МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ … …………………………….................................................. 4
I-бөлім. Мектеп информатикасының базалық курсы............................6
1.1. Информатика бағдарламасы.............................................................6
1.2. Тақырыптық үлгі жоспар..................................................................7
1.3.Курстың негізгі мақсаттары...............................................................8
1.4. Тәжірибелік зерттеу жұмысының нәтижесі...................................10
Тұжырым..................................................................................................19
II- бөлім. Курсты оқыту әдістемесі........................................................21
2.1.Оқыту әдістемесі................................................................................22
2.2. Тест тапсырмалары...........................................................................91
2.3. Бақылау сұрақтары...........................................................................91
Тұжырым..................................................................................................95
Қорытынды..............................................................................................96
Әдебиеттер...............................................................................................98
Кіріспе
«Информатика» жалпы орта білім берудегі негізгі пәндердің бірі. Орта
Информатика пәнін ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасыз ету бағытына сәйкес
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев “Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер –
Зерттеудің көкейтестілігі: Информатика пәнін мектепте оқытудың әдістемесін дамыту, ақпараттық
Зерттеудің мақсаты: Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға бағытталған әдістеме
Зерттеу объектісі – мектеп информатикасының базалық курсы.
Зерттеу пәні – информатиканың базалық курсын оқыту әдістемесі.
Болжам жасау: Бұл әдістемелік құрал мектеп информатикасының базалық
Зерттеу әдістерін анықтау: оқушылардың информатика курсы бойынша білімін
Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік
Дипломның құрылымы кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер
Мектеп информатикасының базалық курсы
1.1. Информатика бағдарламасы.
Информатика бағдарламасы
(34 сағат, аптасына 1 сағат)
Ақпарат. Ақпараттық процесс.Ақпараттың қасиеттері.Ақпарат мөлшері.Ақпаратты кодтау.Әлемнің ақпараттық бейнесі.Ақпарат және
Компьютер.Компьютердің арифметикалық негіздері.Компьютерде пайдалынылатын санау жүйелірінің типтері. Санаужүйелері: екілік,сегіздік,ондық,оналтылық.
Компьютердің логикалық негіздері.Элементар логикалық операциялар.Ақиқаттық кестесін құру.Компьютердің логикалық элементтері
Дербес пайдаланылатын компьютердің техникалық сипаттамаларының орындайтын міндеттерімен өзара байланысы.
Компьютердің құрылымдық ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуі. Программалық басқару принципі.
Компьютердің қолданбалы программалық етілуі туралы түсінік. Қолданбалы программалық қамтамасыз
Операциялық жүйе. Дербес пайдаланылатын компьютердің операциялық жүйелерінің түрлері.Сервистік қабықшалар.Операциялық
Графикалық ақпаратты өңдеу. Графикалық деректерді бейнелеу әдістері.Графикалық обьектілерге амалдар
Компьютерде мәтіндік ақпаратты өңдеу. Мәтіндік ақпаратты өңдеу технолоиясы: құру,
Компьютерде сандық ақпараттың кескінделуі.Деректерді кескіндеудің кестелік түрі. Электрондық кестелер
Компьютердің жадында кестелік түріндегі үлкен көлемді ақпарат сақтау және
1.2. Тақырыптық үлгі жоспар
8- сынып
Информатиканың базалық курсы
Аптасына бір сағат. Барлығы 34 сағат.
№ Тақырып Сағат
Қауіпсіздік техникасы. ЕТ кабинетінде жұмыс істеу ережелері 1
Ақпарат. Ақпараттық процесс. Ақпараттың қасиеттері.Ақпарат мөлшері. Ақпаратты кодтау. Санау
Логика. Логика пән ретінде. Формальды, математикалық логика.
Логикалық операциялар. Ақиқаттық кестелер.Орындау кестелері. Компьютердің логикалық негіздері.
3
ЭЕМ-де деректерді кескіндеу түрлері. ЭЕМ-нің техникалық сипаттамалары мен ондағы
Операциялық жүйе. Операциялық жүйе түрлері. Операциялық жүйе ядросы. Қапшық,
Windows қосымшалары. Графикалық және мәтіндік редакторлар. 10
Электрондық кестелер. Электрондық кестелердегі деректерді өңдеу. Кесте құрудың және
Деректер базасы және деректер базасын басқару жүйелері. Іздестіру операциялары.
Барлығы: 34
1.3. Курстың негізгі мақсаттары
8- сыныпқа арналған информатика бағдарламасының мазмұны оқушылардың оқу-танымдық қызметінде
8-сыныптың информатика курсының негізгі мақсатын төмендегіше анықтауға болады:
1.Информатиканың негізгі ұғымдары, есептері және оның қоғам өміріндегі орны
2. Есептеуіш техника кабинетімен, дербес ЭЕМ-мен,оның құрылымы және жеке
3. Дербес ЭЕМ-де жұмыс істеудің бастапқы тәжірибесін қалыптастыру.
4. Компьютер құрылғылары, олардың жұмыс принциптерімен танысу;
Есептеуіш техника кабинетінде жұмыс кезінде оқушыларды зерделі көзқарасқа
Есептеуіш техника кабинеттегі инструктажды жүргізудің мақсаты оқушыларды жұмыс
Информатика ғылымы ақпарат жинаудың, оны берудің,өңдеудің заңдары мен әдістерін
Графикалық редакторды оқыту мақсаты:
- компьютерді пайдалану тәсіліне – сурет салуға, әртүрлі сызуға
- суретті компьютерлік өңдеудің тиімділігі жөнінде түсінік қалыптастыру;
- суретті жоғары деңгейде салуға өзінің іс-әрекетін ойша реттей
- суретті түрлендіру үшін әртүрлі бұйрықтарды қолдана білуге үйрету;
- салынған суретті дискіге жазу, фрагментін өшіру, т.б. әрекеттерді
WordPad мәтіндік редакторын оқыту мақсаттарына мыналар жатады:
-Оқушыларды ЭЕМ-ді пайдаланудың қарапайым әдісі – мәтінмен жұмыс істеуді
-Мәтіндерді компьютерлік өңдеудің артықшылықтары жайлы болжам қалыптастыру;
-Мәтінмен жұмыс жасау барысында өзінің әрекетін ойша реттеу ісін,яғни
1.4. Тәжірибелік зерттеу жұмысының нәтижесі.
Қазіргі кезде оқушының оқу әрекетінің
Белсендірудің қандай да бір тәсілі
Ж.Қараевтың «Танымдық белсенділік деңгейлері» атты кітабында жоғары сынып
Танымдық белсенділігі төмен оқушылар - білімдерінің
Оқу – танымдық белсенділіктің орта деңгейі
Қалыптасудың жоғары деңгейіне ие оқушылар
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, танымдық
Біздің тәжірибелік зерттеу жұмысымыз
Тәжірибе барысында оқушылардың оқу үрдісіндегі информатиканың
8-сынып оқушыларының информатикадан өзіндік жұмыс істеу
1 кесте – Сауалнама жауаптары
Оқушылардың
жауаптары Бақылау
сыныптары
8а (22) 8г (25)
1.Өз бетінше білім ала аламын және
25%
28%
2. Өз бетіндік жұмыс кезінде оқу
21%
27%
3. Ғылыми әдебиеттерді пайдаланамын
4. Мерзімді баспасөзбен жұмыс жасаймын
5. Интернетті пайдаланамын
Мектептегі 8- сынып оқушылары арасында жүргізілген
Сауалнаманың сұрақтары:
Информатика пәнін оқуға қызығушылығыңыз, танып білу
Өз ойыңызды, пікіріңізді дәлелдей аласыз
Өз біліміңізді әр түрлі тапсырмаларды
Негізгіні бөліп көрсете аласыз ба?
Қорытындылап, жалпылай білесіз бе?
Тапсырманы үнемі өз бетінше орындайсыз
Қандай тапсырманы орындауда қиналасыз?
үлгі бойынша
шығармашылық
біраз қиындығы бар.
8. Өзіндік жұмыс істеуді қажетсінесіз
Орта мектепте жоғары 8-сынып оқушыларымен
Оқуға қызығушылығы төмен -
өз ойын, пікірін дәлелдеу білігі
өз білімін іс жүзінде қолдана
негізгіні бөліп көрсете алмайды -
қарапайым жалпылауды білмейді - 51%
күрделі емес тақырыпты өз бетінше орындай алмайды
өзіндік жұмысқа мән бермейді -
Тәжірибе барысында 8-сынып оқушыларының арасында сауалнама,
пікір алысу ұйымдастырылды.
Оқушылардың 41,2% өздерінің өзіндік жұмыстарды орындауда қиналатындықтарын айтса, 25,3
Көптеген оқушылар өзіндік жұмысқа мән бермейді. 38 % -
Оқушы өз тарапынан таным әрекеттеріне
8а және 8г сыныптары оқушыларының танымдық білігі,
2 сурет- оқушылардың тәжірибелік зерттеуге дейінгі өзіндік жұмысты орындау
Дамыта оқыту идеясын жүзеге асыруға
білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар
оқушыларға берілген тапсырманың саралануы, тапсырма
білімнің базалық деңгейі оқытудың
оқушыға оқу деңгейін таңдауға ерік
оқушы өз мүмкіндігіне орай тек
1 – деңгей – “міндетті, оқушылық”,
2 – деңгей – алгоритмдік,
3 – деңгей – шығармашылық.
Саралап – деңгейлеу:
-жаңа ұғыммен таныстыруда;
жаңа ұғымды игертуге арналған тапсырмалар
өзіндік тапсырмаларда;
практикалық жұмыстарда;
қайталауда;
- білімді бекітуде;
білімді бақылап – бағалауда қолданылатын әмбебап
Модульдік технология дамыта оқыту идеясына
Модульдік оқытудың өзегі – оқу модулі.
Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді
Аталған жаңа педагогикалық технологиялардан басқа
Барлық жаңа технологияның алдына қоятын
Жаңа технология, дәстүрлі емес әдіс
Дәстүрлі оқыту әдістері арқылы бұл мақсатқа толық жету мүмкіндіктері
Осы мақсатқа байланысты тақырыпқа байланысты деңгейлік тапсырмалардан тұратын тақырыптық
Мысалы, сол сабақтарымның бірі ретінде оқушылардың шығармашылықпен
Сабақ тақырыбы: Мәтіндік редакторда сурет салу құралдар тақтасын пайдалану
Мақсаты: Рисования құралдар тақтасын пайдалану дағдысын қалыптастыру, қазақ
Курстың үш тарауы 8а сыныбында дипломдық жұмыста ұсынылған әдістемені
Тәжірибе нәтижесі (3-сурет):
3 сурет- оқушылардың тәжірибелік зерттеуден кейінгі өзіндік жұмысты орындау
Кестеден 8а сынып оқушыларының танымдық белсенділігінің нәтижесі зерттеуге дейінгі
8а сынып оқушыларының нәтижесін жеке қарасақ:
4 сурет- 8а сынып оқушыларының тәжірибелік зерттеуге дейінгі және
Тәжірибелік зерттеу нәтижесін талдай келе мынадай
Тұжырым
Информатика және есептегіш техника негіздері жалпы білім беретін
Информатиканы оқыту әдістемесі курсын оқи отыра болашақ мұғалім мектептегі
Дипломдық жұмысымның 1-бөлімінде дипломдық жұмысымның тақырыбын таңдап алу мақсатыма,
Педагогикалық тәжірибелерден өте жүріп мен оқушылардың информатика курсы бойынша
Сонымен қатар 1-бөлімде ұсынылған әдістемені оқу үрдісінде қолдануға жасалған
Курсты оқыту әдістемесі
Әр пәннің өз ерекшелігімен қатар, бір пәннің өзінде де
Мұндай тапсырмалар оқушылардың олармен жұмыс істеу процесінде зерттеу және
Төменде осы бағытта жасалған тақырып бойынша теория мен
2.1.Оқыту әдістемесі
1.Қауіпсіздік техникасы және есептеуіш техника кабинетінде жұмыс істеу ережелері
Есептеуіш техника кабинетінде жұмыс кезінде оқушыларды зерделі көзқарасқа
Қауіпсіздік ережелерімен таныстырудың келесі бір кезеңі дербес компьютермен жұмыс
- Дербес компютерде жұмысты бастау алдындығы қауіпсіздік талаптары;
- Жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік талаптары;
-Дербес компьютермен жұмысты аяқтау қауіпсіздігінің талаптары;
Бұл кезең алдыңғы кезеңді толықтырады. Оның негізгі мақсаты
ЕТ кабинетінде жұмыс жасау кезінде техника қауіпсіздігін сақтау оқушылар
Жалпы қауіпсіздік ережелері:
- Мұғалімнің рұқсатынсыз құрал-жабдықтарды орнынан қозғауға, сымдарға, розеткаларға тиісуге
- Мұғалімнің рұқсатынсыз сыныпқа кіруге және сыныптан шығуға болмайды.
- Мұғалімнің рұқсатынсыз сыныпта жүруге болмайды.
- ДК-де су киіммен және су қолмен жұмыс істеуге
- Үстелге ДК жанына кітап басқа да заттар қоюға
- Пернетақтаның үстіне ештеңе қоюға болмайды.
- Компьютер сыныбында жүгіруге, жолдастарының көңілін аударуға , бөгде
- ДК-мен жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын қауіпсіздік ережелері:
- ДК электр тогына қосылмаған жағдайда сымдардың, ДК-дің корпусының
- Жұмыс кезінде сымдар бір-біріне тимес үшін, олардың салбырап
- Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналына белгі қою
Практикалық тапсырмалар:
Көз талғанда жасайтын жаттығуларды есіңе сақта және оларды орында!
1-жаттығу
-Көздеріңнің бұлшық етін қатайтып, бірнеше секунд жұмыңдар.
-Көздеріңнің бұлшық етін босаңсытып, ашыңдар.
Бұл кезде бірқалыпты дем алыңдар. 4-5 рет қайталаңдар.
2-жаттығу
-Кеңсірікке қарап тұрып, 3 рет терең дем алыңдар.
Көздеріңді талдырмаңдар.
-Алысқа қадалып қараңдар.
3-жаттығу.
-Бастарыңды бұрмай, оңға қарап, көз тіккен нүктені белгілеңдер.
-Алысқа қадалып қараңдар.
4-жаттығу
-Бастарыңды бұрмай, солға қарап көз тіккен нүктені белгілеңдер.
-Алысқа қадалып қараңдар.
5-жаттығу.
-бастарыңды көтермей, жоғары қарап, көздерің түскен нүктені белгілеңдер.
-Алысқа қадалып қараңдар.
6-жаттығу.
-бастарыңды бұрмай төмен қарап, көздерің түскен нүктені белгілеңдер.
Алысқа қадалып қараңдар.
7-жаттығу.
-Көздеріңді 20-30 секунд бойы жиі-жиі жыпылықтатыңдар.
1.Электр тогымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсету әркеттерінің ретін
2. Төмендегі әрекеттердің орындауға болатынын, болмайтынын ажыратыңдар.
Мұғалімнің рұқсатынсыз
информатика кабинетіне
кіруге Информатика кабинетінде
сырт киіммен
жүруге Көзден манитор экранының
60-70см қашықтықта ұстауға
Электр тогына
жалғанған сымдарға тиісуге Компьютер сыныбына
сабырлықпен кіруге,
жұмыс орнына отыруға Компьютерде су киіммен
немесе су қолмен жұмыс істеуге
Сабаққа қатысты емес бағдарламаларды немесе ойындарды қосуға Компьютердің ақауы
2.1 Ақпарат. Ақпараттық процесс. Ақпараттың қасиеттері.Ақпарат мөлшері. (1 сағат)
Информатика курсына Есептеуіш техника кабинетіндегі қауіпсіздік ережелерімен қатар,
Бұл сабақ барысында оқушыларға ақпараттың адам өміріндегі маңызы туралы
Сондай-ақ тас беттерінде, жер қатпарларында ертеден сақталып қалған хайуанаттардың
Осы секілді мысалдар келтіріле отырып, оқушылар санасында ақпараттық
Демократиялық білім үшін құрылған Консорциум басқарған сын тұрғысынан ойлау
Бұл әдістеме бойынша сабақ 3 кезеңнен тұрады.
1-кезең. Оқушылардың тақырыпқа деген қызығушылығын арттыру. Бұл жерде мұғалім
Ақпарат ұғымы латынның түсіндіру, баяндау, мәлімет деген ұғымдарын білдіретін
Адам дыбыс, жарық жоқ кеңістікте қалды делік. Адам өзін-өзі
2-кезең. Мағынаны ашу. Мұғалім әр-түрлі сұрақтар қою арқылы оқушыларға
Оқушыларға:”Ақпарат деген ұғымды қалай түсінеміз? және “Ақпаратты қайдан
3-кезең. Қорытынды жасау
Мұғалім әдістемедегі стратегияларды пайдалана отырып, сабаққа қорытынды жасау керек.
Ақпарат ұғымының мағынасын ашып алғаннан кейін, “адам ақпаратпен не
Компьютер сатып алу процесі.
Біз компьютер сатып алу үшін біз ең әуелі
Осы мысалды келтіре отырып оқушыларға сонымен “Адам ақпаратпен не
Оқушылардың жаңа сабақты қаншалықты меңгергендігін тексеру мақсатында төмендегідей кестені
Процесс Беру Сақтау Өңдеу
1.Кітап оқу +
2.Компьютерде ойнау +
+
3.Тақпақ жаттау
4.Есікке қоңырау соғу
+
5.Математикадан есеп шығару
+
6. Суретке түсу + +
Әрбір оқушы кестеде ақпараттық процестердің қайсысы басым екендігін
“Адам ақпаратпен не істей алады?” деген сұраққа жауап алғаннан
Кім ақпарат хабарласа сол ақпарат көзі болып табылады. Мысалы;
Бейнелік деп – табиғат көріністерін, кескіндерді, дәм, иіс, сезу
Ақпарат теориясында бит — екі әртүрлі мағынадағы деректерді айыру
Бит — өлшеудің ең кіші бірлігі. Практика жүзінде одан
Кеңінен қолданылатын байттан де үлкен ақпарат бірлігінің түрлері:
1 Килобайт (Кбайт) = 1024 байт = 210> байт,
1 Мегабайт (Мбайт) = 1024 Кбайт = 220> байт,
1 Гигабайт (Гбайт) = 1024 Мбайт = 230> байт.
Кейінгі кезде өңделетін ақпарат көлемінің өсу ретіне байланысты келесідегідей
1 Терабайт (Тбайт) = 1024 Гбайт = 240> байт,
1 Петабайт (Пбайт) = 1024 Тбайт = 250> байт.
Қазіргі таңда оқушылардың ойлау қабілетін дамытудың тиімді жолы сөзжұмбақ
“Ақпарат” тақырыбы бойынша оқушылардың алған білімдерін тексеру мақсатында берілетін
1.Ақпараттың ең кіші өлшем бірлігі (бит)
2.Ақпарат түрі.(Бейнелік)
3. Сурет, схема, сызба ақпараттың қай түріне
жатады.(графикалық)
4. Үздіксіз сигнал. (аналогтық)
5. Ақпараттық процесс (беру)
6.Ақпаратты автоматты түрде өңдеуге арналған құралдаркешені.(компьютер)
7. Ақпараттық процесс. (Сақтау)
8. Ақпаратты белгілі бір алфавит арқылы ұсыну. (Кодтау)
9.Қатынас тілі(табиғи)
10.0 және 1 таңбалары арқылы ұсынылатын (алфавит)
11. 8 биттен тұратын код. (байт)
2.2. Санау жүйелері. Екілік кодтармен жүргізілетін операциялар. Бір
Санау жүйелері— сан деп аталатын, символдар көмегімен бейнеленетін атаулар
555,510 =5-102 +5-101 +5-100 +5-10-1;
11,012 =1*21+1*20+1*2-1+1*2-2
Екілік санау жүйесінде қосу. Алдын – ала қаралып кеткен
0+0=0; 1+0=1; 0+1=1; 1+1=10.
Демек, аса толу болғанда, үлкен разрядқа ауысу кезінде белгілі
11101010011,111 +1111100101,011+101100111001,010
Екілік санау жүйесінде алу. Алу амалы қосу амалының керісіншесі
0-0=0; 1-0=1; 1-1=0; 10-1=1.
Осы ережені қолдана отырып, кез – келген жоғарыда келтірілген
Екілік санау жүйесінде көбейту. Бірразрядты екілік сандарды көбейту ережелері
0.0=0; 1-0=0; 0-1=0; 1-1=1.
Яғни, екі көпразрядты екілік санды көбейту процесін оларды баған
1011,01
х 101,11
101101
101101
101101
101101
1000000,1011
Ескерту, бұл есепті шешу кезінде әрбір разрядта төрт разрядты
1 +1 +1 =10+1 = 11;
1+141+1=11+1 =100.
Ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне өту
1210 санының екілік санау жүйесінде ұсынылуын табу керек
Одан кейін, соңғы дарадан бастап (біздің жағдайда ол әрқашан
Екілік санау жүйесінен ондық санау жүйесіне өту. Бұл өту
1000001001,1012 = (1 • 29 + 0 • 28
(Ескерту, берілген екілік жазбаның ұзындығына қарамастан, 2 санының дәрежесін
2.3. Ақпаратты кодтау. ASCII коды. (1 сағат)
Ақпаратты белгілі бір алфавит арқылы ұсынуды кодтау деп атайды.
Мысалы; мектепте оқитын оқушылар санын тоғыз жүз алпыс жеті,
Екілік алфавит 0 және 1 таңбаларымен ұсынылады, оларды жай
Есептеуіш техникасында ең көп пайдаланылатын код – ASCII
Кодтау кестесі 16 жол және 16 бағаннан тұрады. Кестедегі
Стандартты бөліктегі – бірінші 128 символдар, 0-ден 127-ге дейінгі
Баламалы бөліктегі – екінші 128 символ, 128-ден 255-ке дейінгі
Ондық, он алтылық, екілік санау жүйелерінің сәйкестендіру кестесі төменде
Ондық Он алтылық Екілік
0 0 0000
1 1 0001
2 2 0010
3 3 0011
4 4 0100
5 5 0101
6 6 0110
7 7 0111
8 8 1000
9 9 1001
10 А 1010
11 В 1011
12 С 1100
13 Д 1101
14 Е 1110
15 Ғ 1111
Осы кесте негізінде жұмыс жасап көрейік.
“Парта” сөзін кодтап көрейік. Ол үшін ASCII кестесінен әр
Мұнда:
8Ғ-10001111, 80-10000000, 90-100110000, 92-10010010.
Тізбектеп жазатын болсақ:
10001111 10000000 100110000 100110010 10000000 шығады.
Тапсырма:
1. Берілген сөйлемнің ақпараттық көлемін анықта.
Мектеп
…….символ
2. ASCII кестесін пайдаланып “Дербес компьютер ” мәтінін кодта.
3.1. Логика. Формальды, математикалық логика.
1-тапсырма. Пайымдауы бар ұяшықты жасыл түспен, ал пайымдауы жоқ
Сатурн – Күннің серігі Біздің мектептегі қыз балалардың бәрі
Сендер театрда болдыңдар ма? Тамақ ішер алдында қолдарыңды жуыңдар!
Кей адамдардың көзі көк болады. Мен ертең мұз айдынында
Иіссабын мен жұмсақ орамал жасасын Егер мен онда барсам,
2-тапсырма.ЖӘНЕ байланы бар пайымдауына мысал келтіріңдер. Олардың ақиқат немесе
1.Биылғы жылы қыс қатты ЖӘНЕ қар қалың жауды.
2. -------------------------------------------------------- --------- -----------------------------
3. ------------------------------------------------------------------------------------------------
3-тапсырма. НЕМЕСЕ байланысы бар пайымдауына мысал келтіріңдер.Олардың ақиқат немесе
1. Мен педогогикалық немесе гуманитарлық институтқа түсемін
2. -----------------------------------------------------------------------------------------------
3. ------------------------------------------------------------------------------------------------
4.2. ЭЕМ-нің элементтік базасы және оның буындары. (1 сағат)
Оқушыларға терең де тиянақты білім беруде шығармашылық жұмыстардың тигізер
Сабақтың тақырыбы: Есептеуіш техниканың даму тарихы
Сабақтың мақсаты: Оқушылардың есептеуіш техниканың даму тарихы туралы ой-өрістерін
Түрі: Атажұрт білім-сайысы
Сайыс шарты: Сайысқа 2 топ қатысады. Сайыс 5 турдан
Көрнекіліктері: Үлкейтілген есептеуіш техниканың суреттері, логарифмдік сызғыш, Непер таяқшалары,
I – тур . Қанат қақты.
1 турда топ басшыларына 5 сұрақтан қойылады. Әр сұрақ
1. ЭЕМ-нің буындарын жылдар бойынша жіктеп ата.
(1 буын 1940-1955 жж, 2 буын 1956-1963жж, 3 буын
2. Қәзіргі ДК қай буынға жатады?(4 буынға)
3. Бірінші ЭЕМ қалай аталған?Ол қай жылы жасалған?(Марк-1, 1944ж)
II –тур Самғау.
Қай топтың ұпай саны көп болса, сол топ ойында
1. АҚШ-та Моучли мен Эккерт басқарған топ электрондық шамдардың
Сұрақ: бұл машина қалай аталады, қай жылдары құрастырылды?
(1943-1945жж, ENIAC)
Қосымша көмек: Бірақ оның жад құрылғысы жоқ және бағдарламаларды
2. Ол ағылшын оқымыстысы 19 ғасырдың бірінші жартысында әмбебап
Сұрақ: Бұл оқымысты кім? (Чарльз Бэббидж)
Қосымша көмек: Ол кісі дүние жүзіне компьютердің атасы ретінде
III –тур Шарықтау.
Бұл тур топ жанашырларымен өтеді. Ұпай саны 700. Дұрыс
1. Бұл құралдың дәл қашан пайда болған уақытын осы
Сұрақ: Бұл құрал қәзір қалай аталады? (Есепшот)
2. 1694 жылы неміс математигі Блез Паскальдің идеясын дамытып,
Сұрақ: Бұл машина қалай аталды? (Арифмометр)
IV –тур Шырқау.
Ақтық кезең, яғни 6 бөлікке бөлінген терезеден сұраққа сәйкес
1. XIX ғасырдың соңында американдық оқымысты есепші – перфорациялық
Сұрақ: Бұл оқымыстының есімі кім? (Герман Холлерит)
2. 1949 жылы Морис Уиликс алғашқы EDVAS компьютерін
Сұрақ: Аталған цифрлық-электрондық есептеуіш машина қай буынға жатады?(2 буынға)
Тапсырмалар:
1. Не? Қайда? Қашан?
Кестені толтыр.
№ НЕ? Қайда? Қашан?
1. Қол саусақтары, тастар,
белгілеулер
2. Абак
3.
1761 ж
4.
Франция
Блез Паскаль
5. Арифмометр
5.1. Операциялық жүйе. Операциялық жүйе түрлері. Операциялық жүйе ядросы
Операциялық жүйелер (ОЖ) - бұлар кез-келген дербес компьютердің аппараттық
ОЖ құрамы, ОЖ құрылымы келесі модульдерден тұрады:
- базалық модуль (ОЖ ядросы) —файлдық жүйемен программа жұмысын
- командалық процессор — бірінші кезекте пернетақтадан түсетін пайдаланушы
- сыртқы құрылғы драйверлері — бұл құрылғылардың процессормен жұмыс
- қосымша сервистік программалар (утилиттер) — пайдаланушының компьютермен байланысу
ОЖ эволюциясы
ІВМ РС типтес компьютерлерде келесі ОЖ қолданылады:
1. MS DOS,
2. MS DOS – ортасындағы WINDOWS 3.1
WINDOWS 95, WINDOWS 98/NT, UNIX, OS/2.
WINDOWS 3.1 операциялық қоршауы – Microsoft фирмасы DOS операциялық
1985 жылы Microsoft фирмасы WINDOWS графикалық операциялар жүйесін, ал
1995 жылы Microsoft фирмасы ОЖ-нің бөлінуі керек етпей жаңа
Көрнекті көлемді қасиеттері және жақсы графикалық интерфейсі бар WINDOWS
WINDOWS-тың сыртқы қарапайымдылығының астында ДК-дің мыңдаған санына арналған оңай
WINDOWS 95-тің негізі болып –жүйенің іске қосылуы мен оның
Өзінің жеке Kernel ядросы, GDI графикасының құрылғыларын және USER
5.2. Каталог, файл, дискілермен жұмыс істеудің негізгі бұйрықтары (1
1- тапсырма. «Басқару панелі» қапшығын ашу үшін орындалатын әрекеттер
Іске қосу - Баптау --
2-тапсырма. Мерзім мен уақытты баптаудың пиктограммасын қоршаңдар. Мерзім мен
3- тапсырма
1) Менің компьютерім (Мой компьютер) программасын іске қосыңыз.
2) «С:» дискін активтендіріңіз.
3) Windows жүйелік папкасын ашыңыз.
4) CALC қосымшасын іске қосыңыз (калькулятор таңбашасымен) – калькулятор.
5) Калькуляторды келесі амалдарды орындаңыздар
а)125.26*63.65
в) (456.25 – 35.35 )*(3.658-45.254)
Нәтижесін жазыңыз.
6) Калькулятор терезесін жинау.
7) SOL қосымшасын (карта колодасының таңбасымен) іске қосыңыз –
8. Калькулятор терезесін өрбітіп (ашып), 45.62+323, амалын
Калькулятор терезесін жабу, ары қарай тізбек бойында «С:»
5.3. Қолданбалы бағдарламалар (1 сағат)
Программалық қамтама сипаттамасы - программалық қамтама (ПҚ) кез –
Қазіргі уақытта ДЭЕМ-нің әр түрлеріне арнап оң мыңдаған программалар
1. операциялық жүйелер;
2. программалау жүйелері;
Қолданбалы программалар. ІВМ РС- ге арнап әртүрде пайдаланылатын қолданбалы
Келесі программалар кеңінен пайдаланылады:
текст аудармашысы – компьютерде тексті (документті) дайындау;
кестелі процессорлар – кестелі деректерді өңдеу;
баспа жүйелер – типографиялық сапаты документтер дайындау;
деректер қорын басқару жүйелері – ақпараттар массивін өңдеу;
бухгалтерлік программалар – экономикалық белгідегі программалар, финансты талдау программалары,
суреттер, анимациялар және видеофильмдер құруға арналған программалар;
деректерді статистикалық талдау программасы – автоматты жобалау программалары;
комплекс ойындар, оқыту программасы, электронды анықтамалар және сондай сияқты.
1-тапсырма. Оқулықтың сәйкес тақырыбындағы ақпаратты пайдаланып, сөйлемдерді жалғастырыңдар.
Компьютерде ақпарат қандай түрде өңделеді?
Компьютерде кез келген деректер екілік санау жүйесінде сақталады және
Кодтау және декодтау процестеріне анықтама беріңдер.
Кодтау дегеніміз – ақпаратты қандай да бір алфавит арқылы
Декодтау дегеніміз – ақпарат шифрын ашу, мәтіндік ақпарат ASCП
Дисплей экранында жекелеген нүктелерден (пиксельдерден) тұратын графикалық бейнені кескіндеу
Растрлық графикалық редактордағы ең кіші (минималь) объект нүкте болып
2 -тапсырма. Мүмкіндік қабілеті 320*200 нүкте болатын экран
Ақ-қара бейне – 320*200 бит = 64 000 бит=
Түрлі түсті бейне – 320*200*4 бит= 256 000бит =
3-тапсырма. Оқулықтың сәйкес тақырыбындағы мәтінді мұқият оқып шығыңдар да
Артықшылықтары
Кемшіліктері
Кескінді түзетуге:кейбір нүктелерді өшіруге немесе қосуға, нүктенің түсін өзгертуге
Бейне сапасын жоғалтпай оңай масштабтауға болады. Векторлық бейне Растрлық
4-тапсырма. Егер дыбыстық сигналды графика түрінде кескіндесе, онда ол
ақпаратты 0-дер мен 1-лердің жиыны түрінде кодтаңдар. 1 ретінде
Дыбыстық сигналдың екілік кескінделуі
1 0 1 1 0 0 0 0 1
Компьютер мәтінді қалай оқиды?
Бұл тапсырмада әр оқушы оқулық тақырыбын түсінуі бойынша пайымдауларын
6.1. Word мәтіндік процессоры. Негізгі ұғымдары мен әрекеттері. Word-
Бұл тақырыпқа оқушылардың қызығушылығын ЭЕМ-де мәтіндерді жөндеудің жетістіктерін әдеттегі
Қазіргі Компьютерлердің мониторы мәтіндік және графикалық екі
Мәтіндік режімде әдетте экран әрбірінде 80 символы бар 25
Суретте мәтіндік құжат құрылымының схемасы
Сурет 1- Мәтіндік құжатты классификациялау схемасы
6.2. Word мәтіндік процессоры. Мәтіндік құжатты ашу. Құжатты өңдеу
(1 сағат).
Word мәтіндік редакторының көмегімен компьютерде мәтін өңдеудің принциптері
Мәтінді компьютерде өңдеудің негізгі құндылығы- ақпаратты
Компьютерде мәтін өңдеудің тағы да бір
Компьютерде мәтін өңдеу туралы айтпастан
Мәтін- компьютерлік алфавит символдарының қандай да болсын тізбегі.
Мәтіндік ақпаратты компьютерде өңдеу үщін арнайы мәтін
Мәтіндік редактор – магниттік дискіде мәтіндік құжат құруға,
Word – Windows – қа арналған ең танымал
1-тапсырма. Терезенің әр элементіне меңзер жүргізіңіз.
6.3. Word мәтіндік процессоры. Құжатты құру және форматтау (пішімдеу).
Құжатты пішімдеу үшін керек фрагментті ерекшелеу (белгілеу) қажет.
Тышқанның көмегімен құжат фрагментін ерекшелеу (белгілеу) әдістері:
Нені ерекшелейміз ? Белгілеу тәсілдері
Элементті немесе фрагментті Тышқанның сол жақ батырмасын жібермей баса
Сөзді Сөздің кез-келген символын тышқанмен көрсетіп, екі рет шертіңіз.
Құжат жолын Жолдың сол жақ бос бөлігіне тышқанды шерту
Бірнеше жолды Сол жақ батырманы жібермей басып тұрып, бірінші
Сөйлемді CTRL пернесін басып тұрып, тышқанның батырмасын сөйлемге шертіңіз.
Бірнеше абзацтарды Тышқанның сол жақ батырмасын жібермей басқан түрде,
Құжаттың тік бұрышты фрагментін (кесте емес) ALT пернесін және
1-тапсырма
1. Бір тәсілмен Word мәтіндік редакторын іске қосу және
Мәтіннің тақырыбын беттің ортасына қою және 16 пт өлшемдегі
Мәтінде Enter пернесінің көмегімен бірнеше абзацтар жасаңыз. Көлденең сызғыштың
Мәтіннің стилін әдеттегі Times New Roman түрінде алыңыз.
Мәтінде тышқанның курсорымен Ф.И.О белгілеу және әріпті жартылай қалың
Мәтінде жоларалық интервалды Бір жарым және осы интервалды Дәл
Барлық мәтінді үш рет шерту арқылы белгілеп, сұхбат терезесінде
Мәтінде тізілген тізім бойынша барлық қалаларды, қайда тұрасыз немесе
Сервис менюіндегі Параметрлер командасының көмегімен көлденең және тік сызғыштардың
Автобиографияңызды бітіріп, соңына қол қойыңыз, жолдың соңына датаны қойыңыз,
2-тапсырма. «Стандартты» және «Пішімдеу» аспаптар панелінің әр пиктограммасының
Аспаптардың «Стандарттық» панелі
Құру Болдырмау
Ашу Қайтару
Сақтау Кестелер және шекаралар
Басу Кесте қосу
Алдын ала қарау Excel
Дұрыс жазу Бағандар
Қиып тастау Сурет салу
Көшірмелеу Құжат схемасы
Кірістіру Басылмайтын символдар
Аспаптардың «Пішімдеу» панелі
Стиль Оң жақ шеті
Қаріп Ені бойынша
Өлшемі Нөмірлеу
Қарайтылған Маркерлер
Курсив Сыртқы шекаралар
Астын сызу Түспен ерекшелеу
Сол жақ шеті бойынша
Центрі бойынша
3-тапсырма. Shift және CapsLock пернелерің пайдаланып, мәтінді теріңдер.
Кеңес Одағының Батыры
Мәншүк Мәметова екінші дүниежүзілік соғыста ерлікпен қаза тапқаннан кейін,
3.1-тапсырма. Пернетақтаны қазақ әріптері мен латын әріптері режимдеріне алма
Dog- ит, Cat-мысық, Beard-құс, Boor- кітап, Pen-қалам, Table- үстел,
s- қалалардың арақашықтығы
v- қозғалыс жылдамдығы
Internet-компьютерлік желі
3.2-тапсырма. Қатені түзету компьютер программасында әзірге орыс тілінде ғана
“Информатика и вычислительная техника” в системе образования. Компьютер как
3.3- тапсырма. Жоғарыдағы мәтінді әр сөйлем жаңа жолдан басталатындай
3.4- тапсырма. Абзацтарды біріншісінде үш жол, екіншісінде екі жол
3.5-тапсырма. Тексеруші редакторлар ағылшын және орыс тілінде жазылған сөздерді
3.6-тапсырма. Дұрыс жауаптарды жасыл түспен, қате жауаптарды қызыл түспен
Пішімдеуді орындай отырып, былай жасауға болады:
Әр түрлі қаріптерді пайдалануға
Мәтіннің жекелеген бөліктерін көшіруге
Бет параметрлерін өзгертуге
Мәтінді тізім түрінде жазуға
Сурет қоюға
Жоларалық интервал дайындауға
Мәтінді принтерде басып шығаруға
6.4. Word мәтіндік процессоры. Кестелерді пішімдеу. Кестелердегі деректерді
Кестелер құжаттағы мәліметтерді реттеу үшін және деректердің түп нұсқасын
1-тапсырма. Автоформатты кестені құру.Баған санын есептеу.
Афтоформаты бар кестені Кесте – Қосу-Кесте-Автоформаттау-Бағаналар 5 командаларын орындап
2.1-сурет. Автоформат кесте сұхбат терезесі
3- тапсырма.Ұяшықтарды біріктіре отырып,үлгі бойынша кесте құру.
Жұмыс реті
Ұяшықтарды біріктіре отырып (Кесте→Ұяшықтарды біріктіру), келтірілген үлгі бойынша 1995...
Жабдықтау
%
1995
27%
6-тапсырма. Үлгі бойынша кесте құрыңдар. Кестеге өз сыныптарының оқушыларының
8- сынып
6.5. Word мәтіндік процессоры. Word-тың графикалық мүмкіндіктері. Мәтіндік құжатқа
«Енгізілген обьектілермен жұмыс істеу» кезеңі мәтіндік құжатқа сурет,
1.Жаңа құжат құрдық, яғни мәтін тердік те оны
2.Бұрын жасалған құжатты аштық,оны редакциялап басуға шығармай сақтап қойдық.
3.Құжат құрдық та сақтап қойдық.
4.Құжаты аштық,пішімдедік,басуға шығардық және сақтап қойдық.
Әрбір кезең белгілі операцияларды орындаудан тұрады.Операциялардың
Мәтінмен жұмыс істегендегі операциялардың барлығын құжат дайындаудың нақты
1-тапсырма. Кестені төмендегідей толтырыңыз. Суреттерді кірістіріңіз.
Сызық типі Жол ұзындығын
Сызықтың қалыңдығы Кестенің
Шекара түсі Мәтін бағытын
Сыртқы шекара Өсуі бойынша
Бояу түсі Кемуі
Кесте қосу Автоқосынды
2- тапсырма. «Менің үйім» тақырыбын жазып, үйіңдегі жиһаздың орналасу
3- тапсырма. Clip Gallery коллекциясынан алынған суреттерді кірістіріңіз.Суретті
4- тапсырма. . Clip Gallery коллекциясынан алынған суреттерді
6.6. Word мәтіндік процессоры. Фигуралық мәтінді енгізу. Оқушылардың Word
Сурет салу тақтасының құралдарымен таныстыруға арналған оқыту бағдарламасын (бағдарлама
Бағдарлама іске қосылып, экранда бағдарлама презентациясының бірінші слайды пайда
Бұл бағдарлама – оқушыларды WORD текстік редакторынында Сурет
Бағдарлама MS WINDOWS-98-дің MS POWER POINT қосымшасында жасақталған.
Бағдаламаның мақсаты – оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыра отырып, жаңа
Ал балалар, қазір бәріміз бірге осы жаңа сабаққа байланысты
Мен қазақтың өнерлі суретшілерінің еңбектерінде
Бұл ою-өрнектерді компьютерге салуда Microsoft
– кескіннің кез келген бөлігін
– ұсақ бөлігін өңдеу үшін
– кескін өлшемін өзгертуге, бұруға
– суретті сыртқы тасушыларға сақтауға;
– пайда болған суреттерді бояуға,
– сканер арқылы қажетті суреттің
Төменде Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуін дамыту үшін Microsoft
Сабақ тақырыбы: Мәтіндік редакторда сурет салу құралдар тақтасын пайдалану
Мақсаты: Рисования құралдар тақтасын пайдалану дағдысын қалыптастыру, қазақ
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Пайдаланылатын көрнекі құралдар: оюлар түрлері,олардың мән-мағынасы жазылған слайдтардан тұратын
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру.
1.Сабаққа дайындықтарын тексеру.
2. Сабақтың мақсатын айту.
II. Өткен тақырыптар бойынша қайталауға арналған сұрақтарға жауап беру.
MS Word-та жаңа құжат терезесін қалай ашамыз?
MS Word-та қазақ тіліндегі мәтінді теру үшін терезені қалай
MS Word-та мәтінді теру, форматтау ережелерін айтып беріңіздер?
MS Word-та құрылған құжатқа файл ретінде ат қойып, дискетте
III.Теориялық бөлім
Ою-өрнек - қолды жаттықтыруда адамның қиялын
Зергерлік өнердің эстетикалық категориясы — ою-өрнек.
«Атымда менің сырым бар» дегендей,
«Ою» деген сөзбен «өрнек» деген
Ғұлама ғалым Әлкей Марғұлан «қазақтар
Әр шебер өрнекке ат қойып
ҰЛТТЫҚ ОЮ-ӨРНЕК
IV. Практикалық бөлім
Сабақтың практикалық бөлімінде оқушыларға қазақтың ою-өрнектері,олардың мағынасы жазылған слайдтардан
Мысалы, мына оюдың салу үшін орындалатынын әрекеттер тізбегін қарастырайық:
Бұл үшін бізге мынадай: қысық сызық, шеңбер, түзу сызық,
1. Қисық сызықты және шеңбердің көмегімен өрнектің негізгі бірінші
2. Түзу сызықты пайдаланып, бірінші бөлікті тиянақтаймыз;
3. Бірінші бөлімдегідей қисық сызық пен шеңбер құралдарын пайдалана
4. Түзу сызықпен өрнектің соңғы бөлігін толықтырамыз.
5. Дайын болған өрнекті үзінді ретінде белгілеп, Рисунок =>
6. Екі жарты өрнекті біріктіреміз;
7. Артық сызықтарды өшіргішпен өшіреміз, осылайша өзімізге қажетті оюды
8. Дайын болған оюды құю құралын пайдаланып, қалаған түсімізге
V. Үйге тапсырма беру.
Сабақта айтылған, дәптерге түсірілген ақпаратты қайталау. Сабақта айтылған ою-өрнектерден
Слайдтар:
1. «ИРЕК», «ИРЕКСУ» өрнектері кейде
2. «Қарғатұяқ» ою-өрнегі геометриялық және
3. «Құсқанаты» ою-өрнегі мүйіз оюымен
4. «Ботакөз» ою-өрнегі әшекейлі компазицияның
5. «Қаңқа» ою-өрнегі тоқыма бұйымдарында
6. «Қошқармүйіз» ою-өрнегі қойдың төбесі
7. «Қазтабан» ою-өрнегі Маңғыстаудағы құлпытастарды
8. Бұл оюдың S үлгімен
«Итқұйрық» ою-өрнегінің сырт көрінісі иттің
9. «Қосдөңгелек» ою-өрнегі мал таңбасына
10. «Тұмарша» ою-өрнегі үшбұрыш үлгілес
11. Ай, күн, жұлдыз, көк әлеміне байнысты.
«Ай, жұлдыз» ою-өрнегі аспан әлщемінің
12. Бұрым ою қыздың бұрымын,
13. «Түйетабан» ою-өрнегі түйенің басқан
14. «Омыртқа» ою-өрнегін кестелерден, өрме
7. 1. Сандық ақпаратты өңдеу. Кестелік процессорлар. EXCEL-де электронды
MS EXCEL программасы электронды кестелерді өңдеуде және осы аймақтың
MS EXCEL программасының жаңа версиясындағы негізгі жетістігіне 3 өлшемді
Әр түрлі көмекшілер жұмыс істеп отырған адамға функциялар мен
Жұмыс құжаттарымен жұмыс істеуге арналған процедураларды қарастырайық. Жұмыс парақтарын
Файл өзара байланысқан жұмыс парақтарынан тұрады, олар 3 өлшемді
7.2. EXCEL–дің жұмыс кітабы. Жұмыс кітабындағы кестелердің өзара
Жұмыс кітабындағы бірнеше парақтарды қолдану.
Бір жұмыс кітабындағы бірнеше парақтар және файлдар арасында байланыс
Жұмыс кітабындағы парақтар
Жұмыс кітабының бір парағымен жұмыс істегеннен гөрі, кейбір жағдайларда
Мысалы, электрондық кестенің мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сынып журналын жасау
Жұмыс барысы
1-тапсырма.
Excel электрондық кестесін іске қосып, жұмыс кітабының бірінші парағын
A B C D E F G
Ақпараттану
№ Фамилия , аты-жөні 02 қырк 09
қазан 15 қараша 23 желтоқс .. I- тоқсан
1 Асқар Әди 3
4
4 4
2 Дулат Арнұр 5
5
5 5
3 Мерген Ұлықбек
4
4
4
4 Уаис Айдос 5
3
4 4
5 Имангали Тимур
3
3
3
1-ші сурет. Ақпараттану сабағының журналы.
Ұяшықтарға жазылатын мерзім мәндерін Дата (коды Д.ММ) форматына жазайық.
2-тапсырма.
Осы кестені jurnal.xls. деген атпен сақтаңыз.
3-тапсырма.
Дәл осындай кестені басқа сабақтар үшін де толтырыңыз.
Ол үшін:
3.1 Түзету, Жылжыту/Көшіру... (Правка, Переместиь/Копировать...), командасын орындағанда ашылған сұхбат
3.2 Дәл осы командаларды пайдаланып, кестені тағы да бір
4- тапсырма.
Парақ жарлықшаларының атауларын сәйкес пән аттарына, яғни (2Лист2) “1-ші тоқсанның
Ол үшін:
6.1 < 2 Парақ > жарлықшасының атауын
6.2 Кестені басқа парақтағы сәйкес ұяшықтарға сілтеме жазылған формула
А2 ұяшығына:
=Ақпараттану! А2 формуласын жазамыз.
=Ақпараттану! А2 – кітаптың басқа парағына сілтеме жазылған формула.
А мен B бағаналдарына жазылған формуланы көшіреміз. Нәтижесінде А
С3 ұяшығына:
=Ақпараттану! L3 формуласын жазамыз.
Кестедегі С бағанасына осы формуланы көшіреміз. С бағанасына оқушылардың
Дәл жоғарыда айтылған тәсілді қолданып, келесі бағаналарға физика мен
I-ші тоқсандағы қорытынды баға ведомосы
№ Фамилия , аты-жөні Ақпараттану Физика Алгебра
1 Асқар Әди 4 5 4
2 Дулат Арнұр 5 5 5
3 Мерген Ұлықбек 4 3 3
4 Уаис Айдос 4 5 5
5 Имангали Тимур 3 4 3
7-тапсырма.
Жұмыс кітабында қолданылмайтын парақты өшіріңіз.
Парақты жою үшін, парақ жарлықшасының жанама менюінен Өшіру (Удалить)
Бірнеше терезелермен жұмыс істеу
Жұмыс парағындағы мәлімет экранға сиып тұрған мезгілде бір ғана
8-тапсырма.
Кестенің дұрыс толтырылуын тексеріңіз.
Кестені толық көру үшін, Терезе, Жаңа терезе (Окно, Новое
Жаңа терезеде жұмыс парағын таңдап алыңыз.
Терезе, Орналастыру (Окно, Расположить) командасын орындаңыз.
7.3. Excel программасындағы функциялар. Сандардың форматтары. Кестедегі мәліметтерді өзгертуден
Жұмыстың мақсаты:
Excel-де қолданылатын функциялармен танысу;
Сандардың форматтарымен танысу;
Кестедегі ақпараттарды өзгертуден қорғау әрекеттерін орындап үйрену;
Кестені баспаға шығаруды үйрену.
1-тапсырма. Зертханалық жұмысты орындау кезінде құрылған Кесте2-1.xls файлын экранға
2- тапсырма . Кестенің тақырыбын, кестені тұтас күйінде, қосалқы
Жұмысты орындауға арналған әдістемелік ұсыныс:
Ұяшықтағы мәліметтерді қорғау
Excel-де бүкіл жұмыс кітабын, кез-келген парақты немесе кейбір ұяшықтарды
Мәліметтерді қорғау екі бөліктен тұрады:
өзгертілуге тиіс ұяшықтардың бұрынғы қорғалу қасиеттері алынады;
ағымдағы параққа немесе оның кейбір блоктарына қорғалу қасиеті енгізіледі.
Бұдан кейін тек қорғалу қасиеті енгізілген ұяшықтар мен блоктарға
Ұяшықтардың қорғалу қасиетін енгізу
Белгілі тәсілдердің бірімен блокты ерекшелеп алайық. Содан кейін Формат,
Парақты немесе жұмыс кітабын толық қорғау үшін:
Сервис, Қорғау, Парақты (кітапты) қорғау (Сервис, Защита, Защитить лист)
2.1. H4:J4 блогын ерекшелеп, оның қорғау қасиетін алып тастайық.
2.2. Бетті өзгертуден қорғаңыз.
Жұмыс парағын өзгертуден қорғау үшін Сервис, Қорғау, Парақты қорғау,
2.3. Ұяшықтардағы мәліметтерді өзгертіп көріңіз:
А4 ұяшығындағы 1-ді 10-ға өзгертуге тырысып көріңіз. Ұяшыққа қорғаныс
Қосалқы кестедегі қадамның мәнін 0,2-ден 0,5-ке өзгертіңіз. Бұл өзгеріс
І3 ұяшығындағы “step” сөзін “қадам” сөзіне өзгертіңіз. Қандай өзгеріс
Қадамның бастапқы 0,2 мәнін қойыңыз.
3-тапсырма. Файлды бұрынғы атымен сақтаңыз.
Стандартты саймандар тақтасындағы сақтау батырмасын шертіңіз.
4- тапсырма. Беттің қорғанысын алып тастаңыз.
Сервис, Қорғаныс, Беттің қорғанысын алып тастау командасын орындаңыз.
5-тапсырма. Excel функциясымен танысыңыз
Функция. Функциялар есептеулерді ықшамды күйде жазу
түрде жазылады: Y=f(x), мұндағы у – функцияның есептеудегі нәтиже,
Мысалы:
=A5+sin(C7), мұндағы А5 – ұяшықтардың адресі; sin – функциясының
Бірқатар функциялар:
МАКС (тізім) – тізімдегі ең үлкен (максимум) шаманы табады.
МИН (тізім) - тізімдегі ең кіші (минимум) шаманы табады.
СРЗНАЧ (тізім) – аргументтердің арифметикалық орта мәнін есептейді.
ЦЕЛОЕ (тізім) – х аргументін ең кіші бүтін санға
ABS (X) – х санының модулы (абсолютті шамасы)
EXP (X) – х санының экспонент мәнін есептейді.
LN (X) – берілген х санының натурал логарифімін есептейді.
LOG 10(X) – берілген х санының ондық логарифімін есептейді.
SIN (X) – радианмен өлшенген х бұрышының синусын есептейді.
СУММ – көрсетілген тізімнің қосындысын есептейді.
Мысалы: СУММ(А1:А300) функциясы А1:А300 аралығындағы ұяшыққа орналасқан
Қосу функциясы өте жиі қолданылатындықтан, оған саймандар тақтасында автоматты
Формулаға Excel программасында қолданылатын кез-келген функцияны енгізу үшін, Енгізу,
Осы әрекеттің бірін орындаған соң, экранда функцияны таңдау мүмкіндіген
Екінші сұхбат терезе (Функциялар шеберінің екінші қадамы) таңдалған функцияның
5.1 Саймандар тақтасынндағы батырмасын шертіңіз.
Ашылған терезеде функциялардың Толық алфавитті тізімін шығарыңыз. Тік жылжымақты
5.2 F25 ұяшығына есептелінеген у мәндерінің қосындысын тауып, жазыңыз.
F25 ұяшығын екпінді жасаңыз, яғни кестелік курсорды осы ұяшыққа
Стандартты саймандар тақтасындағы батырмасында тышқанды шертіңіз.
Осы батырманы шерткеннен кейін автоматты түрде у мәндері жазылған
Е25 ұяшығына “Қосынды у=” деген түсініктеме мәлімен енгізіңіз
5.3 у мәндерінің арифметикалық орта мәнін есептеңіз.
Кестелік курсорды F25 ұяшығына орналастырыңыз;
Саймандар тақтасындағы батырмада тышқанды шертіңіз.
Функциялар шебері сұхбат терезесінде функциялардың толық алфавитті тізімін шығарыңыз
ОК батырмасын шертіңіз;
Ашылған сұхбат терезеде арифметикалық ортасы есептелетін аралықты көрсетіңіз (F4:F24).
Есептелетін аралықты мынадай екі тәсіл арқылы көрсетуге болады:
5.4 у мәндерінің минимум және максимум шамаларын есептеңіз. Е27
Егер функцияның аты белгілі болса, Функциялар шеберінің көмегінсіз-ақ оны
Масылы; МАКС(F4: F24).
6-тапсырма. Е25:F28 ұяшықтар блогын безендіріңіз.
6.1 Е25:F28 блогын жиектеңіз.
6.2 Осы блокты кесте тақырыбы фонының түсіне келтіріңіз.
6.3 Е25:F28 ұяшықтарындағы түсіндірме мәтіндерді жартылай қарайтып, оң жаққа
Жұмыстың осы бөлігін орындағаннан кейін экранның түрі 2.5-суреттегідей болуы
7-тапсырма. Файлды work2_2.xls
8-тапсырма. Excel кестесіндегі сандардың форматтары.
Сандар форматы.
Excel программасында сандарды өрнектеу тәсілдері әр түрлі топтарға жіктеледі.
Мысалы 100 санының жазылу форматтары мынадый;
100,00 р. – ақшалық форматта (в денежном формате)
10000% - проценттік форматта;
1,00Е+2 – экспоненциальды түрде, 1*102 дегенді білдіреді.
Ұяшықтағы санның форматын өзгерту кезінде ұяшықтағы мәліметті өзгерту әдісі
8.1 75% масштабты тағайындаңыз.
8.2 F бағанасында формулалар жазылған, K, L, M, N
8.3 К бағанасында орналасқан санға үтірден кейін екі орын
8.4 L бағанасындағы сандарджы экспоненциальды форматта жазыңыз.
8.5 М бағанасындағы мәндерді проценттік форматта жазыңыз.
8.6 N бағанасындағы сандарды үтірден кейін 4 орын алатындай
8.7 К2:N24 блогын қосалқы және негізгі кесте сияқты.
9-тапсырма. Жұмыстың нәтижесін оқытушыға көрсетіңіз.
10-тапсырма. Файлды Кесте2_2.xls деген бұрынғы атымен сақтаңыз.
11-тапсырма. Өзіңіз құрған кестені алдын ала көру режимінде қарап,
Парақ параметрін өзгерту;
Тағайындалған өрістерді өзгерту және беттерге бөлу;
Баспаға жіберу.
1-тапсырма.
Кестені 1- суретке сәйкес келетіндей Күн жүйесіндегі планеталар туралы
Күн планетасының жүйесі.
Планета Период Ара қашықтық Диаметр Масса Спутник
Солнце 0 0 13929 2000000 0
Меркурий 0,341 58 4,9 0,32 0
Венера 0,815 108 12,1 4,86 0
Земля 1 150 12,8 6 1
Марс 1,881 288 6,8 0,61 2
Юпитер 11,86 778 142,6 1906,98 16
1-сурет. Күн жүйесіндегі планеталар жөніндегі дерек жазылған кесте.
Кестеде қолданылатын өлшем бірліктері:
- Орбита бойынша айналу периоды, жыл;
- Планетаның Күннен қашықтығы, млн.км;
- Экваторлық диаметрі, мың км.;
- Массасы - көбейтілген 1024кг.
2-тапсырма.
Автофильтрді пайдалана отырып, “С” немесе “Ю”іпінен басталатын,
2.1 Деректер, Фильтр, Автофильтр (Данные ,Фильтр , Автофильтр) командасын
Осы мезетте деректер қорының әрбір өрісінде батырмалар пайда болуы
2.2. Планета өрісіндегі батырманы шертіңіз де, Шарт ... (Условие
2.3. Пайдаланушы автофильтрі (пользовательский автофильтр) сұхбат терезесінде НЕМЕСЕ ауыстырғышын
Осы әрекеттер орындалғаннан кейін деректер қорында Күн, Юпитер және
2.4. Масса өрісіндегі батырманы шертіңіз де, Шарт
2.5. Пайдаланушы автофильтрі (пользовательский автофильтр) сұхбат терезесінде Масса өрісінде
Нәтижесінде Күн мен Юпитердің салмағы600 кг-нан артық болғандықтан, деректер
2.6. Деректер, Фильтр, Барлығын көрсету (Данные ,Фильтр ,Отобразить все)
3-тапсырма.
Автофильтрді пайдаланып, өз бетіңізше орындаңыз:
1) экваторлық диаметрі 50 мың. км.- ден және массасы
2) Күннен ара қашықтығы 100 млн. Км.-ден аспайтын, массасы
Кеңейтілген фильтр
Кеңейтілген фильтрді (Расширенный фильтр) пайдаланбас бұрын мынадай үш аймақты
- тізім аралығы (интервал списка), яғни деректер қоры аймағы,
- критерийлер аралығы (интервал критериев) – екшеп теру әрекеті
Шығарып алу аралығы (интервал извлечения) – екшеп теру нәтижесі
Кеңейтілген фильтр көмегімен мәліметтерді екшеп теріп алу үшін, Деректер,
4-тапсырма.
Кеңейтілген фильтрді қолдана отырып, 2-ден кем емес серігі бар
Ол үшін:
4.1 Критерийлер және шығарып алу аралығын құрыңыз.
4.2 Іздеу критерийі мен критерий аралығын жазыңыз.
4.3 Курсорды деректер қоры, яғни A2:F12 аралығына орналастырыңыз.
4.4 Деректер, Фильтр, Кеңейтілген фильтр (Данные, Фильтр, Расширенный
4.5 Кеңейтілген фильтр сұхбат терезесінде Нәтижені басқа орынға көшіру
4.6 Аралықтардың дұрыс көрсетілгеніне көз жеткізіңіз де, ОК батырмасын
Планета Период Ара қашықтық Диаметр Масса Спутник
Солнце 0 0 13929 2000000 0
Меркурий 0,341 58 4,9 0,32 0
Венера 0,815 108 12,1 4,86 0
Земля 1 150 12,8 6 1
Марс 1,881 288 6,8 0,61 2
Юпитер 11,86 778 142,6 1906,98 16
Сатурн 29,48 1426 120,2 570,9 17
Уран 84,01 2869 49 87,24 14
Нептун 164,8 4496 50,2 103,38 2
5- тапсырма.
Кеңейтілген фильтрді қолдана отырып, айналу периоды 2 жылдан артық,
8.1. Деректер базасы және деректер базасын басқару (2 сағат)
Негізгі ұғымдар
Кез – келген ақпараттық жүйенің нақты дүниедегі обьектілер жайлы
Деректер қорының пайдаланушысы ретінде әртүрлі қолданбалы программалар, программалық кешендер
Деректер қоры (ДҚ) – белгілі бір пәндік аумаққа жататын
Деректер қорын басқару жүйесі - ДҚ құруға, оны
ДҚ – дағы деректерді басқарудың орталықтандырылған сипаты, қордағы сақталатын
Access-бұл деректер қорын басқаратын жүйе (ДҚБЖ-СУБД). Басқару жүйесі деген
1-тапсырма
Деректер қорын құру.
1. Жаңа деректер қорын құрыңдар
2. Деректер қоры кестесін құрыңдар
3. Кесте өрісі 1 кестеге сәйкес анықтаңдар
4 .Құрылған кестені сақтаңдар
Кесте 1. Оқытушы дерегінің кестесі
Алаң аты Деректер түрі
Оқытушы арт таңбасы Санаушы
Фамилиясы Мәтінді 15
Аты Мәтінді 15
Әкесінің аты Мәтінді 15
Туған күні Күні/уақыты Қысқаша
Қызыметі Мәтінді 9
Жалақысы Ақшалы
Жұмыстың орындалуы:
Жаңа дерек қорын құру үшін:
“Жаңа дерек қоры файлына” өзінің қорының атын сұра (тармақ
< Құру > батырмасын басыңыз.
Деректер қоры кестесін құру үшін:
( деректер қоры терезесінен “Таблица” таңдаймыз, сосын
( “жаңа кесте” тересінен “конструктор” тармағын таңдаймыз. Істеген операциямыздың
Кесте алаңын анықтау үшін:
( баған жолына “алаң атын” енгіземіз, алаң атының 1-ші
( баған жолының “деректер түрі” – де тізім батырмасын
Сурет 1. Конструктор режиміндегі кесте терезесі – бұл режимде
Кестені сақтау үшін:
( Файл, Сақтау тармағын таңдаймыз,
( Сақтау диалогты терезесіне кесте атын “оқытушы” деп. енгіземіз
( батырмасын басыңыз.
2-тапсырма
Деректер қорын толтыру
1. “Қызметі” (полясына) алаңындағы деректердің шегін енгізіңіздер; Профессор, Доцент
2. “Қызметі” алаңында қате деректерді енгізілген жағдайда көрсететін
3. “Қызметі” алаңы үшін үнсіздік мәні бойынша “Доцент” деген
4. берілген “Код” алаңына шектеу енгізіңдер: ол қайталанбау керек.
5. Кесте 2-ге сәйкестеп кестені деректерге толтырыңдар және “Қызметі”
6. Кестенің әр алаңының енін дерек еніне сәйкестеп өзгертіңдер.
7. Кестедегі Миронова деген оқытушыға іздеу салыңдар.
8. Деректерді ауыстырып көріңдер. Сергеев деген ассистенттің жалақысы 450
9. “Туылған жылы” алаңына үлкенінен кішісіне қарай сурыптау жасаңдар.
10. “Қызметі” және “Оқитын пән аты” алаңы бойынша деректерге
11. Құрылған кестенің баспаға шығатын түрінің ақ қағазда қалай
Жұмыстың орындалуы
Енгізілетін деректер мәні үшін қойылатын тапсырмалардың шарттары:
1. Жобалаушы кесте үшін Конструктор режиміне кіріңдер.
Конструктор;
( терезенің жоғарғы бөлігінен “қызметі” алаңы бойынша батырманы басыңыз;
( терезенің төменгі бөлігінен жол параметрінен “мәннің шарты” батырмасын
( теңдеу құру арқылы мәннің шартын табатын батырманы басыңыз;
( шыққан терезеге “Професор” сөзін жазыңдар, сосын батырманы басыңдар,
2. Қате туралы хабар лама жолына мынадай сөйлем енгізіңдер
3. Үнсіздік мәні жолына “Доцент” сөзін енгізіңдер.
4. “Код” (шарттаңбалау) алаңындағы деректерге шек қоюды егізіңдер.
( Алаңды индекстеу параметрлері Индекстелген алаңы параметрі жолы бойынша
( тізімнен “Иә” пунктін таңдап алыңдар (ұқсастықтар өткізілмейді).
( Кесте режиміне ауыстырыңдар (құрал-сайман тақтасы арқылы) немесе
5. 4- кестеге сәйкес кестеге дерек енгізіңдер. “Қызметі”
6. Кестенің әр алаңының деректер еніне сәйкес енін өзгерту
( “Шарттаңба” алаңының кез-келген жолына батырманы басыңдар;
( Формат, баған ені командаларын орындаңдар;
( шыққан терезеде “ Деректердің ені бойынша” деген
Алаңның ені өзгереді;
( Осы операцияны басқа алаңдар үшін де орындаңдар;
7. Миронова орындауыш үшін кестеге іздеу салыңыздар:
( курсорды “Фамилиясы” алаңның бір інші жолына ауыстырыңдар;
( Түзету, іздеу командаларын орындаңдар;
( Шыққан Үлгі параметрлері жолына “Мироновты” енгізіңдер.
( Көру параметрі жолында БАРЛЫҒЫ деген сөз
( Ұқсастық параметрі жолындағы тізімнің “ішіндегі“ алаңның кез-келген
( Тек қана ағымдағы алаңда ту орнатыңдар
( < Іздеу > батырмасын басыңдар. Курсор екінші
( < Арықарай іздеу > батырмасын басыңдар. Курсорды
( < Жабу > бюатырмасын басамыз да
8. Асистент Сергеевтің жалақысы 450 теңгенің орнына 470 теңге
( курсорды 1-ші жолдың “Жалақы” алаңына әкелеміз.
( Түзету, Өзгерту командасын орындаймыз.
( Үлгі жолында пайда болван терезеге 450 теңге
( Мынаған “ауыстыру” деген жолға 470т енгіземіз.
( батырмасын басыңдарЖазылымдар, Сураптау, азайуы
( “ Қызметі ” және “оқитын пәні” алаңында
( “Қызметі” алаңдағы Доцентті басамыз;
( Жазылым, Сүзгі, Ерекшеленуі бойынша сүзгі командасын
Кестеде оқытушы-доценттер туралы ғана жазылым қалады.
( “Қызметі” алаңынан ақпараттану жазылымының батырмасын басыңыз:
( батырманы басыңыз немесе Жазылым, Сүзбе ерекшеленуі
( Сүзгіні болдырмау үшін Жазылым, Сүзгі ні өшіру
( Құрылған кестені көру үшін:
( батырманы басамыз немесе Файл, орындаймыз. Сонда кестенің
( Қарау терезесін жабамыз.
3- тапсырма
Форма арқылы деректерді енгізу және қарау.
“Мастер форм ” көмегі арқылы Оқытушылар құрамы формасын құрыңыз
Форма режимінде тұрып, доцент Гришеннің жазбасын табыңыз.
Ассистент Сергееваның жалақысын 470р.дан 490-ға өзгертіңіз.
“Фамилия” өрісінде деректерді кішіреюі бойынша сұрыптаңыз.
“Должность” өрісіндегі деректерді сүзіңіз.
“Дисциплина” өрісінің атын “Преподаваемая дисциплина” деп өзгертіңіз.
Құрылған “Форма” қағазда қалай көрінеді.
Жұмыстың орындалуы
1 Оқытушылар құрамы формасын құру үшін:
Деректер қоры терезесінде “Форма” режіміне кіріңіз;
“Создать” батырмасын басыңыз;
пайда болған терезеде тышқанмен “Мастер форм” пунктін таңдаңыз;
терезенің төменінде орналасқан тізім белгісін шертіңіз;
пайда болған тізімнен “Преподаватели” кестесін таңдаңыз.
батырмасын басыңыз.
терезеден “Формада ” болатын өрісті таңдаңыз; Берілген мысалда
“Далее” батырмасын шертіңіз;
пайда болған терезеде түрі-бір бағаналы форма таңдалған, сондықтан;
“Далее” батырмасын шертіңіз;
терезеде безендіру стилін таңдаңыз. Ол үшін стильді анықтайтын сөзді
пайда болған терезеде “Состав преподавателей” параметрін клавиатурада теріп,
“Готово” батырмасын басыңыз. Бір бағаналы форма пайда болады.Сол жақ
2.Оқытушы Мироновты іздеу үшін:
меңзерді “Фамилия” өрісінің бірінші жолына апарыңыз;
пайда болған терезенің “Образец” жолына Миронов деген фамилияны
“Просмотр” параметр жолында ВСЕ деген сөз болу керек
“Совпадение” параметр жолындағы тізімнен “С любой частью поля”
“Только в текущем поле” жолына жалауша қойыңыз;
“Найти” батырмасын шертіңіз. Меңзер екінші жазбаға өтіп, Миронов
“Найти далее” батырмасын шертіңіз. Меңзер жетінші жазбаға өтіп, тағы
Іздеу режімінен шығу үшін “Закрыть” батырмасын шертіңіз.
3.Ассистент Сергееваның жалақысын 470 р.дан 490 р.-ға өзгерту үшін:
меңзерді “Зарплата” өрісінің бірінші жолына апрыңыз;
Правка, Заменить командаларын орындаңыз;
пайда болған терезенің “Образец” параметр жолына 470 р. енгізіңіз;
“Заменить на” параметр жолына 490 р. енгізіңіз. Басқа опцияларға
“Найти далее” батырмасын шертіңіз. Меңзер төртінші жазбаға өтеді,бірақ бұл
мәндерді өзгертудің қажеті жоқ, сондықтан “Найти далее” батырмасын
“Заменить” батырмасын шертіңіз. Мәндер өзгереді;
“Закрыть” батырмасын шертіңіз.
“Год рождения” өрісінде мәндерді кішіреюі бойынша сұрыптау:
“Год рождения” өрісінің кез келген жазбасын шертіңіз;
басқару панеліндегі батырманы шертіңізнемесе Записи, Сортировка, Сортировка
“Должность” өрісіндегі мәндерді сүзу үшін:
“Должность” өрісінің Доцент жазбасын батырмамен шертіңіз;
батырманы шертіңіз.немесе Записи, Фильтр, Фильтр по выделению командасын орындаңыз.
басқару панеліндегі батырманы шертіңіз немесеЗаписи, Удалить Фильтр командасын
Құрылған Форманы көру үшін:
батырманы шертіңіз.немесе Файл, Предварительных просмотр командасын орындаңыз. Сіз форманы
8.2 ACCESS реляциялық деректер қоры.
Сұрату және таңдама. Есеп беру арқылы деректерді өңдеу. (2
Сұраныс – Access кестесінде сақталатын деректреді өңдеу қуатты
Access - те сұратудың төмендегі түрін құруға болады:
Таңдаманы сұрату;
Параметрлермен сұрату;
Қиылысқан сұрату;
Өзгерту енгізуге сұрату. (өшіруге сұрату, кесте құрған кездегі өңдеу
SQL сұрату (біріктіру сұрату, серверге сұрату, басқарушы сұрату, бағынышты
1-тапсырма. Таңдамаға сұратуды қалыптастыру.
Оқытушы кестесінің негізінде жай таңдамаға сұратуды құрыңдар. Ол
Сұратуда берілген деректерді қызметтеріне қарай бөліңдер.
Сұратуды сақтаңдар.
Сұратуды таңдау параметрлерімен құрыңыздар, онда оқытушының фамилиясы, аты,
Жұмыс технологиясы
1. Жай сұратуды құру:
( деректер қоры терезесінен “Сұратуды” ашыңдар;
( ашылған терезеде батырмасын басыңыз
( шыққан “Жаңа сұрату” терезесіне Жай сұратуды
( шыққан терезеден кесте сұрату жолынан оқытушы кестесін
( “Қатынау өрісі” терезесінде Фамилия параметріне ерекшелеуді і
( батырманы басыңыз. Фамилия деген сөз “Таңдап
( “Таңдап алынған өріс” терезесіне “аты”, “әкесінің аты”,
( “Ары қарай” батырмасын басыңыз;
( “Сұрату атын енгіз” деген жолға оқытушының қызметінің
( “Дайын” батырмасын басыңыз. Экранда сұрату нәтижесі бар
2. Деректерді сұраптау үшін:
( “Қызметі” деген өрістің кез келген жолын
( азайуы бойынша деректерді сұраптаңыз. Ол үшін құрал-сайман
3. Сұратуды сақтау үшін:
( батырмасын басыңыз немесе
( сұрату терезеін жабыңыз.
4. Таңдама параметрлері арқылы сұрату құру үшін;
( Оқытушы кестесінің келесі өрістері үшін
Оқытушы “Фамилиясы”, “Аты”, “Әкесінің аты”, “Білім беретін пәні”. Сұратуды
( Білім беретін пәні бойынша сұратудың атын қою;
( “Дайын” батырмасын басыңыз. Экранда сұрату нәтижесімен кесте
( батырманы басу арқылы немесе Вид, Конструктор
( Таңдап алу шарты жолында “Фамилия” өрісі үшін
( Құрал-сайман тақтасындағы батырмасын
2 тапсырма. Оқытушы кестесі негізінде атқаратын қызметтері бойынша
Жұмыс істеу технологиясы
Есеп беруді (Отчет) құру үшін:
( Есеп беру (Отчет) деген таңдайшаны ашып
( ашылған терезеден Есеп беру мастері деген
терезенің төменгі бөлігінен тізім бойынша көрсетілген белгішені басыңыздар
( пайда болған тізімнің ішінен Оқытушы кестесін
( батымасын басыңыздар, шыққан терезеден пішінге қатысты
( (Далее ) батырмасын басыңыз;
( батырманы басыңыз. Экранда қалыптасқан Есеп беру
2.2. Тест тапсырмалары
Тест-оқушының білімін, іскерлігі мен дағдысын тексерудің ерекше формасы.Тесттер оқушының
2.3. Бақылау сұрақтары
«Деректер қоры» тақырыбы бойынша бақылау сұрақтары:
Деректер қорын тағайындауды сипаттаңдар және анықтаңдар.
Деректер қорын басқару жүйесін сипаттаңдар және анықтаңдар.
Деректер қорының архитектурасының және клиент-сервер және файл-сервер принципі бойынша
Деректер қоймасының құрылымдық элементтерінің өзара байланыстылығы неде?
Кілтке түсінік беріңіз. Оның түрлері.
Деректердің қорының құрылымын сипаттауда қандай мінездеме беріледі және
Деректер қоймасы өрісінде деректердің қандай түрлері сақталады?
Деректердің қандай модельдерін білесіздер?
Реттегіш деректер қоры өрісінің кілті тағайындалуын түсіндіріңіз?
Пәндік аймақтың инфологиялық модельдер дегеніміз не?
Объектілер арасындағы байланыстың қандай түрлері сіздерге белшілі?
СУБД-ның негізгі функционалды мүмкіншілігі неде?
СУБД-ны қолдану арқылы ақпаратты өңдеудің технологиялық процессінің негізгі этапын
Қандай деректер құрылымдық деп аталады?
Деректер қорының анықтамасын беріңіздер және оның белгілеуін сипатаңыз.
Деректер қорын басқару жүйесін анықтамасын беріңіздер және оның белгілеуін
Клиент-сервер және файл-сервер принципімен ұйымдастырылған деректер қорының архитектурасының айырмашылығы
Деректер қорының элементтерінің құрылымын атаңыздар және олардың қатынасын тұсіндіріңіздер.
Кілт түсінігін беріңіздер. Кілттің қандай түрлерін білесіздер?
Деректер қорының құрлымын сипатағанда не көрсетіледі?
Деректер қорының өрісінде мәліметтердің қандай түрлері сақталады?
Деректердің қандай моделін білесіз?
реляциялық деректер орнының кілттік өрістерінің қызметі?
Пәндік аймақтың инфологиялық моделі дегеніміз не?
Сіздерге объектілер арасындағы байланыстың қандай түрлері белгілі?
Нормализация қатынасы принципінің негізі?
Бірінші, екінші және үшінші нормальдық формадағы қатынастар қандай болуы
СУБД-ның негізгі функцияланды мүмкіншіліктері қандай?
«Электрондық кесте» тақырыбы бойынша бақылау сұрақтары:
1. Сіз білесіз бе:
Excel функциясы;
Сандар форматы;
Алдын ала қарау режимі;
Колонтитулы;
2. Бұл не екендігін білесіз бе, жасай аласызба?
кестедегі ақпаратты сақтау;
Функцияларды қолдану;
Сандардың берілу форматын өзгерту;
Кестені баспаға шығару;
Егер білмесеңіз онда бөлімді қайта оқып шығыңыз.
3Оқытушыға көрсетіңіз:
Қысқаша конспект;
Work2_2.xls өз каталогыңыздың жұмыс дискісіндегі файл;
Work2_2.xls кестені баспаға шығару.
«Мәтінді пішімдеу» тақырыбы бойынша бақылау сұрақтары:
Қаріптерді пішімдеу не үшін қолданылады?
Мәтіннің стилін қалай өзгертуге болады?
Қаріптер мен әріптердің өлшемін қалай өзгертеміз? Курсордың көмегімен мәтінді
Мәтінді туралауды қалай орындаймыз? Туралаудың қандай түрлерін білесіз?
Нөмерленген тізімді қалай орындауға болады? Қандай тәсілмен мұны жасауға
Маркерленген тізімді қалай орындаймыз? Жаңа маркерді қалай орнатуға болады?
Абзацты пішімдеу қалай орындалады? Абзацты, жолды, сөзді қалай белгілейміз?
Абзацтар арасындағы интервалдарды қалай орнатамыз? Жоларалық интервалдарды қалай орнатамыз?
Қаріптерді өзгерту бірліктерін және интервалдарды қандай тәсілмен ауыстыруға болады?
Сызғыштың және саймандардың көмегімен шегіністерді қалай үлкейтуге және кішірейтуге
«Cанау жүйесі» тақырыбы бойынша бақылау сұрақтары:
Cанау жүйесі дегеніміз не?
Санау жүйесінің қандай түрлерін білесің?
Кез – келген екі екілік санды қосу.
Екілік сандарды алу ережесін түсіндір.
Екілік сандарды көбейту ережесін түсіндір.
Екілік сандарды бөлу ережесін түсіндір.
«Ақпарат. Ақпарат түрлері» тақырыбы бойынша бақылау сұрақтары:
1 Ақпарат дегеніміз не?
2 Ақпараттық процестердің тірі табиғатта, техникада, біздің арамызда бар
3 Адамның ақпараттық әрекеті жайлы не айтуға болады?
4 Адаманан адамға ақпартты қандай формада беруге болады және
5 Ақпаратты берудің қандай құралдары болуы мүмкін?
6 Формалды тілдерге мысал келтір.
7 Ақпартты кодтау процесі немен анықталады және оның керектігін
8 Ақпаратты өлшеу әдістерін айт.
9 Ақпаратты өлшеу бірлігінің қандай түрлерін білесіңдер?
10 Неге 1 Кбайт = 1000 емес 1024
11 Неге қәзіргі ЭЕМ –дердің жұмыс принциптарының негізгі санына
12 Ақпаратты екілік түрде беру компьютер жұмысына қолайлы принцип
13 «Дискреттік ақпарат» терминін қалай түсінесіз?
Тұжырым
Орта мектеп оқушыларының ақпараттану білімділігін арттыру қай кезде де
Стандартты программалардың негізгі ерекшелігіне оларды оқып үйренудің өте жеңіл
Дипломдық жұмыстың екінші бөлімінде ақпараттану пәнінің тақырыптық жоспары бойынша
Екінші бөлімде берілген деңгейлік тапсырмалар оқушылардың ой-өрісін кеңейте
ҚОРЫТЫНДЫ
Ел тізгінін ұстайтын жастардан қәзіргі заман сауаттылықты, соның
Сол себепті ақпарат ұғымының қыр-сырымен, ЭЕМ-нің құрылғылары мен олардың
Информатиканы оқыту әдістемесі - әрбір сынып бойынша информатиканы оқып-үйренуге
«Мектеп информатикасының базалық курсын (8- сынып) оқыту әдістемесі“
Курсты оқытудың мақсаты: пәнге деген оқушылардың қызығушылығын қалыптастырып бекіту,
Дипломдық жұмысымның екінші тарауында информатиканың базалық курсын оқыту
Бұл жұмысымда оқушылардың өз беттерінше орындауына арналған тапсырмалардың бірнеше
Дипломдық жұмыста оқулық пен оқу құралдарын сабақ барысында тиімді
Дипломдық жұмыстағы дидактикалық материалдар информатика оқулығының негізінде алынған өзіндік,
Дипломдық жұмыс мазмұнына енген материалдар оқушылардың дайындық деңгейін ескере
Дидактикалық материалдарға енетін өзіндік жұмыс тек оқыту сипатында, өтілген
Дидактикалық материалдарда ұсынылатын тест тапсырмаларының сұрақтары өте анық,
Дипломдық жұмысты қорытындылай келе, жұмысты орындау барысында пайдаланылған әдебиеттер
Тәжірибелік зерттеу нәтижесін талдай келе мынадай
Ұсынылған әдістемені мұғалімдер сол күйінде пайдалана алады немесе өзінің
Қәзіргі уақытта информатиканы оқыту әдістемесі пәнінен әдістемелік нұсқаулардың аз
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер:
Информатика: Жалпы білім беретін орта мектептің 7-9 сыныптарына арналған
Коцюбинский А.О., Грошев С.В. Практическая информатика. –М.:Технолоджи-3000, 2002 –
3. Золотова С.И. Практикум по Access, М.: Финансы и
Қосымша әдебиеттер:
4. Мұхамбетжанова М.Т., Балабекова М.Ж. Информатика-7: Жалпы білім беретін
Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дәулетқұлов А.Б. Жаңа информациялық технологиялары:
Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дүзбаева Р.М., Мадьярова Г.А. Windows
Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Мадьярова Г.А., Мамырбек Ғ.Б. Информатика
Жангисина Г.Д. Информатика. Учебное пособие. Часть І. Операционные
Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті
Міcrocoft Offіc 2000: справочник. Под ред. Ю. Колесникова -
Халықова К.З. Информатиканы оқыту әдістемесі -Алматы: «Білім», 2000.-196
Нұрбатырова Т.С,Касаева А.Ж. Дипломдық жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқау.Ақтау,2007
Б.С.Ахметжан.Методические рекомендации по разработке учебно-метрдических комплексов для учителей и
Ж.А.Қараев. т.б.Оқулықтар, оқу-әдістемелік кешеннің құрамы мен оқу бағдарламаларын әзірлеуге
15.Қоянбаев Ж.Б.,Қоянбаев Р.М. Педагогика.-Университет студенттеріне арналған оқу құралы. 2-басылым.А,2000,384бет.
Е.Ы.Бидайбеков.Подготовка специалистов совмещенного с информатикой профиля в Республике Казахстан.Монография-
17. Көшімбетова С. Оқыту тиімділігі – озық
18.Қапанова А. Танымдық ізденімпаздықты қалыптастыру.
19. Қараев Ж. Танымдық белсенділік деңгейлері.// Танымдық
6
Тері зақымданғанда жасыл ерітінді немесе спирт жағып, стерилденген таңғышпен
Тыныс алу жүрек тамырларының жүйесіне көңіл аудару керек.
Зақымданған адамды дәрігерге апару керек.
Зақымданған адамды қауіпсіздікті сақтай отырып, сымнан босату керек.
Тез арада токты
ажырату керек
Демі тоқтаған жағдайда жүректі уқалау және қолдан дем алдыру
Резеңке қолғар кию немесе қолды құрғақ матамен орау керек.
Резеңке кілемшеге немесе құрғақ еденге тұру керек.
Жүрек соғуы және дем алуы әлсіздегенде бөлмеге таза ауа
Қоян
Қар
Аңшы
Дос
Сымдар
Дос
И
н
ф
а
а
м
р
т
и
к
о
Адам ой-өрісінің түрлері мен заңдары және соның ішінде, дәлелденетін
Логика
Формальды
Математикалық
Сөйлесу тілінен айтылатын біздің кәдімгі мазмұндық пайымдауларымызды талдаумен байланысты
Ақиқаттығының немесе жалғандығының бір мағыналылығын шешу мүмкін болатындай тек
Пайымдау – қандай да бір айтылған ой болуы мүмкін
Жалған
Ақиқат
Объектілердің немесе құбылыстардың жиынтығының қасиеттерін сипаттайтындай жалпы
Нақтылы фактілерді білдіретіндей жеке
Жай
ЖӘНЕ,НЕМЕСЕ,ЕМЕС байланыстардың пайдаланатын құрамы
Мәтіндік құжат
Кәдімгі мәтін
Программалық мәтін
Енгізілген обьектілер
Абзац
Жол
Сөз
Символ
Қатар
Баған
Ұяшық
Қатар
Символ
Сурет
Электрондық кесте
Диограмма
Басқа обьектілер
Бет
кесте
Тақырып жолы
Мәзір жолы
Стандарттық панель
Пішімдеу панелі
сырғытпа
Шегініс маркері
сызғыш
меңзер
Айналдыру жолақтары
Жұмыс аймағы
Қалып күй жолы
Құстарға байланысты
Малдың дене мүшелеріне байланысты
Аңның дене мүшелеріне байланысты
Жер, су, өсімдік бейнелі
Ою-өрнек
атаулары
Ай, күн, жұлдыздарға, көк әлеміне байланыстыты
Геометриялық фигура тектес