ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
« Қаржы нарығы және
банктік бизнес » кафедрасы
КУРСТ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАННЫҢ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ БАНКТЕРДІҢ ЭКОНОМИКАНЫ ТҰРАҚТАНДЫРУДАҒЫ
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар:
Кіріспе
І Несие жүйесінің мәні.
1.1 Қазақстан Республикасының несие жүйесінің құрылуы, дамуы
1.2 Қазақстан Республикасындағы несие жүйесінің ерекшеліктері .
ІІ. Қазақстан Републикасының банк жүйесі
2.1 Банктердің мәні және қызметтері
2.2 Банктердің экономикадағы рөлі . . .
ІІІ Қазақстан Республикасының банктердің қызмет етуін стратегиялық жоспар.
Қорытынды . . ...........36
Қолданылған әдебиеттер .
Кіріспе
Несие жүйесі қоғамның өсіп-өркендеуіне едәуір ынта береді ,
Банктердің көмегімен қолданысқа түспеген ақшалардың қоры жиналады. Ақша,
Банктердің ерекше тағайындауы бар, анықталған функцияларды орындайды. Ақша-несиелік
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған
Бірінші бөлімінде несие жүйесінің мәні ашылған, Екінші бөлімде
І Несие жүйесінің мәні.
1.1 Қазақстан Республикасының несие жүйесінің құрылуы, дамуы
1990 жылы Қазақстан Республикасы өз егемендігін жариялағаннан бастап
1990 жылы желтоқсан айында қабылданған «ҚазКРО-дағы банктер және
Бұл банктік реформа Ұлттың банктің 1995 жылға арналған
Нарық экономикасына өту жағдайында және экономикалық дағдарысты жоюда,
Казіргі уақытта қалыптасқан екі деңгейлі банктік жүйенің қызмет
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы жұмыс жасап отырған банктік
/ кезең, 1988 —1991 жж. (КСРО-ның тұсында) —
// кезең, 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары —
/// кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа
Коммерциялың банктер үшін нақты секторды қысқа мерзімді несиелеу
Сонымен, Қазақстанда банк секторын реформалау бағдарламасын іске асыру
Мемлекеттік даму банкі — бұл банк экономиканың маңызды
Экспортты-импорттың банк (Эксимбанк) — бұл Қазақстан үшін дәстүрлі
Тұрғын үй құрылыс банкі — бұл тұрғын үй
Медетші банк (траст) — бұл Дүниежүзілік банктің ықпалымен
Ұлттың банктің 1995 жылғы реформалау нәтижесінде қолданған шаралары
Банктерді қайта қаржыландыру механизмі түбірімен өзгерді. 1995 ж.
1995 жылдың бірінші жартысында Ұлттық банктің екінші деңгейдегі
1995 жылы Ұлттық банк қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің нақты
1996—1998 жж. банктік реформалар
Бұл реформалар Ұлттың банктің 1996 —1998 жылдарға арналған
Банк реформасын жүргізу бағдарламасының басты мақсаты — ҚР
Көздеген мақсатқа жетуде Ұлттық банк мынадай міндеттерді шешуге
— ақша-несиелік реттеу әдістері мен құралдарын жетілдіру;
— елдің қаржы нарығына Ұлттың банктің араласуы
— валюталық реттеуді дамыту және алтын валюта
— банктік қадағалау жүйесін және банк қызметін
— бухгалтерлік есепті және банк жүйесін
— Ұлттың банктің басқа елдердің
— Ұлттың банктің құрылымын жетілдіріп, кадр және
— екінші деңгейдегі банк жүйесін сауықтандыру;
— төлем жүйесін дамыту;
— елдің банк жүйесінің қызмет етуінің және
Макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу үшін Қазақстан Ұлттық банкі
Республикамызда тәжірибелерден берілген директивті несиелердің уақытында қайтарылмағаны, яғни
Ұлттың банк пен Қаржы министрлігі арасындағы бюджетті несиелеуге
Банк жүйесін реформалау және ақша банкноталарын шығаруда меншікті
Сейтіп, осы реформа нәтижесінде кәсіпорындарды
екінші деңгейдегі банктердің қолма-қол
Ұлттық валютаның тұрақтылығын сақтап отыру мақсатында Ұлттың банк
Мұндағы, тактикалық өтімділік портфелі валюталық бағамды реттеу саясатын
Стратегиялық инвестициялық портфель құрамы Ұлттық банктің орта мерзімді
Аталған портфельдің негізгі құралдарына: мемлекеттік бағалы қағаздар нарығының
Банктік қадағалау жүйесін реформалаудың басты маңсаты — банктік
1.2 Қазақстан Республикасындағы несие жүйесінің ерекшеліктері
Несие жүйесі — жалпы банктердің, (ұлттык, және коммерциялык,)
Несие жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни
ҚР-ның несиелік жүйесі
Банк жүйесі
Парабанк жүйесі
Жоғарыдағы сызбаға енген несие жүйесінің құрылымдық элементтерінің мазмұнын
ҚР-дағы несие жүйесінің, иерархиялық құрылымы
Иерархия Мекеме Бөлімшелер Мекеменің қызметі
деңгейі аты аттары
Несие Банк I Ұ лттык, Орталық 1. Ақша
жүйе- жүйесі
банк аппарат және қолма-қол
сі
ақшасыз есеп
Ұлттың банктің айырысуды ұйым-
облыстың дастыру.
басқармалары 2. Үкіметке несие-
есеп айырысу
қызметін көрсету.
3. Алтын-валюта
резервін басқару.
4. Ақша-несиелік
реттеу
II 1. Екінші Орталық Клиенттерге несие-
деңгей- аппарат. есеп айырысу
дегі Филиалдары. қызметін кешенді
банктер Өкілдік. түрде көрсету
Еншілес банкі.
Бөлімшелері
2. Ма-
Банк көрсететін
мандан-
қызметінің жекеле-
ған банк-
ген түріне ғана
тер
маманданған
Пара- III Банктік Орталың Маманданған
банк
емес аппараты. несие-есеп айырысу
жүйесі
мекеме- Филиалдары. және қаржылық
лер Өкілдік қызмет көрсету
IV Пошта- Орталық аппарат Халыққа несие-есеп
жинақ (АҚ Қазпошта). айырысу қызметін
мекеме- Бөлімшелері көрсету, ұсақ
лері
салымдарды тарту
Қазақстан Республикасындағы соңғы жылдардағы несие жүйесі туралы мәліметтер
ҚР-дағы несие жүйесі туралы мәліметтер*
Несие жүйесінің элементтері
1. Екінші деңгейдегі банктердің барлығы: 48 44 38
оның ішінде:
мемлекеттік 1 2 2 2
мемлекетаралық 1 1 - -
Шетел капиталының қатысуымен, онын ішінде: - 100%/50%-дан
9/7
12 16 9/6 11 17 9/6 11 16
2. Несиелік серіктестіктер 8 19 29 37
3. Ломбардтар 42 45 52 35
4. Ипотекалың компаниялар - 2
5. Басқа да ұйымдар 53 41 42 46
** Банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар.
4-кестеден көріп отырғанымыздай, банктеріміздің саны жылдан жылға азаюда.
100 % қатысуымен құрылған) саны — 2. Қазақстанның
Парабанктік жүйе экономикамыздың нарықтық қатынастарға көшуі барысында жаңадан
Банктік емес мекемелердің немесе парабанктік мекемелердің банктерден айырмашылығы
Кейбір экономикалық әдебиеттерде парабанктік жүйенің ішіндегі несиелік мекемелерге
Ломбардтар — бұл жылжитын мүліктерді кепілге ала отырып,
Тарихта ломбардтар өсімқорлық несие беретін жеке меншік кәсіпорын
Несиелік операцияны ұйымдастырудың басты ерекшелігі — мұнда
Ссуданы кепілге беру барысында клиент кепілге зат қойғандығын
Несиелік серіктестік — өз мүшелеріне несие-есеп айырысу қызметін
Несиелік серіктестіктердің жарғылық капиталы пай қосу және міндетті
Несиелік серіктестіктің бір түріне ауыл шаруашылығы несиелік қоғамдары
Несиелік одақтар — бұл белгілі бір жеке тұлғалардан
Олар негізгі екі типте болуы мүмкін: 1) қысқа
Несиелік одақтардың капиталдары олардың мүшелерінің қосатын үлесінен және
Өзара несие қоғамдары — шағын және орта бизнеске
Бұл қоғамдар Ұлы Қазан теңкерісіне дейінгі Ресейде, соның
Қазақстанда банктік емес мекемелердің мынадай түрлері дамып отыр:
— ломбардтар;
— несиелік серіктестіктер;
— микрокредиттік ұйымдар;
— жинак,таушы зейнетақы қорлары;
— пошта-жинак, мекемелері;
— ипотекалык, компаниялары.
Соның ішінде қазіргі кезде ломбардтың мекемелер мен несиелік
ҚР Ұлттық банктің 1997 жылғы 29 тамыздағы №
Ондай операцияларға мыналар жатады:
■ ломбардты операциялар: тез іске асырылатын
• бағалы металдардан (алтыннан, күмістен, платинадан, платина
• сейфтік қызметтер: клиенттердің бағалы қағаздарын, құжаттарын,
■ келісімшарт мерзімі ішінде жалға берілген мүлікке
• заң талаптарына сәйкес кепілге алынған мүлікті
Ломбард кез келген ұйымдық-құқықтың формада (ашық акционерлік қоғамнан
«Несиелік серіктестік туралы» ҚР заңына сәйкес несиелік серіктестік
Несиелік серіктестіктердің мынадай түрлері болады:
1) несиелік-депозиттік серіктестік — заңды тұлғалардың депозиттерін
2) ауыл несиелік серіктестігі — өзара несие
3) несиелік серіктестік — коммерциялық ұйым. Несиелік
заңдылықтарындағы ерекшеліктеріне сәйкес мынадай ұйымдық-құқықтық формада құрыла алады:
• коммандиттік серіктестік;
• толық серіктестік;
■ жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
• акционерлік қоғам.
Өткен жылы елімізде несиелік серіктестіктер туралы заңмен қатар,
Микрокредиттік ұйымдар — бұл микрокредит берумен айналысатын ұйымдар
Жинақтаушы зейнетақы қорлары екі түрге: мемлекеттік және жеке
Жинақтаушы зейнетақы қорлары жұмыс жасайтын адамдардың жалақысынан белгілі
Келесі дамып отырған банктік емес мекемелер түріне —
Пошта-жинаң мекемелері пошта бөлімдері арқылы халыңтың салымдарын жинақтап,
Ипотекалық компаниялар Қазақстанда ипотекалық несиелеудің дамуына үлес қосып
ІІ. Қазақстан Републикасының банк жүйесі
2.1 Банктердің мәні және қызметтері
Банк жүйесінің маңызды элементі банктер болып табылады.
Ежелгі ғасырлар тарихы кейінгі ұрпаққа банктердің қашан пайда
Кейбір ғалымдардың пікірінше, алғашқы банктер капитализмнің мануфактура тұсында
XVI—XVII ғғ. Венецияда, Генуеде, Миланда, Амстердамда, Гамбургте, Нюрнбергте
Ал кейбір мамандар банкті одан да ерте мерзімде
Дегенмен де, деректерге сүйене отырып, банктердің пайда болуының
Өкінішке орай, «банк» сөзінің өзі бізге оның мәнін
«Банк» сөзі «Ьапсо» деген ағылшын тілінен аударғанда «айырбас
Біздің түсінігімізде, банк ұғымы айырбастаушылардың және олардың айырбас
Тарихшылардың пікірінше, б.э.д. 2300 жыл бұрын дейлердің сауда
Сонымен, бұл алғашқы банктік операцияларды орындаған кімдер? деген
Алғашқы банктер жинақталған зор ақша байлықтарының қозғалыссыз жатуға
Ежелгі банктер несиелік операциялар жүргізумен қатар салым
Банктер қызметтерінің қолайлылығы іскер адамдардың назарынан тыс қалмады.
Әрине мұның бәрі алғашқы банктердің капитализмнің мануфактура жағдайында,
Ендеше осы жерде несие берушінің қандай жағдайларда банкке
Бұл сұраққа жауап беру үшін қазіргі кездегі сездіктердегі
Банктің пайда болуы туралы қарастырғандар оның мәнін ашуға
Банктік мекемелердің қызметі сан алуан. Қазіргі қоғамда тер
Қай жағынан алсақ та, банктің мәнін заң тұрғысынан
Банктің мәнін талдағанда оның бастапқы атқарған қызметтерін (валюта
Банктің мәнін басқа институттардан өзара айырмашылығына байланысты қарастырсақ,
Ежелгі Русьте «кәсіпорын» деп қандай да бір іспен
Сонымен бірге ол дұрыс нақтылауды қажет етеді, себебі,
Банктің, ерекше кәсіпорын ретінде шығаратын өнімі материалдык, өндіріс
Кызмет көрсету аясындағы банктің өнеркәсіптік кәсіпорындардан ерекшелігі оның
Сондай-ақ банк өнеркәсіптік кәсіпорындардан өзінің эмиссиялау сипатына да
Сауда кәсіпорны да өз кезегінде банкке ұқсайды, яғни
Банктік қызмет — бұл банктік операцияларды жүзеге асырумен
— заңды тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын
— жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын
— банктердің және банктік
— заңды және жеке тұлғалардың металдың шоттарын
— кассалық операциялар: банкнота мен монетаны қабылдау,
— аударым операциялары: заңды және жеке тұлғалардың
— есепке алу операциялары: заңды және жеке
— заемдық операциялар: ақы төлеу, мерзімін белгілеу
— заңды және жеке тұлғалардың, оның ішінде,
— сенім (траст) операциялары: сенім білдірушінің тапсырмасы
— клирингтік операциялар: төлемдерді жинау, тексеру және
— сейфтік операциялар:
— ломбардтың операциялар: тез іске асатын бағалы
— төлем карточкаларын шығару;
— банкнота мен монеталарды және бағалы заттары
— шетел валютасымен айырбас операцияларын үйымдасу
— төлем құжаттарын инкассоға ңабылдау (вексельден бас
— чек кітапшаларын шығару;
— бағалы қағаздар нарығындағы клирингтік ңызмет;
— аккредитивті ашу, растау және ол бойынша
— ақшалай формада орындалуды көздейтін, банктік кепіл
— үшінші тұлғаның атынан ақшалай формада орындалуды
2.2 Банктердің экономикадағы рөлі
Экономикалық жағдайдың және шаруашылық қызметтің жақсаруы
Банк қызметінің жағдайы соңғы біраз жылда екінші деңгейдегі
Төрт жылдың ішінде Қазақстанның банк жүйесі белгілі жанданды
Осының барлығы отандық банктердің экономикалық тәуекеліне оң
Біздің білгенімізше, қазіргі күні Қазақстанда екінші деңгейлік 35
Филиялдық қатынас екінші реттік 26 банкте бар. Жалпы
Осы көрсеткіштер банктер арасында интенсивтік орын бар екенін
Қазақстанда несиелік мекемелердің кәсібі банктерден, ұйымдардан, банк қызметінің
Банктік емес ұжымдардың кәсібі, банктік қызметтің нарығында бәсеке
Бізге белгілі банктердің қызметтерінің белгілі бір негізгі бағыты
ІІІ Қазақстан Республикасының банктердің қызмет етуін стратегиялық жоспарлау.
Бүгінгі күні тиімді қызмет етіп келе жатқан шетел
Стратегиялық басқару мен жоспарлаудың мәнін анықтайтын төрт негізгі
Үшінші ой әрбір бөлімшенің болашақ пайданы нарық өсу
Банктің стратегиялық миссиясы. Қазіргі және перспективті банктік өнімдер
Ұйымдастыру құрылымын жасаудағы орталық мәселе бұл банктің негізгі
Жетекшілер арасында жауапкершілік аяларын нақты бөлу қойылған стратегиялық
Бизнес-бірліктердің миссиясы бөлімшенің қызметінің негізгі мақсатын, сонымен қатар
Функционалды- бағытталған стратегияларды орындау бәсекенің мәнін түсінуіне негізделген.
Бұдан кейін бұл бағдарламалар оларды жүзеге асырудағы мүмкіншіліктерін
Функционалды қызметтердің мақсаты болып осы бағдарламалардың күшті жақтарын
Банктің бөлімшелері мен функционалды қызметтер керекті бағдарламаларды жасап
Жылдық жедел және функционалды жоспардың соңғы жоспары бекітілуіне
Басқармалық бақылау банк бөлімшелерінің құжаттарын ай сайынғы тексеру
Стратегиялық басқару мен жоспарлау банктің қызметтің болашақ бағыттарын
банктік қызметтің масштабы;
банктік қызметтің көлемі мен бар қажеттіліктер арасында сәйкестік;
банктік қызметтіқ көлемінің және ресурсты базаның мүмкіншіліктерінің қатынасы;
банктің негізгі ресурстарды бөлу мен қайта бөлу,
банктің қызметінің дамуының перспективті бағыты;
өзгермелі жағдайларға банктің бейімделу қабілеті.
Стратегиялық басқару стратегияны таңдау мен оны жүзеге асыру
Стратегиялық талдау банктің стратегиялық позициясын анықтауды білдіреді. Мысалы,
Стратегиялық ыңғайдың негізінде стратегиялық талдау жатады. Ол үшін
Стратегиялық баламаларды жасау;
Стратегиялық баламаларды бағалау;
Банктің позициясын нығайтуына ықпал ететін стратегиялық талдауды анық
Стратегияны енгізу оны орындау,
Қандай негізгі міндеттер шешілу керек.
Ресурстық базада не өзгерту керек
Кім және қандай жағдайда жауап тартады
Мүмкін, банктің стратегиялық басқаруын жүзеге асырайтын процесстер мен
Әр түрлі бөлімшелер мен функционалды қызметтер не үшін
Банктің қызметіне бақылауды жүргізу үшін қандай ақпарат қажет
Кадрларды қайта даярлау қажет пе ?
Стратегиялық жасау банктің мүмкіншіліктердің оның бәсеке ортаға сәйкестігінің
Сол себептен талдау бірнеше кезеңде жүргізілу керек.
сыртқы факторларды анықтау керек. Бұған: экономика, заң, нормативті
стратегиялық топты талдау. Нарық үлесін талдау.
нарық сигментациясын талдау.
Ішкі талдау банктің ерекшілектерін бағалауына негізделеді. Ең негізгі
Сыртқы және ішкі талдау- ситуациялық талдаудың аспектілері. Себептері
ситуациялық талдау банк ішінде коммуникативті байланыстарды кеңейтуге ықпал
Талдаудың төрт категорияның күшті және әлсіз жақтарды, мумкіншіліктер
Ішкі талдау банктің кызметінің аспектілерін (қаржылық, ұйымдастыру- шылық,
Сыртқы талдаудың негізгі ерекшелігі жағымды бағыттарды (яғни мүмкіншіліктерді)
Маңызды факторларға назарын шоғырландыру кезінде SWОТ талдау әрбір
Мысал ретінде келтірілген келесі SWОТ талдау банктердің бірқатарына
Күшті жақтары:
Әлем Банкі/ЕҚҚДБ жүзеге асырайтын қос банктер бағдарламаның қатысушысы;
Кең таралған филиалдар желісі;
Үкіметпен көп байланыстылығы;
өз қаржы өнеркәсіп тобының болуы;
консервативті банк репутациясы.
Әлсіз жақтары:
шектелген ұзақ мерзімді ресурстары;
несие коржынының негізгі үлесі өнеркәсіп несиелерінде шоғырланған; басқару
шешімдерді қабылдау жүйесі тым орталықтандырылған;
жеткілікті емес ойластырылған динамикалық стратегиялык жоспар. Мүмкіншіл іктері:
өз клиенттерінің қаржылық қажеттіліктерін болжау;
банктік жүйеден тыс орналасқан қолмақол каражаттар түрінде 15-20
кейбір аумақтық банктердің әлсіздігі;
филиалды жүйені рационализациялау есебінен шығындарды үнемдеу. Қауіптер:
банктік жүйенің жеткіліксіз мәртебесі;
бәсекеші-банктердін ұзақ мерзімді қаражаттар көздеріне жетімдігі;
бәсеке технологияларды дамытуды және жаңа өнімдерді жасауды талап
мемлекеттік бағалы кағаздардың табыстылығының төмендеуі;
арзан мемлекеттік қаржыландыруға кол жетпейтіндігі.
Банк жүзеге асыра алатын стратегиялық шараларды анықтау үшін
Тұрақты бәсекешіл артыкшылық- бұл
жоғары маманданған кызметкерлер;
орналасу артықшылығы;
өнеркәсіп өндірістің ерекшілігін білу;
нарықтағы орны;
төмен шығынды қызмет көрсетулер;
нарықтагы репутациясы;
жоғары технологиялар;
нарықтағы басымдылығы.
Бәсекешіл артықшылық біртіндеп дамып, яғни белгілі-бір аясында елеулі
Қорытынды
Қазақстанның қаржы салалары көптеген даму жағдайларына ие болады.
Қазақстанның банк саласына тиімді шаралар қолданып бәсекелестікке төтеп
Ұлттық банк пен коммерциялық банктердің операцияларын мұқияттылықпен талдау
1) Қазақстан нарығына мықты,
2) қаржы
Қазіргі уақытта жан-жақтылы шетел валюталық қаржысының қозғалысын
бақылайтын құрылым әліде кемелдене қойған жоқ, бұл
ірі көлемді
бақылауды күшейтуге көңіл бөлу тиіс. Сондай-ақ шетел валютасының
3) Қазақстандары банктердің коммерциялық реформасын тездетіп, қауіп -қатерге
Шетел банклері кіргеннен кейін Қазақстан банктерінің соққыға ұшырауы
Үшіншіден коммерциялық банктерінің ерекшелігін саулелендіру тиіс. Коммерциялық банктің
Қазақстан ішіндегі
Көп мөлшердегі клиенттері
Қолданылған әдебиеттер:
Мақыш Серік «Ақша айналысы және несие» Алматы 2004.
«Қазақстан Республикасының Бәсекеге қабілеті: жағдайы, мәселелері және даму
Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУ.«СБОРНИК НАУЧНЫХ ТРУДОВ» 2005.
Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУ. «ЖЕДЕЛ ЖАҢАРУ ЖОЛЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
Котлер Ф. Основы маркетинга.- М: «Вильямс», 2003
Нурғалиев К. Р., Түлембаева А. Банковский маркетинг.-А: «Қазақ
Шеденов У.К., Абишев М. Функционирование и развитие рынка
Журнал «Экономист» 2005ж
«Бизнес және банктер» газеті 2005ж
Банки и банковские операций: Е.Ф Жукова.-М., Банки и
В.А. Челноков «Денги Кредит Банки» ЮНИТИ 2005.
«Егемен Қазақстан» 1999ж
«Егемен Қазақстан» 2002ж
С. Б. Мақыш «Банк ісі» Алиаты 2004
М. С.Саниев Ақша, Несие, Банктер Алматы 2001ж
2
Эмиссиялық банктер
Эмиссиялық емес банктер
Банктік емес мекемелер
Пошта-жинақ жүйесі
Қазақстан Ұлттық банкі
ҚҰБ-ның Алматы қалалық
филиалы
ҚҰБ-ның обылыстық (14)
басқармалары
Екінші деңгейдегі банктер
Ломбардтар
Несиелік серіктестіктер
Сақтандыру
қоғамдары
Инвестициялық
компаниялар
Ипотекалық компаниялар
Қазпошта