Жоспар
Кіріспе...............................................................................................
І Бөлім. Оқыту және оқу әрекетінің психологиялық мәселелері...............
Оқытудың психологиялық құрылымы................................................
Оқу іс-әрекетінің сипаты.......................................................................
ІІ Бөлім. Оқу әрекетінің тиімділігін арттыру жолдары...................................
2.1 Оқу әрекетінің мотивациясы.........................................................................
Қорытынды............................................................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.....................................................................
Кіріспе
Оқыту мен дамудың өзара қарым-қатынасы барлық уақытта адамдардың
Бұл мәселеге орыс педагогикасының негізін салушы К.Д.Ушинский де
Оқыту мен тәрбиелеудің арақатынасы жәніндегі мәселе одан бергі
- оқыту мен даму бір-біріне тәуелсіз екі түрлі
- оқыту кемелденуге негізделеді, оқыту мен даму процесінде
- оқыту мен даму екі түрлі салыстырмалы процесс;
- оқыту дамудан кейін жүріп отыруы мүмкін, сонымен
Баланы оқыту мен дамытудың арақатынасы мәселеснің шешімін түрлі
- Д.Б.Эльконин мен В.ВДавыдов оқытудың мазмұнының өзгерісін іздестіру
Н.А.Менчинская, Д.И.Богрявленская, Е.А.Кабанова-Миллер білімді, іскерлікті және дағдыны меңгеру
- Б.Г.Ананьев, А.А.Люблинская оқытудың түрлі әдістерінің арту жағдайын
- Л.В.Занков оқытудың дамытушылық әдістеріне ең бірінші, оқыту
- П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина баланың ой-орісінің дамуына ақыл-ой әрекеттерінің
- Т.В.Кудрявцев, А.М.Матюшкин оқытудың дамытушылық әсері педагогикалық әрекеттер
Психологиялық және педагогикалық теорияларды қортындылау негізінде, осы ұғымдардың
- оқыту – қоғамдық-тарихи тәжірибені мақсатты жеткізу, білімді,
- Оқыту мен тәрбие беру мазмұны бойынша терең
Тәрбиеленетін де, оқытылатын да адам абстрактілі емес. Ол
Жұмыстың өзектілігі.
Елбасы: "XXI ғасырда білім беру капиталға айналуда. Оның
Білім алудың негіздемелері Қазақстан Республикасының Конституциясы, "Білім туралы"
Қазақ елінің 2015 жылға дейінгі білім берудің дамыту
Жұмыстың мақсаты.
Оқу әрекетінің психологиялық сипатын жан-жақты зерттеу
І Бөлім. Оқытудың психологиялық мәселелері
1.1 Оқытудың психологиялық құрылымы
Оқытудың психологиялық мәселелері көптеген ғалымдардың зерттеулеріне арқау болған.
Оқыту процесін жетілдіру мәселесі психолог ғалымдар С.Л. Рубинштейн,
Егер оқыту процесін іс-әрекет мазмұнында қарастырсақ, оқытудың психологиялық
1. Пассивті қабылдау және сырттан келген ақпаратты меңгеру:
2. Ақпаратты өз бетімен белсенді іздеу, аңғару және
3. Сырттан келген ақпаратты іздеуді, аңғаруды, қолдануды ұйымдастыру:
Осыған байланысты оқыту мазмұнын жетілдіру міндеттерін анықтауға болады:
оқу пәндерінің жетекші идеяларын және теорияларын, заңдарын,
білім берудің әлеуметтік-экономикалық бағыттылығын түбегейлі түрде нығайту, тәжірибелік
әрбір пән бойынша оқушылардың міндетті меңгерулеріне қажетті дағдылар
Оқытуды жетілдірудің психологиялық құралдарын түгендей келе, оларды белгілі
Біріншіден, тұлға үшін рефлексия тұрақты процесс және әр
Екіншіден, әр жас кезеңі мен әлеуметтік өмір жағдайының
1.2 Оқу іс-әрекетінің сипаты
Оқыту әрекетін жасаушы немесе қалыптастырушы – оқу іс-әрекеті.
Оқу іс-әрекетінің пәндік мазмұнын талдау, кез келген басқа
«Оқу іс-әрекеті» түсінігінің пайда болу тарихы алысқа бармайды.
Оқытудың психологиялық сырларын зерттеушілердің бірі Д.Б. Эльконин «оқу
Оқу іс-әрекетінің оны оқудың басқа формаларынан ажырататын негізгі
Пәндік мазмұн көзқарасы тұрғысынан, оқу іс-әрекеті - дайындық
А.К. Маркова, Т.А. Матис және А.Б. Орлов сияқты
Жалпы алғанда, оқу іс-әрекетінің құрылымдық ұйымдасуының мынадай компоненттері
оқу мотивациясы;
оқу тапсырмалары;
оқу міндеттері;
бақылау және өзін-өзі бақылау;
бағалау және өзін-өзі бағалау.
Осылардың әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері бар, әрі оларды
А.Н.Леонтьев түрлі іс-әрекеттердің алғы шарты қажеттілік болып табылатынын
Р.С.Немов бағытталуға әсер ететін, адамдардың психикалық процессте, қасиеттерінде
Іс жүзінде оқу іс-әрекеті құрылымының басты компоненті оқу
Д.Б.Эльконин оқу іс-әрекетінің негізгі бірлігі оқу міндеті болып
Ал, С.Л. Рубинштейн міндет ұғымын әрекет ұғымымен ара
Оқу міндеттері оқытудың мақсаттарын нақтылай түседі, қажетті әдіс-тәсілдерді
1) білімді қайта жаңғыртуды қажет ететін міндеттер;
2) қарапайым ой әрекетін қажет ететін міндеттер (суреттеу
3) күрделі ой операцияларына байланысты міндеттер (аргументтеу, түсіндіру);
4) нәтижелі ой актісін мазмұндауға арналған белгілі бір
5) мәселелерді шешу міндеттері;
6) рефлексивтік міндеттер [9].
Е.И. Машбиц бойынша оқу міндеттеріне қойылатын бірқатар психологиялық
1) бір ғана жекеленген міндет емес, міндеттер жинағы
2) міндеттер жүйесін құрастыру кезінде ол тек таяу
3) оқу міндеттері оқу іс-әрекетін табысты жүзеге асыруға
4) оқу міндеті іс-әрекеттің сәйкес құралдары оқытудың тікелей
Мұндай міндеттер студенттерге ары қарай оқу міндеттерін орындауда
Оқу іс-әрекетінің бір бөлігі – бақылау. Оқушы (студент)
Бақылау оқу қызметінің бір бөлігі бағалаумен тығыз байланысты.
В.Я. Ляудис оқу іс-әрекетін жеке талдамай, оқу жағдайының
Әрбiр студент – жеке дамушы тұлға. Студент жастарды
ІІ Бөлім. Оқу әрекетінің тиімділігін арттыру жолдары
2.1 Оқу әрекетінің мотивациясы
Мотивация психология ғылымында жеке бастың мінез-құлқы, іс-әрекеті мен
Біз мотивті іс-әрекетті оятушы күш және ол белгілі
Мотивтер, қажеттіліктер және мақсаттар – адамның мотивациялық сферасын
Кезінде мотивация теориялары ежелгі философтардың еңбектерінен-ақ көріне бастаған.
Бұл концепцияға сәйкес адам дүниеге келгеннен есейгенге дейін
Мотивация категориясына қазіргі кездегі психологиялық көзқарас тұрғысынан қарасақ,
Мотивацияның оқу іс-әрекетіне және оның нәтижесі болуына тигізетін
Оқушылардың оқу мотиві олардың оқу әрекетінің әр түрлі
О сыған сәйкес оқушы немесе студент оқу үрдісіне
Танымдық мотивтер өз ішінен бірнеше шағын топтарға бөлінеді:
Ал әлеуметтік мотивтердің түрлері мынадай болады: 1) кең
Аталған мотив түрлерінің қалыптасуы келесі кезеңдерді қамтиды: дағдылы
Мотивтердің сапасы оқу іс-әрекетінің спипатына байланысты мазмұнды және
Оқушының мотивтері оқу үрдісінде әр түрлі жағдайларда көрініс
Оқушылардың оқу мотивтері олардың бағыттылығына және дәрежесіне байланысты;
Мотив формаларының ерешкеліктері мотивтердің динамикалық сипатын құрайды. Оларды
1. Алғашқы немесе маңызды ерекшеліктердің бірі – мотив
2. Мотивтердің көріну формасының екінші ерекшелігі – оның
Мотивтердің басқа формалары – мотив күшінен, көрінісінен, пайда
Оқу мотивтерінің формалары әрқашанда оқытушы назарында болуы тиіс;
А.А. Реанның зерттеуінде мынадай қызықты жайт кездескен: бір
Оқушылардың эстетикалық шығармашылығын зерттеу барысында осы іс-әрекетке деген
Оқушының оқу мотивациясын қалыптастырмас бұрын сол оқушыны тереңірек
Қазіргі үнемі құбылып тұратын дүниеде бірінші орынға студенттің
Тек қана адамның жеке басы мен индивидуальділігі білім
Оқушыларды оқу мотивациясының қалыптасуына мынадай ерекшеліктер қатары әсер
- өмірдегі өз орнын табу және болашаққа жоспар
- азаматтық борышқа байланысты әлеуметтік мотивтердің қалыптасуы;
- өзін-өзі дамытудың барлық формаларына деген қызығушылық;
- қоршаған адамдардың пікіріне тәуелсіз қызығушылықтарының тұрақтылығы;
- мамандыққа байланысты нақты мотивтер мен мақсаттарды таңдауы;
- тек өзіне ғана емес, басқаларға да қатысты
- мамандықты таңдаудағы өз мүмкіншіліктерін бағалауы, өмірлік позициясын
- әлеуметтік және танымдық мотивтердің қоспасы ретінде студенттің
- студенттің өзін-өзі тану үрдісінің адекватты болуы.
Студенттердің әлеуметтік және танымдық мотивтерінің дамуын зерттеп қарасақ,
Кең ауқымды танымдық мотивтер арқылы студенттер жаңа білімге
Оқу-танымдық мотив – теориялық және шығармашылық ойлаудың әдістеріне
Оқушыларды танымдық іс-әрекеттің нәтижелігін жоғарылату жолдары еліктетіндіктен, олардың
Бұл кезеңде әлеуметтік мотивтер де бірнеше бағыттар бойынша
Айналадағы қоршаған адамдармен қарым-қатынас негізінде пайда болатын әлеуметтік
Басқа жас ерекшеліктері сияқты студенттік кезде де мотивацияны
- формасына қарамастан білімділікті жетілдіру (өзіндік дербес жұмыстар,
- компетенттілікке жету – жеке тұлғаның жалпы кәсіби
- халық шаруашылығының еңбек ету және әлеуметтік тәжірибеге
Мотивацияның бұл кезеңдегі негізгі мазмұны оқу және өзін-өзі
Мотивациялық аймақтың дамуы ешқашан тоқтамайды. Жүргізілген зерттеулер оқу
Қорытынды.
Адам игілігі-өмірде, өмір-еңбекте, оқу үлгерімі-оқу процесін жетілдіруде.
Оқу-тәрбие процесінде педагогикалық жүйенің өзара байланысқан барлық компоненттерінің
Білім беру сапасына тікелей оқу үлгерімін жетілдіру сәуелді,
«Білім беру саланың басты міндеті-2010 жылға дейін білім
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ақпанбек Г. Қазақтардың дүниетанымы. - Алматы, Қазақ
1989.
2. Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері.
А., 1991.
3. Айтмамбетова Б., Бозжанова К., т.б. Балаларды семьяда
тәрбиелеудің кейбір мәселелері. - Алматы, 1985.
4. Айтмамбетова Б., Бейсенбаева. Тәрбиенің жалпы әдістері. —
5. Айғабылова Н. Бала мінезінің қалыптасуы және оны
жолдары. - А., Өнер. 1972.
6. Ахметов Ж. Балаларды мәдениеттілікке тәрбиелеу жолдары.
//Қазақстан мұғалімі, А., 1994.
7. Алмаханова X. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие бері.
/Методикалық нұсқау. А., 1990.
8. Ақназаров Б. Класс жетекшісі. - А., Мектеп,
9. Әбенбаев С. Оқушы жастарға эстетикалық тәрбие беруді
А.,1992.
10. Әбенбаев С. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. -
11. Әбдіразақов Е. Адамгершілік, имандылықтәрбиесі. -Шымкент 1994.
12. Әбиев Ж. Жаңа адамда қалыптастыру. - Алматы,