1. ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРС: ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Нарық жағдайында қаржылық ресурс
1.2 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына ықпал ететін факторлар......11
1.3 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштер........................................................................................................14
2. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРС ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН ТАЛДАУ
2.1 ЖШС «Азия» кәсіпорынның қаржылық ресурс тұрақтылығын талдау..19
2.2 Кәсіпорынның қаржылық ресурс тұрақтылығын бағалау........................23
2.3 Кәсіпорын қызметінің тиімділігін талдау ..................................................26
3. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРСЫН ҚОЛДАНУДЫ ЖОҒАРЫЛАТУ ЖОЛДАРЫ
Кәсіпорынның қаржылық ресурс тұрақтылығын жоғарылату .................28
3.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдіру ..........................................33
Қолданылған әдебиеттер тізімі.....................................................................37
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпкерлер мен кәсіпорындардың басшыларының алдында
кәсіпорынды әрі қарай дамыту мақсатында, оның қаржылық қызметін
қаржы ресурстарын басқару тиімділігін арттыру;
кәсіпорын нақты кезең ағымында қаржы ресурстарын қаншалықты тиімді
Осы және де басқа маңызды сұрақтарға объективті
Қаржылық жағдай деп кәсіпорынның өз қызметін қаржыландыру қабілеті
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау нәтижелері кәсіпорынның қаржы ресурстарын
Бұл курстық жұмыстың негізгі мақсаты – кәсіпорынның ресурс
Банктер несие алушы несиені уақытылы және толық қайтарғанында
Жеткізіп берушілер және сатып алушылар төлем қабілетті кәсіпорындармен
Жоғарыда айтылғаннын барлығы «АЗИЯ» ЖШС мысалында «Кәсіпорынның
жұмыс тақырыбын таңдауды анықтады. Бұл жұмыста кәсіпорынның қаржылық
Кәсіпорын иелері табыстарын максималдауда мүдделі, өйткені кәсіпорындар
Талдауда есептің деректерін пайдаланып, кәсіпорынның жұмысындағы жетістіктер
1. ҚАРЖЫЛЫҚ РЕСУРС: ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Нарық жағдайында қаржылық ресурс тұрақтылығының түсінігі,мәні
Соңғы уақытта нарықтық қатынастардың ерекшеліктеріне бәсекелік күрестің
- қазіргі заманға сай кәсіпорынның стратегиясы мен тактикасы
- кәсіпорынның дамуын қамтамасыз ету үшін, оның қаржылық
- қаржы ресурстарын басқару тиімділігін арттыру жолдары;
- кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қамтамасыз ететін шаруашылық
Объективті қаржылық талдау осы және басқа да
Қаржылық талдау кәсіпорынның қаржылық жағдайын зерттеуге, оның қаржы
Қаржылық жағдай деп кәсіпорынның өз қызметін қаржыландыру қабілеттілігі
Нарықтық экономика жағдайында төлем қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылығы
Жоғарыда айтылғандай, кәсіпорынның тұрақты жағдайының сипатта-маларының бірі болып
Қаржылық тұрақтылық өндірістік-шаруашылық қызмет үрдісінде қалып-тасады және кәсіпорынның
Қаржылық тұрақтылықтың сыртқы көрінісі – төлем қабілеттілігі.
Төлем қабілеттілігі – бұл сауда, несие және басқа
Төлем қабілеттілігін келесі деректер растайды:
- есеп, валюта счеттарындағы ақша қаражаттарының болуы;
- қысқа мерзімді қаржылық салымдар (бұл активтердің мөлшері
- төлеу мерзімі өткен қарыздардың болмауы;
- несиені уақытылы өтеу, несиемен ұзақ және
Төмен төлем қабілеті кездейсоқ, уақытша және де ұзақ
- қаржы ресурстарымен жеткіліксіз қамтамасыз етілу;
- өнімді өткізу жоспарының орындалмауы;
- айналым қаржының рационалды емес құрылымы;
- контракт бойынша төлемдердің уақытылы емес келіп түсуі;
- сақтаудағы тауар запастарының артык болуы.
Кәсіпорын тұрақтылығының ең жоғарғы нысаны – оның даму
Табыс есебінен кәсіпорын бюджет, банктер, сақтандыру компаниялары және
Сонымен, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы – бұл жіберілетін
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына көптеген факторлар әсер етеді:
- тауарлы нарықтағы кәсіпорынның жағдайы;
- сұранысқа ие, арзан өнім шығару;
- іскерлік қызметтесудегі оның әлуеті;
- сыртқы кредиторлар мен инвесторлардан тәуекел дәрежесі;
- төлем қабілетсіз дебиторлардың болуы;
- шаруашылық және қаржылық операциялардың тиімділігі.
Қаржылық жағдай тұрақты, тұрақсыз және критикалық болу мүмкін.
Кәсіпорынның тұрақтылығы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым нарықтық
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның өндірістік, коммерциялық және
Және керісінше, өнім өндіру және өткізу жоспары орындалмау
Жоғарыда айтылғандай, қаржылық талдау шаруашылық қызметті жалпы, толық
- қаржылық талдау;
- басқару (өндірістік) талдау.
Талдаудын қаржылық және басқару деп бөлінуі кәсіпорын масштабында
Сыртқы талдауда кәсіпорын мүлігінің нақты құны зерттеледі, келешек
Сыртқы қаржылық талдаудың ерекшеліктері:
- талдау субъектілерінің, кәсіпорын қызметі туралы ақпаратты
- талдау субъектілерінің мақсаттары мен мүдделерінің
- типтік талдау әдістемелері, есеп және есеп беру
- талдаудың кәсіпорынның сыртқы есеп беруіне бағытталуы;
- алдынғы факторлар салдары ретінде талдау міндеттерінің
- кәсіпорын қызметі туралы ақпаратты пайдаланушылар үшін талдау
Басылымға шығарылатын қаржылық есеп беру деректері бойынша, сыртқы
- табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерін талдау;
- табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштерін талдау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайын, қаржылық тұрақтылығын, баланстың өтімділігін,
- қарыз капиталды пайдалану тиімділігін талдау;
- кәсіпорынның қаржылық жағдайына экономикалық диагностика жасау.
Сыртқы талдаудың міндеттері талдау материалдарын пайдаланушылардың мүдделерімен
- меншік иелері-акционерлер, құрылтайшылар, олар үшін
- көптеген бөтен шаруашылық жүргізетін субъектілер:
Шаруашылық ішіндегі талдау ақпарат көзі ретінде қаржылық есеп
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың негізгі міндеттері:
- қаржы жоспарының орындалу дәрежесін анықтау;
- меншікті айналым капиталымен қамтамасыз етілуін, оларды рационалды
- қаржылық және есеп беру тәртібінің сақталуын
- қаржылық жайдайды бағалау, ұйымның қаржылық көрсеткіштеріне ықпал
Қаржылық талдаудың негізгі мақсаты - кәсіпорынның қаржылық
Қаржылық талдаудың мақсаттары уақыт параметрлерімен қоса талдау субъектілерінің,
Қаржылық талдаудың мақсаттарына жету үшін әртүрлі
Қаржылық жағдайды талдау әдістері әртүрлі топтастырылады. Қаржылық талдау
- деңгейлес талдау;
- сатылас талдау;
- трендік талдау;
- коэффициенттік талдау (қаржылық коэффициенттер әдісі);
- факторлық талдау.
Деңгейлес талдау (уақыттық) – есепті кезең аралығында баланстың
Сатылас талдау – есеп берудің әрбір позициясының жалпы
Трендік талдау (даму тенденцияларын талдау)-деңгейлес талдаудың нұс-қасы болып
Коэффициенттік талдау (қаржылық коэффициенттер әдісі) есеп беру немесе
Қаржылық коэффициенттерден басқа қаржылық жағдайды талдауда есеп
1.2. Кәсіпорының қаржылық тұрақтылығына ықпал ететін факторлар
Нарықтық экономика жағдайында шаруашылық жүргізетін субъек-тілердің қаржылық есеп
Есеп беруде көрсетілген ақпаратқа қойылатын негізгі талап –
- орындылығы – бұл ақпарат маңызды, тұтынушы қабылдайтын
- ақпараттың дәстүрлілігі – шындылығы, экономикалық мазмұны басым,
- ақпарат шынайы болып саналады, егер қателер
-бейтараптандырылғандық – қаржылық ақпарат тұтынушылардың жеке топта-рының
- түсініктілігі – есептің мазмұны тұтынушыларға арнайы
- салыстырмалылығы – кәсіпорын туралы деректер басқа фирмалардың
Есептік ақпарат қалыптасу барысында есепке енгізілетін ақпаратқа нақты
- шығындар мен пайданың оптималды арақатынасы, есеп құруға
- консерватизм принципы, есеп беру құжаттарында актив пен
- құпиялылық - есептік ақпаратта кәсіпорынның бәсеке позицияларына
Кәсіпорындар мен ұйымдар келесі мекен-жай бойынша (қаржылық ақпаратты
- меншік иелеріне (қатысушылар, құрылтайшылар) құрылу құжаттарына сәйкес;
- мемлекеттік салық инспекциясына (кәсіпорынның заңдық мекен-жайына сәйкес);
- мемлекеттік статистика органдарына жалпылау және жариялау үшін
- басқа мемлекеттік органдарға, кәсіпорынның жеке қызмет түрлерін
- Мемлекеттік мүлік комитетінің органдары, министерстволар, ведом-стволарға
Жылдық бухгалтерлік есепті кәсіпорындар есепті жылдан кейінгі жыл-дын
Қаржылық есеп беруге есептің үш негізгі формасы кіреді:
- форма №1 «Бухгалтерлік баланс» есепті кезеңге
- форма №3 «Ақша қозғалысы туралы есеп»
Қаржылық есепте есепті жылда кәсіпорын қызметінің қорытынды нәти-желеріне
Есеп беру бүхгалтерлік есеп жүйесінің
1.3. Кәсіпорының қаржылық тұрақтылығына ықпал ететін факторлар
Қаржылық жағдайды анықтау, белгілі кезең аралығында оның
Сурет 1. Қаржылық жағдайды талдау.
Талдаушылар кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау әдістемесінің екі түрін
- қаржылық жағдайды экспресс-талдау.
- қаржылық жағдайды толық егжей-тегжейлі талдау. Экспресс-талдаудың мақсаты
Талдаушылардың пікірі бойынша экспресс-талдауды үш кезенде орындау
Бірінші кезеннің мақсаты – қаржылық есепті талдау қажеттілігі
Екінші кезеннің мақсаты - баласқа қосымша түсіндірме
Үшінші кезен экспресс-талдауда негізгі болып табылады. Оның
Экспресс-талдау қаржылық жағдайды және қаржылық нәтижелерді терең және
Қаржылық жағдайды деталды талдаудың мақсаты – шаруашылық жүргізетін
Талдаушылар кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметін тереңдетілген талдау бағдарламасын
а) шаруашылық жүргізетін субъекттің экономикалық және қаржылық жағдайына
1) қаржылық - шаруашылық қызметтің жалпы бағытын сипаттау;
2) есеп берудің «науқас баптарын» белгілеу;
б) шаруашылық жүргізетін субъекттің экономикалық әлуетін талдау және
1) мүліктік жағдайын бағалау;
2) талдау балансын құру;
3) балансты деңгейлес талдау;
4) балансты сатылас талдау;
5) мүліктік жағдайдағы сапалық өзгерістерді талдау;
6) қаржылық жағдайды бағалау;
7) төлем қабілеттілігін бағалау;
8) қаржылық тұрақтылықты бағалау;
в) шаруашылық жүргізетін субъекттің қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелілігін талдау
1) негізгі қызметті бағалау;
2) табыстылықты талдау;
3) бағалы қағаздар нарығындағы жағдайын бағалау.
Кәсіпорынның жағдайын талдауды өткізудін мақсаты – баланс құрылымын
Баланс құрылымының қанағаттанарлығын келесі көрсеткіштер негізінде өткізеді:
- ағымдағы өтімділілік коэффициенті (жалпы жабу коэффициенті);
- негізгі қаражатпен қамтамасыз етілу коэффициенті;
- төлем қабілеттілігін қалпына келтіру коэффициенті.
Кәсіпорынның баланс құрылымы қанағаттанарлықсыз, ал кәсіпорын – төлем
Егер, жоғарыда көрсетілген екі коэффициенттердін біреуі ғана
Ағымдағы өтімділік коэффициенті активтердің өтімділігіне баға береді, ол
Негізгі қаражатпен қамтамасыз етілу коэффициенті кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына
Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру (жою) коэффициенті кәсіпорынның нақты
Ол есептелген ағымдағы өтімділілік коэффициентінің оның бекітілген мөлшеріне
Баланс құрылымын қанағаттанарлық деп есептегеннен кейін кәсіпорынның мүліктік
Негізгі құралдарды сапалық сипаттайтын көрсеткіштер де бар. Оларға
- негізгі құралдардың белсенді бөлігінің, яғни машиналар, құрылғылар,
- тозу коэффициенті алдынғы кезендерде есептен шығарылған негізгі
- жарамдылық коэффициенті тозу коэффициентіне кері. Оның өсімі
Тұрақты актив индексі меншікті қаражат көздеріндегі негізгі құралдар
Негізгі құралдардың тозу коэффициенті негізгі құралдардың техникалық жағдайын
Бұл коэффициентті есептегенде негізгі құралдар құнындағы амортизация үлесінің
Мобилды және имобилизацияланған қаражаттын арақатынасы коэффициенті. Ол ағымдағы
Ағымдағы және ұзақ мерзімді активтердің арақатынасының оптималды және
Қаржылық тұрақтылық көрсеткіштері абсолютті және салыстырмалы деп бөлінеді.
Тауарлы-материалдық запастарды қалыптастыру көздерімен қамтамасыз ету дәрежесін сипаттайтын
Тауарлы-материалдық запастарды қалыптастыру көздерін сипаттау үшін үш негізгі
а) меншікті айналым капиталдың болуы. Бұл көрсеткіш
б) тауарлы-материалдық запастардың меншікті және ұзақ мерзімді
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын маңызды көрсеткіш – кәсіпорынға
2. Кәсіпорынның қаржылық ресурс тұрақтылығын талдау негіздері
2.1 Кәсіпорынның қаржылық ресурс тұрақтылығын талдау
Шаруашылық қызмет заңды тұлға болып саналады. Жеке куәлігі
Серіктестік бухгалтерлік және салықтық есеп Қазақстан Республикасында 1995
Есеп саясатына сәйкес бухгалтерлік есеп кірістер мен шығыстар
Қаржылық есеп беру толық және түсініктілік, орындылық, сенімділік,
Есеп саясаты бойынша бухгалтерлік жазбалар шаруашылық амалдардың орындалу
1 кесте –ЖШС «Азия» активтерінің құрамы мен
Мүлік түрлері 2007 2008 өзгеріс (+,-)
Млн. тг % Млн. тг % Млн. тг
Актив құны барлығы
Оның ішінде
100
16 676
100
+866
+5,5
-ұзақ мерзімді активтер 15 448 98
-ағымдық активтер 362
Кестедегі мәліметтер бойынша кәсіпорын активтерінің құны жыл ішінде
2 кесте - ЖШС «Азия» ағымдағы активтерінің
Мүлік түрлері 2007 2008 өзгеріс (+,-)
Млн. тг % Млн. тг % Млн. тг
Қысқа мерзімді активтер барлығы 362 100 362
Соның ішінде:
Ақша қаражаттары 3 0,8 13 3,8 10
Дебиторлық берешектер 2 0,6 3 0,9 1 50
Қорлар 352 98,6 342 94,5 10 2,8
Басқа қысқа мерзімді активтер - -
- - -
Активтер құрамында үлкен өзгерістер ақша қаражаттары мен қорлар
3 кесте - ЖШС «Азия» пассивтерінің
Мүлік түрлері 2007 2008 өзгеріс (+,-)
Млн. тг % Млн. тг % Млн. тг
Қысқа мерзімді міндеттемелер
15810
100
16676
100
866
+5,4
Соның ішінде:
Салық бойынша міндеттемелер 8 0,05 8 0,05 -
Шаруашылық қызметтің қысқа мерзімді кредиторлық берешектері 15722 99,4
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек 61 0,4 32
Қысқа мерзімді бағаланған міндеттемелер 13 0,08 9 0,05
Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер 6 0,03 9 0,06
Пассив құрамында үлкен өзгерістер қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша
қысқа мерзімді кредиторлық берешек бойынша -29 млн.тенгеге, яғни
қысқа мерзімді бағаланған міндеттемелер бойынша -4 млн.тенгеге, яғни
Енді кәсіпорын балансы негізінде оның мүліктік жағдайын бағалауға
4 кесте - ЖШС «Азия» мүліктік жағдайының
Көрсеткіштер Есептеу формуласы Мәні Шекті мәні
2007 2008
1.Өндірістік бағыттағы мүлік коэффициенті НҚ+Қор+Аяқ.Өн.
Баланс валютасы 0,91 0,85 >0,5
2.Активтердің мобильділігінің коэффициенті Ағ.активтер
Баланс валютасы 0,022 0,021 0,5
Н.қ.тозу құны
Н.қ.бастапқы құны 0,24 0,28