Кіріспе
Қазіргі таңда адам үшін қызмет атқаратын дербес компьютерлердің
Осы заманға сай өмірде, міндетті түрде тиімді басқару
Қазіргі ДҚБЖ негізінен Windows қолданбалары болып табылады, себебі
Visual FoxPro 6.0 кең тараған Microsoft Visual FoxPro
1. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Реляциялық деректер базасын жобалау
Деректердің реляциялық моделі – деректердің кестелік құрылымынан осы
Деректердің реляциялық моделінің кестесі формальды түрде қатынас (
«Атрибут-мәні» жұбы мағынасын «өріс аты - өріс мәні»
«Атрибут» - болмыстың (қатынастың) қасиеті немесе сипаттамасы.
Болмыс – байланыс моделі (Entry-Relationship) – берілген пәндік
Болмыс – ол өмірде бар және өзіндік айырықша
Болмыстар түрлі сипаттар мен қасиеттерге ие және оларды
Байланыс – екі немесе одан да көп болмыстар
1) Бірден-бірге (өзара бір мәндік сәйкестік): Е1 жиынының
2) Бірден-көпке: Е1 жиынының әрбір болмысын Е2 жиынының
3) Көптен-бірге: Е1 жиынының кез келген болмысына Е2
4) Көптен-көпке: Е1 және Е2 жиындарының әрбір болмыстарына
Болмыс-байланыс диаграммасы. Болмысты және олардың арасындағы байланысты
Суперкілттер. Жиынның әрбір болмысын ерекше түрде идентификациялайтын атрибутты
Кілт-Кандидат. Әрбір болмысты идентификациялауға жеткілікті минимальды атрибуттардан тұратын
Бастапқы кілт. Жүйеде болмыстарды өзара ажыратуға кепілдік беретін
Сыртқы кілт. Бір кестенің басқа кестенің бастапқы кілтіне
Деректер базасының болмыстар бойынша тұтастығы. Бастапқы кілттің белгісіз
Деректер базасының сілтемелер бойынша тұтастығы. Сілтелінетін кестедегі кілттің
1.2 Деректер базасының негізі – кестелер
Деректер базасының негізін кестелер құрайды. Олардың ішінде барлық
Кесте баған мен жолдан құралған және деректер базасында
1.3 Нормализациялау
Нормализациялау – деректерді қосу, өзгерту және жою кездерінде
1.4 Пішім конструкторы
Visual FoxPro-дағы әрбір пішім характерлі қасиетке ие объектілерден
Жаңа пішімді құру үшін пішім конструкторының терезесін ашудың
1. File(Файл) менюінен New(Жаңа) командасын орындаңыз. Ашылған New
2. Visual FoxPro стандартты құралдар панелінде New
3. Жасалған пішімді орналастыру үшін жобада Documents(Документтер) вкладкасын
1 суретте конструктормен жұмыс жасағанда пайдаланылатын ColorPalette (Түсті
1- сурет Пішім конструкторының терезесі
Егер қажетті құралдар панелдері жоқ болса, онда олардың
Form Controls (Пішімді басқару элементтері) құралдар панелі пішімде
1.1 кесте Form Controls құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
Select Objects
(Объектілерді таңдау) Ерекшелеудің көрсеткіші. Пішімде объектілерді таңдауды рұқсат
View Classes
(Кластарды қарау) Пішімде құрылатын объектінің класын таңдауға рұқсат
Label (Сілтеме) Пішімде мәтіндік объекті құрады
Text Box (Енгізу өрісі) Пішімде енгізу өрісін құрады
Edit Box (Түзету өрісі) Пішімде түзету өрісін құрады
Command Button (Перне) Пішімде басқару пернесін құрады
Command Group
(Пернелер тобы) Пішімде пернелер тобын құрады
Option Group
(Ауыстырып қосқыш) Пішімде ауыстырп қосқышты құрады
Check Box (Жалауша) Пішімде жалауша құрады
Combo Box
(Ашылатын тізім) Пішімде ашылатын тізімді құрады
List Box (Тізім) Пішімде тізімді құрады
Spinner (Санағыш) Пішімде санағыш түріндегі мәнді енгізудің
Grid (Кесте) Пішімде кесте түріндегі өрістерді орналастыру үшін
Image (Бейне) Пішімде суретті орналастырады
Timer (Таймер) Пішімде таймер типті объектті құрады
Page Frame (Вкладка) Пішімде вкладкасы бар беттерді орналастырады
ActivXControl (OleControl)
(OLE- объект) OLE- объектіні құрады
ActivXBoundControl
(OleBoundControl)
(ActivX объект) General типті өрісте сақталатын, OLE- объектінің
Line (Сызық) Пішімде сызық құрады
Shape (Контур) Пішімде контур құрады
Container (Контейнер) Пішімде контейнер құрады
Separator (Бөлгіш) Құралдар панелінде перне бөлгішті орналастырады
Hyper Link (Гиперсілтеме) Интернетпен жұмыс жасау үшін қолданылатын
BuilderLock (Құрастырушының бекіткіші) Құрастырушының таңдауын бекітеді
Button Lock
(Пернені бекіткіш) Құралдар панелінде таңдалынған пернені
бекітеді
Form Designer (Пішім конструкторы) құралдар панелінде Forn Controls
1.2 кесте Form Designer құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
Set Tab Order
(Объектілердің реті) Пішім объектілерін айналып өту ретінің режиміне
Data Environment
(Деректердің қоршаған ортасы) Пішімнің қоршаған ортасын анықтау терезесін
Code Window
(Код терезесі) Пішімнің бастапқы кодының қарау терезесін ашады
Color Palette Toolbar
(Түсті палитра құралдар панелі) Ққұралдар панелін экранда көрсетеді
Form Builder
(Пішім құрастырушысы) Пішім құрастырушыны шақырады
Properties Window
(Қасиеттер терезесі) Экранда пішім объектілерінің қасиеттер терезесін ашады
Form Control Toolbar
(Пішімді басқару элементтерінің құралдар панелі) Form Controls құралдар
Layout
(Орналасуы) Экранға Layout құралдар панелін шығарады
Auto Format
(Автоформат) Пішімнің таңдалған объектілеріне арналған автоформатының құрастырушысын шақырады
Пішімде орналасқан объектілерді ыңғайлы етіп орналастыру үшін Layout
1.3 кесте Layout құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
Align Left Sides
(Сол жақ бойынша) Таңдалған объектілерді сол жақ объектінің
Align Top Edges
(Жоғарғы жақ бойынша) Таңдалған объектілерді ең жоғарғы объектінің
Align Right Sides
(Оң жақ бойынша) Таңдалған объектілерді оң жақ объектінің
Align Bottom Edges
(Төменгі жақ бойынша) Таңдалған объектілерді ең төменгі объектінің
Align Vertical Center
(Вертикаль бойынша) Таңдалған объектілерді вертикаль бойынша орналастырады
Align Horizontal Center
(Горизонталь бойынша) Таңдалған объектілерді көлбеу бойынша орналастырады
Center Vertically
(Центр бойынша өтетін вертикальға қатысты) Таңдалған объектілерді
Center Horizontally
(Центр бойынша өтетін көлбеуіне қатысты) Таңдалған объектілерді пішімнің
Same Width
(Бірдей ен) Пішімнің таңдалған объектілері үшін бірдей енді
Same Size
(Бірдей өлшем) Пішімнің таңдалған объектілері үшін бірдей ұзындық
Same Height
(Бірдей ұзындық) Пішімнің таңдалған объектілері үшін бірдей ұзындықты
Send to Back
(Артында) Таңдалған объектілерді пішімнің ең төменгі қабатына жібереді
Bring to From
(Үстінде) Таңдалған объектілерді пішімнің ең жоғарғы қабатына жібереді
1.4.1 Мәтіндік ақпарат (Label)
Пішімде мәтінді (тақырыпша, өрістерге арналған жазулар, түсініктеме ақпарат)
Мәтінді орналастыру үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:
1. Form Controls құралдар панеліндегі Label пернесін басыңыз.
2. Тышқан көрсеткішімен мәтіндік объектіні орналастырайын деген жерге
3. Пайда болған объектінің қасиеттер терезесін ашу үшін
4. Мәтіндік объектінің фоны BackStyle (Фон стилі) қасиетімен
5. Мәтін Caption қасиетімен беріледі. Берілген қасиетті ерекшелеп,
6. FontName (Шрифт аты) және FontSize (Шрифт өлшемі)
7. ForeColor қасиетін қолданып, мәтіндік ақпараттың түсін енгізіңіз.
8. Объектінің өлшемін онда барлық жазу сиятындай етіп
1.4.2 Енгізу өрісі (TextBox)
Ақпаратты пішімде көрсету үшін әртүрлі тиісті өрістер пайдаланылады.
1. Form Controls құралдар панелінде TextBox (Енгізу өрісі)
2. Енгізу өрісін пішімде орналастырайын деген жерге шертіңіз.
3. Енгізілген объектінің қасиеттер терезесін ашыңыз. Ол үшін
4. Берілген өрісті кестенің өрісімен байланыстыру үшін Data
5. Alignment (Реттеу) қасиетін пайдаланып өрісте (өрістің ортасы,
6. Рамканың түсі мен стилін таңдау үшін BorderStyle
7. DisabledBackColor қасиеті көмегімен активті емес өрістің фон
8. Comment қасиетін қолданып орналастырылған объектінің қысқаша сипаттамасын
9. Ақпаратты көрсеті үшін қолданылатын FontName (Шрифт аты)
10. ForeColor қасиеті көмегімен енгізу өрісінде ақпарат
11. Енгізу өрістерін берілген форматта көрсету үшін Format
12. InputMask (Енгізу қалқасы) қасиеті шаблон түрін беруге
13. Еер сіз өрістің ақпаратын тек оқуға
1.4.3 General типті объектіні орналастыру
General типті графикалық өрісті орналастыруды турфирма деректер базасының
1. Пішімге General типті графикалық өрісті қосу үшін
2. Берілген типтің орналастыру орнына тышқанның көрсеткішін орнатамыз.
3. Орналастырылған объекті үшін қасиеттер терезесін ашыңыз.
4. Control Source қасиеттерін қолданып қарастырылған өрісті кесте
5. Form менюінен Run Form (Пішімді жіберу) командасын
1.4.4 Жеке пернелерді орналастыру
Пішімде жеке пернені орналастыру үшін келесі әрекеттерді орындаңыз.
1. Form Controls құралдар панелінен Command Button пернесін
2. Құрастырылған объектінің қасиеттер терезесін ашыңыз.
3. Пернеде мәтін және графикалық бейне болуы мүмкін
4. Суреті бар пернені жасау үшін Picture қасиетін
5. Перне пішімде орналасты. Автоматты түрде шақырылатын Click
6. Курсорды Click әдісіне бұғаттап тышқан пернесін шертіңіз.
7. Берілген перне басылғанда орындалатын команда синтаксисін енгізіңіз.
if messagebox ("выходить из формы?",4+32+256,"Выход")=6
_screen.activeform.release()
else
_screen.activeform.refresh()
endif
8. Перне жасалынды. Процедуралар терезесін жабыңыз.
1.5 Сұрату
Жасалған қосымшаның атқаратын қызметтерінің бірі болып деректер базасында
Сұратудың нәтижесі болып құрылатын жаңа кестенің массивінде сақталатын,
Қарапайым сұрату жасау үшін, сұратуда кесте атын қолданатын,
Сұратулар конструкторы
Сұрату конструкторының терезесінде сұратуды құру үшін келесі әрекеттерді
1. Сұрату конструкторының Data (Деректер) вкладкасынан Queries (Сұратулар)
2. New (Жаңа) пернесін басыңыз.
3. Ашылған New Query (Жаңа сұрату) диалогты терезесінде
4. Бұл диалогты терезеде сұратуда қолданғыңыз келген деректер
5. Кестелерді таңдауды аяқтап Close (Жабу) пернесін басыңыз.
Таңдалынған кестелер аттары бар сұрату конструкторының терезесі, ал
Сұрату конструкторының қажетті вкладкаларын ашып, келесі әрекеттерді орындайсыз.
сұратудың нәтижелік кестесінің өрістерін таңдайсыз
есептелетін өрісті құрастырасыз
таңдау, топтау және деректерді реттеуге арналған критерийлерді көрсетесіз
таңдау нәтижесін қайда шығаратынын көрсетесіз
Сұрату конструкторы терезесінің жоғарғы жағында сұратуда қандай кестелер
3 кесте.Сұрату конструкторы терезесінің вкладкаларының атқаратын қызметі
Вкладка Атқаратын қызметі
Fields (Өрістер) Нәтижелік сұратуға таңдалынатын бастапқы кесте өрістерін
Join (Біріктіру) Кестелерді біріктірудің шарттарын көрсетуге мүмкіндік береді
Filter (Фильтр) Жазбаларды таңдауға негіз болатын фильтрлерді анықтауға
Order By (Реттеу) Деректерді реттеудің критерийлерін көрсетуге мүмкіндік
Group By (Топтау) Деректерді топтаудың шарттарын көрсетуге мүмкіндік
Miscellaneous (Әртүрлі)
1.6 Есеп беру
Есеп беру экранға, принтерге немесе файлға шығарылатын деректердің
Кестелік есеп беру дегеніміз әрбір жолы жазба, ал
Жаңа есеп беруді құру үшін есеп беру конструкторының
File (Файл) менюінде New (Жаңа) командасын таңдаңыз. Ашылған
Алдын ала Reports (Есеп берулер) тобын таңдап, жоба
Стнадартты құралдар панеліндегі New пернесін басыңыз. Ашылған New
Есеп беру конструкторында жұмыс жасау үшін Report Designer
4 кестеде Report Controls құралдар панелі пернелерінің қысқаша
4 кесте. Report Controls құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
Select Objects
(Объектілерді таңдау) Есеп берудің объектілерін таңдаудың көрсеткіші болып
Label (Сілтеме) Мәтінді орналастырады
Field (Өріс) Өрістерді орналастырады
Line (Сызық) Сызықтарды салады
Rectangle (Тіктөртбұрыш) Тіктөртбұрыштарды салады
Rounded Rectangle
(Шеті домалақталынған тіктөртбұрыш) Шеті домалақталынған тіктөртбұрыш салады
Picture/ActivX Bound Control
(Бейне/ActivX объектісі) Есеп беруге суретті орналастырады
Button Lock
(Пернені бекіткіш) Перненің таңдауын бекітеді
1.6.1 Есеп беру конструкторы терезесіндегі жолақтар саны
Есеп беру конструкторын барлық жұмыс аймағы бөлгіш жолдармен
Есеп беруде қолданылатын мүмкін жолақтар саны 5 кестеде
5 кесте. Есеп беру жолағының типтері
Жолақтың аты Атқаратын қызметі
Title (Титул) Бұл жолақта негізгі есеп берудің алдында
Page Header
(Жоғарғы колонтитул) Есеп берудің бұл жолағы жоғарғы колонтитул
Group Header
(Топ үстінде) Бұл жолақта топтау кезінде пайдаланатын ақпарат
Detail (Детальдар) Бұл жолақта кестедегі өрістердің деректері немесе
Group Header
(Топ төменде) Бұл жолақта топ туралы ақырғы ақпарат
Page Footer
(Төменгі колонтитул) Төменгі колонтитулда есеп берудің аты, датасы,
Summary (Нәтижелер) Есеп берудің нәтижелік бөлімінде негізгі есеп
2. «Автомастерская» дерек қорымен жұмысты ұйымдастыру
2.1 ER – диаграммалары
2.2 Дерек қор құрылымын құру
Бұл курстық жобаның мақсаты – Visual FoxPro ДҚБЖ-да
Дерек қор бірнеше өрістері бар төрт кестеден тұрады:
“Owner” кестесі
Өріс Типі Ұзындығы Кілт
Владелец С 20 *
Марка автомобиля C 20
Стоимость ремонта N 4
Телефон N 6
Бұл кестеде Владелец туралы барлық ақпарат сақталады.
“Car” кестесі
Өріс Типі Ұзындығы Кілт
Владелец С 20 *
Марка автомобиля С 20
Цвет автомобиля С 10
Год выпуска N 4
Бұл кестеде Автомобиль туралы барлық ақпарат сақталады.
“Mechanic” кестесі
Өріс Типі Ұзындығы Кілт
Механик С 30 *
Марка автомобиля С 20
Стоимость ремонта N 4
Вид ремонта С 25
Бұл кестеде Механик туралы барлық ақпарат сақталады.
2.3 Негізгі меню
Программа іске қосылғанда, пайдаланушының қолдануына экранның үстінгі жағына
Негізгі менюдің көрінісі
Негізгі менюдің “Information” пунктін таңдаған кезде, алынбайтын меню
Бұл форманың астынғы жағындағы пернелерді қолданып, “Mechanic” кестесіндегі
Егер де «Внести изменения» пернесін басқан кезде ақпараат
“Owner” пунктінде владелец туралы ақпаратты қосуды қамтитын “Owner”
Бұл форманың астынғы жағындағы пернелерді қолданып, “Owner” кестесіндегі
Егер де ақпарат толық енгізілмеген болса, онда келесідей
“Car” пунктінде автомобиль туралы ақпаратты ДҚ-ға қосуды қамтитын
Бұл форманың астынғы жағындағы пернелерді қолданып, “Car” кестесіндегі
Жазбаларды іздеу (қосымша sdr)
ДҚ-да механик туралы ақпаратты іздеу (қосымша fmechanic)
ДҚ-да владелец туралы ақпаратты іздеу (қосымша fowner)
ДҚ-да автомобильтуралы ақпаратты іздеу (қосымша fcar)
Жазбаларды жою (қосымша sdr)
ДҚ-да механик туралы ақпаратты жою (қосымша dmechanic)
ДҚ-да владелец туралы ақпаратты жою (қосымша downer)
ДҚ-да автомобиль туралы ақпаратты жою (қосымша dcar)
Белгілі бір бойынша автомобильдер санының статистикасы (қосымша stat)
Механик кестесі бойынша сұрату
Автомобиль кестесі бойынша сұрату
Владелец кестесі бойынша сұрату
Негізгі менюдің “Reports” пунктін таңдаған кезде, “Отчеты по
Ал “Отчеты по владельцам” пунктін таңдағанда отчет келесі
“Отчет по автомобилям” пунктін таңдаған кезде отчет келесі
Негізгі менюдің “Diagramma” пунктін таңдаған кезде, “Diagramma1” және
Келесі диаграммадан көріп тұрғанымыз автомобиль ремонтының бағасын.
Негізгі менюдің “Exit” пункті программаны жауып, операциялық жүйеге
Қорытынды
Қорытындылай келе, осы дерек қорды құру оңай жұмыс
Пайдаланылған әдебиет
1. С. Каратыгин, А. Тихонов, Л. Тихонова ‘Visual
2. Айтхожаева Е.Ж. Методическое пособие «Субд Fox Base»
3. Баженова И.Ю. Visual FoxPro 6.0 Диалог-Мифи 2001
Қорытынды
Бұл жұмысты орындаған кезде
Қосымша А
Қосымша Б
4
Owner
Владелец
Марка автомобиля
Стоимость ремонта
Телефон
Car
Владелец
Марка автомобиля
Цвет автомобиля
Год выпуска
Mechanic
Механик
Марка автомобиля
Стоимость ремонта
Вид ремонта
Car
Owner
Mechanic
Меню пункттері
Менюдің ішкі пункттері
Information
Mechanic
Owner
Car
Edit data base
Add record
Search and delete
Statistic
Car
Exit
In Foxpro
Diagramma
Diagramma 1
Diagramma 2