МАЗМҰНЫ
Кіріспе.................................................................................................................3
Қайта өрлеу дәуірінің әлемдік өркениеттегі орны……………………….5
Қайта өрлеу дәуіріндегі қалыптасқан негізгі бағыттар мен кезеңдер…………………………………………………………………….7
Қайта жаңғыру және гуманизм…………………………………………8
Антропоцентризм- қайта өрлеу дәуірінің негізгі сипаттамасы……….11
Қайта жаңғыру кезеңінің мәдени-философиялық сипаты …...…..…...13
Қайта өрлеу дәуірі мәдениетінің өкілдері……....………………….......14
Қайта жаңғыру кезеңіндегі әлеуметтік-утопиялық ойлардың ерекшеліктері……………………………………………………………..21
Қайта өрлеу дәуірі мәдениетіндегі дін мәселесі……………………….23
Қорытынды……………………………………………………………….24
Қолданылған әдебиеттер………………………………………………...25
Қосымша………………………………………………………………….26
Кіріспе
XIV ғасырдың аяғында өндірістің, сауданың, әскери құралдың жедел қарқынмен
Бұл кезең, Қайта өрлеу дәуірі (Ренессанс) – Батыс және
Тез өзгеріп тұрған дүниеде барлығы да «құдайдың еркімен» болды
Діннің шаттық өмірден бас тарту керек деген қағидасы дүниеге
Қайта өрлеу дәуірі мәдениетінің негізгі белгілері:
-антропоцентризм және гуманизм – адамның өзіндік құндылығын дәлелдеу арқылы
-шіркеу идеологиясына қарсы пікірдің қалыптасуы (дінді терістеу емес, өздерін
-кез келген нәрсенің формасынан гөрі оның құрылымына баса назар
аудару;
-Әлемнің шексіздігі туралы, анатомиялық жаңалықтардың ашылуымен бірге қоршаған ортаны
-тұлғаның алғашқы қатарға қойылу;
-әлеуметтік теңдік идеясының кең таралып, белең алуы.
1.Қайта өрлеу дәуірінің әлемдік өркениеттегі орны.
Қайта жаңғыру мәдениеті деп аталатын алғашқы буржуазиялық мәдениет —
XVI-XVII ғ.ғ. қайта өрлеу Еуропаның басқа елдеріне тарап, өркендей
XV ғасырда басталған бұл дәуір мәдениетінің қалыптасуына Шығыс пен
Қайта өрлеу дәуіріндегі қалыптасқан негізгі бағыттар мен кезеңдер.
Қайта өрлеу дәуіріндегі қалыптасқан негізгі философиялық бағыттар: пантеизм, натурафилософия
Пантеизм (гр. рап- бәрі және tcheos -құдай) – құдай
Натурафилософия (табиғат туралы философия). Алғашында магиямен әуестенумен пайда болып
Гуманизм (лат. humanus - иманды) – адамның қадір қасиеті
Ренессанс мәдениетінің жоғарыда көрсетілген бағыттары оның дәуірлеріне тікелей байланысты
Қайта жаңғыру кезеңінің мәдени дәстүрлері, оның өзіне ғана тән
Қайта жаңғыру және гуманизм.
«Қайта жаңғыру» термині осы дәуірдің белгілі суретшісі, сәулетшісі және
Қайта өрлеу кезеңі философияның гуманистік сарында болуына католиктік шіркеудің
Схоластикалық философиядан гуманистік идеяға толы философиялық көзқарасқа жол ашқан
Гуманистік ойды қалыптастырып, оны жалпы адамзаттық мәдени құбылысқа айналдыруда
Ерекше атап өтетін бір жайт, итальян тарихшыларының гуманистерге деген
Қайта өрлеу дәуіріндегі гуманизм, сөзсіз, прогрессивтік құбылыс болып табылады,
Гуманистердің жариялаған “адамға табынуы” адамды сүюі, қастерлеуі тек үстем
Педагогтар гуманистер дені сау, әртүрлі қызығуларды меңгерген, өмірге белсенді
Гуманистер айтуынша, оқыту үрдісі көрнекілікке негізделген болу керек және
Қайта өрлеу дәуірінде Гуманизм тиянақты идеялық қозғалыс ретінде қалыптасты.
Антропоцентризм- қайта өрлеу дәуірінің негізгі сипаттамасы.
Антропоцентризм (грекше «anthropos»- адам, «centrum»- орталық)- дүниенің орталығына адамды
Қайта жаңғыру мәдениетінің басты назары адам тұлғасына аударылды. Адам
Қайта жаңғыру мәдениетінде басты назардың адамға, оның табиғатына аударылу
Қайта жаңғыру кезеңінің мәдени-философиялық сипаты .
Қайта жаңғыру дәуірі — мәдениет пен өнер және ғылым
Бұл мәдени төңкерістің барысында Қайта жаңғыру даналарының басты назарында
Қайта өрлеу дәуірі мәдениетінің өкілдері.
«Қайта өрлеу» атауын 6ipiншi болып қолданған адам италияндық суретші
Одан кейінгі Қайта өрлеу дәуірінде үлкен ізі қалған өнер
Дүниені дүр сілкіндірген, бұл күндері Париждегі Лувр музейінің інжу-маржаны
Осы орайда өнер тарихындағы ұлылардың бірі — Рафаэль Санти
Адамзат қоғамына мәңгілік рухани азық болған шығармалардың авторы, тасқа
Италияның даңқын асырған ұлы суретшілердің бірі — Джотто ди
Қайта өрлеу Италияда басталды. Италия ақындары Данте мен Петрарка,
Дантенің дүние жүзіне даңқы шыққан әйгілі шығармасы «Құдіретті комедия»
Комедия «Тамұқ», «Күнәдан тазару» («Ғарасат майданы»), «Ұжмақ» деп аталатын
Поэманың фабуласы ортағасырлық клерикалық әдебиетте көп кездеседі. Бұл ол
Антик жазушылардан Данте поэмасының жазылуына үлкен ықпал жасаған Вергилий.
«Құдіретті комедия» орыс тіліне бірнеше рет аударылды. Ең соңғы
Франческо Петрарка (1304-1374) еуропалық поэзияның негізгін қалаушы деп аталады.
Джованни Боккаччо (1313-1375) «Декамерон» атты (грекше «дека», яғни «он»)
Әдебиетте баллада, новелла, роман, т.б. жанрлар пайда болды. Балладалар
Мигель де Сервантес Сааведра (1547-1616) - испандық идальго кедейленген
1581 жылы Францияда тұңғыш балет спектаклі қойылды. Италияндық музыкант
Немістің гуманистік әдебиетінің белгілі өкілдерінің бірі — Иоганн Рейхлин
Нидерландыдағы Қайта жаңғыру мәдениетінің алыбы Эразм Роттердамский (1496—1536 ж.)
Англияда гуманистік идеялардың орталығы — Оксфорд университетінде өз заманының
Шекспир бүкіл әлемге «Ромео мен Джульетта» (1595) трагедиясымен белгілі.
Адам - еркін, бостандығын жүзеге асыруда қоғамның мемлекеттік рөлін
Әлемдегі процестерді өз заңдылықтарына сүйеніп, түсіндіруге бағытталған Н.Коперниктің (1473-1543
Бруноның пікірінше, табиғаттан тыс ешқандай күш жоқ. Ол кеңістікте
Қайта жаңғыру кезеңіндегі әлеуметтік-утопиялық ойлардың ерекшеліктері.
Сол кездегі қоғамның халықтың әлеуметтік талап-сұраныстарын шеше алмауы негізінде
Т.Мор мен Т.Компанелланың идеалды мемлекет пен қоғам туралы пікірлері
Томас Мор өзінің белгілі “Мемлекеттің дұрыс құрылысы туралы және
“Барлық ерлер мен әйелдердің бір ғана ортақ ісі бар,
Мордың замандастарына өте маңызды идея болған балаларды тек ғана
Өте қызықты да, әрі прогрессивті идеяларды ұсыну да өз
Томазо Капманелланың педагогикалық идеялары оның “Күннің қаласы” деп аталатын
“Күннің қаласы” – бұл мемлекет қиял мемлекеті сияқты қоғамдық
Кампонелла Морға қарағанда, жетілген қоғамда бала тәрбиелеу жүйесін толық
Кампонелла 2 жастан бастап, балаларға қоғамдық тәрбие берілуі керек,
Алғашқы социалистер-утопистердің педагогикалық идеялары прогрессивті педагогикалық теорияландыру одан гөрі
Қайта өрлеу дәуірі мәдениетіндегі дін мәселесі.
Дін өктемдігінен, оның құрсауынан босанудың арқасында өмірдің сан-саласын тұтас
Ал Да Винчи болса Әл-Фраби мен Ибн Руштың «екі
Да Винчи алғашқылардың бірі болып сурет өнері саласында сынның
Қорытынды
Жалпы алғанда, қайта өрлеу философиясы антика философиясындағы гуманистік дәстүрді,
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Ғабитов Т.Х., Мүтәліпов Ж.М., Құлсариева А.Т. Мәдениеттану: Жоғарғы оқу
Ж. Алтаев, Т. Ғабитов, А. Қасабек, Қ Мұхамбеталиев. Философия
Тұрғынбаев Ә.Х. Философия. Жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған оқу
Тимошинов В.И. Мәдениеттану: Қазақстан –Еуразия-Шығыс-Батыс. Оқу құралы. – 400бет.
Кішібеков С., Сыздықов Ұ. Философия. Оқулық. Алматы. 2000.
Алтай Ж., Қасабек А. Философия тарихы. Алматы, 1999.
Философиялық сөздік. – Алматы, 1996.
Асмус В.Ф. Античная философия. – М., 1976.
Янчук Э. Т. и др. Орысша- қазақша түсiндiрме сөздiк:
Ақназаров Х.З. Фиолософия тарихынан дәріскер курсы. – Алматы, 1992.
Драч Г.В. Культурология. — Ростов-н/Д., 1995. - 217бет.
Любимов Л. Батыс Еуропа өнері. — Алматы, 1982. —
Қар.: А.Б. Драхлер. Мировая художественная культура. М., 2002. -
Қар.: Культурология в вопросах и ответах. Г.В.Драчтың басшылығымен, Дондағы
Қосымша
1.сурет. Монна Лиза.
108
2