Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университетінің
Курстық жұмыс
Пәні: Кәсіпорын экономикасы және өндірісті басқару
Тақырыбы: Кәсіпкерліктің Қазақстандағы түрлері
Орындаған: АТЖ-08-01 т.с.
Аділханов Қ.
Тексерген: Мендалиева А.
Ақтау – 2010 жыл.
Жоспар:
І Кіріспе........................................................................................3
I. Кәсіпкерлік теориясы.
1.1. Кәсіпкерліктің мәні және экономикалық негізі..................4
1.2. Кәсіпкерліктің түрлері.......................................................11
1.3. Кәсіпкерліктегі тәуекел және оның түрлері.....................17
II. Кәсіпкерлікті ұйымдастыру.
2.1. Жаңа кәсіпорынды ұйымдастыру....................................19
2.2. Кәсіпорынның техника-экономикалық дәлелділігін айқындау.......................................................................................23
2.3. Жаңа кәсіпорынды басқару және франчайзинг...............26
III. Кәсіпкерліктің Қазақстандағы түрлері.
3.1. Кәсіпкерлік ісінің Қазақстандағы қазіргі түрлері............28
3.2. Кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы қызметі.............30
3.3. Кәсіпорындар мен ұйымдардың өзара есептесу жағдайы........................................................................................32
Қорытынды.............................................................................35
Пайдаланылған әдебиеттер...................................................36
Кіріспе
Курстық жұмыстың тақырыбы «Кәсіпкерлікті ұйымдастыру және оның Қазақстан
Бірінші бөлімде, кәсіпкерліктің мәні, пайда болу тарихы, экономикалық
Екінші бөлімде, Жаңа кәсіпорынды ұйымдастыру, соған байланысты бизнес
Үшінші бөлімде, кәсіпорындардың Қазақстандағы түрлері, соның ішінде қазіргі
Бөлім 1. Кәсіпкерлік теориясы.
1.1. Кәсіпкерліктің мәні және экономикалық негізі
Кәсіпкерлік – адам қызметінің ерекше саласы және ол
«Кәсіпкерлік» терминін алғаш рет ағылшын экономисі Ричард
Экономикалық ғылымда кәсіпкерлік қабілеттілік деген ұғымда бар. Кәсіпкерлік
Кәсiпкерлiк екi мағынада пайдаланылады:
1) белгiлi бiр iстiң түрi;
2) сол iспен шұғылданатын нақтылы қоғамдық тап.
Кәсiпкерлiк дегенiмiз - белгiлi бiр iстi iстей бiлу.
«Кәсiпкерлiк» деген ұғым өмiрде экономикалық белсендiлiкке қолданылады. Антогонистiк
Экономикалық белсендiлiк - бұл барлық энергетикалық процесс тауар
Кәсiпкерлiк - ежелден келе жатқан адамдардың iскерлiк белсендiлiгi,
XYI ғасырдың ортасынан бастап акционерлiк капитал пайда болды,
Ресейде, Қазақстанда кәсiпкерлiк ерте заманнан келедi. Қазақстанның көшпелi
Кәсiпкерлiктiң субъектiсi - жеке адамдар, сонымен бiрге, заңды
Кәсiпкерлiктiң ерекшелiктерi:
- дербестiк және тәуелсiздiк;
- экономикалық ынталылық;
- шаруашылық тәуекел және жеке жауапкершiлiк;
- жаңашылдық.
Экономиканың негiзiн екi фундаменталды ақиқат құрайды және олар
Бiрiншi ақиқат: қоғамның материалдық қажеттiлiгi шексiз немесе тойымсыз.
Екiншi ақиқат: экономикалық ресурстар шектi немесе сирек. Экономикалық
1. Материалдық ресурстар - жер оның табиғи байлығы
2. Адамдар ресурсы - еңбек және кәсiпкерлiк қабiлеттiлiк.
1. Жер. «Жер» деген түсiнiкке барлық табиғи ресурстар
2. Капитал немесе «инвестициялық ресурстар» - барлық өндiрiлген
Тауарлар екiге бөлiнедi: 1. Инвестициялық тауарлар (капитал), олар
2. Тұтыну тауарлары қоғамның қажетiн тiкелей қанағаттандырады. Инвестициялық
3. Еңбек - бұл кең мағыналы термин. Экономистер
4. Кәсiпкерлiк қабiлеттiлiк - адамдардың ерекше талантты- лығы.
2. Кәсiпкер өндiрiс процесiнде барлық негiзгi шешiмдердi өз
3. Кәсiпкер - бұл жаңашыл, коммерциялық негiзде жаңа
4. Кәсiпкер - бұл тәуекелге баратын кiсi. Тәуекелге
Кәсiпкерлiк iстiң қозғаушы күшi - мол пайда табу.
Ресурстарға төлем. Жоғарыдағы көрсетiлген ресурстар, яғни өндiрiс
1. Материалдық ресурстар бергенi үшiн капиталға пайыз алады.
2. Жер, су бергенiне рента алады.
3. Жұмыс күшiн жалдағаны үшiн еңбек ақы алады.
4. Кәсiпкерлiк табысты пайда деп атайды, ол зиян
Экономикалық ғылым сирек ресурстарды тиiмдi пайдалану жөнiндегi ғылым
«Толық қамтылу» деген пайдалануға жарамды барлық ресурстарды iске
Шын мәнiнде, кәсiпкер өндiрiстiң негiзгi үш факторын iске
Социализм мен капитализмнiң экономикалық айырмашылығы: бiрiншiсiнде жұмыс күшiнiң
Қоғамның өндiрген таза пайдасын осылай бөлудi қамтамасыз ету
Қазақстанда қоғамдық меншiкке негiзделген экономиканың жеке меншiк экономикасына
Жаңа қоғамның негiзiн тұрақты, тиiмдi құру үшiн кәсiпкерлер
Аш - жалаңаш елде кәсiпкер де, халық та
1.2. Кәсіпкерліктің түрлері.
Атқаратын міндетіне қарай кәсіпкерліктің мынандай түрлері болады: өндірістік,
1. Кәсiпкерлiкпен айналысу үшiн қандай тауар өндiру, қандай
2. Одан кейiн маркетингтiк iспен шұғылдану: болашақ тұтынушылармен
3. Келесi кезең өндiрiс факторлары. а) Негiзгi өндiрiстiк
4. Алдағы уақытта шығындар дегенiмiз - бiрiншi кезеңдегi
5. Жұмыс күшiн кәсiпкер еңбек биржасы, немесе құлақтандыру
6. Қажеттi информация - реурстарды қосымша қосуға мүмкiндiктердi
7. Финанс қаржыларының керек мөлшерiн анықтау.
Жалпы ақшаның қажеттiк көлемiн мынандай формуламен шығаруға болады:
Аж = А1 + А2 + А3 +
Аж – жалпы керектi қаражаттар;
А1 - жалақы қоры;
А2 - айналым қоры;
А3 – құрал жабдықтар; (2.1)
А4 – басқа мекемелердiң атқарған жұмысына төлем т.б.
8. Бастапқы капитал: 1) жиналған қор;
2) несиеге ақша алу
9. Өндiрiстiк iстiң қорытындысы
Сатудан түскен түсімнен өндiрiстiк және коммерциялық шығындардың, яғни
Жалпы пайда = жалпы түсiм алу өндiрiс және
Ж пайда = Ж түсiм – толық шығын
Жалпы пайда бұл салық төлегенге дейiнгi пайда
10. Барлық салықтарды, айыптар мен баждарды, төлегеннен кейiн
11. Кәсiпкерлiктiң финанс жағдайын бағалау үшiн рентабельдiк деңгейiн
Рентабельдiк деңгей = таза пайда /шығындар+ төлемдер х
Венчурлік бизнес деген болады. Бұл инновациялық кәсiпкерлiк- тәуекелдiлiк
жоғарғы технологиялық өндiрiстерде қолданылады, онда тәуекелдiлiк, тиiмдiлiкке кепiлдiк
Коммерциялық кәсiпкерлiктiң iс өрiсi тауар биржалары, сауда мекемелерi.
бойынша төлемдi мерзiмдi уақыт өткеннен кейiн келiсiлген бағамен
Тауар биржалары мынандай қызмет атқарады:
- сауда - саттық келiсiм жасауға делдалдық қызмет
- тауар сатуды тәртiпке келтiредi, сауда операцияларын реттейдi;
- баға туралы, өндiрiс жағдайын, тағы басқа бағаға
Тауар биржасының айналымының көп бөлiгi нақты тауарлар сату
Коммерциялық кәсiпкерлiктiң негiзгi жұмысы тауарды сатып алу -
Коммерциялық кәсiпкерлiкпен шұғылданар алдында нарықты маркетингалық талдау жасау
Коммерциялық келiсiмдер бағдарламасы:
- сауда делдалдық жұмыс атқаруға жұмысшылар жалдау;
- ғимараттар, қоймалар, ұсақ саудаға үй сатып алу
- тауар сатып алу, сату;
- тауар сатып алуға керектi несиелердi ұйымдастыру, табу
- жоспарлауға керектi ақпараттарды табу, жасақтау;
- тұтынушыларға тауар сатып, ақшасын алу;
- финанс органдарына салық және басқа төлемдердi мерзiмiнде
Сауда фирмасындағы маркетинг жұмысы туралы модель – бағдарлама.
1. Маркетинг ақпаратын жинау және мәліметтер банкасын жасақтау.
2. Ішкі және сыртқы факторларды зерттеу
3. Тауардың өтімділігін және оның даму тенденцияларын зерттеу.
4. Ұсыныс пен сұранысқа ықпал ететін мәліметтер жинау
5. Тауардың сапасы бойынша қойылған талапқа сай тауарлар
6. Тауар жабдықтаушылармен іскер және тұрақты байланыстар жасау.
7. Сауда – технологиялық процестерді ұйымдастыру
8. жарнамалық қамту
9. Фирманың имиджін жасау. Қорытынды:
Маркетингалық басқару шешімдерін қабылдау.
Өзіңнің реалды мүмкіндігіңді бағалай білу, елестету
Тауар (қандай тауар) өндіру жөнінде шешім қабылдау
Өткізу және баға саясатын жасақтау
Тұтынушылардың қажетін қанағаттандыру
Тауармен жабдықтаудың транзиттік және қойма түрлерін ұйымдастыру
Тауардың тұрақты өндірілуін қамтамасыз ету
Сатылатын тауарларға назар аударту
Дүкендерге жеке сыртқы бейне беру
Сауда фирмасында маркетингалық жұмыстың бағдарлама – моделі.
Финанс кәсiпкерлiгiне негiзiнен коммерциялық банкiлер және қор биржалары
Қор биржалары - бағалы қағаздар нарығы. Ол капиталдың
Консультативтiк кәсiпкерлiк – бұл ой нарығының бiр бөлiгi.
Практикада бұл үш түрi де аралас болуы мүмкiн.
Кәсіпкерліктің түрлері
Өндірістік Коммерциялық Финанстық Консультациялық
Инновациялық
Сауда
Банк
Жалпы басқару
Ғылыми- техникалық
Сатып алу-сату
Сақтандыру Әкімшілік
Финанстық басқару Кадрларды басқару
Тауар өндіру
Сауда- делдалдық
Аудиторлық
Маркетинг
Қызмет көрсету
Тауар биржалары
Лизингалық Өндіріс
Информациялық технология
Тауарларды, қызметтерді өндірістік тұтыну Информациялық
Қор биржалары
Маманданған қызмет көрсету
1.3. Кәсіпкерліктегі тәуекел және оның түрлері.
Нарық жағдайында тәуекел кәсiпкерлiктiң шешушi элементi. Тәуекелдiң ерекшелiктерi
Нарық жағдайында тәуекелдiлiктi бәсеңдету үшiн бiрнеше әдiстер бар:
Тәуекелдiлiктiң бiрнеше түрi бар:
1) өндiрiстiк, 2) коммерциялық, 3) финанстық (кредит),
4) инвестициялық, 5)нарықтық. Осы түрлерге жеке тоқталалық.
1. Өндiрiстiк тәуекел. Бұл өнiмдi өндiрумен және оны
2. Коммерциялық тәуекел - бұл кәсiпкердiң сатып алған
3. Финанстық тәуекел. Бұл финанстық кәсiпкерлiк iсiнде кездеседi.
4. Инвестициялық тәуекел - бұл кәсiпорынның өзiнiң және
5. Нарықтық тәуекел - бұл ұлттық ақша бiрлiгiнiң
Бөлім 2. Кәсіпкерлікті ұйымдастыру.
2.1. Жаңа кәсіпорынды ұйымдастыру.
Жаңадан кәсіпорын құрудың бастапқы кезеңінде құрушылар құрамы анықталады,
кәсіпорынның жарғысы (уставы);
кәсіпорын құру және оның қызметі жөнінде келісім. Онда
директор мен тексеру комиссиясының төрағасын сайлаған қоғам мүшелерінің
банкте құралатын кәсіпорынның шоты ашылуы керек, оған уставтық
Мемлекеттік тіркеуден өту үшін жаңадан құрылатын кәсіпорын мыныандай
құрылтайшының немесе құрылтайшылардың тіркеу туралы арызы;
кәсіпорынның Жарғысы;
кәсіпорын құру туралы қаулы (құрылтайшылар жиналысының қаулысы);
кәсіпорынды құру және оның жұмысы туралы құрылтайшылар Шарты;
мемлекеттік пошлинаны төлегені туралы куәлік.
Жаңа кәсіпорын құру тәртібі.
Егер кәсіпорын акционерлік қоғам түрінде құрылатын болса, онда
Осыдан кейін құрылтайшылар конференциясы өтеді. Оның міндетіне мынандай
акционерлік қоғамды құру туралы (АҚ);
акционерлік қоғамның Жарғысын бекіту;
акцияға жазылып болғаннан кейін жарғылық қордың мөлшері жөнінде;
акционерлік қоғамның басшы органдарын сайлау және басқа мәселелер.
Құрылтайшылар конференциясы нәтижелі өтсе, АҚ тіркелуі керек, және
Жаңа ұйымдасқан кәсіпорын жөніндегі мәліметтер қамтылған тіркеу куәлігін,
Осы уақыттан бастап кәсіпорын өз бетімен заңды жұмыс
Егер кәсіпорын акционерлік қоғам ретінде құрылса, ол жағдайда
2.2. Кәсіпорынның техника – экономикалық дәләлділігін айқындау.
Техникалық – экономикалық дәлелділігін айқындау өндірістік қызметпен байланысты
1. Өндіріске жоспарланған тауар, өнім, қызметтерге сұранысты талдау.
2. Өндірістік көрсеткіштер .
3. Конструкциялық, технологиялық және басқа да керекті құжаттардың
4. Өндірістік бағдарлама.
5. Жеке өнімдер мен қызметтердің рентабелділігі.
6. Амортизациялық қайтарым мөлшері.
7. Финанстық көрсеткіштер.
8. Таза пайда.
9. Еңбек ақы төлеу қоры.
10. Әлеуметтік көрсеткіштер.
11. 1 адамға шаққандағы өнім өткізу мөлшері.
Бизнес-жоспардың мазмұны мен мақсаты.
Кәсіпорынның жұмысты бастап кетуі үшін бизнес-жоспар жасауы қажет.
1-ші бөлім. Кәсіпкерлік істің мақсаты мен міндеттері.
Басты мақсат пайда табу, қандай пайда түсетінін, оның
2-ші бөлім. Кәсіпорынның негізгі параметрлері және жоспар көрсеткіштері.
3-ші бөлім. Тұтынушыға ұсынылатын тауарға сипаттама. Тауарды тұтынушылар
4-ші бөлім. Нарықтың конъюктурасын талдау және бағалау. Бұл
Зерттеу, талдау, тәуекелді бағалау жұмыстары бір жағынан болжамға
5-ші бөлім. Іс-қимыл жоспары және ұйымдастыру шаралары. Іс-қимыл
6-шы бөлім. Ресурстық қамтамасыз ету – кәсіпкерлік істі
7-ші бөлім. Келісімнің тиімділігі – ең бірінші көрсеткіш
2.3. Жаңа кәсіпорынды басқару және Франчайзинг.
Басқарудың басты мақсаттары кәсіпкер өзін шаруашылық кеңістіктегі ортада
Егер кәсіпкер ұжымдық форманы талғаса, ол уақытта жауапкершілікті
Келесі қадам - өндіріс базасын жасақтау, арендаға ғимараттар
Басты этаптың бірі – бұл финанс қаражаттарын жинастыру
Кәсіпкерлік басқару жұмысының керек ететіні: 1) көңілді нарыққа
Соңғы уақытта кәсіпкерлікке жеңілдік жүйесі бар түрдің бірі
Бұл кәсіпкерлік формада келісімге байланысты, әдетте ірі фирма
Бөлім 3. Кәсіпкерліктің Қазақстандағы түрлері.
3.1. Кәсіпкерлік ісінің Қазақстандағы қазіргі түрлері.
Қазір Қазақстанда мынандай ұжымдық – праволық формалы кәсіпкерліктер
1. Шаруашылық серіктестік – толық серіктестік. Олардың мүшелері
2. Командиттік серіетестік. Барлық серіктестік мүшелері серіктестік атанған
3. Шектелген жауапкершілікті қоғамдар. Оның мүшелері қоғамның міндеттемелеріне
4. Қосымша жауапкершілігі бар қоғам міндеттемелеріне өздерінің заттарымен
5. Ашық және жабық акционерлік қоғам.
6. Өндірістік кооперативтер – ерікті түрде біріккен қоғамдар.
7. Унитарлы кәсіпорын – коммерциялық мекеме, меншіктік правосы
Кәсіпкерлік ісінің элементтері.
Бизнес мүмкін- дігін анықтау Бизнес-жоспарды жасақтау
1. Бизнес мүм- кіндігінің ұзақтығы Бизнесті сипаттау жоспардың
2. Бизнес мүм- кіндігінің іске асыру нарығы 1.
3. Бәсекелес- тікті талдау 2. Саланы талдау 3.
4. Бизнес мүмкіндігінің нарыққа кәсіп- орынға бағалылығы
4. Маркетинг жоспары 4. Керекті ресурстар мен жабдықтаушыларды
4. Жүйелі түрде талдау жүргізу
5. Бизнес мүм- кіндігіндегі тәуекел мен пайда 5.
6. Мүмкіндіктер- ді кәсіпкерлік біліммен, дағды- мен, тілекпен
8. Тиімділік есебі
3.2. Кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы қызметі.
2004 жылдың тамыз айындағы жедел мәліметтер облыстың 38
2003 жылға сәйкес кезеңімен салыстырғанда оң қаржы қорытындысы
2003-2004 жылдары кәсіпорындар мен ұйымдардың салық
салынуға дейінгі жинақ табысы (шығыны)
2004 жылы орта және ірі кәсіпорындардың қаржы қызметі.
млрд. теңге
1 тоқсанында 2004 ж. 2 тоқсанында 2004
Есеп берген кәсіпорындар саны
151
155
154
155
Салық салы- нуға дейінгі жиынтықты табыс
28,9
26,6
9,0
8,6
Дебиторлық қарыз 106,2 96,5 94,8 95,4
оның мерзімі өткені 15,4 15,4 16,2 16,3
Міндеттемелер бойынша қарыз
206,1
198,7
195,5
200,4
оның мерзімі өткені 25,2 25,9 28,2 28,3
3.3. Кәсіпорындар мен ұйымдардың өзара есептесу жағдайы.
2004 жылдың 1 қыркүйегінде міндеттеме бойынша қарыздар жиынтығы
Аймақтар бойынша 2004 жылдың 1 қыркүйектегі міндеттеме- лер
2004 ж. 1 қыркүйегіндегі міндеттемелері бар 64 өнеркәсіп
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жалақы бойынша мерзімі өткен берешегі
Міндеттеме бойынша қарыздар құрылымы.
млн. теңге
Міндетттеме бойынша жалпы қарыз Одан есеп бойынша
жеткізушілер және мердігерлермен
бюджет - пен банк несиелері бойынша еңбек ақы
Барлығы 200395,9 39402,7 15209,4 40134,8 2472,8
қорытындыға %-бен 100,0 19,7 7,6 20,0 1,2
одан
Өнеркәсіп -барлығы 161981,9 32571,3 12079,6 25515,7 1671,8
қорытындыға %-бен 100,0 20,1 7,5 15,8 1,0
барлық міндеттеме - лерге %-бен 80,8 82,7 79,4
2003-2004 кәсіпорындар мен ұйымдардың мерзімі өткен өзара төленбеген
кезең басына млрд. теңге
Аймақтар бойынша дебиторлық берешектің ең жоғарғы үлесі, басқа
1 тамыздағы жағдай бойынша міндеттеме бойынша берешек дебиторлықтан
Қорытынды.
Курстық жұмысты қорытындылай келе, кәсіпкерлік және оның Қазақстандағы
Сонымен, қорытындылай келе кәсіпкерлік – экономиканың негізгі буыны.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Н. Ә.Назарбаев Қазақстан-2030. Алматы: 1997.
2. Современная экономика. Учебник Ростов-на-Дону: 1998.
3. Экономикалық теория. Оқу құралы. Алматы: 1999.
4. Курс экономической теории.Под ред. Чепурина М.Н.
5. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. Алматы: 1998
6. Мақыш С.Б Ақша айналысы және несие. Оқу
7. Финансы. Денежные обращение.Под ред. Дробозиной Л.А.
8. Антонов А. Г. Денежное обращение, кредити банки.
9. Жуков С.Ф. Деньги, Кредит Банки. Москва: 2001.
10.Әубәкіров . Я. А. Экономикалық
11.Шеденов. О.Қ. Жалпы экономикалық теория.
12.Б. Жунісов.
13.Көшенова.Б.Ақша несие банктер валюта қатынастары.Алматы 2000 ж
14.Курс экономической теории. /Под
15.Н. Қ. Мамыров.М.Ә. Тілеужанова. Макроэкономика. Алматы
16.С.Б. Мақыш. Ақша айналысы және
17.Н.Қ. Мамыров. М.Ә. Тілеужанова . Макроэкономика.
18.Экономическая теория. /под. Ред. проф. А.И.
19.Экономическая теория. /под. Ред. проф.
20.Экономическая теория. М.А. Сажина, Г.Г.
21.Экономическая теория. /под. Ред. Н.И.
38
Құрылтайшылар құрамын анықтау және құрылтайшы- лық құжаттарды жасақтау.
Кәсіпорынды құру және жұмысы туралы құрылтайшы - лардың
Кәсіпорынның жарғысын бекіту және №1 хаттаманы жасақтау.
Банкте уақытша шот ашу
Кәсіпорынды тіркеу
Мемлекеттік реестерге тіркеу үшін кәсіпорын туралы мәліметтер беру.
Кәсіпорынға қатынасушылар- дың банкке өз- дерінің салым- дарын
Банкте тұрақты есеп айырысу шотын ашу
Аудандық салық инспекциясында кәсіпорынды тіркеу
Дөңгелек мөр мен мөртабан жасату
Дөңгелек мөр және мөртабан жасауға рұқ- сат алу