Мазмұны
Кіріспе . . . . . . .
І.Бөлім Алкоголизм мен шизофрения жайлы негізгі
клиникалық-психологиялық сипаттамалар
1.1. Алкоголизм және шизофренияның теориясына шолу. .
1.2. Алкоголизм және шизофренияның клиникалық көріністері,
түрлері, этиологиялары мен патогенездері . . . . .
1.3. Алкоголизм мен шизофренияның байланысы . .
ІІ.Бөлім Психологияда тұлғаның индивидуалдық ерекшеліктері мен
теориялық мәселелеріне шолу.
2.1. Тұлғаның индивидуалдық ерекшеліктерінің
кеңес психологиясында зерттелуі. . . . . . .
2.2. Тұлғаның индивидуалдық ерекшеліктеріне сипаттама,
оның түрлері . . . . . . .
2.3. Өзін-өзі бағалау – тұлғаның индивидуалдық қасиет-
терінің объектісі ретінде . . . . . .
ІІІ.Бөлім Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын
адамдардың типологиялық ерекшеліктерінің өзін-өзі
бағалауға ықпалын эксперименталды зерттеу.
3.1. Зерттеудің мақсаты, міндетті, болжамы. . . . .
3.2 Эксперименталды зерттеу әдістемесіне сипаттама . . . .
3.3. Зерттеудің нәтижелерін талдау . . . . .
Қорытынды . . . . . . . .
Әдебиеттер тізімі . . . . . . .
Қосымшалар . . . . . . .
Кіріспе
Қазіргі күнге дейін ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың "ауқымды
Сол сияқты шизофренияның алкоголизмге жағымды әсер дәрежесінің көрінісі әр
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Соңғы он жылда клиниканы зерттеу мен
Кейіннен, әсіресе С.Г.Жислиннің (1955, 1940, 1965) жұмысынан кейін екі
Зерттеудің мәселесіне маңызды қор енгізген Д.Р.Лунц (1941, 1970), И.В.Стрельчук
Біздің тақырыбымыздың өзектілігі ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың қазіргі
Зерттеу жұмысының мақсаты: Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың индивидуалдық
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Алкоголизм мен шизофренияның негізгі клиникалық-психологиялық сипаттамаларына теориялық талдау жасау.
Психологияда тұлғаның индивидуалдық ерекшеліктері мен теориялық мәселелеріне талдау жасау.
Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың типологиялық ерекшеліктерінің өзін-өзі бағалауға
Зерттеудің объектісі: Ішімдікке салынған шизофрениямен
ауыратын адамдар.
Зерттеудің пәні: Ішімдікке салынған шизофрениямен
Зерттеу жұмысының болжамы: Ішімдікке салынған
Зерттеу жұмысының базасы: Алматы облыстық рухани денсаулық және ішімдік-есіртке
І.Бөлім Алкоголизм мен шизофрения жайлы негізгі
клиникалық-психологиялық сипаттамалар.
І.1. Алкоголизм және шизофренияның теориясына
шолу.
Маскүнемдікті аурудың көрінісі, емдеу тәсілін жоюда талап ету сияқты
Гиппократ пен Галеннің еңбектерінен біз орынсыз маскүнемдік зардабының денсаулықты
Бірақ алкогольдік клиниканың патологиясын өңдеуге күрделі ғылыми тәсіл кейінірек
Алкоголизм бойынша бірден-бір маңызды жұмыс деп Англия интернисті Томас
Бұл кітапта орынсыз маскүнемдіктің клиникасына көзқарасы баяндалады. “Меніңше ішімдік,
Гроттер “маскүнемдік” түсінігін бірінші рет дәстүрлі әлеуметтік
мағынада емес, биологиялық мағынада пайдаланады.
Бірақ бұл терминнің қалыптасқан дәстүрлі мағынасы клиницистерді қанағаттандырмады, ішімдікпен
130-133/
Маскүнемдікті ауру сияқты зерттеу бағытына жаңа қадам жасаған мәскеулік
“Бриль-Крамер жазды – запой – бұрынғылар ойлаған сияқты құлықтылықтың
Осы запой Бриль-Крамер бойынша жан мен тәнге қатты әсер
Сонымен қатар өткен ғасырдың 20-шы жылдарында екі клиникалық ұғым
Бірақ бұл терминдер тек 1849 ж Стокгольмде Магнус Гусстың
1817 ж мәскеулік дәрігер А.М.Сальватори ішімдікке құмарлық ауруын “
Ойномания – бұл белгілі бір болмастың көрінісі сияқты маскүнемдіктің
Сонымен бірге Эскироль өзінің сезім түршігуінің жүйесінде “алкоголемания” термині
Бұл “ойномания” мен “алкоголемания” терминдері болмастығы маскүнемдік пен ауру
Бірақ олар өздерінің авторларынан көп өмір сүрді және олар
Дәл солай Эскироль да мания ұғымын шектен тыс кеңейте
Асқынған алкоголизмді анықтаудан бастай отырып, М.Гусс былай деп жазды:
Еріктің уайымы асқынған алкоголизмнің негізгі белгісі болады дей отырып,
Маскүнемдіктің әртүрлі формаларын талдай отырып (кездейсоқ, үйреншікті, салынып ішу),
Э. Крепелин үшін созылмалы алкоголизм – бұл алкогольдің жаңа
Крепелимен келісе отырып К.Бонгеффер патологиялық құмарлық созылмалы алкоголизмге тән
Кейбір автор созылмалы алкоголиктерге тек өз-өздеріне, жанұясына зиян келтіретін,
Ал Айви алкоголизмнің кез келген формасының ауру болып табылатынына
В.Майер-Гросс, Э.Слейтер және М.Рот психиатрия бойынша өздерінің белгілі басшылықтарында
Біз көрсетуге тырысқандай осы терминдердің әрқайсысы мынаған куә, яғни
Сонымен қатар И.В.Стрельчук алкоголизм дамуының негізгі патогенетикалық факторын айта
22/
Корыта келгенде Лекок алкоголизм – биологиялық мәселе деп, Магнус-Гусстың
жаңғыртады.
Шизофренияның теориясына шолу.
Шетелдік авторлар мен біздің отандық психиатрия шизофренияның мәселесін дамыта
толық ағзаның ауруы сияқты түсінеді.
Сонымен патопсихологияны зерттейтін отандық психиатрияның бастаушы позициясы оның ескерілген
В.Х.Кандинский кейін шизофрения деген атпен белгілі болған ауруды идеофрения
Павловтың бас миының гипноидтық жағдайы сияқты шизофренияға қатысты идеясын
Шизофрениямен ауыратындардың психикалық “бөлшектенуі” шындықтағы бірінші және екінші сигналдық
В.А.Гиляровский бойынша шизофрениямен ауыратындардың танымдық іс-әрекетінің бұзылысы қабылдаудың кезеңінде
А.А.Портнованың және Д.Д.Федотованың айтуынша шизофренияның алғашқы кезеңінің дамуында эмоционалдықтың
Дегенмен сезім бұзылыстарының рөлі жайлы сұрақ көп жағдайда әлі
Шизофренияның мәселесіне арналған невропатологтар мен психиатрлардың 1936 жылғы 2-ші
В.П.Протопопов және Е.А.Рушкевич шизофрениямен ауыратын адамдардың ойлауын зерттей отырып
Шизофрениямен ауыратындардың иіс сезу анализаторының бұзылысы В.Е.Рожнованың жұмысында мұқият
Шизофрениямен ауыратын адамдардың көру және иіс сезу анализаторлардың функционалдық
Шизофренияның көптеген көріністерін А.В.Гилфровский өз кезегінде субъектитік және объективтік
Шизофрениямен ауыратындардың терісіндегі өзгеріс жайлы қызықты мәліметті Музумечи баяндайды.
Клиника мен психопатологияда шизофрения кезінде кейбір нервно-психикалық бұзылыстарда үлкен
Клод пен Клерамбо шизофренияның психопатологиялық негізінде ерік мақсатқа бағыттылық
Клейстаның көзқарасынша шизофрения тұқым қуалаушылық ауруына негізделген мидың белгілі
С.С.Корсаков күшейтілген ептілікті көрсететін психикалық ауру кезіндегі қозғалыстың бұзылысын
Шизофрениямен ауыратындар үшін импульситік әрекеттің бөлігі тән, сондықтан да
Д.Н.Рахман, Н.М.Щербаков, М.Н.Сандомирский, К.С.Плюйко шизофрениямен ауыратындардан эффективті емделу кезінде
Сайып келгенде А.Л.Абашев-Константиновский Жуковскийдің кинематометрдің көмегімен шизофрениямен ауыратындардың кинестетикалық
Келтірілген клиникалық және патофизиологиялық мәліметтер жайлы айтады, яғни шизофрения
Әр түрлі анализаторлардың функционалдық жағдайының өзгерісі нервно-психикалық іс-әрекет үшін
Әдеби мәліметтерінің негізінде және өзіндік бақылауда автор біраз өзгеріске
Кинестезияны зерттеу бас миының нейродинамикасы жайлы құнды мәліметтерді көрсетуі
Осы нервтердің барлығы жоғарғы инстанция сияқты, үлкен жарты шар
Қысқаша шизоферниямен ауыратындардың нервнопсихикалық процесін зерттеуде кинестезияның маңыздылығын тексеруге
Кинестикалық сигналдар сөйлеу іс-әрекеті мен ойлауда үлкен рөл атқарады,
Кинестикалық импульстер бас миының тонусын жоғарлатады, ал бұлшықет тонусы
Үлкен жарты шар қабығының кинестетикалық клеткалары шартты рефлекстің негізінде
Кинестикалық сигналдардың аналйзі мен синтезі өзін-өзі тануда үлкен рөл
Күрделі координациаланған қозғалысты іске асыруда кинестикалық тітіркендіргіштің сыпайы анализі
І.2. Алкоголизмнің және шизофренияның клиникалық
көріністері, түрлері, этиологиясы
мен патогенездері.
Маскүнемдік – спирттік ішімдіктерге патологиялық түрде құмартудың арқасында болатын
Жедел ағымды мас болу.
Күшті алкогольды улануда этил спирті ең алдымен орталық нерв
Мастықтың жеңіл түрінде қандағы алкоголь мөлшері 0,5–1,5%, орташа кезеңінде
Биохимиялық мәліметтердің мас болудың деңгейін анықтауда маңызы зор, бірақ
Мастықтың жеңіл түрі алкогольді қабылдағаннан соң бірнеше минуттың ішінде
Мастықтың орташа түрінде кейде көңіл-күй көтеріңкі, кейде жүріс-тұрысы қозып,
Мастықтың ауыр түрінде сана бұзылады. Қозғалысында координация жоқ, сөйлегені
Мас болудың ауыр түрінде сананың қарауытқан бұзылуы болғандықтан ол
Мас болудың атипті түрінің бірі – патологиялық мастық. Алкогольді
Патологиялық мастық бірден дамуы не физтологиялық мас болудан пайда
Физиологиялық мастықты патологиялықтан ажыратудың сот-психиатриялық тәжірибеде маңызы зор. Адам
Маскүнемдіктің клиникасы
Ұзақ уақыт, көп жыл бойы алкогольды жүйелі түрде ішкеннен
Маскүнемдік көбінесе еркектер арасында тараған. Кейінгі кезде әйелдер арасында
Маскүнемдіктің еркектер мен әйелдер арасындағы қатынасы орташа 6:1,
Маскүнемдікті тек орталық нерв жүйесінде ғана емес жүрек-қан тамырлар,
Маскүнемдіктің үш кезеңі бар.
Бірінші кезеңі бірнеше жыл алкогольді ішкеннен кейін болады.
Алкогольдің атын естісе жанданып, сөйлегіш болып кетеді. Көтеріңкі күй
Екінші кезеңінде абстинентті не “бас жазу” белгісі қалыптасады.
Үшінші кезеңге маскүнемдіктің ауысуын организмнің алкогольге деген тұрақтылығының
Абстинентті белгі кезінде 1-2 аптаға созылатын депрессивті жағдай орын
Екінші және үшініші кезеңдерде оларда соматикалық өзгерістер болады: беті
Ауру адам жүдеп, бұл кезеңде психоздар пайда болады.
Дипсомания. Бұл маскүнемдіктің ерекше, салынып ішетін түрі. Сырттай білінбейтін
Ертерек болатын не жасөспірімдер маскүнемдігі 13-18 жастардағы қалыптасқан
Есейген адамдардың маскүнемдігі. Ауру адамдар екі топқа бөлінеді. Олардың
адамдардың ауруларының ағымы және болашағы жоғарыда көрсетілген маскүнемдіктің заңдылығымен
Әйелдердің маскүнемдігі. 25-35 жаста дамиды. Мұның дамуында психологиялық, конституциялық-биологиялық
Маскүнемдік психоздар. Психоздар маскүнемдіктің екінші және үшінші кезеңдерінде дамиды.
Елісті ауру (белая горячка, делириум тременс). Салынып ішуден кейін
Елесті ауру бірнеше сағатқа не күнде, кейде 1-2 аптаға
Мусситириялық демерийге сананың бұзылуы тереңдеп, мезгіл-мезгі жатасу болады. Төсекте
Алкогольды демерийде соматикалық бұзылулар болады. Бұл кезде жүрек-қан тамырлары
Маскүнемдік есту елестеушілігі (галлюциноз). Бұның елесті аурудан айырмашылығы көру
Жіті маскүнемдік есту елестеушілікті емдеу елесті аурудікіндей. Созылмалы есту
Маскүнемдік параноид (алкогольді психоздың сандырақ түрі) екі түрде кездеседі.
Аурудың екінші түрі біртіндеп қызғану сандырағы ретінде қалыптасады (ерлі
Кей кезде ауру адамдар өзінің қайғысын жасырады.
Корсаков психозы. Бұлай аталуының себебі өткен ғасырдың 80 жылдары
Ауру ұзаққа созылады, болжамы, ұнамсыз көбінесе жазылмайды. Емдеуде В1,
Гайе-Вернике энцефалопатиясы. Орта жастағы еркектерде болады. Бұл алкогольды психоздың
Эпидемиологиялық мәліметтер. Алкогольдің адам басына өсуімен ішкіштер және маскүнемдердің
Халықаралық денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша экономикасы дамыған елдерде
Маскүнемдіктің шығу тегінде алкогольдің арнайы әсерінен басқа үш түрлі
Ми-бассүйек зақымданған адамдарда маскүнемдік жылдам дамиды. Маскүнемдік ауырған адамдарда
Маскүнемдіктің басты клиникалық көрінісінде катехоламиндердің алмасуындағы өзгерістердің маңызы зор
Ата-анасы маскүнем балаларда “нәрестенің алкогольды белгісі” деген атпен алкогольды
Дисморфозда қаңқаның кішіренгі, микроцефалия, төменгі жақтың гиполазиясы, кеңсірік жайпаңдығы,
Психотерапия. Маскүнемдікті емдеуге барлық тәсілдер психотерапия мен қоса
Ұжымдық психотерапия. Бұны дәрігер-психотерапевт жүргізеді. Ұжымдық психотерапия алкоголиктерге басқа
Ұжымдық психотерапияны жүргізудің барысында емделген және ішімдікті ұзақ пайдаланбайтын
Психотерапияда әрбір науқастың 8-10 сеанс алғаны дұрыс. Әңгімеде мынаны
Бірақ алкоголь барлық ағзаға соның ішінде жүйке-жүйесіне зиянды әсер
Психотерапия басқа жағдайларда да қолдануы керек, бірақ басқа емдеу
Шизофренияның клиникалық көрінісі, ағымдары
этиологиясы мен патогенезі.
Шизофрения тек психиатриадағы маңызды проблемалық ауру емес жалпы медициналық
Сол себептен балалық және пубертаттық, онан соң кәрілік кездегі
Шизофрения ұзақ мерзімді ауру. Көп уақытқа созылған аурулардың жартысынан
Шизофрения ауруының клиникасы жан-жақты. Онда болатын барлық белгілерді атап
Шизофрения клиникасында әр-түрлі формаларды жалпы байланыстырып тұратын бірнеше психикалық
Бөлшектену белгісі төмендегідей болады. Қалыпты жағдайда барлық психикалық процестер
Тұтастықтың бұзылуы аурудың ойлауынан, сөйлеуінен айқын білінеді. Логикалық байланыс
Психикалық қызмет тұтастығының және оның айналамен байланысының бұзылуын аурудың
Ауру адамдарға символдық ойлау өте тән нәрсе. Мысалы ауру
Кейде аурулар өз ойларын кәдімгі сөздер арқылы бере алмай,
Сонымен жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, шизофрениямен ауырған кезде ойлау
Шизофрениядағы көрсетілген жалпы белгілер балаларға да тән, бірақ балалар
Психиатриялық қызметте бөлшектену белгісі осы жастағы сау балалармен салыстырғанда
Е.Крепелиннің жіктеуін осы уақытқа шейін жекеленген психиатрлар мен психиатриялық
Келтірілген Е Крепелниннің жіктеуінің кемшілігі, оның статистикаға негізделуінде. Мұнан
Біздің елде шизофренияның түрлерге бөлінуі аурудың клиникалық ерекшеліктері мен
Аурудың үш негізгі төрт түрі бар: үнемі болатын, ұстамалы,
Үнемі ағымды шизофрения.
Аурудың бұл түріне дерт қозбай үнемі ағымды болады. Белгілердің
Шизофренияның қатерлі түрі. Жасөспірім кезінде басталып, үш негізгі бөліктен
Айырмасы неде? Ауру балалардың сабақпен шұғылданғанына қарамастан оқуы төмендеп,
Эмоциялар. Қалыпты жағдайда пубертаттық жаста ауру бала өздерінің
көрсеткенімен көбіне мейрімді, өте сезімтал болады. Мұндай балаларға әке-шешесі
Шизофренияда мүлде басқаша. Мұнда эмоцияның төмендеуі жақындары бағытталған суық
Параноидтық шизофрения.
Аурудың бұл түрі үнемі ағымды, 25-тен кейін, кейде 30-35
Бастапқы кезеңнің ұзақтығы 5-6 жылдан 20 жылға дейін. Бұл
Егер ауру көптеген жылдар бойы бір деңгейде болса, онда
Мәні жғынан ізіне түсу, қарым-қатынас пен улану сандырағы жиі
Басқаша айтқанда Кандинский-Клерамбо белгісі дамиды Ауру
адамдар олардың ойлары сезімдері басқалардың әрекетімен басқарылады дейді. Олар
Аурудың көрінісінде елестеушілік пен жалған елестеушілік басым болғанда параноидты
Баяу ағымды (аз прогредиентті) шизофренияда невроз және психопатия тәрізді
Мұнан басқа жеке адамның шизофрениялық ерекшіліктері аутизм, боямалық, эмоцияның
Ұстамалы прогредиентті (өзгерісті) шизофрения.
Шизофренияның бұл түрінде (басқаша шуб тәрізді дейді) дерттің ағымы
Дерттің қозуы бірнеше сағаттан бірнеше күнге, аптаға, айға созылуы
Мұндай өзгерістер бір ұстамадан екіншісіне дейін тереңдейді. Аурудың ағымы
Рекурентті (мерзімді) шизофрения.
Шизофренияның бұл түрінде ұстаманың соңынан ауру мүлде жазылып кетеді.
Рекурентті шизофренияда бірнеше айға, кейде бірнеше күннен 1-2 аптаға
Кейбір кезде аурудағы өзгерісті білу қиын, сондықтан рекурентті шизофрения
Шизофрения әр жаста дамуы мүмкін (оның манифестациясы жиі жас
жас өспірім, кеш (40 жастан кейін) және кәрілік (60
Балалар шизофрениясы 2-4 жаста басталады. Олардың белсенділігі төмендеп, ата-анасымен
Ауру балаларда түсініксіз жақсы көрушілік, қитұрақлы сөйлесу және қозғалу,
Шизофрения жиі кездесетін психикалық аурудың бірі. Оның пайда болуын
Қазіргі көзқарарас бойынша шизофрения тұқым қуалау шылық жағынан тез
Аурудың патогенетикалық механизімі әлі белгісіз, бірақ көптеген зерттеушілердің пікірі
1.3 . Алкоголизм мен шизофренияның байланысы
Шизофрения мен алкоголизмнің байланысын қарастыруда үш сұрақ тұр. Бірінші-
Бірінші сұрақтың зерттеу санының көптігіне қарамастан оның шешілуі үшін
Ауруханаға жиі жатуға қарамастан созылмалы алкоголизммен, сол сияқты осы
Соңғы бес жылда біз Кишиневтегі психоневрологиялық ауруханадағы емделіп жатқан
Негізгі формалардың созылмалы алкогольдік интоксикацияға қатынасы әр түрлі болғандықтан,
Қоспалы алкогольдік симптоматика шизофренияның қарапайым формасы апатико-абулистикалық жағдайында, яғни
Психика өте әлсіз, сондықтан да оған энергия жетіспейді, және
Бір қарағанда алкоголизм неғұрлым қырқынды болса, соғұрлым шизофренияның деградациясы
Параноидтық форма ағымында алкоголизмнің әсері анық көрінген, сонымен қатар
болады.
Губер (1938) алкогольдік галлюциноздағы 20 жағдайдың ішінен алты типтік
Біздің мәліметіміз бойынша өлшермен оннан бірінде күрделі алкогольдік галлюциноздардың
Белгілі бір дифференициалды – диагностикалық критерийлердің болмауы созылмалы алкогольдік
Алкогольдік психоздың ерекшеленетін белгілеріне аурудың тұлғалығына қатысты амандық пен
Алкогольдік галлюциноз кезіндегі императивтік галлюцинацияға мысқылды немесе тітіркендіретін дауыстар
Шизофрінді – алкогольдік параноид кезінде көбіне галлюцинациямен байланысы жоқ,
Аурудың келесі ағымдарына екінші кататониялық ступор тән. Делиранттық дебют
Ішетін дефектілі кататониктер отбасына өте ауыр, сондықтанда аурудың пайда
Процессуалды кататоникке өз ойлау салдарынан есінен барлық өлім жайлы
Екінші сұрақ - қандай мөлшерде шизофрения алкоголизмнің дамуына мүмкіндік
Апатико-абулитикалық жағдайдың қарапайым формасы ең алдымен систематикалық мастықтың себебі
Алкогольдік эксцестер параноидтық жағдайды лезде асқындырады. Бұл алкогольдік параноид
Шизофренияның пайда болуы үшін алкоголизмнің тікелей этиологиялық маңызы жайлы
Шизофренияның ағымы мен симптоматологиясына алкоголизмнің әсерін көптеген зерттеушілер зерттеген
Процессуалды аурудың клиникалық картинасы интоксикацияның әсерімен өзгереді және әртүрлі
Процессуалды симптоматикалық психопатологиялық мінез-құлқының күрделенуі шизофренияның ядролық формасы қалыптасқан
Шизофрения созылмалы алкоголизммен асқынған үздіксіз-үдемелі ағымының психотикалық асқынуы галлюцинаторлы-параноидтық
Аурудың қылмыс аралық кезеңінде қарастырылған науқастың дефектісі тұлға психопатизациясының
ІІ. Бөлім Психологияда тұлғаның индивидуалдық ерекшеліктері мен теориялық мәселелеріне
ІІ.1. Тұлғаның индивидуалдық ерекшеліктерінің кеңес психологиясында зерттелуі.
Адамның индивидуалдық- психологиялық ерекшеліктерінің қарастырудағы күнделікті объект тұлға типологиясын
Қоғамдық білім гумманизациясының міндетіндегі қарым-қатынастың мәселесі, бейнелеу категориясы мен
Шетелдік психологияда да “қарым –қатынас” психогиялық бейнедегі когнитивтік, мотивациялық,
Бұл ой қазіргі адам білімінің еркіндікке талпынысы мен дәлелденген.
Белсенділік пен реактивтілік мінез- құлық пен темпераменттің іс- әрекеттің
ІІ. 2. Тұлғаның индивидуалдық ерекшеліктеріне сипаттама , оның түрлері.
Акцентуация ұғымы.
“Акцентуация” ұғымын алғаш енгізген неміс психиатры және психолг К.
Біздің болжауымызша екі байланысты да пайдаланған дұрыс, яғни- тұлға
Әртүрлі мәліметтерге байланысты акцентуацияның популяцияда таралуы қатты варияцияланады немесе
Акцентуация титерін А.Е.Личко бойынша бейнелеу.
Тұрақсыз тип.
Басты сипат - еңбекке қызығушылықтың жоқтығы: жұмыс істемеу, оқымау,
Конформдік тип.
Басты сипат- конформдік: “Барлығы сияқты” болуға талпыныстық айқын көрінеді.
Шизоидтық тип.
Басты сипаты- тұйықтық және қарым- қатынас процесінде сезімталдық жеткіліксіздігі.
Эпилептоидтық тип.
Басты сипат- үнемі пайда болатын тітіркеніштен , объектіні іздеуден
Истероидтық тип.
Басты сипаты- мықты өзімшілдік, қызығу, таңқалу болып табылады. Қалған
Астено- невротикалық тип.
Басты сипаты- қатты шаршау, ашулану. Әдетте шаршау оймен жұмыс
Сенситивтік тип.
Екі басты ерекшеліктен тұрады- үлкен әсерленгіштік және өзіндік сапаның
Психастеникалық тип.
Басты сипаты шешім қабылдай алмаушылық, күмәнданғыштық, өзін- өзі талдауға
Гипертимдік тип.
Бұл әрқашанда жақсы, біраз көтеріңкі көңіл- күймен, өмірлік тонустық
Циклойдтық тип.
Мінез-құлық ерекшеліктері баяу байқалатын гипертимдык фаза мен шаршаудың жеткілікті
Лабильдік тип.
Бұл типтің басты сипаты- жиі өзгеретін көңіл- күйдің құбылмалығы.
талпынбайды. Өзінің мінезін адекватты бағалау дағдысымен ерекшеленеді.
Аралас типтер.
Анық акцентуациямен бірге бір уақытта екі сипаттың ұштасу жағдайы
Мұндай байланыстар аралық типтер деп аталады. Аралас тип созылмалы
Осыған сәйкес мынандай типтер өзара байланыспайды: Гипертимдік-лабильдікпен, астено невротикалықпен,
Циклоидтық-гипертимдік пен лабильділікпен басқа барлық типпен;
Лабильдік-гипертимдікпен, психастеникалықпен, шизоидтықпен, эпилептоидтықпен;
Сенситивтік-гипертимдікпен, циклоидтықпен, эпилептоидтықпен, истроидтықпен, тұрақсыздтықпен;
Психастеникалық-гипертимдікпен, циклоидтықпен лабильділікпен, эпилептоидтықпен, истроидтықпен, тұрақсыздтықпен;
Шизоидтық-гипертимдік, циклоидтықпен, лабильділікпен, астено-невротикалықпен;
Эпилептоидық-гипертимдікпен, циклоидтықпен, лабильділікпен, астено-невротикалықпен, сенситивтікпен, психастеникалықпен;
Истроидтық-циклоидтықпен, сенситивтікпен, психастеникалықпен;
Тұрақсыздық- циклоидтықпен, сенситивтікпен, психастеникалықпен.
Акцентуация типтерін К.Леонгард бойынша бейнелеу.
Демонстративтік тип.
Демонстративтік тұлғаның орталық ерекшелігі қажеттілік, әсерленуге үнемі талпыну, өзіне
Қозғыш тип.
Қозғыш тұлғаның ерекшелігі мінез-құлықтың импульсивтігі болып табылады. Қарым-қатынас пен
Дистемиялық тип.
Дистемиялық тұлға гипертимдікке қарама-қарсы болып табылады. Дистемиктер әдетте
Бойын шаттық билейтін тип.
Бойын шаттық билейтін тұлғаның басты ерекшелігі қарқынды, экзальтировтік реакция
Педанттық тип.
Осы типтің жақсы байқалатын сыртқы көрінісі жоғарғы ұқыптылық, шешім
Үрейлі тип.
Бұл типтің басты ерекшелігі болатын сәтсіздіктерге алаңдау, жоғарғы үрей,
Гипертимді тип.
Тұлғаның гипертимдік типінің белгілі ерекшелігі үнемі көтеріңкі көңіл –
Қорқу типі.
Тұлғаның қорқыныш типі аффектінің жоғарғы тұрақтылығымен, эмоционалдық белгісінің ұзақтығымен
Эмотивтік тип.
Эмотивтік тұлғаның басты ерекшелігі жоғарғы сезімталдық және нәзік эмоция
Темперамент – жүйке жүйесінің тума қасиеттерінен туындайтын адамның жеке
И.П Павловтың жүйке жүйесінің типтері туралы ілімі бойынша әртүрлі
Сангвиник темпераментінің өкілі, Павловтың айтуынша, қуатты, тұрлаулы, ширақ, ойнақы
Флегматик темпераментіндегі адам көбіне салмақты, сабырлы келеді. Олар кез-келген
Меланхолик темпераментіндегі адамға әсер етпейтін нәрсе жоқ, бірақ әсер
Әр адам сыртқы дүниенің сансыз тітіркендіргіштеріне өз әлінше түрліше
Адамның сыртқы ортамен байланысу үшін жасайтын осындай қатынастарының жиынтығы
Қорыта келгенде адамның мінезінің қалыптасуы қоғамдық болмыспен, әлеуметтік ортамен
ІІ. 3. Өзін- өзі бағалау- тұлғаның индивидуалдық қасиеттерінің объектісі
Жеке адамның қалыптасуының жалпы контексінде өзін- өзі бағалуға негізгі
Өзіндік бағалауға сана-сезім мәселелеріне зерттеу шеңберінде де жетекші
Өзін- өзі бағалауда- ішкі ұсынылатын сапалардың кескішін, өз мінездемелерін
Өзіндік бағалуға күрделі құрылымды жүйені құрушы ретінде қарау комплексті
не төмен, не жоғары бағаламау өте ауыр міндет.
Х.Хекхаузеннің атап көрсетуінше өзін- өзі қабылдаудың жеке жағдайы
Бағалаудың қабылдау және сынау, жақтыру мен жақтырмау, құптау не
Өзіндік бағлау жағдайы адамды екі мәселені шешуге алып келеді:
Адамның шынай іс- әрекеттерінде өзін- өзі бағалау вербальді ұғынылған
Ерекше психикалық финомен ретінде өзін- өзі бағалау сана- сезімнің
Совет психологтарына тұлғалы зерттеу және оның әрекет контексінде өзін-өзі
Тұлғаның біріңғай толық өзін- өзі бағалауы жеке құрылымын өзіндік
Адекватты өзін- өзі бағалау- өзіндік бағалау адамға өзіне сыншылдықпен
Адекватты емес өзіндік бағалау- адамның өзін- өзі бағалауының объективті
Адекватты өзіндік бағалау 3 ке бөлінеді: 1.жоғары; 2.төмен;
Адекватты емес өзіндік бағалау аса жоғары немесе аса төмен
Өзіндік бағалауы адекватты емес аса төмен. Өзіндік бағалауы мұндай
Өзіндік бағалауы адекватты жоғары. Өзіндік бағалауы адекватты жоғары тұлға,ал
Өзіндік бағалауы адекватты орташа. Мұндай өзіндік бағалауы бар адамда
Өзіндік бағалауы адекватты аса төмен. Мұндай өзіндік бағалауы бар
ІІІ.Бөлім Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың типологиялық ерекшеліктерінің өзіндік
3.1. Зерттеудің мақсаты, міндеті, болжамы.
Зерттеудің мақсаты: Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың индивидуалдық типологиялық
Зерттеудің міндеттері:
Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың медициналық документациясын зерттеу.
Зерттеу мәселесі бойынша әдістеме таңдап алу.
Эксперименталдық зерттеудің нәтижелерін талдау, өңдеу.
Зерттеу жұмысының объектісі:
Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдар.
Зерттеу жұмысының пәні.
Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың өзін- өзі бағалау ерекшеліктері.
Зерттеу жұмысының болжамы:
Ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың өзін- өзі бағалау өзгерістері
Қосымша болжам.
Н0- ішімдікке салынған шизофрениямен ауратын адамдарды сау адамдармен салыстырғанда
Н1- ішімдікке салынған шизофрениямен ауратын адамдарды сау адамдармен салыстырғанда
Зерттеудің әдістері:
1. Мини-мульт сауалнамасы (М М Р І)
2. Тұлғаралық қатынас квантификациясының көпаспектілі тесті (Т.Лири)
3.Темпераментті анықтауға байланысты Айзенктің сауалнамасы.
3.2. Зерттеудің әдістеріне сипаттама, эксперименттік – практикалық зерттеу барысы.
М М Р І сауалнамасы 40-50 жылдары американ психолгтары
Сауалнаманы жүргізу уақыты шектелмейді.
Нұсқау: “Қазір сіз сіздің денсаулық жағдайыңызға және мінез- құлқыңызға
Ойлануға көп уақыт жібермеңіз. “Басыңызға қай шешім бірінші келеді
Тұлғаралық қатынас квантификациясының көпаспектілі тесті.
Әдістің теориялық және медодикалық негізін американ психологы Т.Лири өңдеді.
Әміршіл
Өзімшіл
Агрессивті
Күдікті.
Темпераментті анықтауға байланысты Айзенктің сауалнамасы.
Осы сауалнама арқылы сыналушының типтерін, темпераменттерін анықтауға болады. Сауалнама
Нұсқау: “Сізге бірнеше сұрақ беріледі. Әрбір сұраққа тек “иә”
ІІІ. 3. Зерттеудің нәтижелерін талдау.
ММРІ сауалнамасы.
М М Р І сауалнамасы Стьюдент әдісі арқылы өңдейміз.
t=
М1 және М2 - әр таңдау тобының
S1 және S2 - әр таңдау тобының
n1және n2 - әр таңдау тобының элементтерінің
М М Р І сауалнамасы бойынша зерттеушілер көрсеткіштері 1-інші
Кесте 1.
М М Р І сауалнамасы бойынша зерттелушілер көрсеткіштері.
Зерттелуші-лер тобы
1- топ Алынған нәтижелер Хі-М (Хі-М) Зерттелу-шілер тобы
2- топ Алынған нәтиже-лер Хі-М1 (Хі-М2)2
1 21 -10,2 104,04 1 87 9,3 5,3
2 25 -6,2 38,4 2 98 13,3 177
3 39 8,2 67,2 3 75 -9,7 94,1
4 43 12,2 149 4 98 13,3 177
5 21 -10,2 104,04 5 74 10,7 114,4
6 25 6,2 38,4 6 87 9,3 5,3
7 21 -10,2 104,04 7 74 10,7 114,4
8 27 -4,2 17,6 8 74 10,7 114,4
9 31 0,2 0,04 9 74 13,3 177
10 43 12,2 149 10 98 10,7 114,4
11 43 12,2 149 11 74 -9,7 94,1
12 23 -8,2 67,2 12 75 13,3 177
13 36 5,2 27 13 98 10,7 114,4
14 43 12,2 149 14 74 2,3 5,3
15 27 4,2 17,6 15 98 13,3 177
Σ 468
Σ 1271
Топтар бір- бірінен тәуелсіз. Бірінші және екінші топ зерттеушілерінің
М1= 31,2
n1= 15
S21=
t=
tэмп= -1,4
Енді критерийдің n1= 15 және n2= 15 үшін шеткі
tкрит={ }
Енді, алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін
tкрит= 2,048
tкрит =>tэмп
Біздің алып алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен аз,
Демек, ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың өзін- өзі бағалауында
Тұлғааралық қатынас квантикациясының көпаспектілі сауалнамасы. (Т. Лири)
Стьюдент әдістемесі арқылы өңделеді.
Лири сауалнамасы.
Лири сауалнамасы бойынша зерттелушілер көрсеткіштері 2- кестеде көрсетілген.
Kесте 2.
Зерттелушілер тобы 1- топ Алынған нәтижелер Хі-М (Хі-М) Зерттелушілер
1 50 8,3 68,9 1 62 20 400
2 57 1,3 1,7 2 63 18,7 350
3 60 2,3 5,3 3 62 20 400
4 51 7,3 53,3 4 60 21,7 470,9
5 65 67,7 44,9 5 70 11,7 136,9
6 57 1,3 1,7 6 54 27,7 767,3
7 54 4,3 18,5 7 65 16,7 278,9
8 60 2,3 5,3 8 67 14,7 216
9 62 3,7 13,7 9 93 11,3 127,7
10 64 5,7 32,5 10 60 21,7 470,9
11 60 2,3 5,3 11 72 9,7 94,1
12 54 4,3 18,5 12 81 0,7 0,49
13 64 5,7 32,5 13 71 10,7 114,5
14 51 7,3 53,3 14 73 8,7 75,7
15 65 6,7 44,9 15 72 9,7 94,1
Σ 875
Σ 400,4
Σ 1205
Σ 3997,5
М1= 58,3
n1= 15
S21=
t=
tэмп=0,3
Енді критерийдің n1= 15 және n2= 15 үшін шеткі
tкрит= { }
Алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін мәндік
tкрит= 2,048
tкрит =>tэмп
Біздің алып алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен аз,
Демек, ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың өзін- өзі бағалауында
Темпераментті анықтауға байланысты Айзенктің сауалнамасы.
Стьюдент әдістемесі арқылы өңделеді.
Айзенк сауалнамасы бойынша зерттелушілер көрсеткіштері 3- кестеде көрсетілген.
Kесте 3.
Зерттелушілер тобы 1- топ Алынған нәтижелер Хі-М (Хі-М) Зерттелушілер
1 29 10,7 144,5 1 30 6,5 42,3
2 18 0,3 0,09 2 29 5,5 30,3
3 24 5,7 32,5 3 24 0,5 0,25
4 18 0,3 0,09 4 29 15,5 30,3
5 20 1,7 2,9 5 28 44,5 20,3
6 25 6,7 44,9 6 27 3,5 12,3
7 18 0,3 0,09 7 31 7,5 56,3
8 18 0,3 0,09 8 33 9,5 90,3
9 17 1,3 1,7 9 24 0,5 0,25
10 12 6,3 39,7 10 25 1,5 2,3
11 11 7,3 53,3 11 29 15,5 30,3
12 18 0,3 0,09 12 24 0,5 0,25
13 15 3,3 10,9 13 20 3,5 12,3
14 17 1,3 1,7 14 24 0,5 0,25
15 15 3,3 10,9 15 30 6,5 42,3
Σ 313,5
Σ 370,4
М1= 18,3
n1= 15
S21=
t=
tэмп=0,6
Енді критерийдің n1= 15 және n2= 15 үшін шеткі
tкрит= { }
Алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін мәндік
tкрит= 2,048
tкрит =>tэмп
Біздің алып алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен аз,
Демек, ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың өзін- өзі бағалауында
Қорытынды.
Дипломдық жұмыс мазмұнын құрайтын зерттеу мәселесі- ішімдікке салынған шизофрениямен
І. Бөлімде аталмыш тақырыптың теориялық мәселе екендігін оның құрылымдық
ІІ. Бөлім нақты эксперименттер жүргізу арқылы кейбір практикалық міндеттерді
Яғни осы бөлім бойынша ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдардың
Зерттеуге үш әдіс қолданып, оларды Стьюдент әдісі арқылы салыстырдық.
Осы зерттеудің нәтижесінде үш әдіс бойынша да эмпирикалық мәніміз
Демек, ішімдікке салынған шизофрениямен ауыратын адамдар мен сау адамдардың
Әдебиеттер тізімі.
1.Елисеев А.В. Шизофрения с алкоголизмом. Автореф, Томск, 1989.
2. Шейнин Л.М. Шизофрения с алкоголизмом Автореф, Москва,
3. Макеева Г.А. Шизофрения. Караганда.: 1971.
4. Портнов А.А. Алкоголизм. Москва.: 1962.
5. Актуальные вопросы психиатрии и невропатологии. Москва.: 1963.
6. Зеневич Г.В. Клинические проблемы алкоголизма. Ленинград.:Медицина
1974.
7. Жариков Н.М. Психиатрия Москва.: Медицина 1989.
8. Зеневич Г.В. Пихотерапия алкоголизма. Ленинг.: 1968.
9. Лисицин Ю.П. Алкоголизм. Москва.: Медицина 1978.
10. Жариков Н.М., Урсов Л.Г. Шизофрения. Москва.: 1977.
11. Полищук И.А. Шизофрения. “Здоровья” Киев 1976.
12. Перельман А.А. Шизофрения. Томск.: 1944.
13. Морозов В.Н., Романсенко В.А. Нервные и психические болезни.
Москва.: 1966.
14. Семенов С.Ф. Шизофрения. Киев. 1961.
15. Маджидов Н.М. Шизофрения, алкоголизм. Ташкент.: 1978.
16. Старицын А.С. Шизофрения. Челябинск.: 1982.
17. Портнов А.А., Пятницкая И.Н. Клиника алкоголизма Изд.
медицина 1973.
18. Штерева В.Л., Неженцев В.М. Клиника и лечение алкоголизма.
Медицина 1976.
19. Плессо Г.И., Стукалова Л.А. Шизофрения. Воронеж.: 1971.
20. Снежневский А.В. Шизофрения. Москва.: Медицина 1972.
21. Популярная медицинская энциклопедия: М.: 1987.
22. Денсаулық 2003 №2 6-7 бет.
23. Педагогика және психология. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми
түсіндірме сөздігі. Алматы.: 2002.
24. Словарь по психологии.
25. Елисеев О.П. Практикум по психологии личности. Санк- Петербург.:
2000.
26. Молохов А.Н. Формы шизофрении и их лечение. Кишинев.:
27. Галант И.Б. Пьянство и психические болезни. Москва.: Медгиз.
28. Теоретические проблемы психологии личности. Москва.: 1974.
29. Аверин В.А. Психология личности. 2-е изд. СПБ.: 2001.
30. Норакидзе В.Г. Методы исследования характера личности. Тбилиси.:
1989.
31. Мещерякова Б.Г. Зинченко В.Т. Большой психологический словарь.
Москва.: 2003.
32. Жарықбаев Қ.Б. Психология. Алматы. Білім 1993.
Қосымша І
ММРІ сауалнамасының сұрақтары.
Сіздің тәбетіңіз жақсы ма?
Әдетте өзіңізді таңертең ұйықтап демалғандай, ұйқыңыз қанғандай сезінесіз бе?
Сіздің күнделікті өміріңіз қызықтарға толы ма?
Сіз үлкен күш салумен жұмыс істейсіз бе?
Кейбір кездерде сізде соншалықты жаман ойлар болады, тіпті ол
Сізде іш қатулар бола ма?
Кейде сіз тіптен үйден кетіп қалғыңыз келе ме?
Кейде сізде тыйу мүмкін емес күлкі немесе жылау бола
Кейде жүрек айнулар сізді мазалай ма?
Сізді ешкім түсінбейтіндей сезінесіз бе?
Кейде қатты ұрысқыңыз келе ме?
Әр апта сайын қорқынышты түстер көресіз бе?
Көп адамдармен салыстырғанда, сізге ойыңызды жинақтау қиынға түсе ме?
Сіз әдеттегіден тыс, оғаш жағдайларда болып көрдіңіз
Егер адамдар сізге қарсы болмаса өмірде үлкен жетістіктерге жетер
Бала кезіңізде ұрлық жасап көрдіңіз бе?
Жұмысқа бірден кіре алмайтын жағдайлар сізде кездесе ме?
Сізде мазасыз ұйқы ма?
Адамдар арасында отырған кезде, сізге әдеттен тыс нәрселер
Сізді танитын көпшілік адамдар, сізді жағымсыз адам деп есептейді
Дәрежесі сізден төмен адамға бағынып көрдіңіз бе?
Сізге қарағанда көпшілік адамдар өмірлеріне риза ма?
Көп адамдар өздерінің бақытсыз жағдайларын көмек алу, басқалардың жаны
Кейде сіз ашуланасыз ба?
Сізге өзіңізге деген сенімділік жетіспейді ме?
Сіз өзіңізді кей жағдайларда дұрыс емес, жағымсыз нәрселер істеп
Әдетте сіз өз тағдырларыңызға сенімдісіз бе?
Кейбіреулер басқарғанда қатты ұнатады, сіз олардікі дұрыс екенін
Сізге қарсы бір нәрсе ұйымдастырылуда деп ойлайсыз ба?
Көпшілік адамдар адам емес жолмен пайда табуда деп есептейсіз
Сізді асқазаныңыз жиі мазалай ма?
Өзіңіздің жағымсыз көңіл күйіңіз бен ызаңыздың себебін түсіне алмаған
Ойыңыздағыны айтып үлгере алмайтын жағдайлар жиі бола ма?
Отбасылық жағдайыңыз басқалардікіне қарағанда жаман емес деп есептейсіз бе?
Кейде өзіңіздің пайдасыздығыңызға сенесіз бе?
Соңғы жылдары сіздің денсаулығыңыз, көңіл-күй жағдайыңыз жақсы күйде ме?
Сізде бір нәрсені жасап, кейін не жасағаныңызды ұмытып қалған
Сізді жиі әділетсіз жазалайды деп есептейсіз бе?
Қазіргі жағдайдан артық өзіңізді сезініп көрген жоқсыз ба?
Сіз туралы басқалар не ойлайтындығына немқұрайлы қарайсыз ба?
Есте сақтауыңыз қалыпты ма?
Жаңа танысқан адамыңызбен қарым-қатынас жасау қиын ба?
Көбіне жалпы әлсіздікті сезінесіз бе?
Сіздің басыңыз жиі ауырама?
Жүрген кезде тепе-теңдіңізді сақтау қиынға түскен жағдай болды ма?
Таныстарыңыздың ішінде сізге ұнамайтындар бар ма?
Сіздің идеяларыңыз бен ойларыңызды одан әрі көркейтуге тырысатын адамдар
Кешіру мүмкін еместей әрекеттер жасадым деп есептейсіз бе?
Тым ұялшақпын деп есептейсіз бе?
Сізді әрқашан бір нәрсе мазалай ма?
Сіздің ата-аналарыңыз жиі сіздің танысуларыңызды қаламай ма?
Кейде сіз өсек айтасыз ба?
Кей уақытта шешім қабылдау сіз үшін тым жеңіл ме?
Сізде жүрек соғысы тездеп, тынысыңыз тарылған жағдай болды ма?
Сіз ашуланшақсыз, бірақ тез басыласыз ба?
Мазасыздықтан бір орында отыра алмайтын жағдайлар бола ма?
Ата-анаңыз бен жанұяңыздың басқа да мүшелері сізге жиі тиісе
Сіздің тағдырыңыз ешкімді қызықтырмайды ма?
Басқалардың кемісіктерін өз мүддесіне пайдаланатын адамдарды кінәламайсың ба?
Кейде сіз энергияға толы боласыз ба?
Соңғы уақытта көзіңіздің көруі нашарлады ма?
Жиі құлағыңыз шыңылдайды ма?
Өзіңізді гипноз әсеріндегідей сезінген жағдай болды ма?
Ешқандай себесіз өзіңізді ерекше қуанышты сезінген кезіңіз болды ма?
Топ немесе қоғам арасында да өзіңізді әдетте жалғыз сезінесіз
Жағымсыз жағдайды болдырмау үшін кез- келген адам өтірік айта
Басқа адамдарға қарағанда сіз өткір сезіне аласыз ба?
Басыңыз әдеттен гөрі баяу жұмыс істеп жүргендей сезінесіз бе?
Адамдарға жиі көңіліңіз қала ма?
Спирттік ішімдіктерден денсаулығыңызға қиянат келтіресіз бе?
1.L жалғандық шкаласы – сыналушының адалдығын бағалайды.
2. F дұрыс жауаптарды анықтау, бұл шкала бойынша белгілердің
К коррекция шкаласы- текст жүргізу кезіндегі сыналушының шектен сақтылығы
Базисті шкалалар.
Ипохондриялы (Нs)- сыналушының астено- невротикалық типке жақындығы.
Жоғарғы көрсеткіш- сыналушының ақырын, баяу әрекет етеді, пассивті, басқарушыға
Депрессиялы (D). Сенситивті, сезімтал тұлға, мазасыздануға бейім, әлсіз, ұялшақ.
Истериялы (Ну) конверциялық типтің неврологиялық қорғаныс реакцияларына бейім. Жауапкешіліктен
Психопатиялы (Рd). Бұл шкала әлеуметтік дезадаптацияның көрсеткіші, мұндай адамдар
Паранойяльді. (Ра). Құнды идеяларды қалыптастыруға бейімділік. Бұл адамдар бір
Психоастениялы (Pt). Күмәншіл мазасыз, оларға мазасыздық, қорқақтық, шешімсіздік,
Шизоидтық (Se). Мінездің шизоидтық типі тән. Оларға аботракилік бейнелерді
Гипоманиялық (Ма). Жағдайдан тәуелсіз көтеріңкі көңіл күй тән. Олар
Қосымша ІІ
Қоршаған ортадағыларға қатынас түрлері.
І. Әмірлі (Авторитарный)
13-16- Диктаторлық, өктем, деспоттық мінез- құлық, топтық іс- әрекеттердің
9- 12- Доминант, энергияға толы, бәрінен хабардар лидер, жұмыстары
0- 8- Өзіне сенімді адам, міндетті түрде лидер емес,
ІІ Өзімшілдік (эгоистичный)
13-16 Барлығына үстем болғанды қалайды, бірақ керісінше шет қалып
0-12 Өзімшілдік, бәсекелестікке бейім болу.
ІІІ. Агрессивті.
13-16. Қоршаған ортағыларға қатал, өктем, тік, аргрессивтілігі ассоциациялық мінез-
9-12- талап қойғыш, бетке айтқыш, тік, ашық, келісімге келмейтін,
0-8- қисық, қажырлы, қайсарлы және энергияға толы.
ІV. Күдікті (Подозрительный).
13-16 Өктем әлемге деген жатырқаушылық, күдікті, барлығына да сенімсіздік
9-12- сыншыл, жағымсыз қарым- қатынастан қорқу және сенімсіздігінің әсерінен
0-8- барлық әлеуметтік құбылыстар мен қоршаған адамдарға қатысты сыншыл,
V .Бағыныңқылық.
13-16- өзін - өзі төмен санауға бейім, еркі әлсіз,
күшті адамға арқа сүйеуге тырысады.
9-12- ұялшақ , жағдайды есепке алмай- ақ күшті ерікке
0-8- қарапайым, әлжуаз, бәрімен келісе беруге дайын, бағынуға
VІ. Тәуелді.
13-16- өз- өзіне сенімсіз, әдетте қорқу, сақтану, мазасыздану тән,
9-12 тіл алғыш, қорқақ, әлсіз, қарсылық көрсете алмайды, басқалардың
0-8- конформды, жұмсақ, кеңестер мен көмек күтеді, сенгіш, сыпайы,
VІІ. Достық қалып.
9-16- барлығында да достық және биязылық , танытқыш, барлығының
0-8-кооперация мен, қызметтес болуға бейім, мәселелерді шешуде және конфликтілі
VІІІ. Альтруисттік.
9-16- жауапкершілікті, өз қызығушылықтарын, мүдделілерін құрбан етуге дайын,барлығына
0-9 -қоршаған адамдарға қатысты жауапкершілікті, деликатты, жұмсақ, мейірімді, адамдарға
Сауалнама тексті.
Өзіңіз туралы пікіріңізге сәйкес келетін анықтаманың тұсына “+” қойыңыз
І.
2. Қоршағандарды әсерде қалдыра біледі.
3. Басқара және иемдене біледі.
4. Өзінің дегенінде тұра біледі .
ІІ. 5.
6.Тәуелсіз.
7.Өзі- өзіне қамқор болуға қабілетті.
8.Немқұрайлық танытуы мүмкін.
ІІІ. 9. Қатал болуы мүмкін.
10.Қатал, бірақ адал.
11.Ашық.
12. Басқаларға қатысты сыншыл.
ІV. 13 Жылап алғанды ұнатады.
14. Жиі көңілсіз.
15. Сенімсіздік танытуға қабілетті.
16. Жиі көңілі қалады.
V. 17.Өзін сынай біледі.
18. Өзінің қателігін мойындай біледі.
19. Бағынғыш.
20. Көнгіш.
VІ. 21. Мейірбан.
22. Таң қалып, еліктеуге бейім.
23. Силағыш.
24. Мақұлдауды іздейді.
VІІ. 25. Ынтымақтастық әрекеттерге бейім.
26. Басқалармен келісім табуға тырысқыш.
27. Достық қалыпты.
Мейірімді және зерделі.
VІІ. 29.Сыпайы, әдепті
30.Барлығын да мақұлдағыш.
31. Сұрағандарға көмегін аямайды.
32. Риясыз.
І.
34.Басқаларда оны силай біледі.
35.Басқарушы талантын иемденеді.
36.Жауапкершілікті ұнатады.
ІІ.
38.Қайсар.
39.Іскер және қарапайым.
40.Жарысқанды ұнатады.
ІІІ. 41.Өз
42.Бетінен қайтпайтын, бірақ әділ.
43.Ызаланғыш.
44.Ашық және тік.
ІV. 45. Оны басқарғанды
46. Еш нәрсеге сенбеушілік тән.
47. Онда әсер қалдыру қиын.
48. Ашуланшақ.
V. 49. Ұялшақ.
50. Өзіне сенімсіз.
51. Көнгіш.
52. Қарапайым.
VІ. 53. Басқалардың көмегін жиі
54. Белсенділерді үлгі тұтады.
55. Кеңес алғанды ұнатады.
56. Сенгіш және басқаларды қуантуға тырысады.
VІІ. 57. Қарым-қатынаста әрқашан сыпайы.
58. Қоршағандардың пікірін маңызды деп санайды.
59. Ашық әрі тез бейімделгіш.
60. Ақкөңіл.
VІІІ. 61. Сенімдік Ұялататындай мейірбан.
62. Нәзік.
63. Басқаларға қамқорлық жасағанды ұнатады.
64. Жомарт.
І. 65. Кеңес бергенді ұнатады.
66. Мәнді әсер қалдырады.
67. Басқарғыш.
68. Билегіш.
ІІ. 69. Мақтаншақ.
70.Менменшіл.
71. Өзі туралы ғана ойлайды.
72.Арам және есепшіл.
ІІІ. 73. Басқалардың қателіктеріне
74.Пайдакүнем.
75.Ашық.
76. Жиі мейірбансыздық танытады.
ІV. 77. Ызалы.
78. Шағымданушы.
79. Қызғаншақ.
80. Кек сақтағыш.
V. 81.Өзін-өзі
82. Ұялшақ.
83. Инициативасыз.
84. Момын, жуас.
VІ. 85. Тәуелді.
86. Бағынғанды ұнатады.
87. Өзі үшін басқаларға шешім қабылдауға мүмкіндік береді.
88. Қарама-қайшылықтарға тез түседі.
VІІ. 89. Достарының әсеріне
90. Кез-келгенге сенгіш.
91. Бәріне бір қалыпты жағымды қарым-қатынас.
92. Барлығын ұнатады.
VІІІ. 93. Кешірімді.
94. Көңілшек.
95. Жеткіліксіздерге шыдамды.
96. Қамқоршы болуға тыhысады.
І.
98. Кез-келгеннен таң қалдыруды күтеді.
99. Басқарғанды ұнатады.
100. Деспоттық.
ІІ.
102. Атаққұмар.
103. Өзімшіл.
104. Суық, қатал.
ІІІ. 105.
106. Мейірімсіз.
107. Жиі ызалы.
108. Сезімсіз, немқұрайлы.
ІV. 109. Кек
110. Қарама-қайшылыққа талпынады.
111. Қырсық.
112. Сенімсіз, күмәнданғыш.
V. 113.
114. Ұялшақ.
115. Бағынуға шектен тыс дайындығымен ерекшеленеді.
116. Жұмсақ денелі.
VІ.
118. Жабысқақ.
119. Оны қорғағанды ұнатады.
120. Шектен тыс сенгіш.
VІІ. 121. Бәріне
122. Бәрімен келісе береді.
123. Әрқашан достық қалыпта.
124. Бәрін ұнатады.
VІІІ. 125. Қоршағандарға
126. Әркімді жұбатуға тырысады.
127. Өз-өзіне зиян тигізіп, басқаларға қамқорлық жасайды.
128. Шектен тыс жақсылығымен адамдарды бұзады.
Сауалнамаға кілт.
Бірінші октант: 1-4,
Екінші октант: 5-8,
Үшінші октант: 9-12,
Төртінші октант: 13-16, 45-48,
Бесінші октант: 17-20,
Алтыншы октант: 21-24, 53-56,
Жетінші октант: 25-28,
Сегізінші октант: 29-32, 61-64,
Қосымша ІІІ.
Темпераментті анықтауға байланысты Айзенк сауалнамасы.
Сұрақтар.
Күшті әсер алып, көңіл көтеруді жиі қалайсыз ба?
Сізді қолдайтын, түсінетін достардың қажет екенін жиі сезінесіз бе
Өзіңізді қамсыз, бейғам адаммын деп есептейсіз бе ?
Өз ниетіңізден бас тарту сіз үшін қиын ба ?
Өз жұмысыңызды асықпай ойластырғанды қалайсыз ба ?
Өз сөзіңізде тұра аласыз ба ?
Көңіл-күйіңіз жиі ауытқи ма ?
Әдетте тез сөйлеп, тез әрекет етесіз бе ?
Күрделі себеп болмағанның өзінде өзіңізді бақытсыз сезінесіз бе ?
“ Дауласу” үшін бәріне дайынсыз ба ?
Өзіңіз ұнататын қарама-қарсы жынысты адаммен танысқаннан ұяласыз ба?
Ашуланғаннан қатты ызаланатын кездеріңіз бола ма ?
Жағдайдың әсерінен ойланбай әрекет ететін кездеріңіз болды ма ?
Сіз бірдеңені айту немесе жасау керек еді деген ой
Адамдармен кездескенде кітап оқығанды қалайсыз ба ?
Сіз тез ашуланғышсыз ба ?
Компанияда жиі болғанды ұнатасыз ба ?
Сізде басқалармен бөліскіңіз келмейтін ой бола ма ?
Сіз кейде күш қуатыңыз толық, ал кейде шаршаған кездеріңіз
Сіз таныстарыңыздың ортасын ең жақын достармен шектеуге тырысасыз ба?
Сіз көп қиялданасыз ба ?
Сізге айғайлағанда, сіз солай жауап бересіз бе ?
Сіз өзіңіздің барлық әдеттеріңізді жақсы деп ойлайсыз ба ?
Сіз өзіңізді кінәлі сезінетін кездеріңіз бола ма ?
Сіз көңілді компанияда уайымсыз, өз сеніміңізге ерік беруге қабілеттісіз
Сіздің жүйкеңіз жиі шаршайды деп айтуға бола ма ?
Сіз көңілді және жылдам адаммын деп санайсыз ба ?
Сіз іс аяқталғаннан кейін оған ойша қайта ораласыз ба,
Сіз үлкен топтың ішінде өзіңізді ыңғайсыз сезінесіз бе ?
Сізде өсек тасығандай сезім бола ма ?
Сіздің басыңызға әртүрлі ойлар келгендіктен, ұйқыңыз қашқан кездер бола
Егер Сіз бірдеңені білгіңіз келсе, соны кітаптан тапқанды немесе
Сізде қатты жүрек қағысы бола ма ?
Жинақылықты талап ететін жұмыс сізге ұнай ма ?
Сіздің дірілдеген кездеріңіз бола ма ?
Сіз әрқашанда шындықты айтасыз ба ?
Сізге бір-бірімен қалжыңдасатын топта болған ұнамайтын кездер бола ма?
Сіз ашуланшақсыз ба ?
Жылдамдықты талап ететін жұмыс сізге ұнай ма?
Дегенмен барлығы жақсы аяқталса да, болуы мүмкін әр-түрлі жағдайлар
Біреумен кездесуге немесе жұмысқа кешігесіз бе ?
Сізге жаман түстер жиі кіре ме?
Сіздің әңгімені жақсы көретініңіз соншалықты, жаңа адаммен әңгімелесуді жібермейтін
Сізді қандай да бір ауру мазалай ма?
Егер сіз достарыңызбен кездесе алмасаңыз қамығасыз ба?
Сіз ызалы адамсыз ба?
Сіз күйгелек адамсыз ба?
Сіздің таныстарыңыздың арасында сізге ұнамайтыны бар ма?
Сіз өз- өзіңізге сенімді адамсыз ба?
Сізді сіздің қателіктеріңіз бен жұмысыңыз жайлы сындар ашуландыра ма?
Адамдар көп қатысатын мерекеден нағыз ләззат алу сізге қиын
Сіздің басқалардан кем сияқты сезім мазалай ма?
Сіз көңілсіз топты жандандыра аласыз ба?
Сізде өзіңіз білмейтін зат жайлы айтатын көздеріңіз бола ма?
Сіз өзіңіздің денсаулығыңыз жайлы ойлайсыз ба?
Сіз басқаларды әзілдегенді жақсы көресіз бе?
Сіздің ұйқыңыз қашып азаптанасыз ба?
Нәтижелерді өңдеу.
Экстраверсия- “ия” жауаптарының нәтижесі кездесетін сұрақтар:
1,3,8,10,13,17,22,25,27,39,44,46,49,53,56 және “жоқ” жауаптары кездесетін сұрақтар: 5,15,20,29,32,37,41,51.
Егер нәтижелердің балдары 0- 10 дейін болса, онда сіз
Егер 5-24 болса, онда сіз экстравертсіз, қарым- қатынасқа жақсы
Егер 11- 14 болса, онда амбиавертсіз, өзіңізге қажет кезінде
Невротизм- “ия” жауаптарының нәтижесі кездесетін сұрақтар: 2,4,7,9,11,14,16,19,21,23,26,28,31,33,35,38,40,43,45,47,50,52,55,57.
Егер “ия” жауаптарының саны 0- 10- ға тең болса,
Егер 11- 16 тең болса, онда эмоционалды әсерленгіштік.
Егер 17-22 тең болса, онда жүйке жүйесі қажуының жеке
Егер 23- 24 тең болса, онда патологиямен шектелетін невротизм,
Егер алынған мәліметтерге сенуге болса, мұнда график тұрғызамыз.
Қосымша ІV
MMPІ сауалнамасы
Лири сауалнамасы
Айзенк сауалнамасы
6