КІРІСПЕ................................................................ 4
1 МАШИНА, КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫН БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
6
1.1 Бағалау мақсатында автокөлік құралдарын анықтау және жіктеу...................................................
6
1.2 Автокөлік құралдары құнының түрлері, бағалау мақсаттары және қағидалары.
9
1.3 Машина, көлік құралдары және құрылғыларын бағалаудың құқықтық, ақпараттық
11
2 МАШИНА, КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ МЕН ҚҰРЫЛҒЫЛАРДЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ ТОЗУЫН АНЫҚТАУ
15
2.1 Көлік құралдарының индекстелген тозуын анықтау........................ 15
2.2 Шығындық тәсілдің машина және құрал – жабдықтарды бағалауда
19
3 АВТОКӨЛІКТІҢ ФИЗИКАЛЫҚ ТОЗУЫН АНЫҚТАУ................... 25
3.1 Mercedes-Benz 300 SE 2.8 маркалы автокөліктің физикалық
25
3.2 Автокөлік құралын бағалау туралы есеп..................... 32
ҚОРЫТЫНДЫ..................................................... 40
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.......................................... 42
ЖОСПАР
К І Р І С П Е
Бүгінгі күнгі нарықтық экономика мен құқықтық мемлекеттің маңызды институттарының
Автокөлік құралдарын бағалау қажеттігі бүгінгі күні банктік жүйеде меншік
Автокөлік құралдарын бағалау – бағалау қызметінің арнайы және ерекше
- автокөлік құралдарын бағалау объектісі ретінде басқа бағалау
- автокөлік құралдарына қатысты құнын анықтайтын факторлардың құрамы мен
- автокөлік құралдары басқа бағалау объектілеріне қарағанда, құқықтық, ұйымдастырушылық,
- автокөлік құралдары қауіпті объект болып табылады, оның нәтижесінде
- автокөлік құралдары нарығының құрылымы мен параметрлері басқа бағалау
Қазіргі жағдайда автокөлік құралдарын бағалаудың қажеттігі келесі жағдайларда туындайды:
бизнес-жоспарды әзірлеу, автомобильдік-құрылыс өндірісін құру және дамыту;
автокөлік құралын өндіріске жіберілгендегі, болжамды нарықтық құнын бағалау;
«көлік құралдары» тобы бойынша негізгі қордың белсенді бөлігін қайта
жекешелендіру кезінде бағалау;
мемлекет меншігіндегі автокөлік құралдарымен мәміле жасағанда;
автокөлік құралдарының кедендік шекара арқылы Қазақстан Республикасына кіргізлгенде;
мүлік салығын есептеу үшін салық салу базасын анықтау;
автокөлік құралдарын сату-сатып алу, сонымен қатар аукциондық;
автокөлік құралдарының кепілдігін рәсімдеу;
автокөлік құралдарын жалға және лизингке беру;
кәсіпорынның жарлық қорына салым ретінде автокөлік құралын рәсімдеу;
қоғамнан шыққанға, қоғам тарағанда және қоғам жойылғанда қоғам қатысушысының
кәсіпорынды жалпы бағалауда негізгі қордың бөлігі ретінде автокөлік құралдарын
жою немесе авария, өрт, жарылыс, найзағай соққысынан, нөсерлі жауын-шашын,
автокөлік құралы зақымданғандағы залал құнын бағалау;
автокөлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
автокөлік құралдарын сыйға тарту (салық салу мақсатында);
автокөлік құралдарын мұраға қалдыру (салық салу мақсатында);
сот шешімімен мүлікті (автокөлік құралдарын) бөлу;
автокөлік құралдарымен бартерлік мәмілелер;
мүлікті түгендеу (инвентаризациясы);
автокөлік құралдарын конфискациялау;
автокөлік құралдарын есептен шығару және жою.
Жалпы курстық жұмысқа тоқталатын болсақ, мұнда алға қойған мақсаттарға
1 МАШИНА, КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫН БАҒАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
Бағалау мақсатында автокөлік құралдарын анықтау және жіктеу
ҚР Азаматтық кодексінің 117 – бабына сәйкес бекітілген:
«Жылжымайтын заттарға жатпайтын мүлік, оның ішінде ақша мен бағалы
Қазақстан Республикасының жол жүру ережесіне сәйкес көлік құралы болып
Автокөлік құралы – қозғалтқыш арқылы қозғалатын, жалпы жол жүйесінде
Жеңіл автомобиль – жүргізуші орнын есептемегенде, отыратын орны
8 –ден аспайтын және жолаушыларды тасымалдауға арналған автокөлік құралы.
ерекше кіші (1,2 литрге дейін);
кіші (1,3-1,8 л);
орташа (1,9-3,5 л);
үлкен (3,5 литрден жоғары);
жоғары (регламентелген).
Автобус – жүргізуші орнын есепке алмағанда, отыратын орны
Жүк–жолаушы автомобилі – жүргізуші орнын есепке алмағанда, отыратын орны
Жүк автомобилі – жүкті тасымалдауға арналған автокөлік құралы. Жүк
1,2 тоннаға дейін;
1,3-2,0 тонна;
2,1-8,0 тонна;
9,0-14 тонна;
15-20 тонна;
21-40 тонна;
40 тоннадан жоғары.
Арнайы автомобиль – жартылай тіркеме немесе тіркемесі бар, жүктің
Жеке қызмет автомобилі – арнайы қызметті орындауға арналған және
Көлік құралының агрегаты жоюға немесе толық жөндеуден өткізуге бағытталады,
1. Базалық және негізгі бөлшектер агрегатының толық бөлшектеп,
2. Агрегаттың жұмыс қабілеттілігін техникалық себептерге байланысты қалпына келтіру
Ағымдағы жөндеу базалықтан басқа барлық бөлшектерді қалпына келтіру немесе
– кесте. Автомобильдің, оның базалық және негізгі детальдарының негізгі
Р/с Агрегаттары Базалық бөлшектер Негізгі бөлшектер
1. Жинақталған тіркеу картері бар қозғалтқыш. Цилиндрлер блогы Цилиндрлер
2. Беріліс қарабы Беріліс қарабы картеры Картердің жоғарғы
3. Гидромиханикалық беріліс Механикалық редуктордың картері Қос фрикционның
4. Кардандық беріліс Кардандық біліктің құбыры (құбырлары).
5. Артқы белдік (задний мост) Артқы белдік картері Жарты
6. Алдыңғы ось (передняя ось) Алдыңғы ось арқалығы
7. Рульдік басқару (управление) Рульдік механизм картері, гидрокүшейткіш золотнигінің
8. Жук автомобильінің кабинасы және жеңіл автомобильдің жанағы Кабина
9. Автобус жанағы Қаңқа негізі Еден қаптамасы, шпангаут
10. Жук автомобилінің платформасы Платформа негізі (Основание платформы)
11. Рама Лонжерондар Көлденең жақтаулар, кронштейндар, серіппегіш
12. Автомобиль платформасының көтергіші құрылғысы Гидравликалық көтергіштің корпусы,
1.2 Автокөлік құралдары құнының түрлері, бағалау мақсаттары және қағидалары.
ҚР «Бағалау қызметі туралы» Заңына сәйкес бағалау мақсаты үшін
Автокөлік құралының нарықтық құны – автокөлік құралының бәсеке жағдайында
Шектеулі нарықтағы автокөлік құралының құны – автокөлік құралының
Автокөлік құралының белгілі бір жағдайда және оны қолдану мақсатына
Автокөлік құралының бағалау құны – есептік (анықталатын) көрсеткіш. Автокөлік
автокөлік құралын өндіріске дайындап, игеру – жобалық (потенциалды, инвестициялық)
автокөлік құралын эксплуатациялау – бастапқы (толық бірінші) құны, бастапқы
құны, ауыстыру құны, қалдық құны, нарықтық құны, кедендік құны,
эксплуатациядан шығып қалу – утилизациялық құн.
Жобалық (потенциалды, инвестициялық) құн – автокөлік құралдарының болжамды нарықтық
Бастапқы (толық бірінші) құн – автокөлік құралдарын кәсіпорынға қабылдау
Бастапқы баланстық құн – кәсіпорын балансына тіркегендегі автокөлік құралының
Қалпына келтіру құны – алдын ала сатып алынған автокөлік
Баланстық құн – бухгалтерлік есепте көрсетілген автокөлік құралының құны,
Қайта өңдеу құны – автокөлік құралының бүгінгі күнгі сатылып
Ауыстыру құны – ұқсас функционалды және конструктивті сипаттамалары бар,
Қалдық құн – бастапқы баланстық құннан немесе толық қалпына
Жойылу құны – автокөлік құралының ұқсас автокөлік құралдары тұрақты
Утилизациялық құн – автокөлік құралының оның агрегаттарының, тораптарының, бөлшектер
Кедендік құн – автокөлік құралдарын шығарған мемлекеттегі нарықтық құны,
Сақтандыру құны – автокөлік құралының сақтандыру шартына отыру уақытындағы
Автокөлік құралының конструкциясына өзгерістер енгізу құны – автокөлік құралының
Автокөлік құралының конструктивті элементтерінің (қосалқы бөлшектерінің) құны – автокөлік
Автокөлік құралын жөндеуге арналған материалдарының құны – автокөлік құралын
Автокөлік құралдарын жөндеу бойынша қызмет көрсетулердің құны –
Автокөлік құралдарын жөндеу бойынша қызмет көрсетулердің еңбек сиымдылығының бір
1.3 Машина, көлік құралдары және құрылғыларын бағалаудың құқықтық, ақпараттық
Біздің қоғамда нарық қатынастарының дамуы тауар немесе мүлік құрамының
Сот органдарында сақтандыру компнияларының келтірілген залалдың нақты құнын өтеумен
Мұндай құжаттар сот тәжірибесінің сауалдары бойынша «соттық тауар тану
Жоғары маманданған жобаны, қызметті, нормативтерді, мүлікті, активтерді және т.б.
«Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» ҚР Заңының қабылдануына және
Осылардың біріншісіне дәлелдемелерге сәйкес қылмыстық, азаматтық және әкімшілік өндірісте
Сараптамалық тәжірибенің талдауы көрсеткендей, қазіргі жағдайда азаматтық-құқықтық қатынастары қылмыстық-құқықтық
Сараптамалық қызметтің екі формасының дифференциациясы – процессуалдық және процессуалдық
Эксперт-бағалаушы қызметі «Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» ҚР Заңымен
Жоғарыда айтылғандардың барлығы қарастырып жатқан субъектілердің құқықтық статусын анықтауда
Ақпараттық қамтамасыз ету автокөлік құралдарын бағалау бойынша қызмет сапасына
Автокөлік құралдарына қатысты құнын бағалауды ақпараттық қамтамасыз етудің негізгі
Экономика-негізгі сандық сипаттамасы әр түрлі активтердің- тауар-ақша қатынастары объектілерінің,
Нарық жағдайында құнның қалыптасу үрдісінің статистикалық табиғаты оның өлшемінің
Автокөлік құралына қатысты құнды бағалауда шығындық әдіс оны өндіріп,
Табыс әдісі автокөлік құралын қолданғандағы болашақтағы табыстардың жиынтығы ретінде,
Автокөлік құралына қатысты құнның негізгі түрлері бағалау объектісіне тәуелді,
МАШИНА, КӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫ МЕН ҚҰРЫЛҒЫЛАРДЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ ТОЗУЫН АНЫҚТАУ ТӘСІЛДЕМЕЛЕРІ
Көлік құралдарының индекстелген тозуын анықтау
Жаңа немесе ұсталған автокөлік құралдарын бағалауға байланысты нарықтық құн
Тозу – бағалау қызметіндегі, эксплуатациялау үрдісінде бағалау объектісі құнының
Табиғи тозу – автокөлік құралдары құнының эксплуатациялау үрдісінде, көліктің
Функционалдық тозу - автокөлік құралдары құнының көліктік және қосымша
Моралдық (сыртқы) тозу – сыртқы факторлардың әсірінен хабардар сатып
Автокөлік құралдары конструктивті күрделі құрылым екенін ескеріп, оны бағалауды
Бірінші кезең – автокөлік құралының техникалық құрамын айқындап алу.
Екінші кезеңде экономикалық құрамы айқындалады. Экономикалық құрамы – бұл
Бірінші және екінші кезеңдерде орындалатын іс-әрекеттер автокөлік құралдарын бағалау
- ұсынылған автокөлік құралының сипаттамасы (моделі, шығарылған жылы, техникалық
- ұсынылған автокөлік құралының қандай да бұзылған бөлшегінің сипаты;
- ұсынылған автокөлік құралының бұзылу көлемі;
- амортизациялық тозу көлемі;
- лакобояулық жабынның сипаттамасы (компоненттер жағдайы);
- қалпына келтіруге, жөндеуге қажетті қосалқы бөлшектер;
- қандай да қосалқы бөлшектердің құны;
- автокөлік құралын жөндеуге қолданылатын материалдардың құны;
- қалпына келтіру шығындарының құны;
- жөндеу нәтижесінде автокөлік құралының тауарлық түрінің жоғалу құны;
- ұсынылған автокөлік құралының жойылу құны;
- ұсынылған автокөлік құралын жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарының көлемі және
- жөндеудің техникалық-экономикалық жөндігі;
- нормативті (амортизациялық) тозуды ескергендегі, автокөлік құралының толық қалпына
- сақтау, тасымалдау, эксплуатациялау және т.б. процесі негізнде, автокөлік
Автокөлік құралдарын бағалау қызметінің объектісі жеке және заңды тұлғалар
Ел экономикасы кеңістік пен уақытта бөлінген параметрлері бар жүйе
Машиналар мен құрал-жабдықтардың қалдық құнын анықтау үшін қайта қалпына
Жалпы тозу дегеніміз – бұл физикалық бұзылулардан, функциялары ескіруден
Тозудың үш түрі бар. Олар: физикалық тозу, функционалдық тозу
Машиналар мен құрал-жабдықтардың физикалық тозы келесідей әдістердің қатысуы арқылы
өмір сүру уақыты кезеңі;
техникалық жағадайын жалпылама бағалаудың әдісі.
2 – кесте Физикалық тозу көрсеткіштері
Физикалық тозуы, % бойынша Техникалық жағдайын бағалау Техникалық жағдайына
0 – 20 Жақсы Кемшілігі және зақымдылығы жоқ.
21 – 40 Қанағаттанарлық Элементтері жұмысқа жарамды, бірақ
41 - 60 Қанағаттанарлықсыз Элементтері жұмысқа тек жөндеуден өткеннен
61 - 80 Апаттық Элементтердің жағдайы апаттық. Элементтердің барлық
81 – 100 Жарамсыз, қолдануға келмейді Элементтердің жұмысқа
Автокөліктердің физикалық тозу пайызын анықтау үшін келесідей ақпараттарды дайындайды:
Спидомертден жол жүрілген есептік бойынша нақты көрсеткішін аламыз.
Автокөліктің техникалық куәлігіне сәйкес жүрілген уақыты.
Көліктің тозу пайызын мына формула арқылы анықтаймыз:
Итр = (К1*Пф+К2*Дф) (1)
Мұнда, К1 – жүрілген жол бойынша тозу көрсеткіші;
Пф – көлікті қарау кезінде спидометрдегі жүрілген жол (км);
К2 – уақыт факторлары бойынша тозу көрсеткіші;
Дф – көліктің нақты жүрілген қызметі.
Көліктің бұйымдық кешенін ауыстырғандағы жеке тозу есебін анықтайды: автокөлік
Көліктің (бұйымдық кешенін) тозу есебінің құны мына формуларлар арқылы
Сиз = Ц – Виз=Цр*((1-Итр)/100), тенге (2)
мұнда, Сиз – көлік құралының есептік тозу есебінің құны,
Ц – көлік құралының кешендік есебінің бағасы;
Виз – тозу есебіне сәйкес құнды төмендету өлшемі, теңге.
Жеке агрегаттар мен бұйымдық кешенді ауыстырған жағдайдағы үрдісі мен
Схиз = Сиз +∑Зі*(Итр-Иі)/100 (3)
мұнда, Схиз – көлі құралын ауыстырған жағдайдағы үрдісі мен
Зі – і-ші агрегатты ауыстыру шығындары;
Итр – көлік құралының комплекстік тозу есебі;
Иі – і-ші агрегатты ауыстыру үрдісіндегі тозу пайызы.
і-ші агрегатты ауыстыруға кеткен шығындары мына формула арқылы анықтаймыз:
Зі=Ці+Сі, теңге
мұнда, Зі – і-ші агрегатты ауыстыруға кеткен шығындары;
Ці – і-ші агрегаттар бағасы;
Сі – і-ші агрегатты ауыстыруы бойынша жөндеу жұмысының құны.
Көліктің құнынан төмендету факторы болып пайдалану кезіндегі залалдардың пайда
темірдің қабыршықтануының (коррозия) орны мен залалы;
бөлшектер элементінің зақымдалуы, бөлінуі;
материалды және материалдық емес бөлшектерінің соғылуы, көгеруі, қабыршықтануы.
ластауы;
жөндеуден қалған белгілері;
агрегаттар мен бұйым бұрыштарының қатайтып жүргізілмеуі;
пайдалану кезіндегі айқындалатын ақаулықтар.
Тозу есебіндегі ақаулықтардан арылуы бойынша мына формула арқылы анықталады:
Здэ=СР+Цм+Цд*(1-Итр/100), тенге (5)
мұнда, СР – ақаулықтан арылуы бойынша жұмыс құнының сомасы;
Цм – ақаулықтан арылу үшін керекті материалдар құнының соммасы;
Цд – ақаулықтан арылу үшін керекті бөлшектік қорлар құнының
(1-Итр/100) – ақаулықтан арылуы бойынша жаңарту коэффициенті.
Шығындық тәсілдің машина және құрал – жабдықтарды бағалауда қолданылатын
Бірыңғай объект бойынша есептеу – бағаланатын объект үшін конструкциясы,
Бірыңғай объектіні дайындаудың өзіндік құны бағаланатын объектіні дайындаудың өзіндік
Бірыңғай объектінің бағасы өндірістің таза өзіндік құнынан кәсіпорынның таза
Бп.бір=[(1-ҚҚС)*(1-Нпр-Кр)*Ббірлт]/(1-Нпр), (6)
Мұнда Бп.бір –бірыңғай объектінің бағасы
ҚҚС-қосымша құнға салынатын салық
Нпр-пайдаға салық ставкасы;
Кр-өнімнің оңтайлық көрсеткіші, яғни таза пайда мен сауда үстемесінің
Ббірлт- бірыңғай объектінің бағасы;
Оңтайлылық көрсеткішін анықтау көбірек қиындық тудырады, ол бәрінен бұрын
Бағаланатын объектінің толық өзіндік құны Өт біріңғай объектінің өзіндік
Өт=Өт.бір*(G/Gбір) (7)
Мұндағы G мен Бір –бағаланатын және біріңғай объектілер конструкциясының
Өт –біріңғай объектінің өзіндік құны
Егер бағаланатын және біріңғай объект өндірістің әр түрлі типінде
Бұдан әрі бағаланатын объектінің қалпына келтіру құны есептеледі. Ол
Sқ=[(1-Нпай)*С]/[1- Нпай-Ко] (8)
Мұнда С-бағалау объектісінің өндіргендегі толық құны
Ко-өнімнің оңтайлық көрсеткіші
Нпай-табыс салығының ставкасы
Бұл формулада оңтайлық көрсеткіші бағаланатын объектінің өтімділік дәрежесіне сәйкес
Элемент бойынша (агрегаттық) есептеу - бұл әдіс бағаланатын объект
Осы әдіспен жұмысты жүргізу мынадай:
Бағаланатын объектінің құрылымын талдайды және олардың негізгі бөлшектерінің тізімін
Объектінің әрбір бөлігі бойынша ақпарат жинайды. Егер бағалары уақыттың
Бөлшектердің бағалары туралы жиналған мәліметтерді объектінің толық өзіндік құнын
Ө=(1+Көз)*∑Бэл (9)
Мұнда ∑Бэл-осы бөлшектердің бағалары бойынша есептелген объекті бөлшектерінің сомалы
Көз –дайындаушының өзіндік шығындарын ескеретін коэффицент (0,3-0,4-ке тең);
Содан соң қалпына келтіру құнын анықтайды:
S=[(1-Нпай)*Өт]/[1-Нпай-Ко] (10)
Шығындарды талдау және индекстеу - бағалау тәжірибесінде айтарлықтай кең
Бұл әдістің ерекшелігі мынада, индекстеуге объектінің тұтастай алғандағы құны
Шығындық көрсеткіштің бағалау сәтіне қарай мәнін келтіру үшін, шығу
Объектінің шығысының өзіндік құны (ҚҚС-ынсыз) оның толық өзіндік құнын
S=[(1-Нпай- Ко)* Sшығ]/[1-Нпай] (11)
Мұнда Sшығ – уақыттың белгілі бір сәтіне арналған объектінің
Нпай-табыс салығының ставкасы;
Ко-өнімнің оңтайлық көрсеткіші
Сонан соң өзіндік құн құрылымы экономикалық элементтер бойынша, яғни
Ұсталған автокөлік құралының нарықтық құнын табиғи және моралдық тозуы,
С=(Сқалд+Сауыс-Сқ.жин)*(1-Им/100)+Сқ.жабд-Сэд (12)
мұндағы:
Сқалд – газеттер, журналдар мен автомобильдердің құны туралы ақпаратбар
Сауыс- базалық жинақталған агрегаттардың (тораптардың, жүйелердің, жабдықтың) ұқсас агрегаттармен
Сқ.жин – автокөлік құралының жинақталуын ескеретін (қайта жабдықтаудағы ауыстыруды
Им – бағалау мерзімінде жалпы жағдайда автокөлік құралының моралдық
Сқ.жабд – бағалау мерзімінде қосымша жабдықты орнату арқылы, бірақ
Сэд – бағалау мерзімінде істен шығу, ақаулық пен эксплуатациялық
Эксплуатациялау басынан бағалау мерзімінде автокөлік құралдарының нақты жүрісі Lн
Эксплуатациялау басынан шетел өндірісінің жеңіл автомобильдерінің жүрісін есептеу 2-қосымша
m
Lн ═∑Li шет + ∑ Li
i=1
мұндағы: m - жеңіл автомобильдің шетелдегі эксплуатациялау ұзақтығы,
Li шет – i-ші эксплуатациялау жылындағы жеңіл автомобильдің
n – бағалау мерзімінде жеңіл автомобиль жасы, жылдар;
Li ҚР – i-ші эксплуатациялау жылындағы жеңіл автомобильдің
Сқалд = (С1+С2+С3+...+Сz)/Z
мұндағы:
С1,С2,С3,...,Сz - газеттер, журналдар мен автомобильдердің ұнытуралы ақпарат бар
Жалпы жағдайда автокөлік құралдарының моральдық тозуы келесі формуламен есептеледі:
Им = ∑ Имр,
мұндағы:
Имр – автокөлік құралының тозуын анықтауда ескерілетін, р-ші
Автокөлік құралдарын бағалау мерзімінде, оны өндіруді тоқтатуын ескеретін, бірінші
Им1 = 2Ттоқ, егер Ттоқ
мұндағы:
Ттоқ- автокөлік құралының өндірісі тоқтатылған уақытынан бағалау уақытына дейінгі
Автокөлік құралдарының өндірісінің тоқтатылғаны туралы мәлімет 5-қосымшада берілген.
Бағалау мерзімінде ұқсас тораптар мен элементтерді ауыстыру кезінде орнатылған
Нж - Нн
Иш = ---------------- * 100 % + ΔИш.эу
Нж – Нмүм
мұндағы:
Нж – жаңа шинаның протекторы суретінің биіктігі, мм;
Нн – бағалау мерзімінде шина протекторы суретінің нақты биіктігі,
Нмүм – шина протекторы суретінің минималды мүмкін биіктігі,
ΔИшэу–шинаның эксплуатациялау мерзіміне байланысты
Әртүрлі типоөлшемді (маркировкалы) шиналар үшін жаңа шина протекторы суретінің
Қалпына келтірілген шиналар үшін протектор суретінің биіктігі жаңа ұқсас
Әрбір шина үшін протектор суретінің нақты биіктігі глубиномер немесе
Жол жүру қауіпсіздігінің ережелеріне сәйкес шина протекторы суреттің минималды
Ишэу = 7 * Тш – 9, егер
мұндағы:
Тш – шинаның эксплуатациялау мерзімі, жылдар.
Аккумуляторлық батареяның табиғи тозуы төмендегі формуламен анықталады:
Так
Иак.б. = ------------ * 100 % ,
Так.н
мұндағы:
Так – бағалау мерзімінде аккумуляторлық батареяның нақты
Так.н – ауыстыруға (жарамсыз деп табуға) дейінгі аккумуляторлық
батареяның нормативті қызмет көрсету мерзімі, жылдар.
Аккумуляторлық батареяның нақты қызмет көрсету мерзімі автокөлік құралын бағалау
Аккумуляторлық батареяның ауыстыру (жарамсыз деп табуға) дейінгі қызмет көрсету
4 жыл – автокөлік құралдарының орташа жылдық жүрісі 40
АВТОКӨЛІКТІҢ ФИЗИКАЛЫҚ ТОЗУЫН АНЫҚТАУ
Mercedes-Benz 300 SE 2.8 автокөлігін физикалық тозуын ескере
Тапсырысты орындау үшін меншік иесі (сенімді тұлға) көлік құралын
Автокөлік құралдарын қарау тапсырыс беруші (немесе оның сенімді уәкілі)
Мүдделі тұлғаларды (сенімді уәкілдерді) тапсырыс беруші шақырады. Шақыру міндетті
Хабарландыру (телеграмма) адресатқа қарау жүргізуге 3 күн қалғанға дейін
Әрбір көрсетілген қызмет бойынша құжат рәсімделіп, тапсырыс берушіге ұсынылады.
автокөлік құралының нақты жағдайы;
тапсыру (зерттеу) күніне автокөлік құралының құны;
бұзылған автокөлік құралының қалпына келтіру (жөндеу) құны;
автокөлік құралының тұтыну ерекшеліктерінің құнының төмендеуі.
Құжаттар көлік құралын қараудан кейін, 10 күн ішінде дайындалып
Егер мүдделі жақтардың біреуі қарау нәтижесімен келіспейтін болса, онда
Автокөлік құралын қарау нәтижесінде бекітілген ақпарат экспертке автокөлік құралының
Автокөлік құралын бағалауға
ӨТІНІШ
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
кімнен _____________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
Автокөлік құралын бағалауды жүргізуіңізді сұраймын:
Типі___________________Маркасы,моделі _____________________________
Категориясы (АВСД, тіркеме)__________Тіркеусан-реті __________________
Идентификациялық сан-реті (VIN): ____________________________________
Қозғалтқыш: моделі___________________________________________________
Шасси (рама) №______________Шанақ (коляска) № _____________________
Түсі:_______________________Шығарылған жылы ______________________
Жүрісі (км): _______________________________________________________
Көлік құралының төл-құжаты: сериясы ________ № _____________________
Автокөлік құралының меншік иесі_____________________________________
__________________________________________________________________Меншік иесінің мекен-жайы__________________________________________
Бағалау мақсаты:____________________________________________________
__________________________________________________________________
Құжаттарды ұсынамын (бағалау мақсатына сәйкес):
Көлік құралының төл-құжаты.
Көлік құралының тіркелу куәлігі.
Автокөлік құралын иелену (басқару, пайдалану) құқығын дәлелдейтін құжат.
Автокөлік құралының апаты (бұзылуы) туралы анықтама.
_____________________________________________________________
Басқа да ақпараттар____________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________Тапсырыс берушінің реквизиттері__________________________________
________________________________________________________________
«____» _________________ ______ж.
Автокөлік құралын бағалау туралы
Ш А Р Т
_______________________________ «___» ____________________ ____ж.
(қоныстанған мекен атауы)
_______________________________________________________________,
(заңды тұлға немесе жеке кәсіпкердің атауы)
_________________________________________________________________________________
(заңды тұлға бастығының _________________________________________________________________________________,
аты-жөні, қызметі)
бұдан былай «Бағалаушы», ұйымның жарғысы (жеке кәсіпкердің мемлекеттік тіркелгені
(заңды _______________________________________________________________,
немесе жеке тұлға)
екінші жақтан, бұдан былай «Тапсырыс» төмендегі мәселелер бойынша шартқа
Шарт сипаты
Автокөлік құралын бағалау бойыншаТапсырыс беруші ұсынып, ал Бағалаушы міндеттемелерді
Типі_________________________________________________________
Категориясы (АВСД, тіркеме) __________ Тіркеу сан-реті ___________
Идентификациялық сан-реті (VIN): ______________________________
Қозғалтқыш: моделі____________________________________________
Шасси (рама) № ____________ Шанақ (коляска) №
түсі: _______________________ Шығарылған жылы ________________
Жүрісі (км): __________________________________________________
Көлік құралының төл-құжаты: сериясы ________ № ________________
Автокөлік құралының меншік иесі________________________________
_____________________________________________________________Меншік иесінің мекен-жайы_____________________________________
1.2. Бағалау мақсаты:___________________________________________
_____________________________________________________________
1.3. Автокөлік құралына қатысты құнын анықтау мерзімі (бағалау мерзімі)
1.4. Бағалау орны _____________________________________________
1.5. Шартқа отыру негізі ________________________________________
Тапсырыс берушінің құқығы мен міндеттері
Тапсырыс беруші төмендегі мәселелер бойынша құқылы:
Бағалаушыдан қолданатын бағалау стандарты туралы барлық қажетті ақпаратты, автокөлік
Автокөлік құралына қатысты құнын бағалау бойынша жұмыстардың аралық және
Тапсырыс беруші міндеттері:
Бағалаушыға көлік құралының төл-құжатын, көлік құралының тіркелу куәлігін, автокөлік
Бағалаушыға оның сұрауы бойынша қайтарымсыз және уақытылы бар ақпаратты,
Бұзылған автокөлік құралын бағалау жұмыстарын жүргізгенде, материалдық залалды өтеу
Бағалаушы жұмысына осы шарттың талаптарына сәйкес ақы төлеу.
Бағалаушының құқықтары мен міндеттері
Бағалаушы төмендегі мәселелер бойынша құқылы:
Өз бетінше бағалау стандарты мен әдістеме негізінде автокөлік құралына
Тапсырыс берушіден автокөлік құралын міндетті бағалау жұмыстарын жүргізгенде, бағалауға
Тапсырыс берушіден автокөлік құралын бағалауды жүзеге асыруға қажетті түсіндірме
Автокөлік құралын бағалау жұмыстарына шарт негізінде басқа да бағалаушыларды
Бағалаушының міндеттері:
Автокөлік құралына қатысты құнын бағалауды Қазақстан Республикасының заңының, бағалау
Көлік құралын бағалау туралы есеп дайындау. Есепті дайындау кезінде
Бағалау туралы есепте төмендегі ақпаратты беру:
Бағалау бойынша жұмыстарды жүргізуге берілген лицензия.
Қызмет істеп тұрған заңға сәйкес бағалау саласында маманданған білімін
Маманданған бағалаушылардың қоғамдық ұйымның немесе бағалаушылардың коммерциялық емес ұйымының
Тапсырыс берушіге есептің шарт бойынша аванстық төлемді аударғаннан кейін,
Тапсырыс берушіден алған құжаттардың сақталуын және бағалау бойынша жұмыс
Бағалау туралы есептің көшірмесін 3 жыл сақтау.
Тапсырыс берушіге Қазақстан Республикасының бағалау қызметі туралы заңының талаптары
Тапсырыс берушіден автокөлік құралын бағалау жұмыстарын жүргізуде алынған конфиденциалды
Тапсырыс берушіге автокөлік құралын объективті бағалауға кедергі жасайтын себептер
Қосымша талаптар
Көлік құралдарын қарау орны_______________________________
Автокөлік құралын бағалау бойынша жұмыстарды жүргізу барысында техникалық жағдаын
Тапсырыс беруші табылған кемшіліктерді ақысыз жоюға құқылы. Егер белгіленген
Тапсырыс беруші көлік құралын бағалау боыйнша қызметті тұтынушы ретінде
лицензиялық органға;
тәуелсіз бағалаушылар ұймына;
сотқа.
Егер Тапсырыс беруші автокөлік құралын бағалау нәтижесімен келіспеген болса,
Бағалаушының автокөлік құралын бағалаудың нәтижелері туралы алдын ала немесе
Тапсырыс берушіге көлік құралын бағалау бойынша есепті ұсыну және
Осы шарт бойынша таластар ҚР заңына сәйкес шешіледі.
Жұмыстың құны, есептеудің мерзімі және тәртібі
5.1. Осы шарт бойынша жұмыстың жалпы құны ____________________
________________________________________________________теңге.
5.2.Тапсырыс беруші шартқа отырғаннан кеійн, ____________________
_________________ теңге көлемінде аванстық төлем аударады.
5.3. Егер бағалау туралы есепті тапсырыс беруші Бағалаушы
Екі жақтың жауапкершіліктері
Бағалаушы ҚР заңына сәйкес жауапты.
Осы шарттың 3.2.3.б. талаптарын орындамаған жағдайда Бағалаушы әрбір өткен
Шарттың қызмет ету мерзімі, оны өзгерту шарттары және бас
Шартты өзгерту екі жақтың келісімімен жүргізіледі.
Шартты бұзу Бағалаушының инициативасы боыйнша болуы мүмкін, егер автокөлік
Екі жақтың заңды және төлем реквизиттері
Тапсырыс беруші.
Бағалаушы.
ҚОСЫМШАЛАР:
Бағалаушы___________
М.О.
Автокөлік құралын бағалау туралы есеп
Бағалау жүргізу үшін негіз: 10 желтоқсан 2011ж. Тапсырыс берушімен
Бағалауды жүргізу мақсаттары мен міндеттері: сату мақсатында автокөлік құралының
Бағалау объектісі – автокөлік құралы. Типі – жеңіл автомобиль.
Маркасы, моделі - Mercedes-Benz 300 SE 2.8
Категориясы (АВСД, тіркеме) – В Тіркеу сан-реті -
Идентификациялық сан-реті (VIN): В ТО 3002503
Қозғалтқыш: моделі – 104 № 123
Шасси (рама) № - Шанақ (коляска)
Түсі: сұр
Көлік құралының төл-құжаты: сериясы 77 АА
Ерекше белгілері: автомобиль Германиядан Қазақстан Республикасына кіргізіліп, МАИ-де тіркелді
4.Автокөлік құралының меншік иесі: Хасенов Бауыржан
Меншік иесінің мекен-жайы: Астана қаласы, Жеңіс даңғылы, 111/21.
5. Бағалау жүргізу мерзімі: 10 – желтоқсан 2011ж.
6. Бағалау орны: Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда
7. Автокөлік құралының баланстық құны: 600 мың теңге.
8. Бағалауды жүргізу барысында келесі құжаттар қолданылады:
8.1. Көлік құралын бағалау стандарттары.
8.2. Әдістемелік және нормативті – техникалық құжаттар: Көлік құралының
8.3. Ақпаратпен қамтамасыз ету: Super Schwacke (Eurotax) анықтағышы, «Калькуляция»
9. Эксплуатация басынан жүрісті есептеу:
Эксплуатациялау басынан бағалау мерзімінде автокөлік құралдарының нақты жүрісі Lн
Эксплуатациялау басынан шетел өндірісінің жеңіл автомобильдерінің жүрісін есептеу 2-қосымша
m
Lн ═∑Li шет + ∑ Li
i=1
Автомобиль алғашқы 3 жылында Германияда эксплуатацияланған, кейінгі 3 жыл
Lн ═(25.35+22.5+21.01) + (14+14+13) = 109.9 мың км.
Эксплуатация басынан нақты жүрісі (есептік жолмен анықталды):
109,9 мың км.
10. Автокөлік құралының қалдық құнын есептеу.
10.1. Жұмысқа қабілетті, қайта жинақталған (разукомплектованный), агрегаттарын ауыстыру және
Сқалд есептеу нарықтық әдіспен жүргізіледі. Газеттер, журналдар мен
1 – 17 мың долл.
2 – 16,5 мың долл.
3 – 20 мың долл.
4 – 17 мың долл.
Сқалд = (С1+С2+С3+...+Сz)/Z
Есептік мәні Сқалд = 17 587,5 долл.
2011 жылдың 10 желтоқсан күніне Қазақстан Республикасының Ұлттық банкімен
Есептік мәні Сқалд = 2 606 467 теңге.
10.2. Бағалау мерзімінде автокөлік құралының табиғи тозуын Ин есептеу.
Автокөлік құралының эксплуатациялау басынан жасы мен жүрісін ескеріп, табиғи
Ин = 100 (1-е-()
мұндағы: ( - эксплуатациялау басынан автокөлік құралының жасы мен
нақты жүрісіне тәуелді функция.
Көлік құралдарының түрлеріне байланысты ( функциясының түрі 2.1-кестесіне сәйкес
Европалық өндірісінің жеңіл автомобиль үшін ( мәнән есептеу методикасы:
( = 0,05 Тн+0,0025 Lн = 0,05 * 6
( = 0,575. болса, табиғи тозу Ит =
10.3. Базалық жинақталған агрегаттардың (тораптардың, жүйелердің, жабдықтың) ұқсас агрегаттардың
10.3.1. Бағалау мерзімінде ұқсас тораптар мен элементтерді ауыстыру кезінде
Нж - Нн
Иш = ---------------- * 100 % + ΔИш.эу
Нж - Нмүм
Жол жүру қауіпсіздігінің ережелеріне сәйкес шина протекторы суреттің минималды
Ишэу = 7 * Тш – 9, егер
мұндағы: Тш – шинаның эксплуатациялау мерзімі, жылдар.
Автомобильге орнатылған шиналардың табиғи тозу:
12 - 8
И1 = ------------ * 100 % + (7 *
12 – 1,6
Қосалқы дөңгелек шинасының табиғи тозуы:
12 - 12
И2 = ------------ * 100 % + (7 *
12 – 1,6
Аккумуляторлық батареяның табиғи тозуы төмендегі формуламен анықталады:
Так
И3 = ------------ * 100 % ,
Так.н
мұндағы: Так – бағалау мерзімінде аккумуляторлық батареяның нақты
эксплуатациялау мерзімі, жылдар;
Так.н – ауыстыруға (жарамсыз деп табуға) дейінгі аккумуляторлық
батареяның нормативті қыззмет көрсету мерзімі, жылдар.
Аккумуляторлық батареяның табиғи тозуы:
2
И3 = ----- * 100 % = 50
4
Бағалау мерзімінде техникалық жағдайын ескеріп, көлік құралының қалдық құнын
( = 0,05 * 3 + 0,0025 * 41
( = 0,575. болса, глушительдің табиғи тозуы И4
10.3.2. Жаңа түрінде құн мағынасы мен базалық жинақталған,
3 – кесте Автокөлік құрылғыларының тозуы
№ Ұқсас тораптардың орнына орнатылған базалық жинақтаудың тораптары (элементтері)
1 Автомобильге орнатылған шиналар 67,2 (16,8*4) 47,1
2 Қосалқы дөңгелектегі шина 16,8 12
3 Аккумулятор 5,28 50
4 Глушитель (негізгі және қосымша) 51,84 22,4
Базалық жинақталған агрегаттардың (тораптардың, жүйелердің, жабдықтың) ұқсас агрегаттармен ауыстырылуын
43,7 – 47,1
67,2 * ---------------- + 16,8 * -------------- +
100
= -2,285 + 5,326 + 11,042 = 14,083 мың
10.4. Автокөлік құралының жинақталуын ескеретін (қайта жабдықтаудағы ауыстыруды қоспағанда)
Автокөлік құралының жинақталуын ескеретін (қайта жабдықтаудағы ауыстыруды қоспағанда) құраушысын
2,88 * (1- 43,7/100) + 0,96 + 9,6 *
+ 8,64 = 55,420 мың теңге.
Бағалау мерзімінде автокөлік құралының моральдық тозуын есептеу.
Жалпы жағдайда автокөлік құралдарының моральдық тозуы келесі формуламен есептеледі:
p
Им = ∑ Имр,
j=1
Автокөлік құралдарын бағалау мерзімінде, оны өндіруді тоқтатуын ескеретін, бірінші
Им1 = 2Ттоқ, егер Ттоқ
Автокөлік құралдарының өндірісінің тоқтатылғаны туралы мәлімет 5-қосымшада берілген.
Автокөлік құралдарының қосалқы бөлшектерінің өндірісінің тоқтатылғанын ескеретін, моральдық тозу
Автокөлік құралының бұрын жол-көліктік оқиғаға түсуін (бағалау мерзіміне дейін)
Автокөлік құралының меншік иелерінің санын ескеретін, моральдық тозу факторының
Техникалық жағдайын ескере отырып, көлік құралының қалдық құнын есептеу
Им1 = 2 * Ттоқ = 2 * 4
Көлік құралының автобөлшектерін өндіруді тоқтатуды ескеретін моральдық тозу факторы
Бағалау мерзімінде автокөлік құралының моральдық тозуын есептеу.
Им = 13 %.
Бағалау мерзімінде қосымша жабдықты орнату арқылы, бірақ базалық жинақтаудың
Бағалау мерзімінде қосымша жабдықты орнату арқылы, бірақ базалық жинақтаудың
86,4 * (1-30/100) + 46,08 * (1-30/100) = 60,48
Бағалау мерзімінде істен шығу, ақаулылық пен эксплуатацияляқ дефектілерін жою
– кесте. Жөндеу жұмыстарының уақыты мен бағасы
№ Жөндеу бойынша жұмыстар
Атауы Еңбек сиымдылығы, нормо-сағ Бір нормо-сағаттың құны, теңге Жұмыстар
Капоттың бояуы 2,б 4800 12480
2 Есік бекітпелерін дәлдеу 0,3 4800 1440
3 Тежуіш шлангілерді ауыстыру 1,5 4800 7200
4 Фараларды ауыстыру 0,7 4800 3360
Жөндеу бойынша жұмыстардың құны 24480 теңгеге тең.
Қосалқы бөлшектерінің құны 5-кестеге сәйкес есептеледі.
– кесте. Қосалқы бөлшектер
№ Қосалқы бөлшектер
Атауы Саны, бірлік Бірлік құны, теңге Құны, теңге
1 Фара 1 18240 18240
2 Тежеуіш шлангілер 4 1920 7680
Қосалқы бөлшектерінің құны 25920 теңге.
– кесте. Материалдар құны
№ Материалдар
Атауы Құны, теңге
1 Тежеуіш сұйықтығы 1248
2 Бояу материалдары 19200
Материалдардың құны 20448 теңге.
Автокөлік құралының істен шығуы, ақаулылық пен эксплуатациялық дефектілерінің
Автокөлік құралының істен шығуы, ақаулылық пен эксплуатациялық дефектілерінің
Утилизациялық құны анықталмаған, өйткені бағалау мерзімінде автокөлік құралының табиғи
Бағалау мерзімінде нарықтық құны:
С=(Сқалд+Сауыс-Сқ.жин)*(1-Им/100)+Сқ.жабд-Сэд (1.1)
С = (2 606 467 + 14083 – 55
=2 274 000 теңге.
Бағаланып жатқан автокөлік құралының нарықтық құны 2 274 000
Бағалау бойынша эксперт:
10 желтоқсан 2011 жыл.
10.12.2011ж. бағалау
туралы есепке
1 – қосымша
«Астана облысы бойынша Көлікті бақылау басқармасы»
Астана қаласы, Жеңіс даңғылы, 131 үй, т. 24-05-51
АВТОКӨЛІК ҚҰРАЛЫНЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТЕКСЕРУ АКТІ
Тексеру мерзімі: 10 – желтоқсан 2011ж. Тексеру уақыты: 10:30
Тексеру орны: Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда университеті»,
Автокөлік құралының параметрлері: Типі – жеңіл автомобиль.
Маркасы, моделі - Mercedes-Benz 300 SE 2.8
Категориясы (АВСД, тіркеме) – В Тіркеу сан-реті -
Идентификациялық сан-реті (VIN): В ТО 3002503
Қозғалтқыш: моделі – 104 № 123
Шасси (рама) № - Шанақ (коляска)
Түсі: сұр
Көлік құралының төл-құжаты: сериясы 77 АА
Автокөлік құралының меншік иесі: Хасенов Бауыржан
Тапсырыс берушінің өтінішінде автомобиль 2002 жылы жол-көліктік оқиғаға түскені
ТЕКСЕРУ КЕЗІНДЕ БЕКІТІЛДІ:
Қозғалтқыш пен жанақтың идентификациялық нөмірлері, тіркеу белгісі, түсі тіркеу
Спидометр көрсетуі: 56 мың км. Тапсырыс берушінің өтініші бойынша
Базалық жинақтаудың агрегаттары ауыстырылған.
Автомобильге орнатылған шиналар (4 бірлік): типоөлшемі –
225/60 R16; өндіру мерзімі – 1999 ж.; протектор суретінің
Қосалқы дөңгелегінің шинасы: типоөлшемі - 225/60 R16; өндіру мерзімі
Аккумулятор: маркасы – VARTA 562 21/19, өндіру мерзімі (ауыстыру)
Глушитель, ауыстыру мерзімі – 2000 ж.
Базалық жинақтаудың келесі агрегаттары (элементтері) жоқ: фирмалық эмблема, әйнектазартқыш
Базалық агрегаттарды ауыстырып, қайта жабдықтау жүргізілмеген.
Қосымша орнатылған жабдық (орнату мерзімі көрсетілген): автотелефон (антенна мен
Эксплуатациялық дефектілер:
Капотындағы бояу өшкен (өшкен бояу ауданы – орта есеппен
сол жақтағы алдыңғы есіктің бекітпелерін дәлдеу керек;
оң жақтағы алдыңғы фара әйнегі сынған – фараны ауыстыру
Техникалық күйанықтау (диагностирование) құралдарын қолданып, техникалық жағдайын тексеру нәтижелері:
Автокөлік құралының, агрегаттардың, жүйелер мен аспатардың жұмыс қабілеттілігін тексеру
Бағалау бойынша эксперт қорытындысы
Автомобиль жұмысқа қабілетті жағдайда, жол жүру қауіпсіздігі мен эксплуатациялық
Бағалау бойынша эксперт:
(Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда
университеті)
Тапсырыс беруші
ҚОРЫТЫНДЫ
Дүниежүзілік тәжірибеде автокөлік құралдарын бағалау қызметінің қажеттігі – дәлелденген
Бағалау жұмыстарын жеңілдететін бірден-бір құрал бағалау кезінде қолданылатын әдістер
Шығын әдісі – шет мемлекеттерде, әсіресе өзінің автомобиль өндірісі
Әдетте шығындық әдісті жол-көліктік апттан кейін материялдық залалды және
Мұнда туындайтын негізгі мәселе – жол – көлік оқиғадан
Автокөлік құралын мемлекеттік тіркеу жол қозғалысы туралы Конвенцияда бекітілген
Колі құралдарын және оның агрегаттарын толық жөндеуден өткізу оның
Салыстырмалы әдіс – автокөліктің тауар нарығындағы осы уақытта қалыптасқан
Табыс әдісі көмегімен автокөлік құралдарын қолданғанда, болашақтағы табыстың жиынтығы
Автокөлік құралдарын бағалау қызметі нарығының даму көптеген факторлардың әсерінен
автокөлік құралының стандартты кнструктивті қиыстырылуы;
автокөлік құралдарын міндетті мемлекеттік тіркеу,бұл процесс оның құнын бағалау
автокөлік құралдарын эксплуатациялау процесінде апаттылықтың жоғары деңгейі, яғни жол-көліктік
автокөлік құралдарына салық салу ережелеріне байланысты құқықтық –нормативтік актілерді
Автокөлік құралдарын бағалауды жүргізуге кері әсер ететін факторларға:
бөлшектер деңгейінің конструктивті қиындылығы және бөлшекті унификацияның төмен деңгейі.
автокөлік құралын бағалауда оның эксплуатациялық сенімділігін ескерудің қажеттігі, ол
автокөлік құралы жоғары қауіпті обьект болып табылады, сондықтан оның
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Андрианов Ю.В. «Введение в оценку транспортных средств» Москва: Дело,
Андрианов Ю.В. «Как оценить и возместить ущерб от дорожно-транспортного
Андрианов Ю.В. «Основные теоритические принципы и положения оценки транспортных
Андрианов Ю.В. «Оценка автотранспортных средств» Москва: Дело, 2002 г.
Бирюков Б.М. «Дорожно-транспортные проишествия. Социальные и правовые аспекты». Москва:
Букалов Д.И., Степанова В.В. Процессуальные и криманилистические вопросы назначения
Букалов Д.И., Степанова В.В. Совершенствование организации судебно-товароведческой экспертизы //
ГОСТ 25478-91 «Автотранспортные средства. Требования к техническому состоянию по
ГОСТ 9.032-74 «Покрытие лакокрасочные. Группы, технические требования и обозначения».
ГОСТ 9.402-80 «Покрытие лакокрасочные. Подготовка металлических поверхностей перед окрашиванием».
Закон Республики Казахстан «О внесении изменений в некоторые законодательные
Қазақстан Республикасының «Бағалау қызметі туралы Заңы» 30-қараша 2000 ж.
Қазақстан Республикасының «Жол қозғалысының қауісіздігі туралы Заңы» 15-наурыз 2002ж.
Қазақстан Республикасының «Лицензиялау туралы Заңы».
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі.
«Қазақша-орысша терминологиялық сөздік. Көлік және қатынас жолдары»Алматы: Рауан,
Танбаев Ж.Д., Кузнецов О.Г. «Теория и практика оценки транспортных
Толмачева С.С., Пушкина И.С. «О пределах компетенции эксперта товароведа//
4