Шаруашылық субъектілер қаржысының мәні

МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕР ҚАРЖЫСЫНЫҢ ЖАЛПЫ МӘНІ, СЫНЫПТАМАСЫ
1.1 Шаруашылық субъектілер қаржысының мәні
1.2 Шаруашылық субъектілердің сыныптамасы
2. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ МАҢЫЗЫ
2.1 Талдаудың мақсаттары мен міндеттері
2.2 Қаржылық жағдайды талдаудың әдістері мен ақпараттық қамсыздандыру
2.3 Бухгалтерлік баланстың құрылымымен динамикасын жалпы бағалау
3. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУШЫ РЕТІНДЕГІ КӘСІПОРЫН ҚАРЖЫСЫН
3.1 Кәсіпорынның қаржы саясаты- кәсіпорын қызметі тиімділігін жоғарлатудың негізі
3.2 Кәсіпорын қызметі тиімділігін басқару мен жоспарлау
3.3 Кәсіпорынның өтімділігімен төлемқабілеттілігін талдау
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Шаруашылық субъектілер қаржысы –бірыңғай қаржы жүйесінің құрамдас бөлігі.
Шаруашылық жүргізуші субъект түсінігі –барлық ұйымды-құқықтық меншікті сандарына және
Шаруашылық субъектілер қаржысының өзіне тән мазмұны мен сыртқы көрініс
бөлу
бақылау.
Шаруашылық субъектілер қаржысы мен жалпы мемлекеттік қаржылардың бар болуы
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржыға қатысты алуан-түрлі қарым-қатынастарға барады:
мемлекетпен
несие жүйесімен
жоғары ұйымдармен
басқа шаруашылық субъектілермен
сақтандыру ұйымдарымен
жұмысшылармен
кәсіптік иелерімен.
Шаруашылық субъектілер қаржысының негізгі белгілері:
көп қырлы қаржы қатынастардың болуы;
міндетті түрде өндірістік қордың бар болуы;
жоғары белсенділік;
олар барлық қаржы жүйесінің негізі болып табылады.
Сонымен, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы -өнімдерді, жұмыстарды және қызмет
1. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕР ҚАРЖЫСЫНЫҢ ЖАЛПЫ МӘНІ, СЫНЫПТАМАСЫ
1.1 Шаруашылық субъектілер қаржысының мәні
Шаруашылық субъектілердің қаржылары бірегей қаржы жүйесінің құрамды бөлімі. Шаруашылық
Шаруашылық субъектілер қаржысы ақшалай түрде көрсетілген өндіріс процесінің негізгі
Шаруашылық субъектілер қаржысы өзіне кәсіпорын, фирма, қоғам, ассоциация, салалық
Жекеменшіктің дамуы кәсіпорынның жаңа түрлерінің пайда болуына әкеледі: жеке,
Ұлттық шаруашылықтағы әр салаларының қаржылары өзіндік ерекшеліктерге ие болады.
Шаруашылық субъектілер қаржысы саласындағы көп жақты қатынастар ііріленген топтарға
мемлекеттік бюджет есебінен қаржыландыру кезінде кеңейтілген өндіріс пен мемлекеттік
ұсынылған ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді несиелерді төлеу бойынша
қорларды, табысты қайта бөлу кезінде шаруашылық субъектілер мен жоғарғы
персоналды, мүлікті сақтандыру бойынша шаруашылық субъектілер мен сақтандыру ұйымдары;
шаруашылық субъектілердің негізгі қызметімен қаржылық ресурстарды қамтамасыз ету процесіндегі
1.2 Шаруашылық субъектілердің сыныптамасы
Көптеген кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер әр түрлі белгілер бойынша сыныпталады,
Қызмет ету өрісіне қарай кәсіпорындар –материалды және материалды емес
Материалды саладағы кәсіпорын қызметі жалпы қоғамға қажетті игіліктер мен
Өндірістік емес салаларының қызметтік нәтижесі қызмет көрсетулер түрінде болады,
Материалды және материалды емес салаларының құрамы бірнеше бөлімдерге, бөлімшелерге
Материалдық өндіріс саласындағы қаржылардың ұйымдастыруына өнімді өндіру циклдың ұзақтылығы,
Келесі сыныптаманың негізгі белгісі мекемелердің, ұйымдардың, кәсіпорындардың коммерциялық және
Коммерциялық қызметтің мақсаты табыс табу болып табылады.
Өндіріс түрлері бойынша кәсіпорындардың екі түрі ерекшеленеді: тауар өндіретін
Ұйымның құқықтық нысандары бойынша шаруашылық субъектілер мемлекеттік, кооперативтік
2. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУДЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ МАҢЫЗЫ
2.1 Талдаудың мақсаттары мен міндеттері
Қазіргі заманғы жағдайларда тиімді қызметті қамтамасыз ету үшін басшыларға
кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайын бағалау әдістемесін меңгеруі;
қаржылық ақпараттарды жинақтаудың, өндеудің үстірт және үстірт емес түрде
тәжірибеде осы әдістерді жүзеге асыруға қабілетті талдаушы мамандарды тарту
«Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы, деп жазады профессор Балабанов И.Т.*,
Стуков С.А. қаржылық жағдай жөніндегі өзінің көзқарасын келесі сөздермен
Қаржылық-экономикалық жағдай шаруашылық қызметтің барлық қатысушыларының экономикалық мүдделерін тиімді
Талдаудың негізгі мақсаты – кәсіпорынды жалпы және сонымен бірге
Қаржылық талдаудың мақсаттары:
қаржылық жағдайдың көрсеткіштерінің өзгерістерін табу;
кәсіпорынның қаржылық жағдайына әсер ететін факторларды табу;
қаржылық жағдайдың сандық және сапалық өзгерістерін бағалау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайдың белгілі бір датаға (күнге) бағалау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайының тенденцияларының өзгерісін бағалау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайдың тенденцияларының өзгерісін анықтау;
Қаржылық жағдайды талдау келесі тұтынушылар тобына керекті:
Кәсіпорынның менеджерлеріне және ең бірінші кезекте қаржылық менеджерлерге. Кәсіпорынды
Меншік иелеріне, соның ішінде акционерлерге.Оларға кәсіпорындарға салынған қаражаттардың қайтарымдылығы
Кредиторлар мен инвесторларға. Оларды берілген несиелерінің қайтару мүмкіндігін бағалау
Жеткізіп берушілерге. Олар үшін жеткізілген өнімдер үшін төлемдер, көрсетілген
Сөйтіп, жоғарында атап өтілген қаржылық талдаудың тұтынушыларының тізімі
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдаудың басты міндеті бастапқы қаржылық жағдайы
қаржылық-экономикалық жағдайды теңестіру;
кеңістіктік уақыттық айырымда қаржылық-экономикалық жағдайдың өзгерісін айқындау;
қаржылық-экономикалық жағдайға өзгеріс әкелген негізгі факторларды анықтау;
қаржылық жағдайды нығайтудың шаруашылықішілік резервтерін айқындау.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау қаржылық
талдаудың, сондай-ақ менеджменті мен аудиттің мәнді элементі болып табылады.
Қаржылық талдаудың негізіне қаржылық есеп беруді талдау жатады. Бұл
Мұнда алдынғы орынды кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайын талдау алады.
Кәсіпорындар арасында, соның ішінде және хаалықаралық деңгейде, банктік және
Аудит – бұл кәсіпорынының бухгалтерлік есебі мен қаржылық есептілігінің
консалтингтік қызметті жүргізу (кеңес беру);
бизнес жоспардың негізділігін тексеру;
құжаттармен құжатайналымын тексеру;
қаржылық-экономикалық жағдайды талдау;
сауда-өндірістік қызметті және оның қаржылық нәтижелерін бағалау және басқалары.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын тексеру және талдау нәтижесіндегі аудиторлар ресми
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық талдау субъектілері болып кәсіпорын қызметіне тікелей және
Қаржылық-экономикалық жағдай – кәсіпорынның нарықтағы сенімділігі, бәсеке қабілеттілігі, орнықтылығының
Кәсіпорын қаржыларының меншік иелерін ең алдымен меншікті капитал үлесінің
Пайдаланушылардың екінші тобына кәсіпорын қызметіне тікелей мүдделі емес, бірақ
Әрбір кәсіпорын, өз шаруашылық мінез-құлқын өзгеріп тұратын нарықтық коньюктура
Жоғарында айтылғандар кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдауды жүргізу ерекшелігін анықтайды,
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдаудың мәнін қайта бағалау қиын, себебі
Кәсіпорынның қаржылық саясатының стратегиялық міндеттерін келесілер:
кәсіпорын пайдасын жоғарлату;
капитал құрылымын оңтайландыру және оның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету;
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ету;
меншік иелері үшін кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайының мөлдірлігіне қол жеткізу;
кәсіпорынды басқару тиімді тетігін құру;
қаржы қаражаттарды тартудың нарықтық тетігін кәсіпорынның пайдалануы.
Талдаудың алынған нәтижелері негізінде қаржылық саясаттың бағытын таңдау жүзеге
Кәсіпорын үшін инвестициялық, жабдықтау-өткізілімдік, баға аймақтарындағы басқарушылық шешімдерді талдау
Даму стратегиясының басты мақсаты – барлық ресурстарды тиімді бөлу
Технология, қажы, өткізілім мен өндірісті жаңарту аймағында тиімді және
Қаржылық-экономикалық жағдайды талдаудың негізгі міндеттеріне жататындар:
активтердің құрылымы мен динамикасын, олардың жағдайы мен қозғалысын бағалау;
меншікті және қарыз капиталы көздерінің құрылымы мен құрамы динамикасын,
кәсіпорынның төлемқабілеттілігін бағалау мен баланс өтімділігін бағалау;
кәсіпорынның қаржы орнықтылығының салыстырмалы және абсолюттік көрсеткіштерін талдау, оның
кәсіпорын ресурстары мен қаражаттарын пайдалану тиімділігін бағалау.
2.2 Қаржылық жағдайды талдаудың әдістері мен ақпараттық қамсыздандыру
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау негізгі көрсеткіштер арасында өзара байланысты
Абсолюттік көрсеткіштерді талдау – бұл бухгалтерлік есептілікте көрсетілген берілгендерді
Көлденең (уақыттық) талдау – бүл өткен кезеңмен өткізуден есеп
Тікесінен (құрылымдық) талдау қортындылық қаржылық көрсеткіштер құрылымын анықтау, яғни
Тренділік (динамикалық) талдау бір қатар жылдарға есептіліктің әрбір айқындамасын
Тренді көмегімен келешектік, болжамдық талдау жүргізіледі. Қаржылық-экономикалық талдаудың басты
Қаржылық коэффициенттер пайдаланушылардың әр түрлі топтарына: акционерлерге, менеджерлерге, талдаушыларға
Ондаған салыстырмалы көрсеткіштер белгілі, бірақ қолайлы болу үшін олар
өтімділік;
төлемқабілеттілік;
қаржылық орнықтылық;
мүлік құрылымының сипаттамасы.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын алдын ала бағалау үшін жоғарыда келтірілген
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдауды жүргізу үшін ақпараттық база болып
Есеп берушілікке ағымдағы есептің барлық түрлері кірістірілген.
Соның арқасында есеп беруде кәсіпорынның кәсіпкерлік қызметінің барлық түрлерін
Есептерді құрайтын мәліметтер сипаты бойынша басқарушылық (ішкі) және қаржылық
Қаржылық есеп беруге бір қатар талаптар қойылады, олардың негізгілері:
ақпараттардың орындылығы мен дұрыстығы;
берілген есеп берудің мәнділігі.
Жоғарыда айтылып кеткенде, кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау негізінен қаржылық
Қаржылық бухгалтерлік есеп беру бірнеше құраушы бырынғай тұтас есеп
бухгалтерлік баланс;
пайда және зиян шегу туралы есеп;
капитал қозғалысы;
ақша қаражаттары қозғалысы туралы есеп; бухгалтерлік балансқа жалғама.
Кәсіпорын жыл қорытындысы бойынша жоғарыда аталған құжаттардан басқа, аудиторлар
Қаржылық есеп беру-бүл ұйымның откен белгілі бір кезеңге қызмет
Кәсіпорынның қызметі туралы көп түрлі экономикалық ақпарат және сол
Сыртқы қаржылық есеп берудің берілгендері бойынша кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын
1. Ақпараттарды жинақтау және оның дұрыстығын бағалау, талап етілетін
Есеп құрылымы мен көрсеткіштер өзгерісінің сипаттамасы.
Талдаудың негізгі бағыттары бойынша көрсеткіштерді есептеу және топтау.
Зерттелінетін кезеңге көрсеткіштер топтарын айқындау және өзгерту.
Негізгі зерттелінетін көрсеткіштер мен нәтижелер дәйектемесі арасында өзара байланысты
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайы туралы түйінді дайындау.
«Тар орындарды айқындау және резервтерді іздестіру.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау құрылымы бас негізгі блок параметрлерді
Баланстың құрамы мен құрлымын;
Кәсіпорын қаржылық орнықтылығын;
Кәсіпорын өтімділігі мен төлемқабілеттілігін;
Рентабелділігін;
Іскерлік белсенділікті;
Өзара байланысты бұл блоктар кәсіпорынның ағымдағы экономикалық жағдайының ең
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау қажетті мәліметтер болғанда күрделі емес.
2.3 Бухгалтерлік баланстың құрылымымен динамикасын жалпы бағалау
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайын талдау бухгалтерлік балансты, оның құрылымын, құрамымен
баланстың негізгі тұжырымдамаларын;
баланстың мәнімен қызметтерін;
бухгалтерлік баланстың құрылуын.
Бухгалтерлік баланс – бүл кәсіпорын мүлігінің құны мен қаржыландыру
Кәсіпорын балансында бухгалтерлік есептің неғізін құраушы тұжырымдамалар бар:
Ақшамен өлшеу тұжырымдамасы. Есеп беруде ақша тұрінде көріне алатын
Жекеленген кәсіпорын тұжырымдамасы ұйымнаң шаруашылық қызметін есепке алу оны
Әрекет етуші кәсіпорын тұжырымдамасы кәсіпорын қызмет етіп тұратын уақыт
Шаруашылық субъект әрекеттегі кәсіпорын болып табылады және одан әрі
Құны бойынша есепке алу тұжырымдамасы, кәсіпорын мүлкін алуға төленген
Екі ұдайлық есеп жұргізу тұжырымдамасы, кәсіпорынның барлық активтері олардың
Негізін құрайтын тұжырымдамалармен қатар мәнділік,сақтық есеп ақпаратының зарарсыздығы және
Бухгалтерлік баланс – кәсіпорын қаражаттарының олардың қаржыландыру көздеріне қатысы
Нарықтық экономикада бухгалтерлік баланс – нгізгі ақпараттар көздері. Олардың
Шаруашылық субъектінің мүліктік жағдайымен танысу;
Кәсіпорын әл – ауқатын анықтау;
Ұйым үшінші тұлға – акционерлер, инвесторлар, кредиторлар сатып алушылар
Кәсіпорын жұмысының соңғы қаржылық нәтижелерір аныктау мүмкіндігіне ие болады.
Бухгалтерлік баланстың құрылуы мынадай: баланстың негізгі бөлімдері мен олардың
Бұл аналитикалық зерттеулерді орындау және активтер мен пассивтер құрылымын
Активтер деп әдетте ақшалар салынған мүлікті айтады. Активтің баптарын
Айналымнан тыс активтер
Материалдық емес активтер (патенттер, авторлық құқықтар, лицензиялар, сауда маркалары,
Негізгі құралдар (мүлік, ғимарат, жабдықтар, жер яғни салыстырмалы алғанда
Күрделі салымдар (аяқталмаған құрылыс ұзақ мерзімді қаржылық салымдар).
Айналым активтер:
Тауар материалдық құндылықтар запастарымен шығындары;
дебиторлық борыш;
3. ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУШЫ РЕТІНДЕГІ КӘСІПОРЫН ҚАРЖЫСЫН
3.1 Кәсіпорынның қаржы саясаты- кәсіпорын қызметі тиімділігін жоғарлатудың негізі
Кәсіпорындардың қызмет түрлері мен ауқымдары, ұйымдық – құқұтық нысандары,
Кәсіпорынның қаржы саясатын жасақтаудың мақсаты кәсіпорын қызметінің стратегиялық
Көрсетілгген мақсаттар әрбір шаруашылық субъекті үшін жекше. Кәсіпорын жоғары
Бірақта кәсіпорын қызметін есепке алудың қаржылық, салықтық және басқарушылық
Қазіргі жағдайларда көптеген кәсіпорындар үшін қаржыны басқарудың реактивтік нысаны
Кәсіпорынды реформалау міндеттерінің бірі нарықтық жағдайларға барабар кәсіпорын қызметінің
Кәсіпорынды реформалауды жүргізуде кәсіпорынның қаржы саясатын жасақтаудың стратегиялық міндеттері
пайданы ең жоғары жеткізу;
кәсіпорын капиталы құрылымын оңтайландыру және оның қаржылық орнықтылығын қамтамасыз
меншік иелері инвесторлар, кредиторлар үшін кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдаиына
кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ету;
қаржы қаражаттарды тарту үшін нарықтық тетіктерді кәсіпорынның пайдалануы;
кәсіпорынды басқаруды тиімді тетігін құру.
Бұл міндеттер шегінде қаржыны басқару төңірегінде бір қатар бағыттар
Активтерді нарықтық бағалауды жүргізу;
Бюджетке төлемдер бойынша бере жақды қайта құрылымдауды жұргізу;
Жалақыны төлеу бойынша бережақтарды жоюдағы шаралар бағдарламасын жасақтау;
Нарықтағы кәсіпорын жағдайын талдауды жургізу стратегиясын дайындау;
Мүліктелді түгендеуді жүргізу және кәсіпорынның мүлік кешенін қайта құрылымдауды
Қаржыны басқарудың тиімді жүйесін құруда кәсіпорынның даму мүдделерін, көрсетілген
Қаржы саясатын жасақтаудың негізгі бағыттарына жататындар:
кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдау;
есеп және салық саясатын жасақтау;
кәсіпорынның қаржы саясатын даиындау;
айналым қаражаттарымен, кредиторлық және дебитолық бережақтарды басқару;
аммортизациялық саясатты таңдауды кірістіретін шығындарды басқару.
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдаудың мәнін қайта бағалау қйын, себебі
Бухгалтерлік есептеме берілгендерін дәлдігін растау үшін мамандандырылған ұйыммен аудиторлық
Аудиторлық тексерулер натижелердің кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдауды жүргізуду ескерген
Талдауды жүргізуде қолданылатын жоспарлау әдістерінің тиімділігі, бухгалтнрлік есптемеге әртүрлі
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын бағалау үшін көрсеткіштерді өз араларында сапалық
Бірінші сыныпқа нормативтік мәндері анықталған көрсеткіштер кіреді. Олардың қатарына
3.2 Кәсіпорын қызметі тиімділігін басқару мен жоспарлау
Реформалар жағдайында кәсіпорынға ұзақ мерзімді стратегия – бизнес жоспарды
Бизнес-жоспарда кәсіпорын жуық және ұзақ мерзімді келешекке айналысуды жоспарлайтын
Бұдан басқа, бизнес жоспар кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайдың негізгі көрсеткіштерінің
Бизнес – жоспардың маңызды бөлімі кәсіпорын өнімнің өткізілім нарығын
Кәсіпорынның өндірістік-технологиалық және инновациялық саясатын сипаттайтын және келесі ақпараттардан
кәсіпорынның орналасқан жері туралы;
өндіріс қуаттылығы туралы;
ұзақ мерзімді активтер туралы;
өндірістің технологиялық денгейі, оның қазіргі заман талаптарына сәйкес келуі;
өндірістік процесті бақылау туралы, өнім сапасына кепілдік себептерді талдау;
өндірістік кооперациялау және өндірісті материалдық қамтамасыз ету туралы;
қорщаған ортаны қорғау туралы;
өндіріс өрісінде мемлекеттік және құқұқтық реттеу туралы.
Бизнес жоспардың құрамды бөлімі кадрлық саясатқа және қызметкерлерді басқаруға
Кәсіпорын бизнес жоспарды жасақтауда тәуекелмен сақтандыру ескерілуі тиіс. Кәсіпорынның
Тәукелдерді сақтандырудың қазіргі бар жұмысы сақтандыру, мүлікті сақтандыру, көлік
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдаиын талдауды ескеру мен қабылданған бизнес жоспар
Қаржылық жоспарлауды жасақтауды пайда немесе зиян шегуді болжамдап бастаған
Кәсіпорынның төлемқабілетті жағдаиын қамтамасыз ету мақсатында оның қаржылық
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін сапалық және сандық критериилердің жүйесі ретінде
Сапалық критериилер – бұл өтім нарығының кеңдігі, кәсіпорынның жақсы
Іскерлік белсенділіктің сандық критериилері абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштермен анықталады.
Осы көрсеткіштердің салыстырмалы динамикасын мақсатқа сай есептеу керек. Тиімді
ТП>ТВ>ТАК>100%
Мұнда ТП – пайданың өзгеру қарқыны; ТВ - өнімді
Себептері де әр түрлі болуы мүмкін: ірі инвестициялар, жаңа
Бұл шаралар көбі несе сыртқы ортаның ықпалымен келтірілген және
Іскерлік белсенділіктің салыстырмалы көрсеткіштері ресурстарды қолдану тиімділігінің деңгеиін сипаттайды.
Бұл жағдай көрсеткіштер есебінің берілгендері бойынша кәсіпорынның қаржылық жағдайындағы
Есеп беру үшін есепті кезеңдегі түсім пайда бойынша абсолютты
Рентабелділік - өндіріс процесіндегі қаражаттардың қолдануы дәрежесін және шығындарды
Кәсіпорынның қаржы экономикалық жағдаиын талдауда келесі рентабелділік көрсеткіштерінің ерекшеліктері
Тарихи аспект.рентабельділік көрсеткіштері кәсіпорынның жұмысының нәтижелігін есепті кезеңге көрсетеді.
Ол қозғалмалы, онда өтіп кеткен кезеңдегі қызмет нәтижелері, өндірілген
Кәсіпорынның қызмет өрісі. Негізгі критерии – бизнестегі тәуекелділік. өндіріс
Өнімнің табыстылығымен көрсеткіштері. Өнімді өткізуден түскен түсім негізінде және
Кәсіпорын мүлігінің табыстылығының көрсеткіштері. Мүлік шамасының өзгерісіне тәуелді рентабельділік
Қөлданылалатын капитал табыстылығының көрсеткіштері. Инвестицияланатын капитал негізінде есептеледі.
Кәсіпорынның рентабельділігін сипаттайтын көрсеткіш есебі орта жылдық шамаларды анықтауға
Өнімнің рентабелділігінің көрсеткіші өзіне келесі көрсеткіштерді кірістіреді:
Өнімді өткізуден пайданың өнімді өткізуден түскен түсімге (ҚҚС-сыз) қатынасын
Баланстық пайданың өнімді өткізуден түскен түсімге (ҚҚС-сыз) қатынасына тең
Таза пайданың өткізуден түсетін түсімге (ҚҚС-сыз) ретінде анықталатын таза
3.3 Кәсіпорынның өтімділігімен төлемқабілеттілігін талдау
Жаппай төлем қабілетсіздік және көптеген кәсіпорындарға банкроттық процедуралар қолдану
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі ақша сипатындағы сауда, несиелік және басқада
Кәсіпорынның өтімділігі ондағы өтімді қаражаттардың болуымен анықталады. Өтімді қаражаттарға
Өтімділік пен төлем қабілеттілік экономикалық категория ретінде тең емес,
Кәсіпорынның өтімділігі қарыз міндеттемелері бойынша төлем қабілеттілікті көрсетеді. Кәсіпорынның
Төлемқабілеттілік пен өтімділікті бағалау үшін келесі амалдар қолданылады:
Баланстық активтік және пассивтік төлемдердің өзгерісін құрылымдық талдау;
өтімділіктің қаржылық коэффициенттерін есептеу;
есепті кезегі ақша қаражаттары қозғалысын талдау.
Баланс өтімділігін бағалаудағы негізгі міндет кәсіпорындардың оның активтері мен
Талдауды жүргізу үшін баланс активі мен пассиві келесі белгілер
өтімділіктің кему дәрежесі бойынша;
төлеу мерзімі дәрежесі бойынша
Активтердің ақша қаражаттарына айналу жылдамдылығына байланысты келесі топтарға бөлінеді:
А1- ең өтімді активтер. Бұған ақша қаражаттарымен қысқа мерзімді
А2- тез өткізілетін активтер. Дебиторлық борышпен басқа активтер.
А3- баяу өткізілетін активтер бұған айналым активтерімен ұзақ мерзімді
А4- қиын өткізілетін активтер. Бұл айналымнан тыс активтер.
Пассивтерді топтастыруолардың қайтарылу мерзімі дәрежесі бойынша жүреді
П1- ең қысқа мерзімді міндеттемелер. Бұған кредиторлық борыш және
П2- қысқа меззімді пассивтер. Заемдық қаражаттар жатады.
П3- ұзақ мерзімді пассивтер. Ұзақ мерзімді несиелер мен заемдық
П4- тұрақты пассивтер. Капитал мен резервтер жатады.
Баланс өтімділігін анықтауда активтермен пассивтер топтары өз араларында салыстырылады.
Баланстың абсолютты өтімділік шарттары:
Баланстың абсолютты өтімділігінің керекті шарты бірінші үш теңсіздіктің орындалуы
А1-П1 және А2-П2 салыстыру алдағы уақыттағы төлем қабілеттілігі (төлем
А3-П3 салыстыру перспективті өтімділікті бейнелейді. Оның негізінде ұзақ мерзімді
Баланс өтімділігін талдау аналитикалық кестенің көмегімен жүргізіледі. Оның мәліметтері
Балансты зерттеу кезінде өте бір маңызды көрсеткішке таза айналым
Өтімділік деңгейінің озгеруі таза айналым капиталының абсолютты көрсеткішінің өзгерісі
Кәсіпорынның өтімділігін бағалау үшін қолданылатын қаржылық коэффициенттер
Коэффициент Нені көрсетеді Есептеу жолы Түсінік
1.Ағымдағы өтімділік коэффициенті Кәсіпорынның өз қысқа мерзімді міндеттемелерін өтеу
Ағымдағы активтердің айналым қаражаттары ағымдағы пассивке қысқа мерзімді міндеттемелер
Төменгі шегі өз қысқа мерзімді міндеттемелерін жабу үшін айналым
2.Сыни (жедел) отімділік коэффициенті Кәсіпорынның дер кезінде дебиторлармен есеп
Ақша қаражаттары мен қысқа мерзімді салымдар қосу дебиторларымен осы
Бүл коэффициенттің төменгі шегі есеп айырысу үшін айналым қаражаттарының
3.Абсолютты өтімділік коэффициенті Кәсіпорын жақын арда қысқа мерзімді борыштың
Ақша қаражаттары мен қысқа мерзімді қаржылық салымдардың ағымдағы пассивтерге
Төменгі шегі кәсіпорынның төлемқабілеттілігін төмендеуін көрсетеді
Есептеудің мақсаты – бар активтердің арақатынасын бағалау
Кәсіпорын өтімділігін бағалау үшін қолданылатын қаржылық коэффициенттердің келесі түрлері
Бұл үлкен дебиторлық борыш пен тауар материалдық құндылықтардың шамадан
Ақша ағындары қозғалысын талдаудың негізгі мақсаты – бұл кәсіпорынның
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен өтімділігі шаруашылық субъектінің шоттары арқылы
Сондықтан да ақша ағымдарын талдау өтімділікпен төлем қабілеттілікті бағалау
Қазіргі уақытта ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп әлемдік тәжірибеде
Есеп құрамында ақша қаражаттары қозғалысы туралы есеп әлемдік сипаты
ағымдағы қызмет
инвестициялық қызмет
қаржылық қызмет
Ағымдағы (негізгі) қызмет – кәсіпорынның негізгі жарғылық қызметі: өткізуден
Инвестициялық қызмет - ұзақ мерзімді активтерді алумен немесе өткізумен,
Қаржылық қызмет – несиемен заемдар алу натежесіндегі ақша қаражаттарының
Әлемдік және ресейлік есептік – аналитикалық тәжірибиді кәсіпорын –
Бухгалтерлік есеп берудегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп төлем
ҚОРЫТЫНДЫ
«Шаруашылық субьектінің қызметінің қаржылық-экономикалық жағдайын талдау» тақырыбына жазылған диплом
Мемлекеттік реттеумен толықтырылатын, әлеуметтік бағдарланған шаруашылықты білдіретін нарықтық экономикаға
Кәсіпорын қаржысы барлық қаржы жүйесінің бастапқы негізі болып табылады
Кәсіпорын қаржысын дұрыс ұйымдастыру-еңбек, материалдық және ақшалай ресурстардың ең
Өнеркәсіптік өндіріс-халық шаруашылығының басты саласы, кәсіпорындар жиынтығы (өндіріс, фабрика,
Өнеркәсіптік өндіріс екі үлкен топтан тұрады: өндірістік қорлар өндірісі
Сонымен қатар өнеркәсіптік кәсіпорын түріне қарап және онда істейтін
Өнеркәсіптік өндіріс ішкі және сыртқы ортадан тұрады. Ішкі ортасы
Ішкі ортаның компоненттерінің бір біріне әсер етуінің нәтижесінде дайын
пайда табу;
тұтынушыларды тауармен қамтамасыз ету;
тұрғындарға жұмыс орындарын ашу;
қоршаған ортаны қорғау;
Өнеркәсіптік кәсіпорынның негізгі қызметтеріне мыналар жатады:
өндірістік және жергілікті тұрғындар тұтынатын өнімдер шығару;
тұтынушыларға тауарды сату және жеткізіп беру;
онімді сатқаннан кейінгі кызмет көрсетулер;
өндірісті материалдық-техникалық жабдықтау;
өндірісте қызмет ететін жұмысшыларды басқару;
мемлекетке салық және басқада міндетті төлемдерді төлеу;
мемлекеттік стандарттар нормативтер заңдарды сақтау.
Қазіргі жағдайларда өндірістік кәсіпорынның басты мақсаты-жоғары пайда табу болып
Көрініп тұрғандай, кәсіпорынның қаржы ресурстарын және кәсіпорынды тұтастай басқару
Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайы тұрақтануы үшін келесі шараларды жүргізу артық
ең алдымен өндірісті басқаруға қарым қатынасты өзгерту;
басқарудың жаңа техникасымен әдістерін игеру;
басқарудың құрылымын жетілдіру қажет;
өзін-өзі жетілдіру;
баға құру саясатын жоспарлау;
өндіруге шығындарды азайту;
кәсіпорын қаржысын басқаруды жоспарлаумен болжамдау.
Жоғарда айтылып кеткендей кәсіпорын шаруашылық жүргізудің негізгі буындары болып
Кәсіпорын неқұрылым пайданы көп көрсе, соқұрлым оның табысыда тұрақты
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Н. Назарбаев «Қазақстан-2030» Процветание, безопасность и благсостояние всех казахстанцев.
Қазақстан Республикасының Ата Заңы 1995 ж.
К. Ш. Дюсембаев «Анализ финисового состояния предприятия» Учебное пособие
К. Ш. Дүйсенбаев, Э. Т. Төлегенов, Ж.Г. Жұмағалиева «Кәсіпорынның
О.В. Ефимова «Как проанализировать финансовое положение предприятия». Практическое пособие.
П. Балабанов «Управление финансами предприятия»
Под редакцией профессора И.О. Волкова «Экономика предприятия» Москва Инф.
Под редакцией профессора В.Я. Горфинкеля Учебник для ВУЗ-ов «Экономика
С.С. Уткин «Финансовый менеджмент» Учебник 2001г.
Б.Нидлз, Х. Андерсон, Д. Колдуелл «Финансовый учет», «Финансы и
А. Андерсон «Практика заподного ведения бухгалтерского учета» 1997
О.В. Ефимова «Финансовый анализ» Москва 1996г.
В.И. Бренстайн « Анализ финансовой отчетности» Москва 1996г.
В.М. Родионова, М.А. Федотова «Финансовая устойчивость предприятия в условиях
Л.Н. Павлова «Финансовый менеджмент» Москва 1995г.
В.В. Потров, В.В. Ковалев «Как читать баланс» «Финансы и
У.С. Радостовец «Бухгалтерский учет на предприятий» Алматы 2000г.
«Қаржы – Қаражат» Минфин РК, Алматы
Стандарты бухгалтерского учета РК
А.И. Ковалев, В.П. Привалов «Анализ финансового состояния предприятия» Москва
Н.А. Русак «Анализ финансового положения предприятия» Минск 1998г.
Э.А. Макарян, Г.П. Геросименко «Финансовый анализ» Москва 2001г.
Г.Г. Виноградов «Руководство по финансовому учету, отчетности и аудита.»
И.А. Багдоновская «Анализ хозяиственной деятельности в промышленности» Минск 2000г.
Е.С. Стоянова «Финансовый менеджмент, Теория и практика» Москва 2001г.
Т.Б.Крылова «Анализ капиталистического предприятия»
Л. Сидельникова «Методы оценки инвестиции»
Н.Г. Чумаченко «Учет и анализ в производстве» Москва 1997г.
Об организации работы по предостовлению предприятиям и организациям кредитов,
С.А. Николаева «Особенности учета затрат в условиях рынка, системадирекции
М.С. Ержанов «Учетная политика на Казахстанском предприятии» Алматы 1999г.
С.А. Стуков «Система производственного учета и контроля» Москва 2002г.
В.М. Ткач «Управленческий учет, международный опыт» Москва 2000г.
В.И. Палии «Основы колькулирования» Москва 1997г.
«Ақша қаражатарының қозғалысы туралы есептер» 2002-2003жж.
Қаржылық шаруашылық қызмет натижесі тураны есебі.
12
* Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствыющего субъекта:
** Стуков С.А. Финансовый анализ деятельности фирмы. М.: ИСТ-Сервис,
Талдау мәліметтерін пайдаланушылар
1 топ
Ақпаратты тікелей пайдаланушылар
1 топ
Ақпаратты жанама пайдаланушылар
Кәсіпорынның меншік иелері
Бұқаралық ақпарат құралдары
Аудиторлық фирмалар
Кеңес беруші фирмалар
Қызметкерлермен кәсіпорын басшылары
Клиенттер
Мердігерлер
Бәсекерестер
Кәсіподақтар
Бағалы қағаздар нарығының қатысушылары
Банктер немесе кредиторлар
Жеткізушілер
Сызба. Кәсіпорынның қаржылық-экономикалық талдау мәліметтерін пайдаланушылар.
Бухгалтерлік баланс
Актив (кәсіпорынының мүлкі)
Пассив (кәсіпорынының көздері)
Айналым тыс активер (тұрақты активтер
Айналым активтері (ағымдағы активтер)
Қарыз капиталы
Меншік капитал
Ұзақмерзімді пассивтер
Қысқамерзімді пассивтер
Сызба. Бухгалтерлік баланс құрылымы: активі мен пассиві
А1(П1
А2(П2
А3(П3
А4(П4