Жоспар
Кіріспе......................................................................................................................................3
І тарау. Қазақстан Республикасын мемлекеттік басқару жєне мемлекеттік
1.1 Мемлекеттік басқару қызметінің мәні және қағидалары.......................................5
1.2 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік органдарының жүйесі............7
ІІ тарау. ¤зін-µзі басқару жєне мемлекеттік басқаруды жетілдіру
2.1 Мемлекеттік басқару мен өзін-өзі басқару
2.2 Мемлекеттік басқаруды жетілдіру жолдары .........................................................20
Қорытынды................................................................................................................................23
Пайдаланылған әдебиеттер....................................................................................................24
Кіріспе
Басқару - мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарда, қоғамдық құрылыстың
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуын басқарудағы дербестілік саяси алғышарттарының
Республикамызда терең де батыл өзгерістерді жүзеге асыруда нақтылы
Аталып өткен құжаттардың Республикадағы саяси экономикалық процестерді басқаруда
І тарау. Қазақстан Республикасын мемлекеттік басқару жєне мемлекеттік
1. 1 Мемлекеттік басқару қызметінің мәні
Мемлекеттік басқару - ерекше субъектілер тобының экономика
қоѓамдық пайдалы қызметтің нақтылы түрімен;
б±л қызметті атқару ету µкім сипатымен;
арнайы уєкілетті субъектілердің жүзеге асыруымен;
заңѓа тєуелді сипатымен,
қызметтің єртүрлі нысандарымен.
Мемлекеттік басқару мәні келесілерді қамтиды:
Мемлекеттің ішкі және сыртқы қауіпсіздігін қамтамасыз ету
Еліміздің сенімді әрі тұрақты демократиялық дамуын қамтамасыз
ҚР азаматтарының құқығы мен еркіндігін конституциялық қорғау,
Халықтың әл-ауқатын көтеруге бағытталған мемлекеттік саясатты құру.
Тиімді экологиялық жағдайды қолдау.
Нарықтық механизмдерді қолдау.
Аймақтар мен орталықтың тиімді байланыстарын орнату.
Бұл мемлекеттік басқару бағытталған жалпы мақсаттар жүйесі болып
Мемлекеттік басқару қызметтеріне мыналар жатады:
Жоспарлау қызметі. (мұнда қандай мақсат қойылуы қажет, ол
Үйымдастыру қызметі. (Адамдарға өкілеттіктер мен міндеттерді бөліп беру
Реттеу қызметі.(Адамдардың белгілі бір ұйым шеңберінде белгілі бір
Қызметкерлермен жұмыс істеу қызметі. (Әлемдік тәжірибеде бұл қызметке
Бақылау қызметі. ( барлық жоғарыда аталған қызметтердің кері
Нарықтық экономика механизмінде мемлекеттің экономикаға араласуынсыз экономиканы толық
Онтологиялық. ( мұнда элементтердің табиғатпен байланысын, оның даму
Гносеологиялық (қағидалардың негізгі ерекшеліктерін талдау және оларға ғылыми
Методологиялық (қағидаларды теориялық және іс-тәжірибеде қолдану механизмін анықтайды).
Мемлекеттік басқару қағидаларына келесілер жатады:
Қоғамдық-саяси (мемлекеттік басқарудың әлеуметтік табиғатын зерттеу арқылы олардың
Функционалды-құрылымдық (мемлекеттік басқару органдарының құрылымының заңдылығын түсіндіреді.)
Ұйымдық-құрылымдық (мемлекеттік басқарудың ұйымдастыру құрылымының заңдылығы мен бір-бірімен
Мемлекеттік басқару қызметі (мемлекеттік басқару органдарының басқару әдістерін
Мемлекеттік билік органдарының арасындағы өкілеттіктерді бөлу барысында
мемлекет көлемінде мемлекеттік басқарудың демократиялығы мен рационалдығын қамтамасыз
мемлекеттік басқаруды тиімді құру;
мемлекеттік басқарудың тұтастығы, рационалдығы және тиімділігі;
заңдық реттеудің біртұтастығымен құқықтық нормалады қолдану әртүрлілігі
мемлекеттік- құқықтық жадайлардың тұрақтылығы.
1.2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік органдарының жүйесі
Жоғарыда аталған өлшемдер негізінде мемлекеттік билік органдарының мынадай
Қазақстан Республикасының Президенті — мемлекет басшысы, мемлекеттің ішкі
Қазақстан Республикасынан тысқары жерде туған, 40 жасқа толмаған
Президент өкілді органның депутаты болып қоса сайлана алмайды,
Қазақстан Республикасының Парламенті—Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге
Қазақстан Республикасы Парламентінің төменгі Палатасы — Мәжіліс жалпыға
Қазақстан Республикасының Үкіметі — атқарушы биліктің маңызды тармағы
Сот билігін — сотта іс жүргізудің азаматтық, қылмыстык
Судьялар сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және
Мемлекеттік биліктің бірынғай жүйесінде Қазақстан Республикасы Президентінің орны
Президент деген ұғым конституциялық құқылык мағынада мемлекет басшысы
Президент кызметі түнғыш рет Қазақстанда 1990 жылғы 24
Демек, Президент мемлекеттік биліктің шыңы. Қазақстан Республикасынын Президентін
Президентке Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабында көрсетілген міңдеттерді орындауы
Президент атқарушы билік саласында:
Парламенттің келісімімен Республика Премьер-министрін қызметке тағайындайды; оны кызметінен
Республика Парламентінің кезекті және кезектен тыс сайлауын тағайындайды;
Парламент Сенаты үсынған заңға он бес жұмыс күні
Парламенттің келісімімен Қазақстан Республикасы Үлттық Банкінің Төрағасын қызметке
Парламент Сенатыныц келісімімен Республиканың Бас Прокурорын және Үлттық
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін басқара отырьш, Президент Қарулы
Президенттің басты міндеті — ел ішінде және халыкаралық
Президент өкілеттіктерінін келесі топтамасын оған Қазақстан Республикасының Конституциясында
1) Заң шыгару. Қазақстан Республикасы Конституциясы 53-бабының 4-тармағына
2. Заң күші бар Жарлықтар шығару. Бұл тәртіп
Сонымен қоса Президент Конституция мен зандар негізінде және
Қазақстан Республикасы Президентінің кандидаттығына мынадай катаң талаптар койылады:
Қазақстан Республикасының Президентін конституциялық заңға сәйкес жалпыға бірдей,
Президентке ешкімнін, тиісуіне болмайды, яғни оны қандай да
Республиканың Президенті өзінің міндеттерін аткару кезіндегі қылмыстық іс-әрекеті
Парламент — Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге
Сенат әр облыстан, республикалык, маңызы бар каладан және
Сенаттың ерекше қарауына: Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен Республика
Мәжіліс— Парламенттің төменгі палатасы. Ол жетпіс жеті депутаттан
Парламент Палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал
Мәжілістің ерекше қарауына: заддардың жобаларын қарауға кабылдау және
Палаталардың бірлескен отырысында Парламент
1) Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысы бои-ынша Конституцияға
2) Республикалық бюджетті және Үкімет пен Республикалық бюджеттің
3) Республика Президентінің қарсылығын туғызған зандар немесе заңның
4) Президентке оның бастамасы бойынша әр палата
5) Президенттін. Республика Премьер-Министрін, Республика Ұлттық Банкінің Төрағасын
6) Премьер-Министрдің Үкімет бағдарламасы туралы баяндамасын тындап,
7) Әр Палата депутаттары жалпы санының үштен
Парламент бұдан басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады (Конституцияның
Парламент Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар Қазакстан
Зандар, аса маңызды қоғамдық қатынастарға реттейтш, мынадай мәселелер
1) жеке және занды түлғалардың құқық субъектілігіне, азаматтардын
2) меншік режиміне және өзге де мүліктік құқықтарға;
3) мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару
4) салық салуға, алымдар мен басқа да
5) республикалык бюджетке;
6) сот қүрылысы мен сотта іс жүргізу мәселелеріне;
7) білім беруге, денсаулык сақтауға және әлеуметтік
8) көсіпорындар мен олардың мүлкін жекешелендіруге;
9) айналадағы ортаны қорғауға;
10) Республиканың әкімшілік-аумақтық құрылысына;
11) мемлекет қорғанысы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты
Өзге қатынастардың барлығы заңға тәуелді актілермен реттеледі.
Республиканың мұндай заңдары Республика Президенті қол қойғаннан кейін
Қазақстан Республикасының Президенті мынадаи жағдайларда: Парламент Үкіметке сенімсіздік
Парламенттің ағымдағы қызметі тұрақты комитеттерде атқарылады, олардың саны
Қаралған заң жобасы бойынша Сенаттың Президент сияқты қарсылық
ІІ тарау. ¤зін-µзі басқару жєне мемлекеттік басқаруды жетілдіру
Мемлекеттік басқару мен өзін-өзі басқару тұжырымдамасы
Республика экономикасын басқару жүйесінің әдістемелік негіздерінің бірі болып-
Тұжырымдамада анықталғандай Республиканың өзін-өзі басқару қағидасына өтудің басты
Аталмыш тұжырымдаманы нақтылы іске асыру басқару саласында
Бұл құжаттар көптен күткен, әлеуметтік-экономикалық басқаруды одан әрі
Бірінші заң Қазақстан Республикасының Конститутциясына сәйкес жергілікті
Басқару тұрғысынан алғанда маслихаттардың құзыреттері орынды көрсетілген. Оған
Ұғыну барысында екі заңның айырмашылығын білу өте қажет.
Қазақстан Республикасы “Жергілікті өзін-өзі басқару” заңында мынадай анықтама
Бұл қағидалар Қазақстан экономикасын басқарудың қазіргі жүйесінің негізін
Басқару обьектілерінде жүргізіліп жатқан терең де сапалы
Бұрынғы орын алған мемлекеттік билік пен басқару құрылымдарының
Қоғамдық дағдарыс жағдайынан шығуы, қолда бар өндірістік, экономикалық
Нарықтық қатынастарды ендіру мен дамытуға жағдай тудыруды, жоғары
Басқару органдарының әдістері мен нысандары ескіше болды;
Салалық басқару органдарында қайта бөлу қызметі басым болып,
Елеулі кемшілік болып қабылданған басқарушылық шешімдерге жауапкершіліктік орын
Келісімсіз әрекет жасау, қызметті пайдалану, атқарушы органдарда кең
Экономиканы тұрақтандыру шаралары мен нарықты қалыптастыру мәселелері мемлекеттік
Қазіргі кезедегі мемлекеттік басқару органдарының жүйесі мен қызметі
Қазақстан Республикасы экономика министрлігі;
ҚР-ның көлік және коммуникация министрлігі;
ҚР ауыл шаруашылығы министрлігі
ҚР энергетика, индустрия және сауда министрлігі;
ҚР білім және ғылым министрлігі;
ҚР табиғи ресурстар және айналадағы ортаны қорғау министрлігі;
ҚР стратегия жөніндегі агенттігі;
ҚР табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестіктіқорғау және шағын бизнесті
Үкімет құрамына кірмейтін бірқатар басқа да комитеттер мен
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын әрі қарай жетілдіру экономика мен
ұйымдастырушылық құрылым басқарудың негізгі заңдылықтарына, дәл кезіндегі мақсаттарға
ұйымдастырушылық құрылымның жақсаруы, шаруашылықтың экономикалық тетігінің өзгеруімен қатар
Бұрын өзін - өзі ақтаған басқарудың ұймдастыру нысанындағы
Басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы серпіндікпен сипатталатын және обьектінің жағдайымен
Басқаруды орталықтандыру мен орталықсыздандырудың арақатысын оңтайландыру, яғни басқарудың
Республикалық , аймақтық және бағдарламалық деңгейде жалпы міндеттерді
Еңбекті ұйымдастырудың пайдалы нысандарын , шешім қабылдаудың әдістерін
Осы аталған мәселелер кешені аппаратты құруды жан жақты
2.2. Мемлекеттік басқаруды жетілдіру жолдары
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі оның ұйымдастырушылық құрылымы өте күрделі
Ынта қойып зерттейтін мәселелердің бірі – аймақтық басқарудың
Республикалық өзін өзі басқару тұжырымдамасына төмендегідей жағдайларды енгізу
Территориялық деңгейдегі мүдделер жүйесі және басымдықтар;
өзін өзі басқарудың субьектілер жиынтығы, олардың функциялары, құқықтық
өзін өзі басқарудың мүдделеріне жету үшін өндіріс-материалдық және
экономикалық кешенінің тиімділігін бағалайтын көрсеткіштер;
мемлекеттік басқару мен территориялық өзін өзі басқару мәселелері
Қазақстанның әлеуметтік экономикалық дамуы, келешек өрлеуі көбінесе оның
Осыған орай біздің экономика ғылымының шұғылданатын мәселесі: нақтылы
тоталитарлық жүйе кезінде облыстардың жағдайларына орталықтандырылған басқарушылық тарапынан
өз кезеңіндегі салалық басқарудың күйреуі;
республикада жалпы экономикада салалық негіздерінің әлсізденуі, технологиялық бірліктің
республика егемендік алғаннан кейін халық шаруашылығын жаңадан жіктеу
нарықтық механизмді аймақтық экономиканы басқарудың негізгі қозғалтқыш күші
Қорытынды
Республика экономикасын басқару жүйесінің әдістемелік негіздерінің бірі болып
Тұжырымдамада анықталғандай Республиканың өзін-өзі басқару қағидасына өтудің басты
Бұл қағидалар Қазақстан экономикасын басқарудың қазіргі жүйесінің негізін
ҚАЗАҚСТАН Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы-Казақстан – 2030//
Қазақстан республикасының “ҚР мемлекеттік жергілікті басқару туралы” заңы”.
2002-2006 ж.ж. арналған Қазақстан Республикасының аймақтық саясат қағидалары.
Махмутова М.”Системы местного самоуправления в Казахстане”. М: 2001г.
Арбатов А.”Механизм регулирования развития регионов.” Экономист, N12,2001г.
Анимица Е.Г. ”Основы местного самоуправления” Учебник: М.
Концепция интеграции научных учереждений и ВУЗов с наукоемкими
Указ президента Республики Казахстан от 11.03.1996г. О мерах
Баймуратов У.Б. Эффективность технического прогресса в промышленности Казахстана
Герчикова И.Н. Менеджмент – М. Банки и биржи,
23