Жоспар
Кіріспе 2
1. Капиталдың алғашқы қорлануы және оның
2. Капитал: ұғым мәні және
3. Жеке ұдайы өндіріс: негізгі және
4. Пайданың экономикалық табиғаты: мәні,
Қолданылған әдебиеттер тізімі 12
Кіріспе
Бүгінде Қазақстанда болып жатқан өтпелі кезең
Оның алғашқы мағынасы феодолизмнен капитализмге өтудің
1) тікелей өндірушілердің (ең алдымен шаруалардың)
2) қоғамдық құралдар мен ақша капиталдарының
1. Капиталдың алғашқы қорлануы және оның
Қазіргі Қазақстанда өтіп жатқан экономикалық процестер
Бұл сұраққа жауап беру үшін тарихқа
Америкада бұл процестің басты бағыттары төмендегілер
- байырғы тұрғындарды - үндістерді меншіктен
- елеулі бөлігі Америкаға заң жүзінде
- негрлердің плантациялық құлдығы.
Алғашқы қорланудың екінші жағы - буржуазия
- өсімқорлық;
- байырғы тұрғындарды талау (Америкада үндістер,
- колониялық тауарлар саудасына монополия;
- Батыс Европа елдеріндегі бағалар революциясы;
- ұлттық кәсіпкерлікке қазынадан ірі ақшалай
Ресейде ақша капиталдарының қорлану процесі 1850
Олардың көздері әр түрлі болды:
- сауда операциялары;
- мануфактуралық өндіріс;
- шарап сатып алу жүйесі (аздаған
- теміржол тораптарының бүкіл тобын тудырған
Ізінше Ресейде Европадағыдай процестер жүріп жатты.
Сонда да, XX ғасырдың басында жалдамалы
Қазіргі Қазақстан директивті баға жасалу және
Ішкілер қатарына мемлекеттік меншікті төмендегідей әдістермен
- қаражаттарды ауыр және жеңіл өнеркәсіп
- қызмет және сауда аясында капиталды
- кәсіпорындар мен олардың иелеріне өндірген
- сыртқы сауданы еркін жіберу есебінен
- импорттан табыс алу;
- мемлекет тағайындаған кейбір ұйымдардың (мысалы,
- коррупция, рэкет, көлеңке экономика және
Сыртқы көздерге шетелден несиенің келуі жатады.
1. Радикалды реформаторлар - еркін, яғни
2. Қалыпты реформаторлар - реттелетін әлеуметтік
3. Конструктивтік оппозиция - меншік формалары
Жалпы Қазақстанның барлық аумағында баяу да
Бұның нәтижесі - материалдық өндірістің жаппай
Реформалар жылдары экономика құрылымы елеулі өзгерді:
Көптеген делдалдық кәсіпкерлік және кіші бөлшек
2. Капитал: ұғым мәні және
Әрбір экономикалық мектептерде капитал әр түрлі
- заттық немесе натуралдық концепция;
- ақшалай немесе монетарлық концепция;
- "адам капиталы" теориясы.
Натуралдық концепция тұрғысынан капитал - өндіріс
А.Смит капиталды заттардың қорланған запасы ретінде,
А.Маршалл теориясында - ол өндіріс алғышарттарын
П.Самуэльсон капиталды ірі фабрикалардың дайын өнімі
Басқа да батыс экономистерінің үқсас көзқарастары
Монетарлық теория тұрғысынан, капитал - процент
Капитал роліндегі ақша және несиеге үлкен
"Адам капиталы" теориясы XX ғасырдың 60-шы
Капиталдың жүйелі түсіндірмесі К.Маркс концепциясында жатыр.
1 - өндіріс құрал-жабдықтары тұрақты капитал
- жұмыс күші - айнымалы ретінде;
- ақша - ақша капиталы;
- тауарлар - тауар капиталы.
Алайда, ақша да өндіріс құрал-жабдықтары да
Екіншіден, капиталды оның элементтерінің үздіксіз қозғалысы
Үшіншіден, капитал - ол жалдамалы жұмысшылар
Қызметін бастау үшін фирманың старттық капиталы
Бастапқы капитал - ол алғашқы салынған
Бұл шығындарды жабудың көздері меншік құралдары
1) пайда есебінен жасалатын қор жинау;
2) амортизациялық ақша қоры;
3) акциялар мен облигацияларды сатудан түсетін
Қарыз (сыртқы) қаражаттар - ол банктік
Қысқа мерзімді қарыздар жалақы төлеу үшін,
Ұзақ мерзімді қарыздар құрал-жабдықтар, ғимарат т.б.
Қысқа мерзімді қарыздардың төмендегідей формалары бар.
- бір фирма екінші фирмаға беретін
- қаржылық институттардан: банктер мен қаржы
- фирманың ақшаның белгілі процентпен қайтаруға
3. Жеке ұдайы өндіріс: негізгі және
Кез келген елдің ұлттық шаруашылығы бір
Жеке ұдайы өндіріс - тауар өндіру
Ұдайы өндіріс капиталдың ауыспалы айналымынан басталады.
А-Т
I саты
құнда А - алғашқы капитал (авансыланған);
Ж.К - жұмыс күші; Ө.Қ. -
А1 -
Үш сатының әрқайсысы белгілі функцияны атқарады:
- біріншісінде, өндіріс жағдайлары қалыптасады;
- екіншісінде тауар және қызмет өндірісі
- үшіншісінде, тауар және қызметтер сатылады
Үздіксіз жаңарып отыратын процесс болып қарастырылатын
Ауыспалы айналым мен айналым арасында айырмашылық
Бұл үшін бірнеше ауыспалы айналым қажет
Айналым уақыты - ресурстар өндіріс және
Айналым уақыты өндіріс және айналыс уақытына
Айналым жылдамдығы бір жылда жүргізілетін ресурстар
Өндірістік капитал - тұйық ұдайы өндірістік
Пайдаланатын өндірістік капитал құнының жасалған тауар
Негізгі капиталға ғимараттар, құрал-жабдықтар және т.б.
Айналым капиталға шикізат, материалдар, жұмыс күші
Негізгі капитал құнының қызмет ету мерзімі
Амортизациялық қор өндірістік циклдан табиғи және
Капиталдың табиғи
Салыстырмалы немесе рухани тозу - екі
- ұқсас, бірақ арзанырақ құрал-жабдықты жасау;
- сол бағаға өнімділігі жоғары құрал-жабдықты
Табиғи және рухани тозуды есептеудің амортизация
Амортизация нормасы - амортизациялық аударымдардың жылдық
Ол негізгі капиталцың құнының қанша жылда
Негізгі және айнымалы капиталдан (қорлардан) басқа
Айналмалы қорларға салынған ақша қаражаттары мен
Айналым қаражаттарын пайдалану тиімділігі бір жылғы
4. Пайданың экономикалық табиғаты: мәні,
Пайда экономикалық теорияда ең күрделі және
Әр түрлі мектептер бұл сұрақтарға түрліше
Меркантелистер пайда айналыста пайда болады және
А.Смит және Д.Рикардо пайданы өнімнен жұмысшы
К.Маркс пайданы тек жалдамалы еңбекпен жасалған
Бұл категорияның анықтамасы қазіргі батыс экономистер
- пайда - бұл барлық өндіріс
- пайда - бұл кәсіпкерлік қызмет
- пайда - бұл тәуекел және
Қазіргі кездегі пайда туралы түсінік үш
Кейнсиандықтар пайданың жиынтық тұжырымдамасын макроэкономика деңгейінде
Институционалды-әлеуметтік ілімде пайда әлеуметтік сыртқы экономикалық
Неоклассикалық ілімде пайданы неғұрлым толық зерттеудің
Фирма жалпы, орташа және шектік табысты
Сандық жағынан пайда тауарды сатқандағы жалпы
Шығындар құрамына не енетініне байланысты экономистер
Бухгалтерлік пайда - бұл жалпы табыс
Егер, фирманың жалпы табыстары оның шығындарына
Қалыпты пайда - бұл неоклассиктердің "жетілген
Қалыпты (Марксте - "орташа") пайда -
Жетілмеген бәсекелестік жағдайында, егер фирма рынокта
Фирма үшін үлкен табыстың қайнар көзінің
Фирмаға қатысты табыс көлемі қалыпты пайда
Пайда нормасы - бұл процентте өрнектелген,
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Б. Көшенова "Ақша, несие, банктер,
2. Я. Әубәкіров "Экономикалық теория негіздері",
3. F.C. Сейітқасымов "Ақша, несие, банктер",
4. М.С. Саниев "Ақша, несие, банктер
5. К.Р. Макконнелл "Экономикс", Таллинн 1993
6. С.Б. Мақыш "Ақша айналымы және
1