімділігін арттыратындығын
Өзінің зерттеу нәтижелерінің негізінде Дж. Робинсонның басқа
2-бөлім. Бәсеке күресінің түрлері.
2.1. Жетілген бәсеке күресіне сипаттама.
Нарықтық қатынастардың мен-мағынасын байқататын ұғымдардың бірі-бәсеке «латын сөзі
1-кесте
Бәсекенің
негізгі
сипаты.
Бәсеке сипаты бойынша нарықтық моделі.
Жетілген
(еркін және
таза бәсеке)
Жетілмеген (еркін емес)
бәсеке.
Таза
монополия.
Монополиялық
бәсеке. Олигоплиялық
бәсеке. Бір ғана
өндіруші.
Тауар өнді-
рушілердің
саны. Тауар өндірушілер-
дің көптігі. Тауар өндіру-
шілердың
көптігі.
Тауар өндіру-
шілер көп емес,
ірі тауар өнді-
рушілер бар.
Өнім
сипаты. Бір текті
өнім Әр текті өнім А)ірі фирмалар
біртекті тауар-
лар өндіреді.
Б)ірі фирмалар
дифференция-
ланған тауар-
лар өндіреді. Біртекті өнім,
өзін ауысты-
ратын ұқсас
өнімнің
болмауы.
Бір-бірімен
жолығатын
экономика
сапасы. Ауыл шаруа-
шылығында-
ғы:бидай,кө-
көніс,жеміс
жиде өндіру. Әр түрлі сауда:
киім, аяқ киім,
тағам өнімдері,
бензин, және
т.б. өнімдері.
Өнеркәсіп
а)алюмин,болат
балқыту, хими-
ялық
б)автоиобиль,
ауыл шаруашы-
лық тұрмыстық
проблемалар. Жергілікті қоғамдық қолдану кәс-
іпорындар:
телефон бай-
ланысы, эл-
ектро газ әке-
луші, т.б.
Тауар өнді-
рушілер ба-
ғасын бақылау. Ешқандай
жоқ. орташа орташа Шамалап болса да,мем-
лекет бақылайды.
Бәсекенің болмауы монополизмге алып барады. Сондықтан жеке кәсіпорын,
банк,мемлекет өздерінің құқықтарын өктем жүргізеді.
Нарық субьектілері көп болса, бәсеке күрес жақсы жүреді.Себебі
мен монополия бір-біріне кері ұғымдар.
Бағалық бәсеке тауарлар мен қызметтерді бәсекелестің бағасына қарағанда
Баға бәсекесі – бұл мынадай жолдармен таза табыс
Бағалы емес бәсеке техникалық артықшылықтардың арқасында жететін тауарлардың
Рыноктық қатынастардың қатысушыларының өзара қалай бәсекелесуіне байланысты жетілген
Бәсекелестік күрестің негізгі әдістері болып: баға және бағадан
ең жаңа технологияны қолданып, соның негізгі жаңа және
ұқсас тауарлар жасау;
сатып болғаннан кейінгі техникалық қызмет көрсету жақсарту;
өз тауарларында жарнамалау.
Бәсеке –рыноктық қатынастардың негізгі категориясы, әр түрлі формада
Баға – заттармен қызметтердің ақша түріндегі құны. Баға
Батыс сарапшыларының бағалауынша, бір тауар түрін сатушылар 4-5
болмаған жөн, ал 8-15 тен көп болса өте
саттықты бақыласа,онда нарық монополияландырылған болып табылады.
Бәсекенің классикалық түрін еркін, жетілген, бағалық деп баршаға
Классикалық бәсекенің негізгі орнына еркін емес, жетілмеген бағалық
Қазіргі нарықтар өнім түрлерімен ғана бөлініп қоймайды және
Тұрақты экономикалық өсу тұсында төмендегідей тенденциялар қалыптасуда:
- Дүниежүзілік сауда ұйымына
өнеркәсіп өнімдерімен шығу, бәсеке қабілетті салаларды құру.
- Эконмиканы шикізаттық бағыттан
- ТМД елдерінің бір
- Экономиканы көп ұлттық
- Индустриялдық – иновациялық
Жетілген бәсеке толық түрде болмайды. Оған тек жуық
Жетілген бәсекенің өмір сүруін көздейтін төмендегі жағдайлар да
- рынокта сатушылар мен сатып алушылардың көп болулары;
- рыноктағы бір сатып алушының сатып алған немесе
- өнім біртекті болып, бірде – бір сатып
- барлық сатушылармен сатып алушылар рыноктағы баға
- рынокқа ену секілді, одан шығуға да толық
Сатушылар көп болса бірде-бір өндіруші сол тауардң өндірілуі
Жетілген бәсеке тұтынушылар үшін қолайлы, себебі ресурстар тиімді
Сонымен, «бәсеке, егер оған кедергі келтірілмесе, ол
2.2 Жетілмеген бәсеке.
Жетілмеген бәсекемен салыстырғанда монополияның өте маңызды нәтижесі
Монополия – жеке өндіруші тауар рыногын бақылап және
Монополияның мақсаты – рынокта баға мен өндіріс көлемін
Картель – шығарылып отырған өнім мен өткізу рыногын
Синдикат - өнімді бірлесіп өткізуді ұйымдастыру мақсатымен бірігу.
Трест – монополияға енетін фирмалардың меншік, өндіріс және
Концерн – қаржы орталығы бір, бірақ жалпы технологиясы
Конгломерат – басты фирманың қызмет өрісімен өндірістік және
Монополияның пайда болуы бәсекені жетілмеген сипатты дамытады.
Жетілмеген бәсеке деп еркін бәсекенің шарттарының кем дегенде
Монополиялық бәсеке - кезінде рынокта сатушылар мен
Олигополиялық бәсеке - дегеніміз бірнеше фирма үстемдік
Олигополияға қарама – қайшы құбылыс болып олигопсония табылады.
Таза монополия:
-бір сатушы, таза немесе жетілген монополия – бір
- монополия өнімі таңғажайып, оның теңдесі жоқ. Сатып
- таза моноплист тауар мен игі қызметтердің бағаларына
Монополия – бұл мемлекеттердің, фирмалардың, ұйымдардың, сауда жасаушылардың
Кейбір жағдайда рынокта тек бір ғана сатып алушы
Монополияның рөлі экономикада екі жақты. Оның жақсы
Жаман жағы монополия рынокта үстемдік етеді және монопольды
Осыны ескере келе, мемлекет бәсекені қолдай отырып, монополизмге
Қорытынды.
Бәсекені талдай, зерттей келе мынадай ойға келдім: Бәсеке
Нарықтық экономиканы реттеу сферасындағы мемлекеттің негізгі мендеті –
Рыноктық экономиканың негізгі ерекшілігі болып еркін таңдау: өндіруші
Әдебиеттер тізімі:
1. Әубакіров А. Б.
2. БисенғазиевМ.Б,Хамитов А.Ш. «Кәсіпкерлік негіздері» Орал.БҚМУ 2001ж
3. Борисов.Е.Ф «Экономика теория» Москва-1999 ж.
4. Таймас.А «Экономика әлемдік класика 10 томдық» Экономикалық
және бизнес теориясы 2005ж
5. Сагадиев К «аналитический взгляд; Жаңару көшінде»
6. Даухарин «Маркетинг негіздері» Орал 2000 ж
7. Жүнісов Б.С. «Нарықтық экономика негіздері» Алматы-1999 ж
8. Қазамбаев А.М. «Баға және баға белгілеу» Орал-2001
9 Мамыров Н.Қ, Тілеужанов. М.Ә. «Макроэкономика» Алматы-2003 ж
10. Осипов Г.М. «Экономикалық теория негіздері» Алматы-2002 ж
11. Фишер С. «Экономика» Москва-1999 ж
12. Шеденов Ө.Қ. «Жалпы экономикалық теория» Ақтөбе-2004 ж
13. Тәуелсіздік Хабардарлық Біліктілік «Жаңа кәсіпорынды құру» Қостанай
2