Мазмұны
Кіріспе............................................................................3
1 МҰРАЖАЙДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ СИПАТТАМАСЫ...........................5
1.1 Мұражайдың шығу тарихы.....................................................5
1.2 Мұражай құндылығы, әлеуметтік функциялары және жәдігері.............7
1.3 Мұражайдың мәдени көпшілік және тәрбие жұмысы.............................16
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МҰРАЖАЙЛАРДЫҢ ДАМУ ЖОЛДАРЫ....................20
2.1 Қазақстан мұражайларының пайда болу тарихы.....................................20
2.2 Қазақстанның танымал ірі мұражайлары...........................24
ҚОРЫТЫНДЫ...............................................................44
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................................46
Кіріспе
Туризм көптеген елдердің бюджеттеріне, экономика саласының дамуына үлкен үлесін
Мұражай – жалпы адамзат баласының өмірінде заттық және рухани
Мұражай алғашқыда аса бағалы бұйымдар мен заттар және мәдени
Қазақ халқында ата-баба мұрасына ерекше құрметпен қарап, салт-дәстүрін сақтап,
Диплом жұмыстың мақсаты – маұражайлардың тарихы туралы, мұражай
Көздеген мақстақа жету үшін келесідей міндеттер анықталды:
Коллекционерлі қызметтердің дамуымен және негізгі мұражайлық комплекстермен танысу;
Мұражайтанудың әлеуметтік мәдени институты ретінде қалыптасуымен танысу;
Мұражайтанудың негізгі түсініктері мен терминдерінің мазмұнын білу;
Мұражайтанудың ғылыми жүйесінде рөлі мен орнын түсіну;
Мұражайтану комплексі құрылымының негізгі білімдерін игеру;
Қазақстандық мұражайларды анықтау және оның туризм дамуына тигізетін әсерін
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде мұражайлардың қалыптасуы туралы баяндалады. Оның
Екінші бөлімінде мұражай ісіне сипаттама берілген. Оның ішінде, мұражайдың
Үшінші бөлім Қазақстандық әйгілі мұражайлар туралы, олардың тарихы, дамуы
Пайдаланылған зерттеу тәсілдері: суреттеу салыстырмалы-сипаттық, статисткалық мәліметтерді өңдеу және
Пайдалану көздері: туристік мекемелер, жергілікті әкімшіліктің туризм департаменттері, туристік
Қорғалатын ұстаным:
1 Мұражайлар тарихын баяндау;
2 Мұражайтанудың әлеуметтік мәдени институты ретінде қалыптасуымен танысу;
3 Мұражайлардың ғылыми ролін түсіну;
4 Қазақстандық мұражайлар жағдайын, олардың отандық туризм дамуына тигізетін
Мұражайда – табиғат пен адам қолмен жасалған өнер туындыларын
1 МҰРАЖАЙДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Мұражайдың шығу тарихы
Көптеген жылдар бойы мұражайлар тек қаланың ғана емес, көптеген
Мұражайға екінші өмірді жаңа өрлеу дәуірі сыйлады. Осы кезде
Ал XV ғасырдың екінші жартысында мұражай термині белгілі бір
Мұражайлар қоғамның дамуымен тығыз байланысты. Европада тарихи мұражайлар XIV-XVI
Көптеген халықтар азаттық үшін, өздерінің құқықтарын қорғау үшін мұражайды
Неміс халқының XIX ғасырдың алғашқы жылдарына дейін мұражайға бару
XIX ғасырдың ІІ жартысында, әсіресе, этнографиялық коллекция жинау жанданды,
Мұражай зерттеу орталығы. Ғылыми – зерттеу мекемелерінің қатарында мұражайдың
Әсіресе, ғылыми негізделген, жоспарлы түрде қорларды жасау, мұражай заттарын
Мұражайдағы ғылыми-зерттеу жұмыстары кешенді және көп қырлы болып табылады.
1.2 Мұражай құндылығы, әлеуметтік функциялары және жәдігері
Мұражайтану дегеніміз – әлеуметтік мәліметті сақтау процесін зерттейтін негізгі
Мұражай дегеніміз – қоғамға қызмет ететін адамдар үшін ашық
Мұражайтану құрылымы 1 кестеде көрсетілген [9].
1 кесте
Мұражайтанудың құрылымы [9]
Тарих және тарихтану Мұражайлық теория Мұражайлық деректерді тану
мұражайдың пайда болу теориясын зерттейді
Жалпы
мұражайлық заттарды зерттеу
түрлі тарихи кезеңдерде жұмыс істеуін Құжаттау теорияны анықтау
мұражайлық жүйенің қалыптасу саясатын Тезавриялау (ғылыми фондық жұмыс) әдістемені
мұражайлық істерінің қалыптасуын зерттейді. Коммуникация теорияларынан тұрады осыларды қолдану
Қолданбалы мұражайтану үш бөлімнен тұрады.
1 Ғылыми әдістеме – экспозицияларды құру принципі, мұражайлық фондтарды
2 Мұражайлық жұмыстарының техникасы – кәдімгі жұмыс техникасы;
3 Мұражайлық істі ұйымдастыру – маркетинг және менеджмент.
Табиғатта және қоғамда көптеген заттар мен объектілердің ғылыми көркемдік
Белгілі бір зат мұражайлық затқа айналу үшін белгілі бір
1 Ақпараттық қасиет. Мұражайлық заттың мазмұңды жағын сипаттайды. Оның
Ішкі ақпараттық кеңістік – заттың толық аталуы, зат не
Сыртқы ақпараттық кеңістік – заттардың тарихы туралы мәлімет көрсетеді.
Жалпы сыртқы ақпараттық кеңістік және ішкі ақпараттық кеңістік бір-бірімен
2 Аттрактивті қасиет. Заттардың сыртқы бейнесін сипаттайды, яғни, келушілердің
3 Экспрессивті қасиет. Заттың қасиетті жақтарымен байланысты. Сөйтіп, мұражайлық
Мұражайлар классификациясы. Мұражайлардың әр қайсысы қайталанбас бөлік болып келеді,
Маманданудың яғни бір бағдардың мұражайлары бағдарлы топтарға бөлінеді:
Ғылыми мұражайға;
Музыкалық мұражайға;
Тарихи мұражайға;
Көркем архитектуралық;
Ауыл шаруашылықты;
Педагогикалық мұражай және тағы басқа.
Ғылым мен техникалық мәдениеттің дамуы жаңа бағдарлардың дамуына әкеледі.
Мұражайдың қоғамдық жүктелу белгісі бойынша типологиялық бөліну бар.
Біріншісі, ғылыми зерттеу. Ғылыми институттарда, университеттерде, академиаларда жұмыс істейді.
Екіншісі, ғылыми ағартушылық. Олар ізденіс жұмыстарын жүргізеді, бірақ олар
Үшінші, оқу мұражайлары, негізгі оқу процесіне көрнекілік пен заттылық
Мұражайлар әкімшілік – территориялдық белгі бойынша: республикалық, облыстық, аудандық.
Тиістілігіне қарай мұражайлар: қоғамдық, жеке-меншік, мемлекеттік [10].
Жалпы мұражайтану да екі тарихи қалыптасқан функцияны бөледі. Олар
1 Құжаттау функциясы. Мұражайлық жинақта түрлі мұражайлық заттардың оқиғалардың
2 Білім беру мен тәрбиелеу функциясы. Бұл функция –
Бұл екі функциядан басқа да бос уақытты ұйымдастыру функциясы
Мұражайлық фонд дегеніміз – біріншіден мұражайда экспонат түрінде жиналған
Мұражайды зерттеулер мұражайлық фондты бағытына қарай, тарихына қарай сонымен
1 Материалдық заттар, яғни адам қолымен жасалған, белгілі бір
2 Бейнелеу заттар – яғни сыртқы бейнесі бойынша мәлімет
3 Хат күйіндегі заттар – хатты белгілер жүйесі арқылы
4 Фото заттар – фотоапарат арқылы алынған заттар;
5 Кино заттар – техникалық құралдар арқылы алынған заттар.
Ғылыми фондтық жұмыс дегеніміз – заттарды сақтау, зерттеу және
Мұражайлық фондық жұмыс – біріншеден мұражайлық фондты жинақтайды, яғни
Бірінші этап – атрибуция. Физикалық қасиеттерін анықтау, мұражайлық заттардың
Екінші этап – классификациялау және жүйелеу. Мұражайлық заттарды қасиеттерге,
Үшінші этап – талдау. Мұражайлық заттарды білім көзі ретінде
1 сурет. Мұражайда экспанатты сақтаудың режимі [11]
Мұражай ғылыми зерттеу мекемесі ретінде. Ғылыми зерттеу жұмысы дегеніміз
Мұражайдың ғылыми зерттеу жұмысы екі бағыттан тұрады (2 сурет).
Ғылыми зерттеулер. Зерттейтін ғылым саласына байланысты болады;
Мұражайлық зерттеулер. Мұражайлық заттарды жинау, сақтау, қолдану, әдістемесімен теориясында
2 сурет. Мұражайлық зерттеулер [12].
Мұражай ісінің, қызыметінің негізгі бағыттары экспозициялық көрмелік, қорлық (фонд),
Белгілі-бір затты жасауда да, қолдануда да оның функционалдық мәні
Мұражай жәдігерін алған, таңдаған кезде, оның өмір сүрген, сақталған
Жәдігерлердің ақпараттық потенциалын екіге бөлінеді. Бірінші – ішкі хабарламалық
Мысалы, жәдігердің ішкі хабарламалығына – аты, көлемі, қолданыс орны,
Жәдігердің сыртқы хабарламалығына – жәдігердің тарихы, оның шығу тегі,
XVII ғасырда И.Д.Майор мұражай жәдігерлеріне «шынайы, ақиқат дерек беретін,
XIX ғасыпда ғалымдар мұражайдағы жәдігерлерді әр түрлі ғылыми саланың
«Мұражай жәдігері» ол нағыз түпнұсқа жәдігер, яғни, білімдердің алғашқы
Мұражай жәдігерлерінің семантикалық (мәндік), аксиологиялық (бағалылық), коммуникативтік (хабарламалық) аспектілері
Мұражай жәдігері – нақты өмірден алынған, музейге қоюға құндылығы
Қайта өрлеу дәуірінде музей жәдігерлерінің ғылымдық деңгейден тану, тарихи
Музей туралы теориялық бағыттар әр түрлі. Сондай теориялардың бірі
Мұражай ісінің негізгі құрамдас бөлігіне мұражайдың практикалық ісі, ескерткіштерді
Мұражайтану зерттеу әдістерінде, тарихи зерттеу әдістері, әсіресе – археологиялық,
Мұражайтанудың зерттеу әдістерінің негізгі бағыттарына тоқталсақ, олар мынадай:
Ақпараттық дерек көзі ретінде, жәдігерлердің мәдени-тарихи құндылықтарын зерттейтін бағыттарда
а) мұражай құндылықтарына жататын жәдігерлерді анықтау(ғалымдар, лаборатория);
б) мұражай жәдігерлерінің мәндік мағынасын, ерекшеліктерін анықтау ісі;
в) мұражай жәдігерлеріне байланысты ғылыми анықтамалық, жүйелеу жұмыстарын ұйымдастыру;
г) сақтау режимін, консервация және қайта қалпына келтіру жолдарын
д) мұражайдың тәрбиелік, білімдік міндеттерін атқару әдістерін қарастыру, жүйелеу.
2. Мұражай ісі, оның атқаратын қызметі, қоғамдық, мемлекеттік институт
а) мұражайдың шығу тарихын, жүйесін, типін, мұражай ісінің тарихын
б) ішкі ұйымдастыру жұмыстарын қарастырады;
в) мұражай қызметінің арнайы бағыттарын анықтайды;
г) мұражайды басқару жүйесін қарастырады, болашақ жоспарын талдайды.
Мұражай ісінің құрылымы. Мұражайтануға тарихи, теориялық, қолданбалы элементтер кіреді.
3 сурет. Мұражайтану құрылымы [14].
Мұражайтану ғылыми пән ретінде білім жүйесі қалыптасқан, өзіндік құрылымы
Мұражай жүйесі және жіктелуі. Мұражайлар жабық жүйедегі, мемлекет пен
Мұражайлар негізгі профилі жағынан төмендегідей топтарға бөлінеді:
Тарихи мұражайлар – тарих білімі мен ғылымына негізделген жүйе
Жалпы тарихи;
Археологиялық;
Этнографиялық;
Нумизматикалық;
Тарихи экономикалық;
Білім мен ағартушылық тарихы;
Арнайы тарихи мұражайлар (спорт тарихи, музыка тарихы т.б.).
Көркемөнер мұражайы. Өнер мен өнертануға қатысты барлық мұражай. Мысалы,
Табиғи жаратылыстану тарихи мұражайлар өз жұмыстарында жаратылыстану ғылымы пәндеріне
Техникалық мұражайлар техника ғылымымен тығыз байланысты мұражайлар, оған:
Әдеби мұражайлар әдебиет салаларына бағытталған, белгілі жазушылардың өмірі
Комплекстік мұражайлар екі, үш профильде жұмыс жүргізетін мұражайлар. Мысалы,
Ғылыми зерттеу;
Көпшілік ағарту;
Зерттеу, академиялық оқу.
Қазіргі мұражай жүйесінде ғылыми зерттеу типі кең тараған. Ал
1.3 Мұражайдың мәдени көпшілік және тәрбие жұмысы
Мұражайдың мәдени-көпшілік жұмыстары мұражай коммуникациясының бір саласы ретінде
Мұражайдың қоғамдық-әлеуметтік мәнін жете түсініп, оны тәрбиелік мақсатта толығымен
Әртүрлі әлеуметтік және жас ерекшелігіне қарай бөлінетін топтардың аудитория
Басқа да педагогикалық жұмыспен айналысатын мекемелермен бірге жұмыс істеудің
Олар мұражайда экскурсиялар (экспозиция мен көрмелерде), тарихи-мәдени ескерткіштерге саяхат
Тарихи бағыттағы экскурсияларды төмендегідей жіктеуге болады.
Өтетін орны мен көрсетілетін нысана бойынша таңдап алынған, яғни,
Тақырыптың мазмұнына қарай;
Тақырыптық шолу экспедициялары;
Түрлі тарихи кезеңге, оқиғаға байланысты экскурсиялар;
Арнайы (әдеби, өнеркәсіптік) мерейтойлық;
Ғылыми – ағартушылық;
Оқу бағдарламасына қарай сабақтар мен жазбаша тапсырмалар бойынша;
Шетелдік туристерге арналған экскурсиялар;
Мұражайлық олимпиада және конкурстар;
Мұражайдағы ғылыми қосалқы кабинеттерге экскурсия, бұл жерде заттардың дубликаты
Мұражайдағы ашық есік күндері – киносеанс, концерт, театр қойылымдары
Арнайы мерекелер күнін өткізеді;
Көшпелі – жылжымалы мұражай жұмысының – музеобус, теплоход, поезд
Мұражай ісінің халыққа тартылуында, көпшілікті тартуда рөлі өте зор.
Ғылыми зерттеу, әдістемелік, ғылыми көпшілік жинақтар шығарып, тарату;
Мұражай ісін, радио, телевидение, баспасөз арқылы жарнамалар беру арқылы
Анықтамалық – жарнамалық материалдар шығару;
Оларды экскурсиялық туристік орталықтар арқылы тарату;
Жолкөрсеткіш, бағдар – каталогтар жасау арқылы насихаттау;
Маршрут схемаларын тарату;
Афиша, шақыру билеттері арқылы тарту;
Буклеттер, төс белгі, сувенирлер тарату арқылы да насихат жұмыстарымен
Осы жұмыстардың барлығын жоғары деңгейде ұйымдастыру үшін жылдық, тоқсандық,
Мұражай зерттеу орталығы. Ғылыми – зерттеу мекемелерінің қатарында мұражайдың
Әсіресе, ғылыми негізделген, жоспарлы түрде қорларды жасау, мұражай заттарын
Мұражайдағы ғылыми-зерттеу жұмыстары кешенді және көп қырлы болып табылады.
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МҰРАЖАЙЛАРДЫҢ ДАМУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Қазақстан мұражайларының пайда болу тарихы
Бүкіл қазақ жерінің әлі игерілмеген орасан зор табиғи байлықтарын
1867 жылы 23 сәуір күні Петербург қаласында болған Бүкілресейлік
XIX ғасырдың екінші жартысында Орынбор, Омбы және Ташкент қалалары
1857-1862 жж арналған Орынборда жергілікті ғалымдар жинастырған қазақтың ұлттық
1830 жылы 12 қараша күні Орынбор генерал-губернаторы, граф П.П.Сухтелен
Жинастырылған жәдігерлер негізінде 1831 жылы Неплюев әскери училищесі жанынан
XXI ғасыр басындағы жағдаймен республикамыздағы мұражайлар саны 88 болса,
Отандық мұражай ісінің тарихы ХIX ғасырдың екінші жартысында басталды.
Орал 1859 жылы;
Семейде 1898 жылы;
Жетісуда 1898 жылы.
Қазақстанның Шығысында өлкелік және мұражайлық және мұражайлық істің дамуы
Семейдегі мұражай ашылғанда олар мұражайға бес жүзден астам жаңа
Жалпы мұражайлар материалдық және рухани мәдениетінің негізгі сақтаушысы бола
2002 желтоқсанда Қазақстан мұражайлары – «Музей Қазақстана журналының алғашқы
Қаржылардың жетіспеушілігіне жергілікті жерлерде, мұражай қызметі тиісті деңгейде жүргізілмей
Ғылыми-экскурсияларды ұйымдастыруда мәдени құндылықтарды зерттеуде және насихаттауда мұражайдағы экспанаттарды
Мұражайдың мақсаты, болашақта Республиканың бай, мәдени-ұрасын зерттеу жөніндегі ғылыми-зерттеу
Бүгінгі таңда мұражайлар қорында – 217500 бірлік(мұражайлық зат) сақталуда.
2005 жылы наурыз және қыркүйек айлары аралығында еліміздің жетекші
Елімізде мұражай қызметкерлерінің құрамын жақсарту мақсатында Қазақ мемлекеттік университетінде
2.2 Қазақстанның танымал ірі мұражайлары
Президенттік Мәдени орталық. Орталық құрамына қазақ елінің ежелгі тарихын
Атриум ( 1 қабат): мұнда тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік рәміздері
Этнографиялық зал (1 қабат): бұл зал халқымыздың ежелгі тұрмыс
Егемен Қазақстан (4 қабат): бұл галереяда қазіргі Қазақстанның сан-салалы
Көркемсурет галереясы (5 қабат): мұнда отандық және шетелдік қылқалам
Президенттік мәдени орталық мұражайдың экспозициясын жабдықтаған және алғашқы бас
5 сурет. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Орталық мұражайы [33]
2 кесте
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Орталық мұражайының ақпарат кестесі [31]
Мектепке дейінгі жастағыларға Тегін
ВОВ мүшелері Тегін
Оқушылар 50 тенге
Студенттер және зейнеткерлер 70 тенге
Үлкендер 100 тенге
антропологиялық зал 1000 тенге
Алтын коллекция залы 1300 тенге
Экскурсялық қызмет Экскурсия– 300 тенге
Тематикалық экскурсия – 500 тенге
Экскурсялық бөлім: тел. 264-55-77
Культурно- образовательный отдел: тел. 264-46-50
Жұмыс уақыты: 10:00 - 17:00
Демалыс күндері: Бейсенбі
мекен-жайы: Қазақстан Республикасы,
480099, г. Алматы, ш-аСамал-1, 44 үй.
E-mail: csmrk1986@mail.ru
Қарым-қатнас тілі: қазақша, орысша анғылшын тілдерінде
Мұражай тарихы. Орталық Азиядағы ірі мұражайлардың бірі. XIX ғасырдың
Кейінгі жылдары мұражай қоры Жетісу облысының, қазақ әскерлерінің және
6 сурет. Мұражайдың алғашқы көрінісі [41]
Оның үш қабатында көрме галереялары және 4 экспозициялық зал
Мұражай қорында Қазақстанның ежелгі дәуірінен бастап бүгінгі күнге дейінгі
7 сурет.Мұражайдың палеонтология мен археологияға арналған I-ші залы [33]
Хронологиялық мөлшері 570 миллион жыл бұрынғы кембрия дәуірінен бастау
Палеонтология үш дәуірге бөлінетін геохронологиялық кестеден тұрады. PZ –
1946 жылдан құрылған Ғылым Академиямсының палеобиология лабораториясы 1955 жылы
8 сурет. Қазақстанның өлкелерінен археологиялық кезеңдерді қамтитын қазба барысында
I-ші залда қамтылған келесі тақырып – археология. Бұл тақырып
9 сурет Қазақстанда мекендеген ерте кезендегі адамдардың шаруа үстіндегі
Қола дауірі ауқымды көрсетілген. оны б.з.д. XYI-IX ғғ.
Мұражай экспозициясында ерекше орын алатын дәуір Қазақстан территориясын мекендеген
1988 жылы Алматыдан 250 шақырым шығыста Жалаулы ауылында оқушылар
Мұражайда сақталынған б.з.д. VII-III ғасырда Қазақстанда өмір сүрген ежелгі
Мұражайдың археологиялық қорында XI-XVғасырдағы Қазақстанның көне қалаларының материалдық мәдениетіне
Қазақстан жерінен табылған көне түркілік тас мүсіндер, балбалдар, ескерткіштер,
Айша – Бибі (XIY-XY ғ.), Жошы хан (XIII-XIYғ.) және
Қазақстан картасында орта ғасырлардың саяси тарихы түрлі кезеңдегі
Мұражайдағы археологиялық коллекцияның жинақталуына революцияға дейінгі кезеңде И. Кастанье,
Жетісудың оңтүстік-батыс өлкелерінің ортағасырлық қалалары мәдениеті бойынша материалдарды ҚазМҰУ-дің
Қазақстан тарихының түркі дәуірінің ескерткіштерін Ф.Х.Арсланов, З.Самашев пен А.Ю.Мотовтің
Орталық Мемлекеттік мұражайдың екінші экспозициялық залы XY ғасырдың аяғында
10 сурет. Ертедегі қазақ халқының баспанасы [38]
Қазақ мәдениеті халқымыздың өмір сүру салтына тән ерекшеліктерді бойына
Этнографиялық зал коллекциясында Қазақстанның әр түрлі өңірінен жинақталған халқымыздың
Экскурсияның басы XY-XYI ғасырлардағы қазақ хандығының шет-шекараларын, Жәнібек пен
Қазақ халқының қырық ғасырлық тарихынан мағлұмат беретін тарихи кесте,
XVII-XIX ғасырдың бірінші жартысы мен XX ғасыр аралығында тұтынылған
Мұражайдың келесі көрнекті залдарының бірі үшінші зал Қазақстанның Кеңес
Зал экспозициясы Қазақстанда өмір сүретін этникалық топтардың тарихы мен
Ұлы Отан соғысы жылдарында және одан кейінгі жылдарда Қазақстанға
.
11 сурет. Тәуелсіздікке арналған мұражайдың төртінші залы [35]
Зал экспозициясы елімізде президенттік билік жүйесінің енгізілуіне байланысты
Қазақстан 1991 жылы тәуелсіздігін бүкіл әлемге паш етіп жарияласымен
Еліміздің президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың іссапарлармен шетелдерге барған сапарлары
Тәуелсіз Қазақстанның өнеркәсіп пен ғылым саласындағы соны жетістіктерін насихаттауға
Тәуелсіз елдің төл мәдениеті жайлы да материалдар бар. Олардың
Мұражайда аса сирек кездесетін көне түрік, ескі қыпшақ, шағатай,
XX ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының көрнекті өкілдеріне қатысты фотосуретті
1-зал. «Қазақстанның қазіргі заман мүсіні (1990-2000 жылдар)» музей экспозициясының
2-зал. «ХХ ғасырдың бірінші жартысының бас кезіндегі Қазақстанның бейнелеу
12 сурет. Екінші залдағы әлемге танымал Амангелді
Қазақстанның суретшілер одағы құрылады, Көркемсурет галереясы, көркемсурет училищесі ашылады,
Олардың ішінде В.Каптерев, Л. Леонтьев, Л. Брюммер, С. Калмыков,
13 сурет. Шоқан Уалиханұлының портреті [16]
3 зал. «Әбілхан Қастеевтің шығармашылығы». Қазақстанның кәсіпқой суретшілерінің алғашқы
4 зал. «1950 жылдың аяғы – 1960 жылдың бас
5 зал. 1960 – 1980 жж Қазақстандағы бейнелеу өнері
1960 жылдары жеке ұлттық ұрпаққа деген жаңа көзқарас пен
6 зал. «Казақстан өнерінің жаңазаманғы деңгейде» Қазақстанның қазіргі заманғы
Инсталляции – кеңістік композициялары, суретшінің әртүрлі элементтермен, тұрмыстық және
Энвайромент – көрермендерді шыңдыққа ұқсас қоршауда жаулап алатын кең
Перформанс – көрермен алдында бір немесе бірнеше қатысушылармен
Хепенинг - тезтаралады, жаңалық ретінде дамыйды. Іс әрекет табиғат
Акционизм - әр түрлі қимыл демонстрациясы, акциялар, шағын көрсетілімдер
Республикалық кітап мұражайы. 1978 жылғы қазанның 20 жұлдызында Алматыда
Үшінші залда ХІХ ғасырдан бастап революцияға дейінгі Қазанда, Уфада,
Алтыншы залда кітап безендірудің өрісі, атақты суретшілердің еңбегі мен
Қазақстанстан палеолит мұражайы. Қазақстандағы палеолит музейі 2000 жылдың желтоқсан
14 сурет. Мұражайдағы заттар хронологиялық жүйелілікпен орналасуы [35]
Мұражайдың бірінші бөлімінде адам дамуының негізгі кезеңдері, Африка жеріндегі
ҚазМҰУ-дің палеолит мұражайы Англия мен Франция мемлекеттеріндегі мұражайлардан кейін
Мұражайдың бөлімдерінің мазмұны: Бірінші бөлім. Палеонтропологтардың Африка территориясындағы кейінгі
Екінші бөлімде: Қызылтау, Бөрікқазған, (Оңтүстік Қазақстан), Шақпақ ата, Өнежек
Ақкөл, Қызылтау, Бөрікқазған, Тәңірқазған және тағы басқа жерлердегі тұрақ
Оңтүстік Қазақстан құралдары Азия мен Африка территориясынан табылған еңбек
Үшінші бөлім. Орталық Қазақстан және Оңтүстік Қазақстан орналасқан Хантау;
Төртінші бөлім. Мұнда кейінгі палеолит тұрақтары Шүлбі (Шығыс Қазақстан),
Бесінші бөлім. Көрмеге неолиттік Қараүңгір үңгірінің (Оңтүстік Қазақстан), Маңғышлақ
Алтыншы бөлім. Сары-Арқадағы (Орталық Қазақстан) мустье ескерткіштері айтарлықтай белгілі.
Жетінші бөлім. Мустье үлгісіне ашель дәстүрінің мустье кешенін берген
Сегізінші бөлім. Жоғарғы палеолиттік Шульбі тұрағы Шығыс Қазақстан облысы
Абайдың мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы
Мұражай-үйі 1940 жылы Семейде ашылды. Абай ақындық өнерімен қатар,
Өткен ғасырдың соңғы ширегінде салынған, кезінде Әнияр Молдабайұлы тұрған
Қаладағы әсем ғимараттардың бірі – осынау оқшау үй Абайдың
Соңғы елу жыл бойы мұражай үйі мемлекет қарауында болды.
Уақыт талабына сай, кейінгі жылдары мұражай үшін неғұрлым үлкенірік
Абайдың 150 жылдық мерейтойы қарсаңында мұражайға біршама өзгерістер енгізу
Ахмет Риза медресесінде Абай 1854-1855 жж оқыған. Қазір осы
«Абай-Шәкәрім» мемориалдық кешені ұлы даналардың есімдеріне байланысты тарихи жерлер
Ақынның көзі тірісінде Жидебай ақындар, әншілер, күйшілер, жалпы өнер
Ата қонысты мұралыққа еншілеген Абай оны мейлінше кеңейте және
Осыған жақын тұста тағы да бірнеше ескі қабір бар.
Уақыт таңбасы қай тұста да өз ісін қалдырған. Құлпытастар
Осы мекенге байланысты тағы бір ұлы есім бар. Гәп
Шәкәрәмнің жан-жақты шығармашылық өнері ұзаққа созылған ондаған жылдардан кейін
ҚОРЫТЫНДЫ
Отандық мұражай ісінің тарихы ХIX ғасырдың екінші жартысында басталды.
Орал 1859 жылы;
Семейде 1898 жылы;
Жетісуда 1898 жылы.
Қазақстанның Шығысында өлкелік және мұражайлық және мұражайлық істің дамуы
Семейдегі мұражай ашылғанда олар мұражайға бес жүзден астам жаңа
Жалпы мұражайлар материалдық және рухани мәдениетінің негізгі сақтаушысы бола
Бүгінгі таңда мұражайлар қорында – 217500 бірлік(мұражайлық зат) сақталуда.
2005 жылы наурыз және қыркүйек айлары аралығында еліміздің жетекші
Қорыта келгенде қазақстандағы мұражай ісінің дамуы байқалуда. Жұмысты қорыта
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Жиренчин А. Краведческая работа в музее. – Алматы,
2 Кайназарова С.Ш. Музейное дело в Казакстане (вторая половина
3 Ахметова С.Ш. Историческое краеведение Казахстана. – Алматы, 1982.-14
4 Жиренчин А. Из истории Центрального музея Казахстана. –
5 Мухамбетов А. Центральный историко-краеведческий музей Казахстана. М, 1940.-
6 Центральный Государственный музей Казахстана: приоритеты и тенденции развития
Ибраева. Қазақстандағы мұражай ісінің дамуы. Қазақ тарихы. №6, 1996.
Тайманов Серік. Қазақстандағы мұражай ісі. 1935-1960 жж. – С.
ҚазМҰУ мұражайларының материалдары (Ж. Таймағамбетов, Н.О. Алдабергенов). – С.
Реставрация и хранения музейных художественных ценностей. Реферативный сборник. Выпуск
Алмазов Ю.А. Вопросы хранения и консервации музейных материалов. Выпуск
Основы экскурсионного дела в музеях. Науч.ред.к.ф.н. Ю.П.Пищулин. М., 1976.
Музееведение. Проблемы использования и сохранности музейных ценностей. Сб.научн. ред.
Организация открытого хранения музейных фондов. Мет.пос. М., 1962.
Вопросы музейной работы. М., 1974. – 33 с.
Задачи краеведческих музеев Казахстана. А., 1950. – 57 с.
Организация и содержание научно-исследовательской работы музеев. М., 1945. –
Музееведение. Музеи исторического профиля: М., 2000. Авторсоставитель: Н. Ионина.
А. Степанов. - В. Бучинская - М., Сов.худ., 1978.-
К. Тельжанов.- Авт. и сост. альбома Л.Ф. Марченко, А-Ата
А. Ысмайылов. А. Синенький. Альбом. Алма-Ата, «Онер» 1986.–156 с.
Л. Леонтьев - Е.Б. Вандровская - М, Сов.худ.,1975.-234 с.
С. Романов. - Р. Копбосинова - М, Сов. худ.,
С. Калмыков. - Авт.текста и сост. альбома В.С. Бучинская
Кастеев А. Альбом сост. Л.Г. Плахотная Алма -Ата Жалын,
31 Зорин И.В. Энциклопедия туризма. – М.:Финансы и статистика,
32 Чигаркин А.В. Памятники природы Казахстана. – Алматы, 1980.
33 Қазақстан Республикасындағы туризм. Статистикалық жинақ. – Алматы, 2008.
34 Қазақстан Республикасының статистикалық агенттігінің сайты. www.stat.kz
36 Путешесвие и Отдых. www.tourist.kz
37 Путеводитель по Казахстану. www.tourinfo.kz
38 Экологический туризм в Казахстане. www.ecotourism.kz
39 Абишев К. Казахстанские музеи. www.museum.kz
40 Официальный сайт Агенства Новостей www.gazeta.ru
41 «Әлем Арт» қоғамдық қорының ресми сайты. www.alemart.kz
42 Энциклопедия искусств. www.artcyclopedia.com
П. Зальцман. - Авт. вст. ст. и сост. альбома
К. Муллашев.Авт. вст. ст. и сост. К.Ж. Мукажанова, Москва.
С. Калмыков. Авт. вст. ст. и сост. В.С. Бучинская.
Н. Гаев., Л. Марченко. М. Сов.худ. 1985.-345 с.
5