Жоспар
Кіріспе
І-ТАРАУ. Шағын кәсіпкерліктің теориялық негіздері
1.1 Кәсіпкерліктің мәні және маңызы
1.2 Шағын кәсіпкерліктің қызметі мен бағалау әдістері
ІІ-ТАРАУ. ҚР-дағы шағын кәсіпкерліктің экономикадағы рөлі және даму
2.1 ҚР-да шағын кәсіпкерліктің дамуын талдау
2.2 Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың негізгі бағыттары
ІІІ-ТАРАУ. Шағын кәсіпкерлікті қолдаудың шетелдік тәжірибелері
3.1 АҚШ-та шағын кәсіпкерлікті ұйымдастыру ерекшеліктері
3.2 Германиядағы шағын кәсіпкертің қолдау тетіктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет көздері
Кіріспе
Нарықтық қатынастар аясында жүзеге асырылып жатқан кәсіпкерлік қызметтің
Бүгінгі таңда республикамызда экономиканы қайта құру жолында оның
кәсіпкерліктің теориялық негіздері мен оның даму эволюциясы сипатталынды;
әлемдік тәжірибелер негізінде шағын кәсіпкерліктің экономикадағы ролі мен
Қазақстандағы шағын кәсіпкерлікті ұйымдастыру тенденциялары мен жағдайы зерттелінді;
ҚР-ғы шағын кәсіпкерліктің даму үрдістері айқындалған;
ҚР-ғы шағын кәсіпкерлердің және шағын кәсіпорындардың қызметін ұйымдастырудағы
Кәсіпкерлік қызметтің ынталандыру жұмыстарына тоқтала отырып, талдау арқылы
І-ТАРАУ. Шағын кәсіпкерліктің теориялық негіздері
1.1 Кәсіпкерліктің мәні және маңызы
Кәсіпкерлік ұғымының тарихи орта ғасырдан басталады. Тіпті сол
Егер "кәсіпкерлік" терминінің эволюциясының қалай қалыптасқанын қарастыратын болсақ:
1723ж : Парижде басылып шыққан «коммерцияның жалпылай сөздігінде»
1725ж.: Р. Контильон : кәсіпкер – ол нарық
1776ж.: Адам Смит, кәсіпкерлік – кәсіпорынның меншік иесі;
1797ж : К. Бодо, кәсіпкер – ол белгілі
1803ж : Ж.Б.Сей, кәсіпкерлік – екі өндіріс факторлары
1876ж : Ф. Уокер, кәсіпкер - ол
1934ж : И. Шумпетер, кәсіпкер – ол инновациялардың
1964ж : П. Друкер, кәсіпкер - белгілі
1975ж : А. Шапиро, кәсіпкер – ол әлеуметтік
Қазіргі кездегі кәсіпкер деп – пайда табуға бағытталған
Бұл тұрасында ҚР-дың Азаматтық Кодексінің 10-ші бабында: «меншік
Кәсіпкерліктің бірнешінеше анықтамаларын қарастыру негізінде бұл ұғымның негізгі
жауапкершілік, тәуекел, инициатива;
жоспарлау, ұйымдастыру,бақылау;
құралдарды іске асыру еркіндігі;
жаңа шешімдерді,идеалдарды іздеу.
Жоғарыдағы кәсіпкерліктің құрамдас бөліктері менеджмент фукнкцияларымен байланыстыеркіндігін көтеруге
Жалпы кәсіпкерлік қатнастарды қарастырудың алғашқы сипаты – олардың
Ал кәсіпкерліктің обьектісі – ол адамның белгілі бір
Сонымен қатар, кәсіпкерлікті процесс ретінде қарастыруға болады, ол
жаңа идеяларды іздестіру мен бағалау;
бизнес-жоспарды құру;
қажетті ресурстарды іздеу;
құрылған кәсіпорынды басқару.
Бұл аталған сатылар бір –бірімен тығыз байланысты. Бірінші
Екінші кезеңде, ең күрделі мәселе – бизнес-жоспарды құру
Үшінші кезеңде, ең бастысы қандай ресурстар қажеттігін нақты
Төртінші кезеңде, пайда болған кәсіпорынды басқару. Ол нақтыланған
Кәсіпкерліктің шаруашылық жүргізу тәсілі ретінде бірнеше негізгі белгілері
Кәсіпкерлікке тән тағы бір сипат шаруашылық жүргізудегі тәуекелге
Кәсіпкерлік қызметтің келесі белгісі – ол толық экономикалық
Кәсіпкер – қызметінің сферасына байланыссыз өз қабілеттерін келесі
нарықты зерттеу арқылы төлем қабілеті сұранысы бар тауарлар
тауарды өндіру немесе қызмет көрсету үшін қажетті ресурстарды
төмен бағалы ресурстар нарығын іздеу;
бизнесті жаңа техника, технология және менеджмент негізінде ұйымдастыру
маркетингтің қазіргі заманғы принциптерін пайдалану арқылы тауарлар мен
табыстарды тұтыну және жинақтау қорлары арасында, т.б. бөлу.
1.2. Шағын кәсіпкерліктің қызметтері мен бағалау әдістері.
Жалпы кәсіпкерлік бірнеше қызметтер атқарады: өндірістік, коммерциялық, қаржылық,
Өндірістік қызметі өндіріс пен материалдарды – техникалық қамтамасыз
Кәсіпкерліктің коммерциялық қызметі тұтынушылардың қажеттіліктерін анықтау және кәсіпорындар
Ал кәсіпкерліктің қаржылық қызметі келеі функцияларды іске асырудан
Келесі кәсіпкерліктің қызметі – ол басқарушылық функциясы
Сонымен кәсіпкерлік қызметінің сферасына байланыссыз өз қабілеттіліктерін келесі
Сонымен қатар, шағын кәсіпкерліктің қызметін бағалаудың бірнеше бағыты
Сандық көрсеткіштер негізінде жалпы кәсіпорындардың шағын бизнес секторына
Аралас әдіс «экономикалық» және «статистикалық» тәсілдерді қолдануды ұсынады:
Дамыған елдерде негізгі критериялардың есебінде шағын кәсіпорындардың анықтауы
Сонымен қатар, «шағын бизнес», ағылшын елдерінде айтылады, ал
Әлемнің дамыған елдерінде шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың
ҚР-ғы кәсіпкерліктің классификациясы
Жалпы кәсіпкерлік
Көлемі:
шағын
орта
ірі
- аралас - хал.аралық
Салалық бағыты
өнеркәсіптік
аграрлық
құрылыстық
саудалық
көліктік
инфрақұры-
лымдық
ІІ-ТАРАУ. ҚР-дағы шағын кәсіпкерліктің экономикадағы рөлі және даму
2.1 ҚР-да шағын кәсіпкерліктің дамуын талдау
Қазастандағы шағын кәсіпкерлік субьектілерінің санының тұрақты өсуі және
Келесі негізгі мәселе – ол тиімді қаржылық қолдау,
І – жоғары пайыз мөлшерлемесі;
ІІ – несиені қайтарудың қысқамерзімділігі;
ІІІ – несие алудағы құжаттар санының көптігі;
ІV – кепілдікпен қамтамасыз ету проблемалары.
Жоғарыдағы несие алудың негізгі мәселелерін келесі факторлар да
несие алу кезіндегі банктерге тапсыратын құжаттарды толтыру білімінің
ақпаратпен толық қамтылмауы;
бизнес-жоспар жасаудың толықсыздығы;
елдегі шағын кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған несиелердің көздері туралы
Аталған барлық факторлар кәсіпкерлік қызмет субъектілеріне несие алуға
Қазақстандағы шағын кәсіпкерлікті қаржыландыру көздері
1) Жеке капитал 2) Қарыз капитал
Жеке жинақтар
Қаржылай ресурстар
Туысқандар мен дост-
арының құралдары
Индивидуалды басқа
инвесторлар
Қызметті сақтау құралдары
мерзімді несиелер;
- бағалы қағаздаршығару.
Бүгінгі таңдауда еліміздегі шағын кәсіпкерлердің қаражат көздерінің 75%
Шағын кәсіпкерлікті дамытудағы негізгі проблемаларының ең маңыздыларының бірі
Қазақстан Республикасының Салық Кодексі бойынша салықтардың он бір
Шағын кәсіпкерлікті дамытудығы кедергілер
Мүмкін болатын факторлар Сұранғандарға %-ін
Жоғары мөлшерлемелі салықтар
63,6
Несилелердің жоғары құндылығы
55,6
Бақылаушы органдармен қатынас
36,5
Халықтық тұтыну сұранысы төмен
22,2
Төмен ақпараттық қамтылу
22,2
Нарықтағы жоғары бәсеке
14,3
Білікті мамандардың аздығы
9,5
2.2. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың бағыттары.
Дамыған елдерде шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау саясатының жалпы
Қазақстанда жеке кәсіпкерлікті қолдау мәселесі алғаш рет 1992ж
Бүгінде, ҚР-нің аса назар аударып жатқан аясы шағын
Біріншіден, құқықтық реттеудің ұтымды түрлері мен шегін белгілеу;
Екіншіден, кәсіпкерліктің қарқынын төмендетпеуге назар аудару;
Үшіншіден, салық салу жүйесін шешу жолдарын дамыту;
Төртіншіден, бақылау органдарының кәсіпкерлік обьектілерінің тексеру жөніндегі қызметтерін
Сондықтан бұл мәселе тіпті ҚР-дің Президентінің «Қазақстан –
мемлекеттік, қоғамдық және халықаралық ұйымдардың шағын кәсіпкерлікті
несиелендірудің тиімді және қол жеткізілетін жүйелерін қалыптастыру;
шағын кәсіпкерлікті қолдаудың инфрақұрылымын дамыту;
Белгіленген шараларды іске асырудың нәтижесінде кәсіпкерлік субъектілері санының
Сонымен қатар, кәсіпкерлікті дамытуды ынталандыру мақсатында елімізде 2001-2002
Бағдарламаның негізгі бағыттарына:
шағын кәсіпкерлікті қолдау бағытында құрылған инфрақұрылымды пайдаланудың тиімділігін
шағын кәсіпкерлікті қолдау саясатының қаржылай несие және инвестициялық
шағынкәсіпкерлікті кадрлық, ғылыми-методикалық жәнеақпараттық қамтамасыз ету;
шағын кәсіпкерлікті аймақтық дамыту;
Бұл бағдарламаның нәтижесінде екі жылдан кейін шағын кәсіпкерліктің
ҚР-дағы шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік шараларарының бірі «Шағын
шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау институты құрылды: ҚР-ның экономика
«Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы », «Жеке кәсіпкерлік
мемлекеттік тексеруші органдар саны азйтылды;
шағын кәсіпкерлікті дамыту Қоры құрылды;
екінші деңгейлі банктердің шағын кәсіпкерлік субьектілеріне минималды көлеміне
Сонымен қатар, Қазақстандағы шгағы кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың
Біріншісі – нормативті және құқықтық актілерді зерттеу үшін
Екіншісі - кәсіпкерлік қызметі жандандыру жөніндегі Президент жарлықтарын
Жоғарыдағы аталған кәсіпкерліктің дамуына мол сенім, мемлкет тарапынан
Несиелік линия көлемі 775млн. долл. Сонымен қатар, несиенің
mikro ( 10 мың доллорға дейін) – бұл
large – mikro ( 10 нан 30 мың
Бұл бағдарлама бойынша келесі банктер жұмыстар атқарады: «БанкЦентрКредит»,
Жалпы шағын кәсіпорындарға несие берушілердің:
37%-ті коммерциялық банктер;
21%-жеке қарыз берушілер (достары, туыстары);
18% Шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдау қоры;
12% Ұлттық Банк қаражаттары құрайды;
1998-99жж облыс бойынша 3750 адам 119,6 млн. теңге
Осыған байланысты нарықтық экономикадағы сектордың негізгі бөлігі болып
ІІІ-ТАРАУ. Шағын кәсіпкерлікті қолдаудың шетелдік тәжірибелері
3.1 АҚШ-та шағын кәсіпкерлікті ұйымдастыру ерекшеліктері
Бүкіл дүние жүзінде шағын және орта бизнестің экономика
АҚШ экномикасында олар ғылыми – техникалық прогресс сферасына
бюжеттен мақсатты бағытталған субсидияландыру арқылы;
қаржыландыру үшін жеке капиталдарды тарту;
Бұл бағытты іске асыруда АҚШ-та шағын бизнестің әкімшілігі
( ШБӘ) құрылған және ол шағын кәсіпкерлікке қаржылық,
халықаралық саудаға көмектер;
зерттелу мен жобаларды жасауға көмектері және қаржыландыру;
ұлттық кәсіпкерлікті дамыту;
әйел кәсіпкерлерге жағдай жасау;
ардагер - кәсіпкерлерге көмектер;
Сонымен қатар, АҚШ-та шағын кәсіпкерліктің субьектілеріне қаржы ресурстарын
шағын кәсіпкерлікті инвестициялауды компаниялардың конкурстық негізде несиелермен
қарыздар мен несиелер негізінде мемлекеттік іс ұсынылуы
қошаған ортаны қорғауға байланысты шағын бизнесті қаржыландыру (
Сонымен қатар, АҚШ-та қолдау жұмыстары шағын кәсіпкерлік субьектілеріне
Өтпелі кезең экономикасында шағын кәсіпкерлік мәселесі дамыған мемлекеттер
ЖҰӨ-гі шағын кәсіпорындар үлесі, 1998 ж.
Мемлекет Шағын кәсіпорындар саны Жұмысбасы Шағын кәсіпорындар үлесі
Мың бір. Мың адамға Мың адам Жұмысбастылық үлесі,
%
Япония 6450 49,6 39,5 78 52-55
АҚШ 19300 74,2 70,2 54 50-52
Еуропа елдері 15770 45 68,0 72 63-67
Германия 2590 37,0 18,5 46 50-54
Ресей 870,6 5,9 8,5 10,1 10-12
Сонымен қатар, мемлекеттерде шағын бизнестің ұйымдастырылуы әр түрлі
3.2 Германиядағы шағын кәсіпкерліктің даму тетіктері
Германияда шағын және орта кәсіпкерліктің басты сипаттамасы ең
Үшіншіден, кәсіпорындар өмірінде басқарушы рөлінің ерекше маңыздылығы: ол
Төртінші – істі жанұялық негізде жүргізу, кәсіпорындар қызметін
Бесіншіден – шағын кәсіпкерліктің тағы бір сипатты белгісі
Егер «алыптар» қажетті ресурстарды негізінен капиталдар нарығы (қор
Шағын кәсіпкерліктің жоғарыдағы аталған сапалық жақтарымен бірге сандық
Белгілі бір жағдайда өзіндік фирма түріндегі – барлық
Жұмыс істейтіндер саны 1-ден 43 адамға дейінгі және
Жұмыс істейтіндер саны 50-ден 499 адамға дейінгі және
Германияда 1980 ж. аяғына қарай жоғарыда көрсетілеген сипаттың
қолөнерде – 537,
саудада – 225,
өнеркәсіпте – 108,
қызмет көрсету саласында – 665,
еркін мамандық секторы – 360.
Германиядағы шағын бизнестің экономикалық маңызы, біріншіден барлық еңбекке
Шағын кәсіпкерліктің барлық кешенді ішкі және сыртқы проблемалары
Европалық қауымдастық шеңберінде 1993 жылдың басынан бастап бәсеке
«Таза » технология мен табиғатты сақтау шараларына байланысты
Заңды негізде жұмыс уақытын одан әрі қысқарту және
Германияда шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жүйесінің негізінде жатқан
Шағын кәсіпкерлікке қолдау жасауға құрылымдық-саяси шаралардң екінші бір
Германиядағы салық салу жеңілдіктер. Германияның жаңа аймақтарында қазіргі
амортизациялық аударымдардың арнайы нормалары;
пайданың салық салынбайтын резервтерін жасау;
салық ведомаствалары төлейтін инвестициялық үстемелер.
Енді арқайсысына жекелеп тоқталсақ:
Амортизациялық аударымдардың арнайы нормалары барлық инвестицияларға қолданылып, жаңа
Қаржы жағынан қолдау. Федералдық өкімет тарапынан берілетін салыстырмалы
«Кредитонитальт фюр Видерауфбау»(Маин);
«Дойче асглейхсбанк» (Бонн);
«Берлиндер индустри банк» (Берлин) сияқты үш арнайы банк
Қорытынды
Жалпы қорытындылай келе, шағын кәсіпкерлік қай ел болмасын
Сонымен қорыта айтқанда шағын кәсіпкерлік – ел экономикасының
қызметтің тиімділігі мен ұтымдылығын арттыру;
шағын кәсіпорындар қызметінің барлық істерінің нормативтік құқықтық актілерін
салық салу жүйесін тиімді тұрақтандыру;
шағын кәсіпкерлік субьектілерінің қызметін мейлінше бақылап, басқару арқылы
Қорытындылай келе, дамыған елдердің көпшілігінде экономикалық өсудің шешуші
Пайдаланылған әдебиеттер көздері
Под ред. Жатканбаева Е. Б. «Малое предпринимательство» ,
Казахстан и мировой опыт рыночной трансформации, Арынов Е.
Ғылыми-практикалық халықаралық конференция материалдары боиынша; Алматы – 1999
Жатқанбаев Е. Б. «Основы смешанной экономики» Алматы-1992 г.
Катенова С.Д. «Факторы и особенности развития малого предпринимательство»
Назарбаев Н. А. «Қазақстан - 2030» Алматы 2002
«Вестник предпринимателя» 2004г.
«Аль-Пари» журнал 2000ж.
ҚР-ның статистикалық жылнамалар жинағы 1997-2001 ж.ж.
Берденалиев «Экономиканың басқару негіздері » Алм. 2002ж.
Бусыгин А.В. «Предпринимательство» Москва 2001
«Малый и средний бизнес»: законодательство РК, сборник законодательно-правовых
«Континент» журнал 2005
«Казахстанская правда» газета 2001ж
«Қаржы-қаражат» 1999
3
Ұйымдастыру – құқықтық формасы
- индивидуалды кәсіпкерлік
- кооперативтер
- толық серіктестік
- коммандивті
- жауапкершілігі шектеулі серікт.
- жауапкершілігі қосымша серікт.
- біріккен кәсіпкерлік формалары
1) Ішкі және сыртқы көздері