Жоспар :
Кіріспе . . . . . . . .
I - Тарау: Қазақ жеріндегі адам және материалдық
1.1. Қорғаныс қорларының құрылулары.
1.2. Патриоттық бастамалардың пайда
1.3. Тыл еңбекшілерінің майдандағы жауынгерлерге
II – Тарау: Қазақ жеріндегі еңбекшілердің тылдағы ерліктері. .
Жауынгерлер жанұяларына көрсетілген көмектер.
Жау қолынан азат етілген аудандарға көрсетілген көмектер.
Қорытынды . . . . . . .
Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . .
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Ұлы Отан соғысы тақырыбы ешқашан өзекті болудан
Жеңіске жеткен соң да Жер-ананың төсіне бомбалар салған жараны,
Ұлы Отан соғысы тарихы туралы қанша жазылып жатса да,
Мәселенің зерттелу деңгейі. Бейбіт өмір жылдарындағы сияқты Ұлы
Экономика мен еліміздің ішкі өмірі соғыс жағдайына сәйкес қайта
Сонымен қатар батыстағы өнеркәсіп орталықтарынан
Қазақстан еңбекшілері бұл міндетті толығымен қолдады. Сөйтіп
Соғыстың алғашқы күндерінде ақ Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қырғызстаннан
Ұлы Отан соғысы тақырыбы сірә, ешқашан өзекті болудан қалмас.
Елді дүр сілкіндіріп, әр үйдің шаңырағында ажал сығалатқан соғыс
«Ғылым» баспасынан шыққан Казахстан в период Великой Отечественной
Бұл жерде өнеркәсіп саласының, ауылшаруашылығының, транспортының, жалпы республика өмірінің
Республика коммунистік партиясының тарихын алғаш рет жүйелі түрде зерттеген
Манаш Қозыбаев. Б. Рахматуллин бірігіп «Равнение на коммунистов» деген
Қазақстанның Ұлы Отан соғысы жылдарындағы маңызды мәселелеріне арналған еңбектің
Архивтік және жарияланған деректерді зерттеу негізінде автор ауыр өнеркәсіп
К.Оразовта Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан тарихын жазуға үлесін
Г.А.Әбішев. Оның «Казахстан в Великой отечественной войне» деген еңбегі
Бұл жұмысында автор кеңестік Қазақстан еңбекшілері Коммунистік партияның жетекшілігімен
Диплом жұмысының негізгі дерек көзі. Тарих ғылымының докторы
Қазақстан тарихшыларының тынымсыз еңбек ету нәтижесінде ірі-ірі еңбектер шыға
Тақырыптың мақсаты. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан халқының тылда
Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстанның өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы, мәдениеті
Отан соғысы жылдарында жасалған тылдағы еңбекшілер мен жұмысшылар, өнер
Тылдағы халықтың отан қорғау ісіне бір адамдай жұмыла кірісіп,
I – тарау: Қазақ жеріндегі адам және материалдық
1.1. Қорғаныс қорларының құрылуы.
Ұлы соғысының алғашқы күндерінен бастап еңбекшілер еліміздің әскери және
Сондай - ақ еліміздің қорғаныс қуатын нығайтуды өздерінің басты
Міне бүкіл еліміз сияқты, республиканың әр жерлерінде кеңес адамдары
Майдандағы армияға көмек беруге, соғыс жағдайына бейімделіп қайта құрылып
Кеңес өкіметімен партияның орталық комитеті, фашистік Германияның агрессиялық саясатын
Коммунистік партияның «Бәрі де майдан үшін, бәрі де жеңіс
Республика еңбекшілері, бүкіл еліміздегі сияқты партия мен совет
Қазақстанның жергілікті партия және Кеңес ұйымдары еңбекшілердің социалистік Отанына
Бұрын соңды болып көрмеген ерекше саяси және еңбек өрлеуі
Жоғары да аталғандай, еңбекшілер атынан жер-жерден келіп жатқан ұсыныстардың
1941 жылдың шілде айының ішінде өкіметке республиканың әр жерінен
Шілде айының аяғына дейін елдің қорғаныс қорына берген қаражатын
Отан қорғау қорын жасау туралы ұсыныс республиканың барлық жерлерінде
Жоғары да айтылғандай, халық қаражатына жасалып жатқан қорғаныс қорының
Отан қорғау қоры қаржының ерекше түрі екенін айта кеткен
Бұл сарқылмас қорды жасаудың және толықтырудың бастапқы, әрі маңызды
1941 жылғы 23-ші қарашада Қазақстан комсомол жастарының 3-ші жексенбілігі
Мұнымен қатар, соғыс жылдарында темір жол жұмысшыларының үлгісі мен
Жалпы 1941-42 жылдары өткен осындай жексенбіліктер республика комсомолдары мен
Бүкілхалықтық Отан қорғау қорын жасау үшін жүріп жатқан осы
Республиканың белгілі әдебиет пен өнер қайраткерлері де бұл партияның
Отан қорғау қорын жасап, оны молайту жолындағы халық инициативасында
Халық қозғалысына басшылық ете отырып, олар сонымен қорғаныс қорына
1.2 Патриоттық бастамалардың пайда болуы.
Қорғаныс қорын молайту жұмысы Қазақстанның барлық жерінде біздей осындай
Қазақстан колхозшылары тек 1941 жылғы қыркүйек айының ортасына дейін
Қорғаныс қорын жасауға мектеп оқушылары да қатынасты ауыл шаруашылығы
Бүкіл кеңес халқымен бірге республика еңбекшілерінің Гитлерлік Германияға қарсы
Қорғаныс қорына түсіп жатқан қаржы мөлшері мұқият есепке алынып,
1- таблица
2 – Отан қорғау қорына түскен қаражат (21.12.41ж.)
Облыстар бойынша түскен барлық ақша мың сом қымбат заттар,
валютасы алтын грамм күміс грамм платина грамм мем
заем облигациясы мың сом
Алматы 4062 -
Ақмола 4271
Ақтөбе 2571 1867
Батыс Қазақстан 33379
-
- 324 13912 536
Гурьев 2377 -
Жамбыл 2307 1752
Қарағанды 6049 6086
Қызылорда 2495 -
Қостанай 2489 849
Оңтүстік Қазақстан 5049 -
Павлодар 1691 -
Семей 3292 1717
Солтүстік Қазақстан 2873 2809
Шығыс Қазақстан 4316 578
Алматы қаласы 5175 8466
Барлығы 52354 24124 1369
Еңбекшілердің берген ақшалай
1942 жылы қорғаныс қорына қаржы жинау қарқыны
Республика еңбекшілерінің соғыс жылдарында майданға, азат етілген аудандарға, әскери
Жұмысшылар сияқты колхоз шаруалары да майданға көмектің жаңа түрлері
Батыстағы бай астықты аудандардың уақытша жау қолында қалып қоюына
Бұл учаскелерді ауыл село еңбекшілері «Отан қорғау гектары, немесе,
Кейбір колхоздар «қорғаныс гектарларынан» едәуір өнім алып отырды. Республикамызға
Негізгі егіс жоспарын орындаған колхоздардың қорғаныс қорына арнап еккен
Қорғаныс қорына еңбекшілер берген қаражат мөлшері күш сайын өсе
Түскен қаражат 1942ж.1сәуірге дейін 1942ж. 1шілдеге дейін 1942ж. 1қыркүйекке
Ақша (мың сом) 88690 123227 130181
Облигация (мың сомға) 123103 137453 151818
Бағалы бұйымдар (құны мың сом) 7402 452554 46501
алтын (г) 2939 3333 3634
күміс (кг) 367,38 414 417,38
платина (г) 640 640 640
астық (т) 7861,3 8905,3 9606
май (ц) 232,3 244,3 244,3
сүт (гектометр) 10205 10301 10313
овощ (т) 710,7 717,5 717,5
жүн (ц) 224 224,7 224,7
2 - таблица
Еңбекшілерден түскен бұл қаражаттан басқа 1942 жылы күзге дейін
Халық тілегімен жасалған қорғаныс қоры осылай құрылды. Мұнан кейінгі
Отан қорғау қорына деген жалпы атпен берген еңбекшілер көмегі
Еліміздің қорғаныс қуатын нығайтуға бағытталған патриоттық қозғалыстың негізгі бір
Мемлекеттік жоспарлы тапсырмадан тыс еңбекшілердің өз қаржысына әскери техника
Сол кез үшін бұл әбден орынды өйткені 1942 жылдың
Майдан мен тылдың бірлігі әрбір кеңес адамдарының бір мүддеге
1941 жылы қараша айының алғашқы күндерінде Алматыда №39 орта
Соғыстың алғашқы айларында республика халық шаруашылығының кейбір салалары бойынша
Осы мақсатқа тек степняк руднигі мен Яблоневқа шахтасының жұмысшылары
Совет патриоттарының атқарып жатқан үлгісі істеріне мектеп оқушылары
«Қазақстан колхозшысы» танк колоннасына қаржы жинау зор патриоттық өрлеу
Осы әскери техника мен қару жарақ түрлеріне қаражат жинау
Танк колоннасын жасатуға
1943жылы 11 қаңтарда Қарағанды теміржолындағы Бурабай станциясының депо коллективі
Қарағанды теміржолшылар сонымен бірге самолет жасатуға 305172 сом жинады.
Бүкілхалықтық патриоттық қозғалысқа жоғары оқу
Республика заң орындарының қызметкерлері де өз арасында әскери техникаға
Қазақстан еңбекшілерінің патриоттық қозғалысы нәтижесінде мұнан басқада әр түрлі
айданға көмек көрсетуде ерекше еңбек еткендер қатарында республика әйелдері
Қарағанды қаласының әйелдері өздерінің қаражатына «Қарағанды әйелдері» атты санитарлық
Кеңес қарулы күштерін нығайту жолындағы патриоттық жұмыс осылай өрбіп,
Соғыс жылдары Кеңес халқының қорғаныс қоры иен Қызыл Армияны
Қазақстан еңбекшілерінің Отан қорғау қорына және Қызыл Армия
Оның ішінде тек «Қазақстан колхозшысы» танк колоннасымен «Советтік Қазақстан»
Қазақстан еңбекшілері бұл жолы да асқан ұйымшылдықпен саяси саналықтың
Заем
Мөлшері (млн.сом)өсуі
250,4 100,0
Халықтың мемлекетке уақытша қарызға берген қаражатының көлемі 1941 жылы
Қазақстан еңбекшілерінің еліміздің қорғаныс қорына және әскери техника мен
Ұлы Отан Соғысының әділетті, азаттық сипаты, оның ізгі мақсаттары
Еліміздің қорғаныс қуатын нығайту жолында кеңестік патриотизмнің тамаша үлгілерін
Ұлы Отан Соғысы жылдарында кеңес халқының еліміздің қорғаныс қуатын
1.3. Тыл
көмек беруі.
Соғыстың алғашқы айларында жауға қарсы тойтарыс беру шараларын шұғыл
Жаудың бейбіт жатқан елімізге тұтқиылдан басып кіруі және біздің
Кеңес одағының түпкі аудандарында жаңадан құрылып жатқан әскер резервтерін
Осының бәрін ескере отырып, Мемлекеттік Қорғаныс комитеті алдағы қысқа
Майдан мен тылдың байланысына басшылық етуші Орталық Комитеттің үлгісімен
Республикалық үкімет комиссиясы Қазақстан Компартиясы орталық комитетінің секретары Ж.
Республикада бұл саяси және іскери маңызы бар науқанның ұйымшылдық
Дайын киімдер мен бірге жергілікті жердегі жылы киім кешек
Бұл жерде айта кететін жағдай 1941 жылы шілде –
Қызыл Армияны қысқы киіммен жабдықтау кезінде әйелдер өте көп
Қалалық артельдерде, колхоздар мен совхоздарда, селолық кеңестер жанында уақытша
Сонымен бірге аудандық өндіріс комбинаттары жанында аяқ киім тігу
Майданға әзірленіп жатқан жылы киімдерді тігуде республиканың жергілікті және
1942 жылы 1 қаңтарға дейін республиканың кәсіпшілік кооперациясы майдан
Қазақстанның жергілікті өнеркәсібі 1941 жылы жоспарын 154,4 пайызға, ал
Аудандық және қалалық комиссияларға түскен киім мен қаражат материалдар
1941 жылдың аяғына дейін республика еңбекшілері майдандағы жауынгерлер үшін1238034
Сөйтіп қысқы суық түскенше, армияны жылы киіндіру мәселесі шешілді.
Жылы киімнің көп жиналуына, оған қажетті материалдарды өткізуде республиканың
Республика еңбекшілері жау тылындағы партизандарға да жылы киім беруге
Майдандағы жауынгерлерді қамқорлыққа алып, халық сүйіспеншілігіне бөлеу, олармен тікелей
Қазақстан еңбекшілерінің майданмен тікелей қарым қатынасы, олардың жауынгерлерге арнап
Майдандағы жауынгерлерге сәлемдеме жіберу қалыптасқан дәстүрге айналып, Ұлы Октябрь
Еңбекшілердің майданға жолдаған сәлемдемесін қабылдап алу, жөнелту жұмысын
Қазақстан еңбекшілерінің майдандағы армияға сыйлық жөнелту жөніндегі патриоттық
Жергілікті баспасөз бетінде майданға қамқорлық ісінің барысы үнемі жарияланып
Қазақстан еңбекшілерінің майдандағы армияға жөнелткен әрбір эшалон сыйлығын, әскер
1942 жылы Қызыл Армия 24 жылдығы қарсаңында республика бойынша
Республика еңбекшілерінің бүкіл еліміздегі сияқты майдан үшін жасап жатқан
Қазақстан еңбекшілерінің өкілдері майданға жіберілген сыйлық эталондарын апарып тапсыруымен
Қазақстан еңбекшілері майдандағы жауынгерлермен байланысын бір сәт үзген емес.
Қазақстан еңбекшілері, бүкіл еліміздегі сияқты майдан мен тыл арасындағы
Қызылорда облысы бұрынғы әскер бөлімдерінен басқа жоғарыда айтылған 260-шы
Майдан мен тыл ерлерінің мұндай ыстық кездесулері республиканың колхоз,
II Тарау. Қазақ жеріндегі еңбекшілердің тылдағы ерліктері.
Жауынгерлер жанұяларына көрсетілген көмектер.
Майдандағы жеңіске тыл еңбеккерлерінің қосқан үлесі зор. 1939 жылғы
Соғыс жылдарында колхоздар мен совхоздар майданға тек азық-түлік емес,
Соғыстың бірінші жылы мемлекетке 100млн. пұт астық тапсырылды. Бұл
Оңтүстік Қазақстан обылысы, Шымкент ауданының Куйбышев атындағы колхозында 74
Соғыс жылдары колхозшыларға қарсы тотолитарлық тәртіп тарапынан көп теген
Жергілікті партия және Кеңес органдары майдан өкілдерімен әрбір кездесу
Ұлы Отан соғысының қан майдандарында көп ұлтты кеңес қарулы
Майдан мен тылдың мызғымас бірлігі, кеңестік қоғаммен социалистік экономиканың
Қазақстанның медицина қызметкерлері жаралары жауынгерлердің денсаулығын қалпына келтіру, қатарға
Жаралы жауынгерлерге қызмет ету жөнінен госпитальдарға мекемелер, кәсіпорындар мен
Республиканың колхоз – совхоздары өздері қамқорлыққа алған госпитальдарды азық-түлікпен
Республиканың тұрақты театры және музыка коллективтері, оның ішінде 21
1941 Жылы 24-ші желтоқсанда Қазақ КСРО Халық
1942 жылы қаңтар айынан бастап, мүгедектер үшін есепшілер статистикасы
Көпшілік бұқарасына сүйене отырып, жергілікті партия және кеңес органдары
Отан соғысы мүгедектерінің тұрмыс қажетін өтеу мәселесі үнемі республиканың
Соғыстың төртінші күні 1941жылы 26 шілдеде СССР жоғарғы Кеңесінің
Соғыс басталғаннан бері 1942 жылға 1 майға дейін Қазақ
1.2. Жау қолынан азат етілген аудандарға көмек.
Жаудан азат етілген аудандар орасан зор бүлінушілікке ұшырады. Соғыс
Сөйтіп соғыстың алғашқы кезеңінің өзінде-ақ жау аккупациясынан азат
Азат етілген аудандарға көмек көрсету жөніндегі, міне, бұл бір
Қазақ республикасының азат етілген аудандарға жасаған көмегі туралы әңгіме
Азат етілген аудандарға мал шаруашылығы жағынан қосымша көмек көрсету
Қазақстан еңбекшілері еліміздің ірі-ірі өнеркәсіп орталықтарын қалпына келтіруге жәрдемдесу
Азат етілген аудандарға негізінен өсіп-өнуге арналған саулық мал, ет
Еліміздің тыл аудандарының күшімен жау оккупациясына ұшыраған жерлердің халқына
Кеңес халқы мен оның қарулы күштері бұдан 40 жыл
Өткен азапты жолдың ауыр сабақтарын кеңес халқы ешқашанда ұмытпайды.
Жалпы соғыс жылдары СССР ордендері және медальдарымен наград талғандардың
Кеңестік Отан үшін ұрыстарға батырлығымен, жанқиярлығы үшін 96638 қазақ
Қортынды.
Ұлы Отан Соғысы жылдары Қазақстанда құрылған әскери құрамалар мен
Кеңес елінің басқа да туысқан республикалары сияқты Қазақстанда Кеңес
Кең байтақ Қазақстанның ен байлығы майдан мүддесі үшін қызмет
Соғыстың барлық ауыртпалықтарына төзіп, Кеңес адамдары жеңісті қамтамасыз ету
Қазақстан еңбекшілерінің өкілдері әр түрлі майдандарға барып, халықтың жіберген
Қазақстанның мәдениет пен өнер қайраткерлері майдандағы жауынгерлерге мәдени қызмет
Қазақстан еңбекшілерінің майдан қызметіндегі патриоттық жұмысы осындай болды. Өз
Пайдаланылған әдебиеттер
Асылбеков М.Х. Формирование и розвитие кадров железнодорожников Казактан
Балақаев. Т. Алдажұманов Қ. Қазақстан еңбекшілері майдан қызметінде Алматы
Балақаев. Т. Б. Колхозное крестьянство Казахстана в годы В.О.в
Қазақстан В.О. в очерки. Алма-Ата 1988 вып. 1.\1\\2\\3\с.258-259.
Казахстан в период В.О.в Советского Саюза т.1 Алма –
Казахстан в период В.О.в Советского Саюза т.2
Қозыбаев М. Компартия Казахстана в период В.О.в
1941 – 1945г.г. Алма – Ата 1964г.\1\\2\\3\\4\с.282.
Қазақ ССР тарихы т. 5
Қозыбаев М.К. Казахстан – арсенал фронта Алма – Ата
Қозыбаев М.К. Ақтаңдақтар ақиқаты Алматы 1992ж.
Маданов Н., Мусин Ч. Ұлы дала тарихы Алматы 1994ж.
Садықов Т.С. Тарих тағлымы. Алматы 1992ж.
Нүрбекова Г . Женщины Казахстана – фронту. Трудовые подвиги
Оразов К. Ю. Рабочий класс Казахстан В.О.в Алма –
Қозыбаев М.К. Едігенов Н.Е. Труд во имя победы. Алма-Аты
Кошабеков А. Ратные и трудовые подвиги интеллигенции Казахстана
Басин В.Я. Тяжолая промышленность Казахстана в В.О.в
Абишев Г.А. Казахстан в В.О.в 1941 – 1945г.г.
Белан П. Казахстанцы – ковалеры Золотой звезды. Алма –
Город рабочей доблести. Алма – Ата 1986г.
Жакупбеков С. История легкой индустрии Казахстана. Алма
Казахстанцы на фронтах в В.О.в Алма – Ата
Козыбаев М.К. Рахматулин Б. Равнение на коммунистов.
Қазақ ССР тарихы 5т № Алматы 1984ж.
Ломако П. Цветная металлургия в годы В.О.в Москва 1985г.
Боранбаев Қ. 1418 күн. Алматы 1980 ж.\1\
Оразов К.Ю. Рабочий класс Казахстана в В.О.в. Алма-Ата 1975
История рабочего класса Советского Казахстана в. III. Т. 2.
Казахстан в период ВО.в. Советского Союза сб. документов и
Томарченко М.Л. Советские финансы в период В.О.в. Москва 1967г.с.200.\1\\2\2
63