Қазақ халқының рухани мәдениеті
жағдайы мен даму тенденциясы.
МАЗҰНЫ
КІРІСПЕ-------------------------------------------------------------
1 ТАРАУ. Рухани мәдениет және өнегелі құндылықтар.
1.1. Рухани мәдениеттің теория – методологиялық
мағынасымен бағыттары.--------------------------------------4-12
1.2. Көне қазақтың рухани мәдениеті.---------------13-25.
1.3. Кеңес өкіметі кезіндегі қазақ рухани мәдениетінің
жағдайы.-----------------------------------------------26-38
II ТАРАУ. Бүгінгі қазақтың рухани мәдениетінің жағдайы
2.1. Халықтың рухани мәдениетінің дамуы -----------
2.2.Тұлғаның құндылық бағдары қалыптастығындағы
рухани мәдениетінің рөлі. ------------------------------
2.3. Қазақ мәдениетінің даму тенденциясы----------------
ҚОРЫТЫНДЫ.-----------------------------------------
Пайдаланылған әдебиеттер. -------------------------------------
Косымша---------------------------------------------------
Кіріспе
«Қазақ халқының рухани мәдениетінің жағдайы мен даму тенденциясы» атты
Зерттеудің өзектілігі. Қазақ халқының рухани мұраларын табу, зерттеу, сақтау
Зерттеу пәні. «Қазақ халқының рухани мәдениетінің жағдайы мен даму
Зерттеу міндеттері. Қазақтың рухани мәдениетін зерттеу барысында қазақ халқы
Зерттеудің мақсаты: Қазақ халқының ежелден кәзірге дейінгі өнер,дін,
Зерттеу әдісі: Еліміздің рухани мәдениетін археологиялық, этнографиялық, фольклорлық және
Зерттеудің ғылыми жауаптылығы: Жұмыстың ғылыми жауаптылығы қазақ халқының рухани
Түп деректерді түрлі әдебиеттерді пайдалана отырып, автордың ұзақ уақыт
қазақ халқының рухани мәдениеті тұңғыш рет археологиялық, этнографиялық, фольклорлық
зерттеу жұмысында пайдаланылған түп деректер ғылыми концепция негізінде жүргізілді.
Ежелгі заманнан еліміздің тәуелсіздікке қол жеткізген уақыт аралығында
Халқымыздың өткенін зерттегенде, оның әл-ауқат деңгейін емес, рухани деңгейін
Алғаш рет рухани мәдениет материалдық мәдениетпен қатар , тарихи,әдеби,
Тарихи түп деректер ауыздар сарынымен салыстыра зерттеледі.
Қорғалатын жұмыстың ғылыми маңыздылығы: мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан ұлттық
Қазақ халқының рухани мәдениеті арқылы өсіп келе жатқан ұрпаққа
Бұл жұмыс қазақ мәдениетін толықтыра түседі.
Зерттеу нәтижесінің дәлелділігі мен негізділігі.Қазақ халқының рухани мәдениеті халықтың
Сондай-ақ Қаратау, Қазығұрт атырабы мен сыр бойында, - Отырар
Зерттеудің тәжірибнлік маңыздылығы: Жұмыста қаралған сұрақтар мен мәселелер, ғылыми
Зерттеу қорытындысы мәдениеттану мамандығында, лекцияларда, семинар, конференцияларда оқуға болады.
Зерттеу жұмысына өзіндік көзқарас: Жұмысты зерттеуде оның маңызы
Автордың жеке үлесі жұмысында пайдаланылған тарихи түп деректердің саны
I – ТАРАУ
РУХАНИ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ ӨНЕГЕЛІ ҚҰНДЫЛЫҚТАР.
1.1.Рухани мәдениеттің теория – методологиялық
мағынасымен бағыттары.
«Мәдениет дегеніміз не?»-деген сұраққа жауап беру үшін бұл сөздің
мәдениет –белгілі бір халықтың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының
мәдениет-адамзат қауымының белгілі бір тарихи кеңістіктегі қызметі мен өзіндік
мәдениет-адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі (сөйлеу мәдениеті,
агромәдениет (дәнді өсімдіктер мәдениеті, цитрустық мәдениет және т.б.)
мәдениет ұғымы тарихи қалыптасудың ұзақ даму жолынан өтті, оны
Сайып келгенде мәдениет жалпы қарекеттің (шоғырланған өндіріс сияқты),
Мәдениет негізінен материялдық және рухани болып 2-ге бөлінді. Мәдениетті
Соның ішіндегі рухани мәдениетке келейік.Рухани мәдениетке келмей тұрып, біз
Рух жайын тілге тиек еткенде ең алдымен бабалар айтқан
Біздің қазіргі мақсатымыз- тарихымызды түгендеп, намысымызды жанып,
Рух дегеніміз мәдениет пен білім арқылы қалыптасып, санада оянатын
Рухани өмірді туындатады мақсат еткен жеке адамдардың іс-әрекеттері мен
Сол өнімдердің рухани құндылықтар деңгейінің бағалануы яғни олардың әлеуметтенуі
Адамзаттың рухани өндірісінде рухани мәдениет үлгісі боларлық биікке
Қоғамның даму процесін материалистік тұрғыдан қарайтын көзқараста: « адам
Ал, негізінен қандай да бір қоғамда болмасын адам ең
Кез-келген жинақталған өндіріс, рухани өндірістің мәнін қамтитын, рухани жағын
Дәл рухани өндіріс өрісінде мәдениет қалыптасады. Онсыз не шаруашылық,
Қоғамның рухани өмірінде,әлеуметтік өмірдің дамуына әртүрлі бағыт беретін,
Адамдардың мінез-құлқын реттеуші ретінде, әдет-ғұрып тұрақты тұрмыстық ортада,инертті әлеуметтік
Көптеген мәдениеттерде, ішімдік және наркотикті қабылдау туралы біршама қатал
Киім таңдауға да адам ерікті емес. Денені жалаңаштау мүмкіндігінің
Мифологияға келсек, оның жанрына антикалық, библиялық және т.б.
өнер мен әдебиет өзінің ұзақ тарихында мифке, оның қалыптасқан
Қазақ рухани мәдениетін корсететін сәулет үлгілеріне келейік, халықтық мәдениеттің
Шығыстанушы А.Н. Бернштам күмбезді дарбазалы сәулеткерліктен кейін бүкіл Орта
Алайда қазақ хандығының қалалық мәдениетінің одан әрі өркендеуіне сыртқы
Киіз үй тек баспана емес. Ол халықтың өмірлік салт-дәстүрінің
Тұрғын үй адамның өмір салтымен, оның дүниетанымымен, әлемдегі алатын
Натуралдық шаруашылық жағдайында қазақ халқы қолөнер шеберлерін жоғары бағалаған.
Киім киюдің де өзіндік рәсімі болған. Мысалы, жасөспірім қыздар
Жоғарыда келтірілген деректерден көшпелілік шаруашылық-мәдени типінің адамзаттың рухани
1.2. КӨНЕ ҚАЗАҚТЫҢ РУХАНИ МӘДЕНИЕТІ.
Рухани мәдениеттің даму кездерінің қай дәуірін алсақ та, ол
Көшпелі өмір сүру тәртібі отырықшыларға қарағанда мүлде өзгеше түсініктер
Халықтың күй сазының ішкі сезімдік қуатының күшті болғандығын, бірақ
Қобыз бен домбыра күйлері құдіретті құбылыс. Өмір сүрудің идеясы
Күй ғарыштық үйлесімділік шенберіндегі әсемдікті әлеуметтік үйлесімділік шенберіндегі ізгілік,
Қазақ халқының шешендік дәстүрі мен билік өнерінің диалектикасына келсек
Қазақ халқының тарихы – ауыз әдебиетінде, ауыз-екі аңыздарда, қаһармандық
Бүгінгі таңда тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің шын мәніндегі жаңа тарихы
Қазақ қоғамындағы қоғамдық философиялық ой тарихын, әдет-ғұрып, салтқа негізделген
Біз адам, қоғам және олардың арасындағы байланыс мәселелерін тек
Көшпелі қоғамдағы саяси-құқықтық өмірді билер негізінен ел мүддесі, ел
Қазақ халқы шешендіктердің өте-мөте сирек өнер екенін ежелден –
Шешендік өнер біздің кейбір филолог ғалымдарымыздың жазып жүргеніндей
Қазақи шешендік өзіндік ерекшеліктері мол өнер. Олардың түп тамырларын,
Таным иесі халық, оның ішінде қазақ халқы да жазу-сызусыз
Отанға, отбасына, ел-жұртына деген сүйіспеншілік, ұрпақ тәрбиесіне, білім-ғылымға, ар
Қазақтағы мемлекеттік құрылым жоғарғы және төменгі (рим патрицийлері мен
Қазақ халқының арғы-бергі тарихына үңілсек есімі ел есінде қалған
Шешендік сөздер ақындық толғауға да ұқсайды, мазмұны жағынан
Билер қоғамдық-әлеуметтік жұмыстарға белсене араласқан әлеуметтік топ. Олардың біразы
Халық үшін басын бәйгеге тіккен билер сияқты тұлғалардың ділмар
Қазақ хандары мен билерінің халықтық төл тарихымызда, ұлттық
Ежелгi түркiлердiң арғы ата-тегi саналатын сақтардың батырлық жырлары арасындағы
Жазық, ұшы қиырсыз кең дала халықтың кеңдігімен төркіндес.
Қазіргі әртүрлі пиғылдар мен мәдени үлгілер тайталасып жатқан
Қазақтың рухани мәдениеті оның эпикалық аңыздарында, жырларында, күйлерінде, қол
Қазақ мәдениеті ең алдымен, шығыс мәдениеті екендігі сөзсіз. Шығыс
Қазақ мәдениетінің ішкі құрылымы, мүмкіндігі, болашаққа ұмтылу ерекшелігі шығыс
Соңғы кездері мәдениетке қоғам өмірін реттеп отыратын әлеуметтік технология
.
1.3. КЕҢЕС ӨКІМЕТІ КЕЗЕҢІНДЕГІ ҚАЗАҚ РУХАНИ МӘДЕНИЕТІНІҢ ЖАҒДАЙЫ.
Кеңес үкіметі жылдарында бізде тәрбие өзінің тарихи-ұлттық, жалпы
Кеңес үкіметі кезеңінде рухани мәдениет пен әдептілік сөз
Рухани мәдениетіміздің бұзылуы көргенділіктің ел арасында әспеттеліп, жан-жақты жетілген,
Социолистік ақылақта қоғамдық принципті орнатамыз деп, қаншама даурығу болмады.
Қалай даурықтырылғанымен де, елде патриотизм (отаншылдық) дейтін социолистік ақылық
Өкінішке орай, оны тәуелсіздік алғаннан кейін ғана,көзіміздің ескі идеологиялық
Рухани мәдениет пен идеологияда қараусыз бос қалған кеңістік болмайды.
Тоталитарлық жабық қоғамда дінге, еркін ойлауға, шынайы әдебиет өнерге
Патшалық самодержавиеден бастап, жеке басқа табынуға дейінгі Ресей
Кеңес кезі көркем ойының екі ұдайылығы кейде мәдениетте екі
Сондықтан да «кеңес кезіндегі өнер» деп аталатын шым-шытырық, аса
Патшалық Ресей империясы бастаған миграциялық саясатты Кеңес өкіметі
1960 — 90 ж. iшiнде Қазақ әдебиетінде тарихи тақырып
Әдеби тілден басқа әр этностың өзіндік рәміздері, таңбалары, музыка,
Әр этностың төлтума мәдениетіне үлкен нұқсан келтірген большевиктік
Кеңес одағында бұл процесс өктемділік пен жүргізіліп, империядағы басқа
мәңгүрттік күйге жеткен 300 млн тобыр қалды. Басқа ұлтпен
Әр ұлттың мәдени архетиптерін шайқалту Кеңес Одағында мемлекеттік саясат
Тоталитарлық жүйенің мәдениет саласында жүргізілген саясатты тек кеңестік ұлттарды
Қазiргi уақытта жан-жақты өсiп-өркендеп, кемелденген қазақ халқының ұлттық әдебиетi
Қазақ кеңес мәдениеті туралы әңгіме еткенде оның тарихи ерекшеліктері
Шын мәнінде, ең алдымен, мәдени туындының мазмұны ұлттық болып
1991 жылдан бастап Қазақстан – тәуелсіз мемлекет. Ата заң
Кешегі кеңестік империяның кейбір аймақтарында, өкінішке орай, нақақтан қан
Болғанды болған деп айту ғана емес, одан тиісті сабақ
Мұны ұмытуға болмайды. Қазір өзгелердің бізге қатысты түрлі теориясымақтарымен
II - ТАРАУ
БҮГІНГІ ҚАЗАҚТЫҢ РУХАНИ МӘДЕНИЕТІНІҢ ЖАҒДАЙЫ
2.1. ХАЛЫҚТЫҢ РУХАНИ МӘДЕНИЕТІНІҢ ДАМУЫ
Қай халықтың болсын тарихын ой елегінен өткізіп өткенін
Тарих пен оның қойнауындағы ғасырлар бойы тірнектеп жиналған руханият
Ал халықтың ұрпақ тәрбиелеуіндегі сан ғасырларға созылған өзіндік тарихи
Өйткені тәжірибесін тал бойына дарытқан озық өнегелі дәстүрсіз, ұрпақтар
Қазақ халқының тарихында сан алуан әлеуметтік және саяси құбылыстары
Әрине, асқа да халықтар сияқты қазақ халқының да сонау
Сондай-ақ қазақ рухани мәдениеті келер ұрпаққа, жастарға үлгі-өнеге, өсиет
Руханият тарихи жазба түрінде қалдырылған еңбектерден, орыс және шетел
Қазақ халқы күмбірлеген күміс күйімен, сыбызғы сырнай үнімен, асқақтата
Осы пікірді қазақ даласында 17 жыл айдауда болған поляк
Қазақ музыкасын жан-жақты зерттеген этнограф, компазитор А. Затаевич (1925)
Қазақ музыкасы көлемі, мазмұны, тақырыбы, жанры жағынан ғажайып сұлу
Қазіргі кезеңде әлемдік өркениет ғаламат өзгерістерге ұшырады. Ақын жерлесіміз
Тарихқа XIV-XV ғасырда «қазақ» деген атпен енсек те, түркі,
Америкелық өмір сүру үлгісі бірте-бірте еніп, қанат жаюы,арзанқолды
Осындай саяси,рухани әлеуметтік жағдайлар кезеңінде бізге
Біздегі мәдениет дамуының ең тиімді жолын, бейнелеп айтқанда,»еуразиялық мәдени
Сөйте тұрып, күні кешегі кеңес заманы кезіндегі әр қилы
Тәуелсіз мемлекет, асылы, айқын мәдени және рухани адамгершілік бағдарсыз
Қазақтың ұлттық дүниетанымының қалыптасуы мен дамуының өзіндік тарихы бар,
Дәстүрлі ұлттық мәдениетті және оның дүниетанымдық әмбебаптарын зерттеуде түркі
Адамзат тарихындағы әр күннің өзіне тән бітімі бар. Ендеше
Әкелген қайғысы да, қуанышы да шексіз осы
Алайда өткен ғасырдың ғарышқа самғатқан небір жасампаздық істер мен
2000 жылдың ең айшықты оқиғасы- адамзат тарихында тұңғыш рет
Сондықтан да, Қазақстандағы Мәдениетті қолдау жылы жайында айтқанда, біздің
Егер осыдан он жыл бұрын біздің басты саяси міндетіміз
Бұл біздің ортақ ұлы жеңісіміз, қамсыз келмесе де, қансыз
Ал мемлекет-ортақ аумақ пен азаматтық немесе ортақ экономикаға ғана
Мемлекеттігімізді нығайту міндеті көбінесе барша халықты, қоғамды ортақ низамдар
Мен Қазақстанның мемлекеттік құрылысының іргесіне мәдени тақілеттестікті ұлтының негізінде
Міне, нақ осы жағдайат бізді берекесіздік пен бетжыртысудан сақтауды,
Бүгінгі таңда бұл принципке неғұрлым нақтылы мазмұн-мағына беруіміз
Осы онжылдықтың басында біз Қазақстан аумағын мекен етіпжатқан барлық
Алайда бұл ретте осы біртұтас мәдени ортақтастықты қалай құру,
Біріншіден, Қазақстанның және тұтас Еуразияның аумағында жұрттардың қатар өмір
Осы заманғы дүниеде сырттай аңызға айналдырудан бастап, діни радикализмге
Біз мәдениеттердің үндесуіне дайым ашықпыз. Соңғы он жылдың оябында
Сондықтан да біз еуразиялық ықпалдастық идеясын жүзеге асыруға күш
Қазақ мәдениеті, ең алдымен, халықтың барлық қиындықтарды еңсеріп, осы
Халықтың жанын, тілі мен дәстүрлерін сақтап қалудан маңызды міндет,
әсіресе, соңғы жүздеген жылдардың ішінд тарих талқысы аяусыз қатыгнездік
Біз орасан зор ислам өркениетті құрылығының бір бөлігіміз. Мұны
Біз, сонымен қатар, тарихи ортақ, жаны мен қаны туыс,
Ал түркі әлемінің келер ғасырдың ең бір серпімді саяси
Орталық Азияның, біздің көшпелілеріміздің, негізінен өзіміз жаңа ғасырға бірге
Біздің отандастарымыздың едәуір бөлігі орыс мәдениетімен етене байланысып жатыр,
Бұл мәселе хақындағы өз тұғырымды біз әрқашан ашық мәлімдеп
Дегенмен, мәдениеттің төрт терегішінқиямет қайымға айналдырмас үші. Оны
Осы заманғы Қазақстанның мәдени ахуалының күрделілігін айқын бағамдауға, дегенмен
Екіншіден, біздің Қазақстанның жағдайында мәдениеттердің үндесуі, сонымен бірге діндердің
Осы жылдардың ішінде діндердің бейбіт үндесуі тұрғысында жинақтаған тәжірибеміз-Қазақстанда
Біздің осы мәселеге қатысты бірқатар маңызды тақырыптарды байыпты талқылап
Үшіншіден, егер жабық қоғам қалпында қалған жағдайда мәдени ортақтастықтың
Қазақстанның мәдени өрісін ұдайы нәрлендіріп отырмайынша біртұтас етіп қалыптастыру
Күмәншілдер осы заманның ашықтығына қанша налығанымен, мұның өзі, негізінен
Жиырма бірінші ғасырдың мәдени низамдарын, білімді игеру қалыптары мен
Мәселе сырт жерлерде оқып жатқандарға ғана тіреліп тұрған жоқ.
Біз мектептерді компьютерлендіруді іс жүзінде аяқтадық. Біз білім беруді
Ал білімділер таяу уақыттың ішінде Қазақстандағы мәдени ортақтастықты қалыптастырудың
Төртіншіден, Қазақстан халықтарының мәдени ортақтастығы демократиялық негізде ғана, әрі
Соңғы 10 жылдың ішінде ұлтаралық қақтығыстарда бірнеше мллион адамдардың
Осы өзара байланысқа екі түрлі көзқарас бар. Бұл
Біз экономикадағы, саясаттағы басымдылығымыз бен ұлттық қауіпсіздігіміздің проблемалары жөнінде
Бұл тұрғыдан алғанда, тап осы мәдениетті қолдау жылы,өзіміз таяуда
Қазақстан Республикасы президентінің «2000 жылды Мәдениетті қолдау жылы деп
Ұлы өзендердің өзі кішкене тұма бұлақтардан басталатыны секілді, ел
Рухани мұралар мен дәстүрлерді, мәдениет пен өнер саласындағы жетістіктерді
Шығармашылық мұралары өз дәуірінің сипатын кейіптеуге ғана қызмет етіп
Қазақстан мәдениеті көне дәуірлерден бастау алады. Сондықтан өткенге мұқият
Түркістан қаласының 1500 жылдығының тойлануы Мәдениетті қолдау жылының шын
Халықаралық мәреде Қазақстан киносы да лайықты деңгейде көрінді. Шетелдердегі
2000 жылы режиссер Серік Апрымовтың «Ақсуат» фильмінің Францияда премьериясы
Бейнелеу өнерін насихаттауға тұрақты көңіл бөлініп келеді. Ә.Қастеев атындағы
Драматургияның озық үлгілеріне, ұлттық дәстүрлі музыкаға, Қазақстан жазушыларының, сондай-ақ
Мәдениеттің өзіндік болмысы әрқашан белсенді этноқұраушы фактор болып
Барлық облыстарда мәдениетті дамытудың басым бағыттары, олардың бұқаралық ошақтарын
Мәдениет пен өнер ауқымында демеушілік пен қайырымдылыққа деген тиісті
Мәдениет пен өнерді қолдау жолында кез-келген шара өткен қоғамда
Қазақстандағы мәдениеттердің қоғамдасуы нақтылы шындыққа айналды. Келесі кезең- біртұтас
Алайда бұл ретте осы біртұтас мәдени ортақтастықты қалай құру,
Мәдениетті қолдау жылындағы шараларды Мәдениет пен өнер қызметкерлерінің
Жаратылысында – шығыстық, бітімінде азиялық болғанымен, қазақ халқы, шын
Әрбір мемлекеттің өркениеттілігін оның мәдени мұраға деген көзқарасына қарай
Бүгінде ежелгі және ортағасырлық дәуірдің бірегей артефактілеріне, яғни көне
Жарлық «Қазақстанның көпұлтты мәдениетін жаңғырту, сақтау және өркендету мақсатын»
Жарлықта «мәдениетті қолдау» дегенде негізінен рухани мәдениет және соған
Дәл және кең мағынасында мәдениет үлкен екі салаға бөлінеді:
Рухани мәдениет көпжақты, кең, көпсалалы ұғым. Ол қоғам мен
Рухани процестер қоғам өмірінің барлық салаларына еніп жатады. Өйткені
Қоғам дамуының деңгейі қаншалықты жоғары болса, халықтың мәдениеті мен
Мәдениет әлеуметтік құрылыс ретінде қоғамдық өмірдің барлық салаларында көрініс
Әрбір нақты қауымдастық ғасырлар бойы өзінің ерекше мәдениетін жасайды.
Адамзат қауымдастықтары жасаған көптеген мәдениеттің өзіндік ерекшеліктерімен қатар ортақ
Жоғарыда біз мәдениеттің көп қырлылығын айттық. Сонымен қатар рухани
Бірінші және маңызды элементі-ол белгілі түсініктер мен білімді жинақтаған
Ал бастауыш мектепте алдымен ана тілін толық меңгерген шәкірт
Мәдениеттің екінші маңызды элементі оның танымдық-құндылық жүйесі.
Құндылық-бұл адамның тілегін,қажетін және мүддесін қанағаттандыратын зат пен құбылыс
әлеуметтік субъектінің рухани құндылықтарына мыналар жатады. А)өмірлік мәнділіктер-ізгілік
Б) кешенді құндылықтар: өмір, денсаулық,жеке бастың қауіпсіздігі, отбасы, тұрмыс
Г) бір-бірімен қарым-қатынас (адалдық,мейірімділік);
Д) демократиялық (сөз бен ар бостандығы, партиялар еркіндігі,ұлттық егемендік)
Құндылық қатынас-құндылық бағдарды,қатынастарды қалыптастырудың қажетті бөлігі.Олар мақсат құндылығынан еөрініс
Көптеген мақсаттардың түпкі мәнін бөліп анықтау үшін «идеял» (мұрат)
Мәдениеттің синтнткалық (жинақты) түрі де бар. Оларға: ырым, дәстүр,
Дәстүрлер барлық әлеуметтік жүйеде қызмет етеді және оның өмірлік
Енді әрбір әлеуметтік қауымдастықтың өзіндік, ерекше мәдениеті (супмәдениетті)
Бұған ұлттық, кәсіптік,діни (коеференсионалдық), әлеуметтік топтар, ұйымдар мөлдек мәдениеттерін
Діни конференциялық мөлдек мәдениет белгілі бір нанымның, діннің
Ал кәсіби мөлдек мәдениет белгілі бір кәсіппен айналысатые адамдардың
Осы айтылғандардың бәрінен біз мәдениеттің адам тәжірибесін жинақтап
1Білімділік-тәрбиелік қызметі. Адамды адам ететін мәдениет деуге болады. өйткені
2. Интерегативтік және диентегративтік қызметі. Бір жағынан мәдениет адамды
3. Мәдениеттің реттеушілік қызметі. Адамның қалыптасу қызметінде – құндылықтар,мұрат,
Барлық қоғамдық құбылыс сияқты мәдениет те прогресс жолымен дамиды.
Мәдениет құндылықтарын игеру үшін екі негізгі жол бар. Оның
Мәдениеттің адамгершілік мәнін игергенде, адам адамға ізгілікпен қарап, бір-бірінің
Ал адамзат мәдениетінің ең басым құндылықтарын меңгергенде оны талғамсыз,
Солай дегенмен рухани мәдениеттің дамуы,сайып келгенде мемлекеттік саясат пен
Еліміздің рухани өмірінде ақсап жатқан, әлі де шешілуін
Халық рухы тілде, дінде, өнерінде,тарихы мен салт-дәстүрінде. Кез-келген ұлттың
Даналардың пайымдауынша мәдениет денгейі үш сатыдан тұрады. Біріншісі-пендешілік мәдениет,
Енді мәдениеттер еөшіндегі ұлттық салт-дәстүрдің негізі неде дейтін
Ұмыт қалған өткенімізді білу-міндет, ұрпақ алдындағы парыз. Еліміздің тәуелсіздігінің
XXI ғасыр мәдениет пен ақпарат тасқыны ғасыры болмақ. Сол
Ұлттың мерейін өсіріп, беделін биіктететін- оның өзіне тән
XX ғасырдың көрнекті ғалымы И.Пригожин адам өмірі мен әлем
И. Пригожин жаңа дәуір заманнан бастап, ғаламның адаммен тікелей
\
2.2. ТҰЛҒАНЫҢ ҚҰНДЫЛЫҚ БАҒДАРЫ ҚАЛЫПТАСУЫНДАҒЫ
РУХАНИ МӘДЕНИЕТТІҢ РӨЛІ. .
Қандай да болмасын қоғамның түпкі мақсаты-өзіне сенімді, әрненің шегін
Сондықтан бұрынғы «нағыз ақиқат білімді» «білетін, түсіндіретін» аз ғана
Күрделілік-ұлттық руханияттан сусындау, ұлттық санаға ие болу-адамның туа бітті
«Ұлттың өсіп-өнуіне екі жағдай қажет: азаттық пен білім»-деп еді
Зорлық құрсауы ыдырап, рухани демократияға қол жеткізгенмен төлтума дәстүр
Адамзат мәдениетінің тарихы – адамзат ақыл-парасаты қозғалысының
өз азаматына дұрыс дүниетанымдық бағдар беретін руханият қалыптастыруына сол
Нағыз мәденитпен емес, суррогатпен, өнердің бұқаралық түрімен ғана қанағаттанатын
Әлеуметтік зұлымдықтың наркомания, бұзақылық деген түрлері өлі жандылықтан құтылудың
Ұлттық мүдде мәселесінде мәдени демалыс, іс-шараларын дұрыс ұйымдастыру үлкен
Ұлтсыздану процесі-ұлттық бейненің, жан дүниесінің түрленуі мен орны толмас
Диалектикалық және творчествалық ұлттық бастама ғана тұлға дамуының кепілі
өйткені материалдық мұқтаждықпен салыстырғанда рухани мұқтаждық әлдеқайда маңызды және
Бүгінгі таңда мемлекетіміздің алдында қоғамдық сананы қалыптастыру, ұлттық тәрбиені
Халықтың рухани болмыс-бітімін айшықтауды, ұлттың ұлы мұраттарын сақтап қадірлеуді
Қай заманда да, қай қоғамда да отаншылдықтың бастау- бұлағында
Ұлтқа берері, ұрпаққа айтары үшан-теңіз, жыр алыптарының бірі-Махамбет Өтемісұлы.
Махамбет заманы көшпелілер рухының айының батып дүниелік құбылыстарды танып-бағалаудың
Тұла бойында адам болмысының әр алуан озық қасиеттерін ұштастырып
Жастардың рухани-адамгершілік негізгі бағыттары.
Жаңа адамды, болашақ қоғам адамын рухани-адамгершілік жағынан дамыта тәрбиелеу
«Қазақстан Республикасы азаматтарының жаңа әлеуметтік экономикалық мінез-құлық қалыптастыру тұжырымдамасы»
Адам баласы дүниеге келген күннен бастап тәрбиелеуді керек етеді.
Н.Ә.Назарбаев «Ғасырлар тоғысында» еңбегінде: «Тәрбиенің түпкі мақсаты-қоғамның нарықтық қарым-қатынасқа
Адамның рухани дамуындағы діни сенімнің ролі.
Қазақстан Республикасының барлық жағынан дербестікке қол жеткізіп, мәдени-тарихи, әлеуметтік
Осындай болашаққа қол созған жарқын істеріміздің, көтерілуіміздің, ұдайы
Дін адам баласымен бірге қалыптасып, біте қайнасқан аса маңызды
Жаһандану үрдісінде дін көрнекті-саяси ойындардың біріне айналды деск артық
Діннің мәнін байланыс, қатынас, өзара қатынас ұғымдарының мағынасын іздестіру
әлем, біріншіден,шексіз, көпжақты түрлердің қалыптасуы,екіншіден,оған көпдеңгейлік және көп өлшемдік
Адамның жоғары қасиеттері мен құқықтарын ұштастыра білген орыс ойшылы-
Адамда мақсат көп. Бірақ солардың ішінде адамның ең негізгі
әринне заң қандай жақсы болса да, адамды өзгертіп,
Кеңес дәуірінде рухани дамуды көбінесе материалдық дамудың жалғасы
Осындай саясаттың салдары ретінде туындаған мәселелердің бірі»руханилық, рухтық»
Ал енді Қазақстан егемендігін өз қолына алғалы айтылып отырған
Руханилық дегеніміз барлық әлемге макрокосмосқа эквивалентті тең айтуға
әрине, бұл анықтама рухтық құбылысқа толық сипаттама бермейді, бере
Руханилықты осылай деп танитын болсақ, онда универсум дегеніміз әлемнің
Руханилыққа жететін жол қандай, оның бастамасы оған адам
Руханилықты адам бойында пайда болатын туынды дейтін болсақ, онда
Руханилықтың жоғарғы түрі-махаббаттың өзі осы мейірімділік пен сүйіспеншіліктен
Руханилыққа апарар жолдың бірі философия тілінде деңгей деп аталған
Руханилыққа жеткізер екінші саты философияда құндылық – жасампаздық немесе
Адамның рухани дамуының шыңы-оның саналы мәртебесі болып табылады. Бұл
Өз дәуірінің өзек жарды толқысынан қалыс қалып көрмеген елгезек
Бәрінен бұрын кейінгі онжылдықтағы ең ірі жетістігіміздің бірі болып
Ал бұл- біздің дәуіріміз қойып отырған ең басты талап.
Қай кезеңдегі әдебиетіміз бен өнерімізге тек өз заманының
Қазақ топырағында дүниеге келген әр сүбелі шығарма, әр шынайы
Құдайға шүкір, қазақ әдебиетінде ондай талантты тұлғалар мен шығармалар
Бүгінгі таңда тәуелсіз елдің рухани атмосферасына сәйкес философия өз
Президентіміз Н.Назарбаевтың 1999 жылды «Ұрпақтардың бірлесу және ынтымақтасу» жылы
Қазақы дәстүрлердің озығы-қазақ халқының ұлттық мақтанышы бола алатындай қасиеттерді:
Жаңа мыңжылдықтың басын Президентіміз Нұрсылтан Әбішұлы Назарбаев
Мәдениет бұрын да болған, бұдан кейін де бола бермек.
Жиырма бірінші ғасыр табалдырығын аттаған бізге, қазақ ұлтына және
Мәдениетті қолдаудың да, қорғаудың да қажеттігін бүкіл адамзат баласының
Бұлай жіктегенде шарттылықтар болуы мүмкін. Бірақ қалай болған кезде,
Материалдық мәдениет белгілі бір идеяның жүзеге асуы, білімнің заттай
Сонымен, біз қазір мәдениет деп жүргеніміздің бәрі бірдей
Сөз жоқ, бұл сауалдың қай-қайсысы да арнайы және тездетіп
Бірақ қалай болған кезде, осыларға мемлекеттік тұрғырдың, қоғамдық көзқарастың
Мәдениетке қаулымен тиым сала алмаймыз. Ол адам құқығын
Ұлттық мәдениеттің болмыс-бітімі ұлттық рух пен біте қайнасып жатқан
Ондай ұлттар берісіөз мемлекетіеің ауқымында төл мәдениеттінің өсіп-өркендеуіне, үстемдік
әрине мәдениеттің ауысуына, өзге халықтарға ықпал етуіне себептер көп.
Бірақ, мұндай әсердің сипаты мен бағытын әрбір мемлекет өзі
Мәдениеттің жаратушысы да, тұтынушысы да адам болғандықтан, оның озығы
2000 жыл мәдениетті қолдау жылы болып жариялануына орй нақтылы
Алдымен мәдениетті қолдау деген ұғымды хал-қадерімізшенақтылап көрейік.
Қазақстан Республикасының мәдениеті мен паспорты деуге болатын
мәдени және рухани туындыларды жаратушы, ақын, суретші, компазитер, тағы
салауатты өмір салтына жетелейтін өнер туындыларына, радио мен телехабарға,
дәстүрлі ұлттық мәдениеттен бастау алатын жаңашыл,ілемдік өркениеттің рухына сәйкес
көп ұлтты Қазақстан халықтарыныңмәдениеті мен өнеріндегі салауатты, қызықты, өнеге
Сөз жоқ, мәдениеттің осы айтылған мәселелеріне мемлекет тарапынан ғана
Дүниеде бір де бір таза ұлттық мәдениет жоқ, болуы
Мәдениет адам баласының қоршаған ортасы. Ол үйде де ,
Біз қазір ненің рухани құндылық екенін ажырата алмайтын халге
Бұл сұраққа жауап беріліп қойған. Тек оларды сараптап, бүгінгі
Сол құндылықтардың негізінде әрбір тәрбиеші ұстаз басшылыққа алатынтәрбие жұмысының
Заман тынысы, уақыт талабы осыған дейін тарих тереңінде қалған
«Ұяда не көрсе, ұшқанда соны алады»,-дейді қазақ мақалы.
Сонымен қатар болашақ ұстаздар дайындалатын оқу орындарында руханиятты тереңінен
Дін, философия, тарих, әдебиет, өнр проблемаларының ішіндегі айтыс-тартысы да
Дін рух мәселесін алғаш қойып, оның жалауын көкке көтеріп
2.3 ҚАЗАҚ МӘДЕНИЕТІНІҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯСЫ
Тенденция дегеніміз-латын сөзінен аударғанда (Бағытталу, ұмтылу) көзқарастармен әрекеттерге тән
Қазақстандағы қазіргі кезеңдегі рухани ахау-жаңа әлеуметтік және саяси шындықтың
Қазақ халқына оңайға соқпаған XX ғасыр бір ғана сәтте
Қазақ рухани мәдениетінің даму тенденциясы замана талабына қарай өзгеріп,
Қазақстан ғылымы мен мәдениетінің жаңалануына бірінші кезекте демократиялық принциптерге
Тәуелсіздік орнаған он жеті жыл ішінде ғаламдық мәдени
Бүгінгі рухани үрдістер мінсіз деп ешкім айтпайды. Асқынған, шешімін
Руханият дегеніміздің өзі ұлттық мәдениетіміздің, тарихымыздың, өнеріміздің, әдебиетіміздің, ағарту
Қоғамды жасаушы халық, сондықтан да руханият мәселелерінің қоғамдағы алатын
Жалпы өршіл халықтың рухы бекем руханияттан туындайды. А.Байтұрсыновтың
Халқымыздың өткенін зерттегенде, оның әл-ауқат деңгейін емес, руханият деңгейін
Мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан ұлттық салт-дәстүр мен өнер халықтың
Бүгінгі өмір сүріп отырған қоғамда діннің, оны ұстану мен
Ұлттық бейне, ұлттық руханият-қоғамдық сананы жоғары деңгейге көтеріп, ұлттық
Ұлтаралық қатынастардағы рухани мәдениеттің кейбір өзекті мәселелеріне тоқталып кетейік;
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында әртүрлі ұлттардың өзара қатынасы мен
Жедел түрдегі ұлтаралық қатынас –рухани мәдениетті күшейту қажеттілігін талап
Ал халықаралық қарым-қатынас жүйесін рухани өмірде даму жолында арнайы
Халықтың рухани мәдениетінің дамуы ұлтаралық қарым-қатыеас тілінен алшақтайды, ұлттық
Ұлтаралық қарым-қатынаста ұлттың аса жоғары рухани мәдени қарым-қатынасының негізгі
Кәзіргі егемен еліміздің үлкен бір жетістігі мен ұлт мәдениетінің
Жалпы ел мен елдің, ұлт пен ұлыстың арасын идеология
Өркениетті қанат жайған елдерде экономикалық даму соңынан мәдени жаңғыру
Өркениетті қанат жайған елдерде экономикалық даму соңынан мәдени жаңғыру
Елбасының Қазақстан халқына жолдауының зиялы қауымды елең еткізген тұсы
Елбасы тапсырмасы бойынша жасалған «Мәдени мұра» бағдарламасы бірнеше бағытта
Тәуелсіздік жылдарында тарих туралы аз жазылған жоқ. Меніңше, біз
Археологиялық қазба жұмыстары. Ендігі кезекте ол ел тарихына тікелей
Тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау. Бұл саладағы жұмыс екі бағытта: ескерткіштердің
Мұрағаттар қорын толықтыру. Бұл ежелден көрші тұрып, қоңсы қонған,
Ұлт тарихының жәдігерлерін жинау. Қазақтар кешегі-сақтар,ғұндар, оғыздар мен қыпшақтар
Қазақ ауыз әдебиеті үлгілерін басып шығару. «Бабалар сөзі» деген
Музыкалық мұраны жинау. Абайша айтқанда, туғанда дүние есігін өлеңмен
Бұған қосымша әлем әдебиетінің әлемдік философия, социолголгия, саясаттану,
Республикамыздың ғылым, білім, мәденит пен әдебиет, қайраткерлерінің кең
Ақпарат жайы, өткен жылы көп айтылып, баспасөзде көп талқыланған
І2-кестеге қараңызІ
Өткен он жеті жыл –қоғамымыздың түбегейлі рухани жаңғыруының
Халқымыздың рухани кемелденуі мен өнерпаздың күш-куатын мейлінше өрістету-баршамыздың ынтамыз
Рухани жаңару дегеніміз –бұрынғыдай құдай кенет көктен жіберген кезекті
Қорыта айтқанда, рухани мәдениетімізде жастарды тәрбиелеу жолында қазақ қалқының
Қорытынды
Зерттеу жұмыстары көрсеткендей, қазіргі Қазақстанның рухани мәдениетіндегі жүріп жатқан
Рухани жаңару базасы – көп жақты бағыттарда тарихи
Рухани жаңару, ол дегеніміз бүгінгі күндегі қалыптасқан жағдайдағы
Бұл құндылықтардың бірі творчества болып табылады, яғни егер
Рухани творчестваға жағдай жасау, ол эконмикалық және әлеуметтік факторлар,
Бірақ барлық творчества халыққа қонымды емес. Сондықтанда рухани қайта
Рухани жаңару және басқалары. шын мәнісінде прогрессивті, рухани
Ұмыт қалған өткенімізді білу-міндет, ұрпақ алдындағы парыз. Еліміздің тәуелсіздігінің
Ұлттың мерейін өсіріп, беделін биіктететін- оның өзіне тән
Қолданылған әдебиеттер.
1.ҒабитовТ.Х., Мүтәліпов Ж.М., Құлсариева А.Т. Мәдениеттану; -Алматы;раритет 2006 .-415б-6б.
2.
3.Қазақстан ұлттық энциклопедиясы. : №7 498 бет.
4.
6.
7.
8.
9
10.
11. Нұржанов Б.Ғ Культурология. Курс лекций. Алматы, Қайнар. 1994.
12. Нұрланова К. Человек и Мир. Алматы, 1994.
13. Марғұлан Ә. Ежелгі жыр аныздар. Алматы, 1985.
14. Есім Ғ. Парасат. № 4 1998.
15. Казақстан Республикасында тарихи сана қалыптасуының тұжырымдамасы. Алматы, 1995.
16. Радлов В.В. Алтын сандық. Алматы, 1993. -18 бет.
17. Абишев К.А. Формирование логического строя мышления в процессе
18. Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. 16-том.
19. Абдильдин Ж. Проблема начала в теоретическом познаний. ,
20.
40. Мұсаева Н.Р.Сөз өнері – қазақ мәдениетінің күре тамыры
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ-------------------------------------------------------------
1 ТАРАУ.. Рухани мәдениеттің теориялық әдіснамалық-негіздері
1.1.Рухани мәдениет- мәдениет категориясы ретінде ---
1.2.Дәстүрлі мәдениеттің рухани қайнар көздері.----------
1.3. Рухани мәдениет қалыптасу үрдісіндегі қазақ мәдениетінің даму
II ТАРАУ.Тәуелсіз Қазақстан жағдайындағы қазақ халқының рухани мәдениетімен ,
2.1.Бұқаралық мәдениеттің қазіргі қазақ мәдениетінің дамуындағы ауқымды мәселелерге ықпал
2.2.Ұлттық құндылықтардың қайта жаңғыру мәселелері.
2.3. «Қазақстан-2030» мемлекеттің ұлттық құндылықтардың қайта жаңғырту негізгі бағыты
ҚОРЫТЫНДЫ.-----------------------------------------
Пайдаланылған әдебиеттер. -------------------------------------
Косымша---------------------------------------------------
2