М а з м ұ н ы
Кіріспе ............................. 3
Негізгі бөлімі
1. Қажетті қорғану...........................4-9
2. Қажетті қорғану шегінен асып кеткендік.........10-13
3. Жалған қорғану...........................14-15
4. Аса (мәжбүрлі) қажеттілік..................... 16-20
5. Қылмыс жасаған адамды ұстағанда зиян келтіру....... 21-24
6. Орынды тәуекел......................... 25-28
7. Күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу.......... 29-30
8. Бұйрықты немесе өкімді орындау.................. . 31-32
Қорытынды.......................33-34
Колданылған әдебиеттер...................... …….35-36
К і р і с п е
Әрбір азаматтың конститутциялық борышы- қоғамдық қатынастарды қылмыстық жолмен
Аталған жағдайларда істелген әрекет немесе әрекетсіздік сырттай қылмыс белгілеріне
Қажетті қорғану
Қылмыстық заңға сәйкес барлық адамдардың кәсіби немесе өзге де
Бұл жерде мемлекеттік, қоғамдық мүдделерге қорғанушының өзіне, басқа адамның
Қажетті қорғану - әрбір адамның заңды және заңмен көтермеленетін
Сондай-ақ қажетті қорғануды қолданудың аса маңызды сақтандырушылық мәні зор.
Міне, осыған байланысты қажетті қорғану Коститутцияда көрсетілген азаматтардың құқықтары
Мұндай жағдайда қиянат жасаушының өмірі, денсаулығы, меншігі оның қылмыс
Қылмыстық заңға сәйкес адам басқа қоғамға қауіпті қол сұғушылықтан
Көмек сұрау мүмкіндігіне қауіпті қиянаттан қашып кету, жасырынып қалу,
Қажетті қорғануды пайдаланудан бұлтарған немесе бас тартқан адамдар тек
Азаматтар заңға сәйкес шабуылдан қашып қорғанудан немесе басқа амалдар
Қиянатқа байланысты қажетті қорғануды қолданудың заңға сыйымдылық шарттары: оның
Қоғамға қауіпті қол сұғушылық жоқ болса, қажетті қорғану да
Қажетті корғануды заңды әрекетке қолдануға болмайды, сол сияқты қажетті
Қажетті қорғану әкімшілік теріс қылыққа да қарсы қолданылуы мүмкін.
Қажетті қорғануды қарсы әрекетке ғана қолдануға болады. Құқылық міндетін
Қажетті қорғануды қолданудың екінші шарты – қорғану қол сұғушылық
Егер қорғанушы іс-әрекеттің қауіпті емес екендігін байқауға мүмкіндігі болып
Қажетті қорғанудың үшінші бір шарты – қоғамға қауіпті қол
2. Қажетті қорғану шегінен асып кеткендік
Қылмыстық кодекстің 32-бабының 3-бөлігіне сәйкес қол сұғушыға анық шектен
Заң қиянаттың қаупі мен сипатына қорғанудың сөзсіз сәйкес келмеуін
Егер қорғанушы қиянаттың қаупі мен сипатына нақты жағдайда сөзсіз
Мысалы: К. деген азамат қажетті қорғану шегінен асып кеткен
Қорғанушы қорғану шегінде немесе одан асып, әрекет істеді ме
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1994 жылғы 23 желтоқсандағы Пленумының
Сонымен қажетті қорғану шегінен асып кеткендік деп танылуы үшін
Заңда қажеттті қорғаныс шегінен шығу кезінде жасалған кісі өлтіргендігі
3. Жалған қорғану
Қажетті қорғанудан жалған қорғануды ажырата білудің маңызы да ерекше.
Жалған қорғану қорғанушының әр түрлі обьективтік жағдайларға байланысты істелген
Жалған қорғану – қоғамға қауіпті әрекет.
Жалған қорғануды жүзеге асырған адам кінәлі деп танылып, қылмыстық
Жалған қорғануда да нақты төнген шын қауіпті тойтарудағы сияқты
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1994 жылғы 23 желтоқсандағы №7
4. Аса (мәжбүрлі) қажеттілік
Қылмыстық кодекспен қорғалатын мүдделерге аса қажет болған жағдайда зиян
Төнген қауіптің сипаты мен дәрежесіне және қауіптің жойылған жағдайына
Аса қажеттілікте қауіп құқықтық норма қорғайтын белгілі бір мүддеге
Обьективтік жағынан алғанда аса қажеттілік көп жағдайларда әрекет арқылы,
Аса қажеттілік жағдайында жасалған әрекет заң қорғайтын кез келген
Бірінші шарт: нақтылы қауіп қылмыстық заң қорғайтын мүддеге тікелей
Аса қажеттілік актісін қолдануға адамның қоғамға қауіпті іс-әрекетті жасауы
Аса қажеттілікті қолданудың екінші шарты: заң қорғайтын мүддеге
Үшінші шарт: Аса қажеттілік болу үшін келтірілген зиянның мөлшері
Келтірілген зиянның сақтап қалынған зияннан азырақ екендігі нақты жағдайларға
Абайсыздық пен аса қажеттілік шегінен шығушылық қылмыс болып табылмайды.
Аса қажеттілік те қажетті қорғану сияқты заңды және қоғамға
Қажетті қорғануда қиянат жасаушыға келтірілген зиян, тойтарылған зияннан көп
5. Қылмыс жасаған адамды ұстағанда зиян келтіру
Қылмыс істеген адамды ұстау – қылмыстылықпен күресудің негізгі элементтерінің
Қол сұғушылық жасаған адамды ұстауға бұған арнаулы уәкілеттігі бар
Өйткені қылмыскерді ұстағанда оның жеке өзіне, мүліктік мүддесіне зиян
Қылмыс істеген адамды ұстағанда зиян келтірудің дұрыстығын анықтаудағы мән-жайлар
Қылмыскерді ұстаудың негізі болып оның біткен немесе аяқталмаған қылмысты
Бұл жерде ескеретін жайт, қылмыскер деп қасақана немесе абайсыздықпен
Қылмыстық іс жүргізу Кодексінің талаптарына сәйкес қылмыс істеді деп
А) бұл адамның қылмыс істеп жатқан үстінен шықса немесе
Б) көзімен көрген адамды, соның ішінде жәбірленуші де қылмысы
В) сезікті адамның өзінде немесе киімінде, өз қасында
Қылмыскерді ұстаудың сөзсіз негіздері болып, оның тұтқыннан, қамаудан, жаза
Қылмыскерді ұстау деп – негізінен, ол адамның қылмыс істеп
Қылмыс істеген адамды ұстаған кезде зиян үшінші жаққа емес,
Зиян келтіру кейбір жағдайларда ұсталатын қылмыскердің қарулануына, қылмыс істеген
Қол сұғушылық жасаған адамды ұстау - адамға келтірілген зиян,
А) Істелген қылмыстың қауіпінің сипаты мен дәрежесіне сай емес
Б) Ұстау жағдайына сөзсіз сәйкес келмеуі салдарынан кісіге қажетсіз,
Қылмыскерді ұстаудың қажетті қорғану мен аса қажеттіліктен өзгешеліктері
А) қажетті қорғану тікелей төніп тұрған нақты қиянатты тойтаруда
Б) қажетті қорғанудың мақсаты – қылмысты тойтару, қылмыскерді ұстауда
В) аса қажеттілікте келтірілген залалдың мөлшері тойтарылған залал мөлшерінен
6. Орынды тәуекел
Қылмыстық кодекстің 35-бабында әлеуметтік пайдалы мақсатқа қол жеткізу үшін
Егер ол адамдардың өміріне, денсаулығына көрінеу қатер төндіретін, экологиялық
Заңға сәйкес орынды тәуекелге байланысты әрекеттер екі түрлі шартқа
Бірінші топқа тәуекел әрекеттерін қолдануға негіз болатын шарттар, ал
Тәуекел әрекеттерін қолдануға медицина, ғылым, техника, мәдениет, шаруашылық саласы
Қажеттілік қоғам, мемлекет алдына қойылған маңызды міндеттерді шешуден де
Тәуекел әрекеттері кейде кездейсоқ жағдайларға байланысты да қолданылады. Мысалы,
Қылмыс болып табылмайтын тәуекелді қолдануға байланысты шарттар да теорияда
Егер тәуекел күні бұрын экологиялық қауіптің болуына немесе адамдардың
Төртінші шарт, тәуекелді қолданған адам заң қорғайтын мүдделерге зиян
Бесінші шарт, орынды тәуекел алға қойған мақсатқа тәуекелге байланыссыз
7. Күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу
Жаңа Қылмыстық кодекстің 36-бабының 1-бөлігіне сәйкес егер күштеп мәжбүрлеудің
Күштеу - бұл белгілі бір әрекетті істеуге мәжбүрлеу. Мұндай
36-баптың 2-бөлігінде мәжбүрлеудің екі түрі – психикалық мәжбүрлеудің, сондай-ақ
8. Бұйрықты немесе өкімді орындау
Қылмыстық кодекстің 37-бабында «өзі үшін міндетті бұйрықты немесе өкімді
Құқылық табиғатына сәйкес міндетті бұйрықты орындау қылмысты әрекетке жатпайды.
Қылмыстық кодекстің 37-бабының 2-бөлігінде:
«Көрінеу заңсыз бұйрықты немесе өкімді орындау үшін қасақана қылмыс
Қ о р ы т ы н д ы
Қазақстан Республикасының Конститутциясының 13-бабының 1-тармағына сәйкес «Әркімнің құқық субъектісі
Менің бұл курстық жұмысымның негізгі мақсаты- адамдардың істеген іс-әрекетінде
Бүгінгі күні адамдар өз іс-әрекеттерінің қылмысқа жататынын не жатпайтынын
Бұл жұмыс бірнеше бөлімдерден тұрады, сонымен қатар көптеген тақырыптар
Бұл жұмыста аталып өткен қажетті қорғануға кері іс-әрекет
Аса қажеттілік. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексімен қорғалатын мүдделерге тікелей
Қылмыс істеген адамды ұстағанда зиян келтіру. Қылмыс істеген адамды
Орынды тәуекелде, іс-әрекеттің қылмыс екенін жоятын мән-жайы – қоғамдық
Күштеп немесе психикалық мәжбүрлеу кезінде адам өзінің іс-әрекетіне есеп
Кей жағдайда адамдар өзінің басшысының өкімін немесе бұйрығын орындау
Міне, осындай жағдайларға байланысты адамның іс-әрекетінің қылмыс екені жойылады.
Қ о л д а н ы л ғ
1. Қ.Р-ның Қылмыстық құқығы .Жалпы бөлім. Алматы «Жеті жарғы»,
2. Ағыбаев А.Н.
Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Оқулық-толық., 3- бас., Алматы «Жеті
жарғы», 2001;
3. Наумов А.В. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Лекциялар курсы
өндірілген және толықтырылған. Москва, «Бек баспасы», 1999 ж;
4. Қазақстан Республикасының Қылмыстық құқығы. Жалпы бөлім. Алматы
ЖШС «Издательство «Норма-К», 2004 ж.
5. Баулин Ю.В. Обстоятельства, исключающися преступность деяния –
Харьков, 1991 г;
6. Баулин Ю.В. Права граждан на задержания преступника –
7. Бушуев Г.В. Социальная и уголовно-правовая оценка приченения вреда
преступнику при задержании.- Горький, 1976 г;
8. Домахин С.А. Крайняя необходимость по советскому уголовному праву.
Москва, 1995 г;
9. Козак В.Н. Вопросы теории и практики крайней необходимости.-
1972 г;
10. Козак В.Н. Право граждан на необходимую оборону.- Саратов,
11. Паше - Озерский Н.Н. Необходимая оборона и крайняя
Москва, 1962 г;
12.Слуцкии И.И. Обстоятельство, исключающие уголовную
ответственность.- Я., 1956 г;
13. Пишкевич И.С. Право граждан на задержания преступника.-
Минск, 1974г;
14. Пишкевич И.С. Условия и пределы необходимой обороны.-
Москва, 1969г;
15. Якубович МИ. Вопросы теории и практики необходимой обороны.-
Москва, 1961;
4