Кәсіпорынның материалдық емес активтерінің есебі

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ............................ 6
1 ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР
9
1.1 Ұзақ мерзімді активтердің
1.2 Ұзақ мерзімді активтер
2«АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫ» МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІНІҢ «№2
2.1 «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік
29
29
2.2 Кәсіпорында негізгі құралдарының есебінің ұйымдастырылуы... 41
2.3 Кәсіпорынның материалдық емес активтерінің есебі.......
46
3«АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫ» МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІНІҢ «№2
54
3.1 Ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексеру бағдарламасы мен
54
3.2 Активтерді пайдаланудың тиімділігін талдау........... 57
3.3 Ұзақ мерзімді активтер есебін жетілдіру жолдары..........
61
ҚОРЫТЫНДЫЛАР ....................... 64
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ............ 67
ҚОСЫМШАЛАР.......................
69
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Еліміздегі нарықтық қатынастарының
Ұзақ мерзімді активтер кәсіпорындар мен ұйымдардың міндеттемелерін өтеу
Нарықтық қатынастар кезінде кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметтерін үздіксіз
Осы жұмыстың тақырыбын ала отырып, алға қойылған негізгі
Ұзақ мерзімді активтер оның амортизациясы мен тозуын есептеу
Негізгі құралдардың аудиті деп негізгі құралдардың түскендігі, есептен
Материалдық емес активтердің аудиті деп нақты ақшаның, оның
Дипломдық жұмыстың тақырыбы «Ұзақ мерзімді активтер есебі
Бухгалтерлік есепте негізгі құралдар деп өндірістік
Ал материалдық емес активтер деп белгілі
Осы дипломдық жұмыстың өзектілігі өндірістің
Дипломдық жұмысты жазу барысында «Астана
Өндіріс тиімділігін анықтауда ұзақ мерзімді активтердің түсуі мен
Осы жұмыстың тақырыбын ала отырып, алға қойылған негізгі
Негізгі құралдардың аудиті деп негізгі құралдардың түскендігі, есептен
Материалдық емес активтердің аудиті деп нақты ақшаның, оның
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
- Негізгі құралдарды есептеу әдістерін көрсету, оның аудитін
- Материалдық емес активтерді есептеу, оның аудитін жүргізу;
Жалпы аудит саласын дамыту тұжырымдамасының міндеті Қазақстан Республикасының
Концепцияны іске асыру Қазақстан ұйымдарына халықаралық нарық мүмкіндігін
Дипломдық жұмыстың алға қойған негiзгi мақсаты кәсiпорынның ұзақ
Жұмыстың зерттеу объектiсiне Астана қаласында орналасқан «Астана
Қойылған осы мақсаттарға жету үшін мына
- негізгі құралдарды бағалау және жіктеудің
- негізгі құралдар қозғалысының теориялық аспектілерін
- ұзақ мерзімді активтердің есептелуін және тозу
- ұзақ мерзіді активтердің ішіндегі негізгі
- «Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
- «Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
Дипломдық жұмысты зерттеу объектісі. «Астана қаласының денсаулық сақтау
Жұмысты жазу барысында Қазақстан Республикасының
Сондықтан да «Ұзақ мерзімді активтер есебi және аудитi»
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспе бөлім, негізгі үш
Сонымен қатар жұмыс кестелер, суреттер және диограммалармен
1 ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР
1.1 Ұзақ мерзімді активтердің теориялық
Ұзақ мерзімді активтер – бұл компанияның ресурстары, оларды
Ұзақ мерзімді активтер мынадай категорияларға бөлінеді:
1. Материалдық активтер – физикалық субстанциясы бар. Ғимарат
2. Табиғи ресурстар пайдалы қазбаларды тапқандықтан, жерден айырмашылығы
3. Материалдық емес активтер - физикалық субстанцисы жоқ,
Ұзақ мерзімді активтерге сонымен қатар инвестициялар, капиталдық салымдар
Қазіргі таңда ғимарат пайдаланылмаса, онда ол инвестиция ретінде
Осы жерде айта кету керек ұзақ
Жалпы негізгі құралдар дегеніміз – бұл материалдық
Негізгі құралдардың маңызды сипаттамасына мыналар жатады:
1) олар қайта сату мақсатында емес, шаруашылық қызмет
2) ұзақ кезең ішінде қолданылады және амортизацияланады
3) материалды түрде болатын физикалық дене
Құн түрлері:
Бастапқы құн – негізгі құралдарды алу немесе салу
Ажырату құны – активтің өзіндік құны немесе басқа
Амортизация – экономикалық өмірдегі жүйелі және рационалдық құн
Құн қалдығы – көлемді көрсететін, амортизацияны шығарған кезде
Пайдалы қолданыстағы есептік мерзім – мерзім кезеңімен сипатталатын
Құнды шығару – бұл қосымша шығын ету, қаржылық
Әділ құн – бұл бір біріне тәуелсіз активтердің
Құнсызданудан шығын – активтердің баланстық құны оны қайта
Қайта қалпына келтіретін құн – активтің жоғарғы таза
Бір біріне байланыссыз жіберу – белгілі бір бағытқа
Ақшалық емес операциялар – үлкен емес қаржылық активтер
Негізгі құралдар есебінде төрт басты сұрақтар бар:
- Активтер табылғандағы бастапқы енгізетін сома
- Активтердің құны болашақ мерзімі бойынша бөлінетін тозу
- Пайдаланғаннан кейін құнның өзгеруі және оның шоттағы
- Активтердің шығарылуын енгізу [2, 36 бет].
16 ХҚЕС сәйкес актив тек мынадай жағдайда актив
- осы объектіге байланысты кәсіпорын болашақ экономикалық пайданы
- объектінің құны сенімді түрде өлшенуі мүмкін.
Көбіне, негізгі құралдар компанияның активінің заттық белгісін құрайды,
16 ХҚЕС «Негізгі құралдар» сәйкес актив
Кәсіпорынның негізгі құралдарының құрамындағы активтер қайта жұмыс істейтін
Мойындаудың екінші шарты жеңіл жетілдіріледі, себебі айырбас операциясында
16 ХҚЕС «Негізгі құралдар» анықталуы бойынша негізгі құралдар
Негізгі құралдар объектісінің бастапқы құнына кіретіндер:
- сатып алу бағасы саудалық жеңілдіктер және дисконттар
- активтің жайғастыруға және демонтажға кеткен бастапқы бағасы
- қандай да бір тіке шығындар, олар активтерді
Негізгі құралдардың бастапқы құнына кіретін тіке шығындар мынадай
- негізгі құралдар объектісін пайдаланғаны үшін, жұмысшыларға
- әкелгені және жөнелткені үшін шығындар;
- алаң дайындау үшін шығындар;
- орнату және жинау үшін шығындар;
- активтің жұмысын тексеру үшін шығындар.
Негізгі құралдардың бастапқы құнына кірмейтін шығындар:
- жаңа тауарлар мен қызмет көрсетулер енгізгені үшін
- жаңа технологиялық немесе өндірістік құралдардың ашылуына кеткен
- жаңа орында шаруашылық жүргізуге кеткен шығындар немесе
- әкімшілік және басқа да шығындар.
Инвентарлық объектілер негізгі құралдың есеп бірлігі болып табылады.
Өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар өндірістік
Негізгі өндіріс құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер
жабдықтар, өткізгіш қондырғылар) [6, 68 бет]. Негізгі
Өндірістік емес негізгі құрал-жабдықтар — тұтынуға арналған құрал-жабдықтар.
Иелігіне қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған
Меншікті дегеніміз — субъектіге тиесілі және оның балансында
Пайдалану сипатына қарай негізгі кұралдар жұмыс істеп тұрған,
Заттық кұрамына қарай негізгі қүралдар мүліктік және мүліктік
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының құрамына енетіндер:
жер — субъект меншігіне сатып алған жердің көлемі
үйлер -халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік-мәдени қызмет көрсетуге
ғимараттар — еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі
өткізгіш тетіктер (қондырғылар) — электр, жылу немесе механикалық
немесе генератор клеммаларынан бөлу кондырғыларына дейін, қабылдау подстанцияларынан
машиналар мен жабдықтар — күш беретін машиналар және
күш беретін машиналар және жабдықтар — жылу және
жұмыс машиналары мен жабдықтар - еңбек өнімдерін жасау
елшеу және реттеу приборлары, қоңдырғылар және лабораториялық жабдықтар
есептеу техникасы — процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған
басқадай машиналар мен жабдықтар — машиналар, аппараттар және
көлік құралдары — адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған
құрал-сайман — қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған құралдары
өндірістік мүлік және соған жататын заттар — өндірістік
шаруашылық мүлік — кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары
жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал — ат,
көп жылдық өсімдіктер — қолдан егілген, көп жылдық
жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) — ауыл
басқа да негізгі қүралдар — кітапхана қорлары, спорт
Негізгі құрал-жабдықтардың бастапқы, ағымды, баланстық, сату, жою, тозу
Бастапқы (тарихи) құны — негізгі құралды сатып алуға
Негізгі құралдардың бастапқы құны мынадай жолмен анықталады:
Жер учаскелері бойынша меншік немесе тұрақты пайдалану құқығы
құрастыруды және орналастыруды қажет ететін немесе қажет етпейтін
үйлер мен ғимараттарды шаруашылық әдіспен салу кезінде: құрылыс
жерді, уйлерді немесе ғимараттарды біртұтас мүлік ретінде иеленген
мердігерлік әдіспен тұрғызылған үйлер мен ғимараттар бойынша —
құрылтайшылардың жарғылык, капиталына салынған негізгі құралдар — өздерінің
субъектінің өзі дайындаған немесе төлем арқылы сатып алынған
тегін алынған негізгі құралдардың объектілері бойынша — кұжаттарда
айырбас операциясы нәтижесінде алынған объектілердің - бастапқы кұны
жас малдарды негізгі табынға аударған кезде — малдарды
негізгі табынды қалыптастыру үшін алынған ересек малдар бойынша
жас өсімдіктер бойынша —өсімдіктерді еккен сәттен пайдалануға бергенге
толық төленген және ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі
жерді жақсартуга жұмсалған күрделі шығындар бойынша — жүргізілген
Негізгі құралдардың бастапқы құны өзгертілуі мүмкін; қосымша салынған
Ағымды құн —бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзімдегі
Баланстық құн — бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық
Сату (өткізу) құны — бірін-бірі жақсы білетін және
Жою құны — тиімді қызмет ету мерзімі біткен
Амортизацияланған құн - негізгі құралдардың бастапқы және болжанған
Негізгі құралдардың есебі 2410-ші "Негізгі құралдар" бөлімшесінің мынадай
Сонымен бірге, 2416-шы "Аяқталмаған құрылыс" шотында аяқталмаған күрделі
Негізгі құралдар негізінен өндірістік ғимараттарды және тұрғын үйлерді,
Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру (орнын ауыстыру) актісі негізгі құралдар
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеу кезінде субъект жетекшісінің өкімімен
Алыс-беріс (орын ауыстыру) актісінде, міндетті реквизиттермен қоса, комиссия
Негізгі құралдардың кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін
Негізгі құралдарды ақысыз беру (сыйлау) кезінде акт (тапсырушы
Негізгі құралдарды басқа субъектіге сату кезінде актінің үш
Субъектінің материалдық жауапты адамын бекітілген негізгі құралдардың барлығы
Уақытша әкелінген және әкетілетін негізгі құралдардың есебі. Қолданыстағы
Негізгі құралдардың Республикаға әкелінетін мүліктері толықтай немесе ішінара
Осыған сәйкес Қазақстан Республикасының субъектісі кедендік территория шегінен
Әкелінген және әкетілетін негізгі құралдардың есебі келесі: (2412-2415)
Уақытша әкелінген негізгі кұралдарды есепке алған кезде
Дт 2410-3, 2410-3, 2410-4 «Уақытша әкелінетін негізгі құралдар»
Кт, 3390 «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»
Уақытша әкелінген негізгі құралдарды пайдалану процесінде олар бойынша
Дт 2416, 7110(Өңімдерді сату мен қызметтерді көрсету бойынша
Кт 2420 -Негізгі құралдардың тозуы"
Уақытша әкелінген негізгі құралдар қайтарылған кезде мынадай шоттар
уақытша әкелінген негізгі құралдардың бастапқы Дт 3390 "Басқада
есептелінген тозу сомасына:
Дт 2420 "Негізгі құралдардың тозуы" бөлімше
Кт 2410 "Негізгі құралдар" бөлімшесі
Негізгі құралдардың әкетілуі 2410-ші "Негізгі құралдар" (2410/3-2410/4 шоттары)
Қолданыстағы нормалар бойынша есептелген тозудың сомасына 7470-ші "Негізгі
Егер шаруашылық жүргізуші субъект шетел компаниясының құрылымдық бөлімшесі
Ұзақ мерзімді активтердің келесі бір негізгі түрі –
МЕА деп табиғи болмысы жоқ өндіріске немесе тауарларды
сатып өткізу операцияларына, өкімшілік мақсаттарға ұзақ уақыт (1
жылдан артық) пайдаланылатын және басқа субъектіге жалға беруге
арналғандығын айқындауға болатын, ұйым бақылау жүргізе алатын,
сондай-ақ пайдаланған ұйым келешекте табыс күтетін ақшалай емес
активтерді айтады [13, 244 бет].
Бухгалтерлік есептің 38-ші МЕА-дің есебі стандартына сәйкес МЕА
1. Егер ұйымның
2. Егер актив құны дұрыс анықталса.
МЕА-дің түрлері:
авторлық құқық-ғылыми туындыны, әдеби музыкалық шығарманы басуға,
шығаруға, орындауға, пайдалануға құқық береді;
патент - оны иеленушіге заңмен белгіленген мерзім ішінде
немесе сатып откізуге құқық береді;
өндірістік үлгілерге беретін құқық-өнімнің сыртқы түрін анықтайтын
көркемдік және консультациялық шешімдерді қолдануға ерекше құқық береді;
тауар белгілері-белгілі , бір ұйымның өндірісті-өнімдерін немесе көрсететін
қызметтерін басқа ұйымдардағы біртекті тауар мен қызметтерден айыру
лицензиялық келісім-патент иесі өзінің лицензиясымен қандай да бір
өнімді сатып өткізуге ерекше құқығы үшін лицензия беруіне
гудвилл-фирма бағасы. фирманың іскерлік репутациясы. ол жұмыс істеп
тұрған кәсіпорынды тұтас немесе оның құрылымдық бөлімшелерін сатып
-ұйымдастыру шығындары-субъектінің құрылуына байланысты
(мемлекеттік тіркеуден өткенге дейінгі) шығындар. Ұйымдастыру
шығындарын тіркеуден өту үшін қажетті құжаттарды дайындауға
шығындар, құжатарды дайындау
кеңесші қызметің шығындары,
Материалдық емес активтер есебі типтік шоттар тізбегінің 2700
2710 – Гудвилл
2720-Гудвиллдың құнсыздануы
2730-Басқа да материалдық емес активтер
2740-Басқа да материалдық емес активтердің амортизациясы мен құнсыздануы
Материалдық емес активтер шаруашылық субъектілерінің балансында бастапқы құны
- құрылтайшылар мен үлес қосушылардың шаруашылық субъектісі
- заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін, сый
- басқа шаруашылық субъектілерінде, заңды тұлғалардан, сондай-ақ жеке
Бұл материалдық емес активтердің баланстық бағасын анықтаудың жалпы
«Ноу-Хоу»- деп шаруашылық қызметі, яғни пайдаланылуы барысында субъектіге
(2730)-шотта. Лицензиялық келісімдер - дегеніміз белгілі бір субъектінің
немесе заңды тұлғаның бір тауарды өндіру немесе сату
субъектіге немесе заңды тұлғаға беруі болып табылады.
(2730)-шотта материалдық емес активтердің «Лицензиялық келісімдер» -
(2730)-шотта материалдық емес активтердің «Бағдарламамен жабдықтау» - деп
Шаруашылық субъектісінде материалдық емес активтердің «Патен»-деп аталатын түрі
«Ұйымдастыру шығындары»- деп аталатын материалдық емес активтердің түрі
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің бугалтерлік есеп шоттары бас жоспарының
МЕА-дің амортизациясын есептеу есебі.
Шаруашылық субъектілерінде материалдық емес активтер өздерінің пайдалануы барысында
Шаруашылық субъектілерінде материалдық емес активтерді пайдалану барысында олардың
Материалдық емес активтерге өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе
1.2 Ұзақ мерзімді
Біз бұл бөлімде ұзақ мерзімді активтердің аудитінің
Жалпы алғанда аудитор ұзақ мерзімді активтерге
Ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексерудiң негiзгi мақсаты бухгалтерлiк
Ұзақ мерзімді активтерді тексеру барысында аудитор алдымен мыналарды
топтамлық есептiң (сентетикалық) жазуларының бас кiтап және бухгалтерлiк
ұзақ мерзімді активтердің қолда бары қозғалысының бухгалтерлiк балансқа
ұзақ мерзімді активтердің қозғалысы және тозуы бойынша жиынтық
ұзақ мерзімді активтердің есебi бойынша екi жақты
ұзақ мерзімді активтер есебiнiң баланстан тыс шоттарда есептелiнiп
Кәсiпорында шаруашылық ұйымдарында ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексеру
ұзақ мерзімді активтерді түрлерi және өндiрiске қатысуы бойынша
бухгалтерлiк есептер ұзақ мерзімді активтердің дұрыс бағалануын;
ұзақ мерзімді активтердің қозғалысы бойынша дұрыс құжаталынуын
ұзақ мерзімді активтерге амортизациялық аударым мөлшерiнiң дұрыс есептелiуiн;
ұзақ мерзімді активтерді жөндеудің дұрыс көрсетiлуiн;
бухгалтерлiк есепте және есеп беруде ұзақ мерзімді активтерді
Сондай-ақ ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексерудiң басты мақсатына
кәсiпорындағы ұзақ мерзімді активтердің сақталынуына және түгелдiлiгiне жағдай
осы белгiленген адаммен жазбаша келіссөз жасалынғандығын;
жауапты адамның жұмысты атқаруы яғни ұзақ мерзімді активтерді
кәсiпорынның ауласынан материалдық құндылықты алып шығу үшiн
түгендеу нәтижесiнiң құжатталынуы және оларда көрсетiлген кемшiлiктердi жою
жоғарыда аталған түгендеу нәтижесiнің барысында кiнәлi болып табылған
Аудитор бұл аталған жұмыстармен қатар кәсiпорынның ұзақ мерзімді
Амортизациялануға қажетті мүліктерді келесі топтарға бөледі:
- ғимарат, құрылыс және олардың құрамалы
- жеңіл автомобильдер, жеңіл жүк автомобильдері, кәсіпорынның
- техникалық, қуаттылық бойынша, көліктік және басқа да
- материалдық емес активтер.
Шаруашылықтың мүліктерінің құрамында соңғы кездерде отандық бухгалтерлік есептің
баланстың көрсеткіштерінің Бас кітаптағы мәліметтерімен
сәйкестігін;
материалдық емес активтердің топталу тәртіптерінің сақталғандығын;
нақты қолда бар материалдық емес активтердің меншіктік
құқығын растайтын бастапқы құжаттарын;
кіріске алынған материалдық емес активтерді бағалау төртіптерінің сақталғандығын;
материалдық емес активтерге дұрыс амортизация есептелгендігін;
материалдық емес активтерді
операцияларының дұрыс орындалғандығын;
материалдық емес активтердің аналитикалық және синтетикалық есебін жүргізудің
материалдық емес активтерге салықтың дұрыс есептеліп көрсетілгендігін.
Шаруашылықтарға, өнеркәсіптік және интеллектуалдык (ақыл-ой) меншік нысандарына, сондай-ақ
Материалдық емес активтерге аудиторлық тексеру жүргізген кезде оларға
Жалпы материалдық емес активтерді аталған үш топқа бөлудің
Күшіндегі заң актілеріне сәйкес интеллектуалдық меншікке жататындар: авторлық
Мүлікгі пайдалану құқығына жататындар: жер участкілерін, табиғи ресурстарды
Аудитор материалдық емес активтердің топталуын тексерген кезінде мына
- материалдық емес активтерге азаматтардын интеллектуал және іскерлік
Кейбір оқулықтарда материалдық емес активтерді өндіріс пен коммерциялық
Жоғарыда аталған материалдық емес активтердің әрқайсына жеке-жеке тоқталып
«ноу-хау» мағынасы, техникалық құжаттама түрінде рәсімделген, бірақ патенттелмеген,
«Ноу-хау» элементтері арнайы формулалар мен рецептерді, құжаттарды, өндірісті
Аудитор материалдық емес активтердің топталу белгілеріне сәйкес топталғандығын
нысандарды сатып алу және оларды дайындауға жұмсалған нақты
басқа субъектілерден, мекемелер мен азаматтардан тегін
сыйға) алынған материалдық
Материалдық емес активтерге амортизация есептеп, ол өндіріс шығындарына
Материалдык емес активтерді өндірістік-шаруашылық салаларында пайдаланудың нөтижесінде толық
Шаруашылық өзіне берілген құқығын пайдаланып, өз бетімен есептеп
Аудитордың материалдық емес активтердін бастапқы құнының өндіріс шығындарына
- тиісті шарттарда кдралған материалдық емес активтердің
материалдық емес активтердің бастапқы
шаруашылық, материалдық емес активтердің
егер материалдық емес активтердің пайдалы қызмет ету мерзімін
Негізгі құралдар дегеніміз ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдық-заттық
Негізгі құралдар аудитінің мақсаты – олардың кірістелуі, бар
- негізгі құралдардың есебін дұрыс ұйымдастырудың басты шарты
- негізгі құралдардың есебі 2400-ші «Негізгі құралдар» бөлімшесінің
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеу кезінде субъект жетекшісінің өкімімен
Негізгі құралдардың кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін
Негізгі құралдарды ақысыз беру (сыйлау) кезінде акт (тапсырушы
Бухгалтерия келіп түскен объектіні материалдық жауапты адамға бекітіп,
Негізгі құралдардың аналитикалық есебі бухгалтерияда, шаруашылық мүліктің бір
негізгі құралдардың құны бойынша амортизацияны бір қалыпты есептеу
амортизацияны (тозуды) орындаған жұмыстардың көлеміне пропорционалды түрде есептеу
амортизацияны (тозуды) есептеудің жеделдетілген әдістері. бұл әдістер өндірістік
а) кумулятивтік әдіс
ә) азайып отыратын қалдық әдісі
3. Ұзақ мерзімді инвестициялар аудитінің мақсаты – олардың
2 «АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫ»
МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІНІҢ «№2 ҚАЛАЛЫҚ ЕМХАНАСЫ» ШЖҚ МКК-НЫҢ ҰЗАҚ
2.1 «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасының «№2 қалалық емханасы»
Кәсіпорын мемлекеттік тіркеу уақытынан бастап заңды тұлға болып
Кәсіпорын өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, Азаматтық кодексін,
Астана қаласының әкімдігі Кәсіпорынның құрылтайшысы және оған қатысты
«Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесі Кәсіпорынды
«Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің «№2
Кәсіпорынның қысқаша атауы: «Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы»
Кәсіпорынның мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, 010000, Астана қаласы, Сарыарқа
Ересектер мен балаларға амбулаторлық-емханалық көмек көрсету Кәсіпорын қызметінің
Кәсіпорын көрсетілген мақсатқа қол жеткізу үшін мемлекеттік басқару
1) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекітетін
2) аурулардың бастапқы және жасырын түрін, сондай-ақ тәуекел
3) санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы іс-шараларды;
4) иммунопрофилактиканы ұйымдастыру мен өткізуді;
5) халыққа денсаулықты сақтау, аурулардың алдын алуды және
6) азаматтарға мамандандырылған көмек көрсетуді;
7) азаматтарды алғашқы медициналық-санитарлық көмек мамандарының стационарларға госпитализациялауға,
8) жарақаттанған, уланған және басқа да жазатайым жағдайларда
9) рецепт жазуды, оның ішінде тегін (жеңілдетілген) дәрі-дәрмекпен
10) жүкті әйелдерді уақтылы есепке алуды және оларды
11) ересектер мен балаларға консультациялық-диагностикалық медициналық көмек көрсетуді;
12) уақытша еңбекке жарамсыздыққа және кәсіби жарамдылыққа сараптама
13) халыққа ақылы медициналық көмек көрсетуді;
14) Кәсіпорын қызметінің мақсаты мен заңнама талаптарына сәйкес
Кәсіпорынның жарғылық капиталы меншік қаражаты есебінен құрылады және
Кәсіпорынның жарғылық капиталының мөлшері мемлекеттік тіркеу уақытына 25
Кәсіпорын Жарғыда белгіленген резервтік қордын көлеміне қол жеткізу
Резервтік капитал қаражаты тек қана шығындарды жабуға, бюджет
Кәсіпорынның мүлкін негізгі қорлар және айналымдағы қаражат, сондай-ақ
Кәсіпорын мүлкі оған шаруашылық жүргізу құқығында тиесілі.
Кәсіпорын мүлкі бөлінбейтін болып табылады және де салымдар
Кәсіпорын мүлкі:
1) оған меншік иесі берген мүлік;
2) өз қызметінің нәтижесінде сатып алынған мүлік (ақшалай
3) заңнамада тыйым салынбаған өзге де көздер есебінен
Кәсіпорын негізгі қаражатқа жататын мүлікті, сондай-ақ, оған тиесілі
Кәсіпорын заңнамада көзделген тәртіппен оған бекітілген мүлікті иеліктен
Кәсіпорынды басқаруды мемлекеттік басқару органы жүзеге асырады.
Кәсіпорынды мемлекеттік басқару органының мынадай өкілеттіктері бар:
1) Кәсіпорын қызметінің басым бағыттарын белгілеу;
2) Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің ағымды перспективалық жоспарларын, соның
3) Мемлекеттік басқару органына белгіленген мерзімде тиісті есеп
4) Кәсіпорын басшысын тағайындау және заңнамамен белгіленген тәртіппен
5) Кәсіпорын мүлкінің тағайындалуы және сақталуы бойынша пайдалануын
6) Қазақстан Республикасының заңнамасымен оның құзыреттіне қатысты басқа
Мемлекеттік басқару органы Кәсіпорын басшысымен қарым-қатынасын Қазақстан
Еңбек шартында, оның әрекет ету мерзімінен, еңбек жағдайы,
Кәсіпорын басшысы өз алдына басшылық ету қағидасымен әрекет
Кәсіпорын басшысы меншік иесі және мемлекеттік басқару органдарының
Кәсіпорын басшысы Кәсіпорынның атынан сенімхатсыз әрекет етеді, барлық
Басшы өз құзыретті шегінде және еңбек заңнамасына сәйкес
Кәсіпорын басшысының орынбасарларын Кәсіпорын басшысының ұсынымы бойынша мемлекеттік
Кәсіпорын басшысы орынбасарлары мен Кәсіпорынның басқа да басшы
Кәсіпорын өз қызметінен алған меншікті табысы есебінен ұсталады.
Кәсіпорынға қаражат заңдарда көзделген тәртіппен беріледі.
Кәсіпорын өндірген тауарлардың (жұмыстар, қызметтер) бағасы Кәсіпорынның оларды
Кәсіпорын мемлекеттің тапсырысынан тыс өндіретін және өткізетін тауарлардың
Кәсіпорынның еңбекке ақы төлеу қорының мөлшерін жыл сайын
Еңбекке ақы төлеу нысандары, штат кестесін лауазымдық жалақының
Кәсіпорын басшысының, оның орынбасарының, бас (аға) бухгалтерінің лауазымдық
Кәсіпорынның жұмыс тәртібін Кәсіпорын басшысы заңнамаға сәйкес белгілейді.
Бухгалтерлік есеп бөлімі өз қызметінде Бас бухгалтерге және
Кәсіпорынның структуралық бөлімшелер бухгалтерлік есеп жүргізуді жүзеге асырады,
Кәсіпорында бухгалтерілк есеп автоматты түрде жүзеге асырылады. Есеп
Қаржылық есеп жүйесі қаржылық есептің стандарт, оның қағидаларға
Қаржылық есеп «Қаржылық есепті ұсыну» ХҚЕС 1 шарттарға
- «Бухгалтерлік баланс»;
- «Табыстар мен шығыстар туралы есеп беру»;
- «Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есеп беру»;
- «Меншік капиталдағы өзгеріс туралы есеп беру»;
- «Түсініктеме хат»;
- «Кәсіпорынның есеп саясат туралы ақпарат».
«Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» ММ-нің «№
Аудандық салық төлеу нөмері 030400212535. Код ОКПО 397451820587.
Кәсіпорынның есеп саясаты барлық құрамдас бөлімдерге таратылады. Филиалдың
Кәсіпорынның структуралық бөлімшелердің бас бухгалтерлер бухгалтерлік есептің сенімділіке
Бухгалтерлік есептің регистрлердің құрамы және ішкі бухгалтерлік есеп
Барлық бастапқы құжаттар 5 жыл сақталады. Жұмыскерлердің шоттары
Басқа да бастапқы құжаттар қағазда және электрондық жүйеде
Кәсіпорынның есеп саясаты ХҚЕС-қа және Қазақстан Республикасының заңнамасына
1 кесте
«Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» ММ-нің «№
Көрсеткіштер
2009 ж. 2010 ж. Ауытқуы
Сома,
мың тг. Үлес
салмағы, % Сома,
мың тг. Үлес
салмағы, % +, -
1 2 3 4 5 6 7
Қысқа мерзімді активтер, оның ішінде: 40339 38,2 36893
1-кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
Ақша қаражаттары 313 0,2 125 0,1 -188 -60,0
Дебиторлық қарыздар 468 0,4 13 0,01 -455 35
Қорлар 39452 37,5 36755 42,9 -2697 -7,3
Ұзақ мерзімді активтер, оның ішінде.
65414 61,8 48827 56,9 -16587 -33,9
Негізгі құралдар 65414 61,8 48810 56,89 -16604 -34,0
МЕА -
16 0,01 16 -
Барлығы 105754 100 85720 100 -20034 -23,3
Ескертпе * - «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Бірінші кесте мәліметтеріне қарасақ кәсіпорынның қысқа мерзімді
Ұзақ мерзімді активтерге клетін болсақ 2010 жылы ұзақ
Енді осы көрсеткіштерді диограмма түрінде қарастырайық.
1 сурет «Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы»
2 сурет - «Астана қаласының Денсаулық сақтау
Кәсіпорынның меншікті капиталы мен міндеттемелерінің құрамы мен құрылымының
2 кесте
«Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» ММ-нің «№
Көрсеткіштері
Сомасы,
теңге Үлес салмағы
% Сомма,
теңге Үлес салмағы
% Сомасы теңге %
1 2 3 4 5 6 7
Қысқа мерзімді міндеттемелер, оның ішінде: 14554 0,01 -81544
Салық міндеттемелері 36 0,0001 -
-36
Басқа міндетті және ерікті төлемдер 15187 -0,01 -
-15187
Кредиторлық қарыздар -669 -0,0006 -81544 -0,09 -80875 -99,1
2-ші кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
Ұзақ мерзімді міндеттемелер - - - - -
Меншікті капитал 105739667 99,98 85802543 100,09 -19937124 -23,2
Жарғылық капитал 14330540 13,6 25666758 29,9 11336218 44,1
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) 91409127 86,2 60135785 70,19
Барлығы 105754221 100 85720999 100 -20033222 -23,3
Ескертпе * - «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Талданған 2 кестеден меншікті капиталы мен міндеттемелерінің құрамы
- 2010 жылы 2009 жылға қарағанда 96108 теңге
- салықтық міндеттемелер 2009 жылды -36,23 теңгеге теңессе
- басқа міндетті және ерікті төлемдер де
- қысқа мерзімді кредиторлық қарыздар 2009 жылмен салыстырғанда
Кәсіпорынның балансында ұзақ мерзімді міндеттемелер жоқ, себебі
Енді кәсіпорынның меншікті капиталына келетін болсақ
Жарғылық капитал 11336218 теңгеге немесе 44,1 % өссе;
бөлінбеген табысының қарызы -31273342 теңгеге немесе -52,0
Кәсіпорынның жоғары немесе төмен деңгейде өтімді болуы активтердің
Баланстың өтімділігін талдауда активтер бойынша жылдам, орташа немесе
Актив баптарының өтімділі және міндеттемелердің өтеу жылдамдығының деңгейі
3 кесте
Актив баптарының өтімділі және міндеттемелердің өтеу жылдамдығының деңгейі
Актив Жылы, сомасы Меншікті капитал және міндет-лер Жылы,
(-)
2009 ж 2010 ж
2009ж 2010ж 2009 ж 2010 ж
1 2 3 4 5 6 7 8
Ең өтімді активтер 313 125 Жедел өтелу
Жылдам өтімді активтер 468 13 Қысқа мерзімді пассивтер
Баяу өтімді активтер 39452 36755 Ұзақ мерзімді
Қиын өтімді активтер 65414 48827 Тұрақты пассивтер 105739
Жиынтық 105647 85720 Жиынтық 105753 85801 -
Ескертпе * - «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Өтімділік мерзіміне байланысты кәсіпорынның активтері келесідей топтарға бөлінеді:
- орташа өтімді активтер(А1) – оларға ақша қаражаттар
- жылдам өтімді активтер (А2) – дебиторлық қарыздар,
- баяу өтімді активтер (А3) – қорлар, ҚҚС
- қиын өтімді активтер (А4) дебиторлық қарыздар,
Баланстағы пассивтер төлену мерзімінің деңгейіне қарай топтастырылады:
- ең жедел түрде өтелетін міндеттемелер (П1) –
- қысқа мерзімді пассивтер (П2) – ол қысқа
- ұзақ мерзімді пассивтер (П3) – ұзақ мерзімді
- тұрақты пассивтер (П4) – бұл баланстың «Капитал
Баланстың абсолютті өтімді болады, егер келесі теңдеу болса:
А1 жоғары немесе П1тең
А2 жоғары немесе П2 тең
А3 жоғары немесе П3 тең
А4 төмен немесе П4 тең
Кейбір жағдайларда бұл нұсқасына қарама-қарсы теңсіздік жағдайы орын
Баланстың өтімділігін талдау баланстағы пассивтердегі міндеттемелер активтермен өтелуін
3-кестедегі мәліметтер бойынша активтер мен пассивтердің топтары бойынша
Жыл басында Жыл соңында
А1 жоғары П1 А1 жоғары
А2 жоғарыП2 А2 төмен П2
А3 жоғары П3 А3 жоғары
А4 төмен П4 А4 төмен
Бұл нәтижелер абсолютті өтімділік теңдеуіне сәйкес келмегендіктен, кәсіпорынның
4 кесте
Өтімділік коэффициенттерінің динамикасы
№ Көрсеткіштер Ұсынылатын белгілер Есепті кезең Өткен кезең
1 Ағымдық өтімділік коэффициенті 1-2 1,00 0.99 0,01
2 Жылдам өтімді коэффициенті 0,8 шамасында 0,45 0,01
3 Абсолютті өтімділік коэффициенті 0,25-0,3 0,02 0,02 0,00
Ескертпе * - «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Өтімділік коэффициенттері айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелер
Өтімділік коэффициенттерін есептеу үшін келесідей формулалар қолданылады:
Ағымдық өтімділік коэффициенті = айналым активтері/ қысқа мерзімді
Ағымдық өтімділік коэффициенті қысқа мерзімді міндеттемелерді айналым активтерімен
Бұл коэффициент шамамен 1 және 2 аралықта табу
«Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» ММ-нің «№
Жылдам өтімділік коэффициенті = (ақша қаражаттар + дебиторлық
2 және 3 кесте мәліметтерін қолдана отырып жылдам
2009 жылы – 0,01
2010 жылы – 0,45
Жылдам өтімділік көрсеткішінің төмен болуы кәсіпорын балансында қорлардың
Абсолютті өтімділік коэффициенті = (ақша қаражаттар + қысқа
2009 және 2010 жылдардағы мәліметтер бойынша коэффициенттер бірдей
Сонымен, жоғарыдағы мәліметтер бойынша егер кәсіпорынға тез арада
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін талдау іскерлік белсенділік коэффициенттері негізінде
Дебиторлық берешек ақша қаражаттарына айналуы керек, ал тауарлық
Дебиторлық борыштың орташа айналу коэффициенті = Таза табыс
Дебиторлық берешектің айналым коэффициенті бір жыл ішінде дебиторлық
ТМҚ айналым коэффициенті = Өткізілген ТМҚ өзіндік құны/
Кәсіпорын бойынша ол құрады: 96228 мын. тенге
Жалпы активтер айналымы клиенттер (өткізу арқылы компания үшін
Активтер айналымы 2009 жылы Астана қаласының Денсаулық сақтау
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін талдау. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін талдау
Қарыздың меншікті капиталға қатысы немесе қаржылық левиредж
Міндеттемелер сомасының активтерге қатынасы немесе қарыз коэффициенті, кредиторлармен
Пайыздарды жабу коэффициенті пайыздарды төлеу алдындағы таза табыстың
Жалпы рентабелділік коэффициенті жалпы пайданың жалпы өнім өткізуден
Таза рентабельділік коэффициенті немесе таза маржа -
2.2 Кәсіпорында негізгі құралдарының есебінің ұйымдастырылуы
Зерттеп отырған қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» ММ-нің «№
Негізгі құралдарды есептен шығару кәсіпорын
МКК кәсіпорынының бас
«Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті жүргізуге,
Негізгі құралдар
«Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік
Кәсіпорынға қабылданған кезде негізгі құралдар НҚ – 1
тексеріс
3 сурет Негізгі құралдардың құжаттама сызбасы
Кәсіпорында есеп саясатына сәйкес қалыптасқан негізгі құралдарға амортизациялық
Кәсіпорында негізгі құралдардың амортизациясы бірқалыпты (түзу
Негізгі құралдар кәсіпорында н қандай себептермен
Кәсіпорын негізгі құралдарды сатып алғанда келесідей
Дебет 2410 – «Негізгі құралдар» 260 000
Кредит 3310 – «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді
Тасымалдау қызметіне қатысатын негізгі құралдарға тозу есептелді:
Дебет 8414 «Транспорттық құралдың амортизациясы» 54
Кредит 2420 – «Негізгі құралдардың амортизациясы 54 000
Негізгі құралдардың келіп түсуі кезінде берілетін бухгалтерлік жазба
Кесте 5
Негізгі құрал түскенде келесідей хат алмасу іске
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, мың теңге
дебет кредит
1 Негізгі құралдардың кәсіпорын ішінде орын ауыстыруы. (участкеден
2 Басқа заң адамынан немесе жеке адамнан алынған
Алынған Негізгі құралбойынша заң адамдарының салық есебіне бекітілген
3 Инвентарлау кезінде есепте жоқтар шықты. Негізгі құрал:
Есепте жоқтың тозу. Негізгі қаржы, эксперттік жолмен
Ескертпе * Автордың құрастыруымен
Объектініні есептен шығарған кезде, оған қысқаша сипаттама беріледі,
6 кесте
Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
№ Көрсеткіштер Жыл басында Келіп түскені Шыққаны
1 2 3 4 5 6
1 Ғимарат 8836422 2484000 11320422
2 Тұрғын үй
3 Көліктер мен жабдықтар 114656138 12223231 1494570 125384799
4 Көлік құралдары 8098069 3631200 11729269
5 Басқа активтер 27019410 2201438 29220848
6 Активтердің барлығы 15610040 20539869 1494570 177655339
7 Материалдық емес активтер - - - -
Ескертпе * - «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Берілген кесте бойынша кәсіпорынның негізгі құралдарының
7 –ші кестеде Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
7 кесте
«Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
№ Көрсеткіштер Барлық активтер
Активтер Материалдық емес активтер
1 2 3 4
1 Барлық келіп түскендері 20539869,24 0
1.1 Оның ішінде: МБ қаржыландыру есебінен 244896
1.2
Респуб. бюджет. арнайы құралдар есебінен
1.3 Қайрымдылық қордан
1.4 Ішкі қарыздар есебінен
1.5 Гаранттар есебінен
1.6 Басқада түсмдер 20294976,24
2 Шыққаны барлығы 1494570,00
2.1 Оның ішінде:
Жетіспеушілік салдарынан ұйым есебінен есептен шығарылғандары
2.2 Кінәлі тұлғаның есебіне есептен шығарылғандары
2.3 Қайтарымсыз беруден 1494570
2.4 Активтерден материалдарға беруден
х
2.5 Басқа да
х
Соңғы сомасы 177656339,38
Ескертпе * - «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Кесте мәліметтерінен байқап отырғанымыздай активтердің дені яғни 20294976,24
Кәсіпорында негізгі құралдар қозғалысы бойынша шоттар
Негізгі құралдарды кіріске алу:
- есеп берілуге тиісті сомалар есебінен -
- жабдықтаушылардан - Дт 2410
- өзге ұйымдар мен жеке тұлғалардан - Дт
- еншілес, қауымдастырылған және бірлескен ұйымадар, кәсіпорында р
құрылымдық бөлімшелерден - Дт 2410 Кт
жарғылық қорға үлес ретіне берілген -
- өтеусіз берілген - Дт 2410
- түгендеу кезінде артық шыққан -
- қаржылық жал бойынша - Дт 2410
Негізгі құралдарды жылжымайтын мүлікке салынған инвестициялар
санатына ауыстыру - Дт 2310 Кт
Негізгі құралдарды есептен шығару:
- баланстық құнына - Дт 7410
- жинақталған амортизациясы сомасына - Дт 2420
теңге
Негізгі құралдарды қызметтің тоқтатылуына байланысты есептен шығару:
- баланстық құнына - Дт 7510
- жинақталған амортизация сомасына - Дт 2420
Амортизация есептелді:
- өнімді сатып-өткізу мақсатында қолданылатын негізгі құралдарға -
-жалпы әкімшілік мақсатта қолданылатын негізгі құралдарға -
Кт 2420 48 521 мың теңге
- жалпы өндірістік мақсатта қолданылатын негізгі құралдарға -
Кт 2420 8149 мың теңге
Есептен шығарылған негізгі құралдар бойынша амортизацияны есептен шығару
8 кесте
Негізгі құрал-жабдықтарды шығарып тастау бойынша шоттар корреспонденциялары
№ Шаруашылық операциялардың мазмұны Сомасы мың теңге
дебет кредит
1 2 3 4 5
А: Негізгі құрал-жабдықтардың барлық түрлерін тарату
1 Негізгі құрал-жабдықтарды шығынға жазу актілерінің негізінде объектіні
32608
2420
2410
2 Объектінің қалдық құнына
7410 2410
8-ші кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
3 Объектіні жинақтау үшін аударымдармен еңбекақы төлеу есептелген:
Еңбекақы әлеуметтік және медициналық сақтандыруға, зейнетақы қорына аударымдар
56800
7410
3350
3220
4 Таратылған объектілерді тасымалдау үшін автошаруашылық шоты акцептелген.
2600
7410
3310
5 Негізгі құрал-жабдықтарды объектісін таратудан алынған материалдар кірістелген.
450
1310
6210
6 Жыл соңында қорытынды табыстың (шығынның) есебіне табыстар
Негізгі құрал-жабдықтарды тарату бойынша шығыстар
Негізгі құрал-жабдықтарды тарату бойынша табыстар
230
8200
5610
6210
7410
5610
Б: Негізгі құрал-жабдықтарды жүзеге асыру
1 Құрал-жабдықтарды өткізу кезінде есептелген тозу сомасына
2 Өткізілетін құрал-жабдықтың қалдық құнына 264350 7410 2410
3 Өткізілген құрал-жабдық үшін төлемақыға сатып алушыға шот
ҚҚС сомасының сату құнына 31722
1210
1210
6210
3130
В: Негізгі құрал-жабдықтарды ішкі ауыстыру
1 Негізгі құрал-жабдықтар бір бөлімшеден келесі бөлімшеге берілген
Ескертпе автормен құрастырылған
Негізгі құрал-жабдықтарды субъект ішінде ауыстыру. Қабылдау-тапсыру (ауыстыру) Актілерімен
Негізгі құрал-жабдықтарды жою туралы рәсімделген Актілер бухгалтерияға келіп
Негізгі құрал-жабдықтарды жиынтық есебін ұйымдастыру “Негізгі құрал-жабдықтардың
Бұл карточкалар “Негізгі құрал-жабдықтардың" 2400-тараушасы шоттарының дебеті мен
2.2 Кәсіпорынның материалдық емес
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда ұзақ мерзімді активтердің бірі материалдық
Материалдық емес активтер – белгілі бір нақтылы табиғи
«Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
Кәсіпорында МЕА-ді есепке алу кезінде туындайтын
есепке алуға негіз жеткіліктілігі;
құжатты дұрыс және уақытылы ұйымдастыру;
дұрыс бағалау;
шаруашылық қызметкерлерден салық ұстау туралы қаржылық қортынды есепті
қаржылық есепті дұрыс ұйымдастыру.
МЕА-тер есебі кәсіпорында 2700 «Материалдық емес активтер» бөлімінің
Құрылтайшылар мен үлес қосушылардың кәсіпорынның жарғылық қорына қосқан
Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін, сый ретінде
Басқа заңды тұлғалардан, сондай-ақ жеке адамдардан сатылып алынған
Біздің мысалымыздағы 25% енді бастапқы
Амортизация есептеу МЕА кіріске алғаннан кейінгі
2010 жылдың қаңтар айы бойынша «Астана қаласы
9 кесте
«Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
№
пп Материалды емес активтер атауы Шығындар шоты Тозу
1 1С бағдарламасымен қамтамасыз ету 7210.1 15 %
Қорытынды: 279 279 279 0
Ескертпе - Автормен құрастырылған
Кестеден көріп отырғанымыздай «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Активтің амортизацияланатын сомасы оның жою құны шегерілгеннен кейін
Материалдық емес активтің жою құны:
а) үшінші тараптың активті оны пайдалы қолдану мерзімінің
б) активтің белсенді нарығы болған жағдайларды қоспағанда, нөлге
болып қабылдануы тиіс және:
в) жою құны осындай нарыққа сілтеме жасау арқылы
г) және осындай нарық активті пайдалы қолдану
ықтимал.
Активтің жою құнын бағалау оны бағалау күнгі ұқсас
Материалдық емес активтің жою құны оның баланстық құнына
36-«Активтердің құнсыздануы» ХҚЕС сәйкес ұйым пайдалы қызмет мерзімі
ХҚЕС сәйкес материалдық емес активтің пайдалы қызмет мерзімін
Материалдық емес активті есептен шығару түрлі тәсілдер арқылы
Материалдық емес активті есептен шығару кезінде алу
Өзге де материалдық емес активтер дің амортизациясы және
Материалдық емес активтер заңды және жеке тұлғалардан алынғанда
Дт 2730 2790 мың теңге
Кт, 3310(төлеуге тиісті корпорациялық табыс салығы),
Құрылтайшылардың жарғылық капитлаға өз үлестері есебінен енгізген материалдық
Дт 2730 2650
Кт 5110(төленбеген капитал)
Материалдық емес активтердің есептен шығарылуы:
Дт 7410
Кт 2730
Амортизациялық аударымдардан жинақталған тозу сомасына:
Дт 2740 250 мың
Кт 2730 250 мың теңге
Материалдық емес активтер бойынша табыс бейнеленеді:
Дт 1010, 1030, 1050; 1210,1280
Кт 6210 (Активтерді істен шығарудан алатын кірістер)
Жылдың соңында 7410 шотының жабылуы жүргізіледі:
Дт 6210 (Активтерді істен шығарудан алатын кірістер)
Кт 7410 (Активтерді істен шығуы бойынша шығыстар)
Амортизацияның (тозу) есептелінген сомасына: 7110 «Өнімдерді сату қызметтерді
10 кесте
Материалдық емес активтер бойынша амортизацияны есептеу
Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, мың теңге Шоттар
Дебет Кредит
1 2 3 4
Аяқталмаған құрылыста қолданылған материалдық емес активтер обьектілері
2606 2930 2740
10-шы кестенің жалғасы
1 2 3 4
Қолданылған материалдық емес обьектілері бойынша тозуды есептееу
өткізу процесінде
жалпы және әкімшілік шығыстаржалпы өндірістік шығыстар
әкімшілік салада
279
130
345
92
7110
7210
8310
8410
2740
2740
2740
2740
Болашақтағы есеп кезеңдеріне байланысты материалдық емес активтер обьектілері
Осындай материалдық емес активті пайдалану тоқтатылғанда, егер ол
Біздің зерттеп отырған кәсіпорында негізгі құралдар мен
емес активтерден басқа да ұзақ мерзімді
3 «АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫ» МЕМЛЕКЕТТІК
3.1 Ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексеру
Ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексерудiң негiзгi мақсаты бухгалтерлiк
Ұзақ мерзімді активтерді тексеру барысында аудитор алдымен мыналарды
топтамлық есептiң (сентетикалық) жазуларының бас кiтап және бухгалтерлiк
ұзақ мерзімді активтердің қолда бары қозғалысының бухгалтерлiк балансқа
ұзақ мерзімді активтердің қозғалысы және тозуы бойынша жиынтық
ұзақ мерзімді активтердің есебi бойынша екi жақты
ұзақ мерзімді активтер есебiнiң баланстан тыс шоттарда есептелiнiп
Кәсiпорында шаруашылық ұйымдарында ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексеру
Ұзақ мерзімді активтерді түрлерi және өндiрiске қатысуы бойынша
бухгалтерлiк есептер ұзақ мерзімді активтердің дұрыс бағалануын;
Ұзақ мерзімді активтердің қозғалысы бойынша дұрыс құжаталынуын
Ұзақ мерзімді активтерге амортизациялық аударым мөлшерiнiң дұрыс есептелiуiн;
Ұзақ мерзімді активтерді жөндеудің дұрыс көрсетiлуiн;
бухгалтерлiк есепте және есеп беруде ұзақ мерзімді активтерді
Сондай-ақ ұзақ мерзімді активтерді аудиторлық тексерудiң басты мақсатына
кәсiпорындағы ұзақ мерзімді активтердің сақталынуына және түгелдiлiгiне жағдай
осы белгiленген адаммен жазбаша келіссөз жасалынғандығын;
жауапты адамның жұмысты атқаруы яғни ұзақ мерзімді активтерді
кәсiпорынның ауласынан материалдық құндылықты алып шығу үшiн
түгендеу нәтижесiнiң құжатталынуы және оларда көрсетiлген кемшiлiктердi жою
жоғарыда аталған түгендеу нәтижесiнің барысында кiнәлi болып табылған
Аудитор бұл аталған жұмыстармен қатар кәсiпорынның ұзақ мерзімді
Амортизациялануға қажетті мүліктерді келесі топтарға бөледі:
- ғимарат, құрылыс және олардың құрамалы
- жеңіл автомобильдер, жеңіл жүк автомобильдері, кәсіпорынның
- техникалық, қуаттылық бойынша, көліктік және басқа да
- материалдық емес активтер.
Негізгі құралдар обьектілері бойынша амортизация есептелуі
тікелей әдіс;
қалдықты азайту әдісі
пайдалы қолдану мерзіміне байланысты есептен шығару;
өндірістік тәсіл.
Негізгі құралдар бойынша бұл әдісерді қолдану пайдалы қызмет
Есепті жылы негізгі құралдар бойынша амортизациялық аударымдар ай
Қазақстанда қолдану құқығына сәйкес 5 жыл бойынша материалдық
Негізгі құралдар бойынша амортизацияны есептеу, оның қолдану мерзіміндегі
Амортизациялық аударымдар тоқталынады егер де негізгі құралдар бойынша
Аудиторлық тексерісті өткізгенде аудитор кәсіпорындағы тағайындалған амортизация нормасын
Материалдық емес активтер өндіріс процесінде моральдық тозу пайда
Қазақстанда материалдық емес активтер бойынша пайдалы қызмет мерзімін
Ресейде материалдық емес активтер бойынша пайдалы қызмет ету
Жалпы алғанда Ресейдің аудиторлық тексерісті жүргізу тәжірибесі әлдеқайда
тексерілетін обьектілердің баланста дұрыс бейнеленуі;
тексерілетін обьектілердің классификациясының дұрыстығы;
тексерілетін обьектілердің бағалануы және қайта бағалануының
дұрыстығы;
тексерілетін обьектілердің кіріске алынуы мен рәсімделуінің дұрыстығы;
- тексерілетін обьектілер тозуының дұрыс есепке алынуы;
- тексерілетін обьектілердің дұрыс жөнделуі, жалға алынуы;
- тексерілетін обьектілерінің дұрыс есептен шығарылуы;
- тексерілетін обьектілердің кіріске және шығысқа алынуындағы, салық
кодексіне сәйкес жүргізілуі;
- тексерілетін обьектілердің техникалық жағдайына және тиімді
қолдануының дұрыстығын талдау.
Тексерілетін обьектілер бойынша ұсыныстар:
тексерілетін кәсіпорынның ішкі саясатымен алдын ала танысу;
соңғы аудиторлық тексеріспен танысу; оны салыстыру;
тексерілетін кәсіпорынның түгендеу нәтижесімен танысу, күні, кім
істегендігін;
жалға алу келісімшарттарымен танысу;
тексерілетін кәсіпорындағы обьектілерді сақтау бойынша материалдық жауапты тұлғамен
Бұл ақпараттар арқылы жалпы кәсіпорынның есебі жайлы мәліметтерді
3.2 Активтерді пайдаланудың тиімділігін талдау
Біз бұл бөлімде «Астана қаласы Денсаулық сақтау
мемлекеттік мекемесінің «№2 қалалық емханасы» ШЖҚ МКК
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен оның тұрақтылығы
Жалпы актив бабтарын шартты түрде
-Өтімділігі бойынша: ұзақ және ағымдық
-Пайдалануы бойынша: ішкі айналыстағы және сыртқы
(дебиторлық берешек, қаржылық салымдар, банк шоттарындағы
-Инфляциялық процестерге шалдығуына байланысты: монетарлық және
монетарлық емес активтер ажыратылады. Монетарлық қайта
- Өндіріс үрдісіндегі айналыс капиталы (қорлар,
болашақ кезең шығындары) және айналыс үрдісіндегі капитал (дайын
Баланс мәліметтер бойынша ұзақ мерзімді актив
11 кесте
«Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік
мекемесінің «№2 қалалық емханасы» ШЖҚ МКК-ның ұзақ
құрамы мен құрылымы.
Мүлік түрлері 2009 жыл 2010 жыл
Cомасы,
Мың, теңге Үлес салш
Мағы
% Cомасы,
Мың, теңге Үлес сал
мағы
% Cомасы,
Мың, теңге % пункт
1 2 3 4 5 6 7
Ұзақ мерзімді активтер барлығы 65414 100 48827 100
Негізгі құралдар барлығы, оның ішінде: 65414 100
11- ші кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
Машиналар мен жабдықтар 11465 72,2 125384 70,5
Транспорттық құралдар 8098 5,1 17729 9,9 3631 20,4
Басқа да ұзақ мерзімді активтер 27019 22,7
Кестеде берілген «Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы»
Олардың ішінде.
- Машиналар мен жабдықтар бойынша өзгерістер 2010
жылмен салыстырғанда 10728 мың теңгеге өскен, сонымен айта
-Транспорттық құралдар бойынша өзгерістер 2010 жылды 2009
жылмен салыстырғанда 3631 мың теңгеге немесе 8,6
- Басқа да ұзақ мерзімді активтерге клетін
жылға қарағанда 2201 мың теңгеге немесе 7,5 пайызға
құрылыс жатады, оның өзгерістеріне тоқталып
Негізгі құралдарды пайдалануды талдауда олардың қозғалысы мен жағдайын
1. Негізгі қорлардың жаңару коэффициенті (КЖ) – негізгі
Жыл ішінде келіп түскен негізгі қорлар құны
КЖ =
Негізгі қорлардың жыл соңындағы құны
20539 мың теңге
КЖ =
177655 мың теңге
2. Қорлардың жаңару мерзімі (Жм) :
Негізгі қорлардың жыл басындағы құны
ЖМ =
Жыл ішінде келіп түскен негізгі қорлар құны
158610 мың теңге
ЖМ =
20539 мың теңге
3. Шығу коэффициенті (Кш) – негізгі құралдардың жыл
Жыл ішінде есептен шыққан қорлар құны
Кш =
Негізгі қорлардың жыл басындағы құны
1494 мың теңге
Кш =
158610 мың теңге
4. Қорлар құнының арту қарқыны (+-%) – негізгі
Негізгі қорлардың жыл соңындағы құны
+-% =
Негізгі қорлардың жыл басындағы құны
177655 мың теңге
+-% =
158610 мың теңге
Қорлардың қызмет мерзімі мен моральдық тозу деңгейіне баға
Кәсіпорынның құрал-жабдықтардың, механизмдердің, көлік құралдарының жеке түрлерімен қамтамасыз
Еңбектің қормен қарулануы өндірістік қорлардың орташа жылдық құнын
Жұмыскерлерді қорлармен қамтамасыз етудің нәтижесіне баға беру үшін
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігі – кәсіпорын қызметінің нәтижелілігін
Қор қайтарымы (жалпы өнім көлемі / негізгі өндірістік
орташа жылдық қалдық құны ) – негізгі өндірістік
Қор сыйымдылығы (негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық
қалдық құны / жалпы өнім көлемі) – 1
Қор қайтарымы (Н) мен қор сыйымдылығы (С) бір-біріне
Н = немесе
Қорлардың рентабельділігі (таза табыс / негізгі өндірістік
қорлардың орташа жылдық қалдық құны) – негізгі құралдардың
Негізгі қорлардың салыстырмалы үнемі не артықшылығы:
+-Эн.ө.қ. = Ф1 – Ф0 *Iж.ө.
Мұндағы: Ф1 ,Ф0 – негізгі өндірістік қорлардың базисті
және есепті кезеңдегі орташа жылдық құны; Iж.ө. –
Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін арттыру өндіріске жаңа құрал-жабдық
Талдау нәтижелері бойынша кәсіпорын басшылығы анықталған резервтерді игеру
3.3 Ұзақ мерзімді активтер есебін жетілдіру жолдары
Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізген күндерден бастап түрлі қилы
Кез келген мемлекеттің қоғамдық өзгерістеріне қатысты есеп-қисабын жүргізу
Нарықтық қатынастардың Қазақстан экономикасына енуіне байланысты коммерциялық және
ХҚЕС кәсіпорынның ортақ қаржылық есеп беруін
ХҚЕС-на көшу барысында басқару аспектілері бағаланбайды. ХҚЕС компанияның
ХҚЕС қаржылық есептеме құратын бухгалтерлік еепті жүргізгенге ешқандай
ХҚЕС-көшу қаржылық есеп беру туралы ақпараттар сыртқы пайдаланушыларды
«Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің «№2
Форфейтинголық операциялардың есебi. Форфейтинголық қызмет факторингалық операциялардың бiр
Кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтердің
Ұзақ мерзімді активтер мынадай материалдық активтерді білдіреді:
тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде
пайдалануға, үшінші тұлғаларға жалға өткізуге, немесе әкімшілік мақсаттарға
бір кезеңнен астам уақыттың ішінде пайдалану көзделетін.
Пайдалы қызмет мерзімі дегеніміз - бұл ұйымның
Дебиторлық берешек айналым қорларының маңызды бөлiгi. Бiр кәсiпорын
Екiншiден, келiсiм шарттың үлгiсiн өзгерту және факторинг келiсiмiн
«Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің «№2
Кәсіпорында ұзақ мерзімді активтерді есептеу үшін сауатты
ҚОРЫТЫНДЫ
Ұзақ мерзімді актитер кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды
«Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің «№2
- шаруашылық субъектiде ұзақ мерзімді активтер және
есебi Қазақстан Республикасы бухгалтерлiк есебiнiң стандарттарына сәйкес
жүргiзiледi;
- «Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің
«№2 қалалық емханасы» ШЖҚ МКК-ның ұзақ
амортизациясының ұқыпты есептелуіне және тиiмдi
- кәсіпорынның негiзгi құралдары номерi 16-шы
- жыл сайын шаруашылық субъектiсi жылдық есеп
- Барлық ұзақ мерзімді ктивтер топтамалық және
- 2009 және 2010 жылдары ұйым
Ұзақ мерзімді активтерді есепке алу және пайдалану есебінің
- ұзақ мерзіміді активтердің нақты қолда барлығына жөне
еңбек құралдарының негізгі құралдарға дұрыс жатқызылғандығын, олардың жіктелуі,
есепте ұзақ мерзімід активтердің дұрыс бағаланғандығын;
есепте ұзақ мерзімід активтердің кіріс және шығыс операцияларының
бухгалтерлік есеп пен қорытынды есепте нақты қолда бар
Кәсіпорының баланс активтерінің бөлімін телдау барысында мынадай
Ұзақ мерзімді активтерге клетін болсақ 2010 жылы ұзақ
Ал баланстың пассив бөлімін талдағанда меншікті капиталы мен
- 2010 жылы 2009 жылға қарағанда 96108 теңге
- салықтық міндеттемелер 2009 жылды -36,23 теңгеге теңессе
- басқа міндетті және ерікті төлемдер де
- қысқа мерзімді кредиторлық қарыздар 2009 жылмен салыстырғанда
Кәсіпорынның балансында ұзақ мерзімді міндеттемелер жоқ, себебі
Енді кәсіпорынның меншікті капиталына келетін болсақ
-Жарғылық капитал 11336218 теңгеге немесе 44,1 % өссе;
-бөлінбеген табысының қарызы -31273342 теңгеге немесе -52,0
Кәсіпорынның жоғары немесе төмен деңгейде өтімді болуы активтердің
Әйтседе осы айтылғандармен қатар «Астана қаласының денсаулық сақтау
- негiзгі құралдар мен материалдық емес активтердің
- тозуы жеткен негiзгi құралдар мен уақыты жеткен
- негiзгi құралдарды тез арада ауыстырып отыру үшiн,
Бұл ұсыныстар «Астана қаласының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Глушкова Н.Е «Бухгалтерский учет на предприятии»
Бакаев А. С. «Нормативное обеспечение бухгалтерского учета» –М.:
Международный центр финансово-экономического развития, 2005; - 285 б
3 Глушкова Н.Е «Бухгалтерский учет в условиях рынка»
4 Халықаралық қаржылық есеп стандарты (IAS) 16 «Негізгі
5 Халықаралық қаржылық есеп стандарты (IAS) ХҚЕС
6. Кәулімжаев Қ.К., Н.А. Құдайбергенов «Бухгалтерлік есеп теориясы
7 . Назарова В.Л. – «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі
8 Радостовец В.К., Радостовец В.В. «Бухгалтерский учет
Салина А.П. «Принципы бухгалтерского учета» // Оқу құралы,
10 Нидлз Б.И. Принципы бухгалтерского учета. М.: Финансы
Толпоков Ж.С. Бухгалтерлік есеп Қарағанды 2009 ж. –
12 Субъектінің қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебінің типтік шоттар
Торшаева Ш.М. Принципы бухгалтерского учета: Учебное пособие.
Халықаралық қаржылық есеп стандарты (IAS) 38 «Материалдық емес
Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет» //Оқу құралы
.Абленов Д.О «Основы Аудита» // Оқу құралы, «Экономика»
Ажибаев З.Н «Аудит» // Оқу құралы, «Экономика», -Алматы:
Ларинова А.Д. Практикум по аудиту М.: ООО «ТК
Ержанов М.С., даулатбеков г.Б. және басқалар Аудит: Учебник,
Кеулімжаев К.К. және басқалар Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп: Оқу
Халықаралық қаржылық есеп стандарты (IAS) ХҚЕС 36 «Активтердің
Халықаралық қаржылық есеп стандарты (IAS) ХҚЕС 18-«Түсім» -
Абленов Д.О. Қаржылық аудит және талдау Экономика, Алматы
Абленов Д.О «Қаржылық талдау» // Оқу құралы, «Экономика»
Өтебаев Б.С. Қаржылық талдау. Астана 2008 ж –
Дюсенбев К.Ш. Анализ и диагностика финансово положения
«Путеводитель бухгалтера №1» Алматы-2009 г. «Центральный дом бухгалтера»
« Бюллетень бухгалтера №15», апрель – 2009
«Бюллетень бухгалтера №46», ноябрь– 2009 г. –
Абдыманапов А.С, С. Раимов «Принципы бухгалтерского учета и
ҚОСЫМША А
Негізгі құралдарға аудиттің бағдарламасы
Аудит тәртібі Ақпарат көздері
Бас кітаптың дерегі бойынша негізгі құралдардың баптарындағы баланс
Негізгі құралдарға жинақтамалық және талдау есебінің дұрыс жүргізілуін
Негізгі құралдардың жергілікті жерде сақталуы мен пайдалануын және
Негізгі құралдардың қозғалысы туралы алғашқы құжаттардың дұрыс әзірленгенін
Қабылдау беру актісі (НҚ-1), жөнделегн, қайта құрастырылған, және
Негігі құралдарды жіктеудің дұрыс жүзеге асуын тексеру
Кесте 10 - жалғасы
Негізгі құралдарды бағалау мен қайта бағалаудың дұрыстығын тексеру
Негізгі құралдарды кірістеудің дұрыстығын тексеру Техникалық құжаттар, НҚ-1,
Негізгі құралдардың тозуының есептегі көрсетілуі мен тіркелуінің дұрыстығын
Негізгі құралдарды жөндеуге кеткен шығынның негізділігі мен оның
Жалдау төлемінің есебінің көрсетілуі мен есеп айырысудың дұрыстығын
Негізгі құралдарды есептен шығарылуы дұрыс көрсетілуін тексеру НҚ-1,НҚ-3,
Негізгі құралдарға қатысты салықты аудару мен есебінің дұрыстығын
Негізгі құралдарды пайдаланудың тиімділігі мен қалыптасуын, техникалық жағдайының
Негізгі құралдарды (жалпы құны, құрылымы,үдерістістандарттық сапасынның сәйкестігі, қорға
ҚОСЫМША Б
Материалдық емес активтерге аудиттің бағдарламасы
Аудит тәртібі Ақпарат көздері
Бас кітаптың деректері бойынша материалдық емес активтерінің баланс
Материалдық емес активтердің жиынтық және талдау есебінің дұрыс
Кәсіпорынның обьектіге меншіктік құқығы бар екнін білдіретін материалдық
Материалдық емес активтерге түскен бағалардың дұрыстығын тексеру Келісімді
Материалдық емес активтерді кіріске алу есебінің дұрыстығын тексеру
Материалды емес активтердің амортизациясын дұрыс есептелуін тексеру «Материалдық
Материалдық емес активтердің есептен шығарылуының дұрыс көрсетілуін тексеру
Кесте 11 - жалғасы Материалдық
Материалдық емес активтерді түгендеу есебіндегі қорытындысының дұрыстығын тексеру
Материалдық емес активтеріне қатысты төлеу мен есептің дұрыстығын
6
Негізгі құралдарды қабылдау- тапсыру актісі
Негізгі құралдарды есепке алу инвентарлық карточкалары
Жаңартылған, жөнделген, реконструкцияланған объектілерді қабылдау- тапсыру актісі
Негізгі құралдарды есептен шығару актісі
Негізгі құралдардың инвентарлық карточкаларының тізімдемесі
Орналасу (қолданыста болу) орнына байланысты негізгі құралдардың инвентарлық
Негізгі құралдардың қозғалысын есепке алу карточкасы
Журнал-ордер №12
Бас кітап
Бухгалтерлік есептілік