Жоспар:
Кіріспе 3
1 Қосылған құнға салынатын салықтың теориялық негіздері 6
1.1 Қосылған құнға салынатын салық: экономикалық мәні мен мазмұны
1.2. Қазақстан Республикасында қосылған құнға салынатын салықтың қалыптасуы мен
2 Қосылған құнға салынатын салықты есептеу механизмі және қызмет
2.1.Қосылған құнға салынатын салықты бүгінгі таңда қолдану механизмі 25
2.2. Қосылған құнға салынатын салық түсімдеріне экономикалық талдау
3. Қосылған құнға салынатын салықтың жетілдіру жолдары 52
3.1. Қосылған құнға салынатын салықтың шет мемлекеттерде қолданылу тәжірибесі
3.2. Қазақстан Республикасында қосылған құн салығындағы кейбір мәселелер және
Қорытынды 84
Қолданылған әдебиеттер 87
Кіріспе
Қандай да болмасын мемлекеттің атқаратын қызметінің ең маңызды, басты
Салықтар мемлекеттің басқа да атрибуттары сияқты (мысалы, өкімет билігі,
Экономикалық категория ретінде салықтар - бұл шаруашылық жүргізуші субъектілерінің,
Салықтар дегеніміз, заңды және жеке тұлғалардан мемлекеттік бюджетке белгілі
Мысалы, Гуреев В.И. салықтарды “міндетті жарна” деп атайды және
Белгілі ғалым Пепеляев С.Г. салыққа мынандай анықтама береді “салық
Қазақстандық белгілі экономист - ғалым Қарағұсова Г.Ж. “салықтар деп,
Ең қысқаша берілген ұғым Мельников В.Д. мырзанікі болуы керек:
Салықтар - өркениет үшін төленетін төлемдер. Сондықтан оның қандай
Бұған дейін республика бойынша салық салудың 41 түрі болса,
Маңызды бір мәселеге тоқталсақ, күнделікті тауар айналымында және көрсетілетін
Қазір қолданып жүрген “Салық және бюджетке төленетін басқа да
Бұл бітіру жұмыстың мән, мағынасы да осы қосылған құн
Жалпы, бұл бітіру жұмысын жазудағы мақсат - қазіргі қолданудағы
Бітіру жұмыс үш үлкен бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлімде біз негізінен қосылған құнға салынатын салықтың ең
“Қосылған құнға салынатын салықты есептеу механизмі және қызмет етуі”
Үшінші бөлімде қосылған құнға салынатын салықтың шет мемлекеттерде қолданылу
Қорытынды бөлімде, алдыңғы бөлімдерді қорыта отырып, қосылған құн салығы
1 Қосылған құнға салынатын салықтың теориялық негіздері
1.1 Қосылған құнға салынатын салық: экономикалық мәні мен мазмұны
Жалпы, салық жүйесінде негізгі рөльді жанама салықтар алады. Оларға:
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни тұтынушы төлейді.
Жоғарыда аталған салықтардың ішінде және бюджет кірістерінің көздері құрамында
Тұтыну салықтары жанама салықтардың маңызды тобы ретінде дамыған мемлекеттердің
Айналымға салынатын салық- өзінің табиғатына сәйкес тауар айналымының өндірушіден
Сатуға салынатын салық- тауарды соңғы өткізу кезінде тауар құнынан
Айналым салығын сату салығынан ерекшелендіретін белгілер:
барлық сатылар өндіріс сатыларына қарамастан, соңғы тұтынуға тәуелсіз. Тікелей
Барлық немесе соңғы тұтынудың бөлігінен түрлі тауар топтарына тең
Салықтарды тұтыну мемлекеттік кіріс бөліктерін қандайда бір алынған салық
1950 жылға дейін Батыс елдерінде осы екі жанама салық
Айналымға салынатын салық Батыс елдерімен бірінші дүниежүзілік соғысы кезінде
Айналым салығы келесі негізгі қағидалар негізінде құрылды. Ол
Салықтан бөлінетін айналымды анықтауда тек тауар айналымы ұғымы ғана
Бір ұйымның кәсіпорындары арасында жасалатын тауарларды сату айналымдары ішкі
Әр ұйымдық сала бойынша өнім айналымы процент есебінен 1
1931 жылы І - жарты жылдығында салық айналым төлеушілері
Жалпы маңызға ие кәсіпорынның салық айналымын жұмылдыру республикалық және
Салық реформасы кезінде елеулі кемшіліктер жіберілді, бірінші кезекте салық
Салықты кәсіпорын немесе шаруашылық ұйымдар өндірушілері емес, тұрғылықты жері
1931 жылы жалпы сипатқа ие ұйымдар барлық салық айналымының
Салық айналымының салалық ставкасы деп аталатын иесізденген ставкалар жүйесінің
Салалық ставкалардың көптігі 1929–1930 жылдары баға құрылымы мен ассортиментіне
Салық айналымын орталықтан алу кері әсерін тигізді және бірыңғай
Салық айналымын алу тәртібі орталықтандырылған салалық ұйымдарда біртіндеп бірлестіктер
1932 жылдың бірінші қаңтарынан бастап салық айналымының салалақ ставкалары
Айналым салығының ставкалары өзгертілді, ол жеке салалар пайдалылығының және
Айта келе, айналым салығының жетіспеушілігі ол тауар өндірісі процесіндегі
Сондықтан, көптеген мемлекеттерде бірінші дүниежүзілік соғыс бітуімен бұл салық
Екінші дүниежүзілік соғыс басталғанда, әскери және фискалдық шығындарды жабу
Бүгінгі таңда қосылған құн салығы салыстырмалы түрде ең жас
Жоғарыда айтып өткендей, жанама салық салудың алғашқысы сатудан түсетін
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін салықтың бұл түрі
Қосылған құн салығының осылайша дүние жүзінде кең тарауы 1957
Біріншіден тікелей салықтарда болатын кемшіліктер. Олардың қатарына салық салудың
Екіншіден, мәңгілік бюджет тапшылығы және салық салу базасын кеңейту
Үшіншіден, салық жүйелерін экономикалық даму деңгейіне сәйкес өзгерту.
Кейбір елдерде қосылған құн салығын енгізу жақпады. Мысалы, 1970–ші
1990 жылы Халықаралық валюталық қор және Біріккен Ұлттар Ұйымының
Қосылған құн салығының кейбір мәселелеріне талдау жасап көрелік:
Біріншіден, салықтық жүйенің қалыптасу барысында қосылған құн салығы және
“Бөлшек сауда салығы” айналыста қарапайым және тұтынушыға түсінікті болып
Егер салықтық жүйеде бөлшек сауда салығынан басқа салық түрі
Сонымен қатар бұл салық бөлу жүйесіндегі ең нашар звенодан
Өндірістік шығындар жиынтығы мен және түсім арасындағы айырмаға тұтыну
Мысал ретінде, алынған жалпы пайданы, өзіне және жұмысшыларына қосымша
Қосылған құн салығы көптеген тауарлар мен қызметтерді қоса кең
Қосылған құн салығы осыншама жұмыс бәсеңділігі басқа салықтарға қарағанда
.Айта кететін жай қосылған құн салығының негізгі ерекшелегі: өндірістік
Салықтың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну
Қосылған құнға салынатын салықтың негізгі 2 қызметтері бар:
1. Фискалдық
2. Реттеушілік
Бүгінгі таңда біздің елімізде, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығында бұл салықтың
Фискалдық немесе бюджеттік қызметі - бұл арқылы мемлекеттік бюджеттің
Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі болып табылады.
Салықтық реттеудің ең басты мақсаты- өндірістің дамуына ықпал ету.
Бір сөзбен айтқанда, салықтық реттеу қызметі арқылы, салықтар арқылы
Әрбір салық сияқты қосылған құн салығының да өзіне тән
Артықшылықтары:
Мөлшерлеменің өзгеруіне қарамастан салық түсімдерін бағаның өсуімен тікелей байланыстырады
Мөлшерлеменің дифференциациялау әдісі арқылы мемлекетке қосылған құн салығы тұтынушылар
Фискальдық қызметті атқара отырып, мемлекеттің атынан бағаны еркіне жіберу
4. Әлемдік тәжірибеде өндірісті тоқтату, ұстап тұру элементі
5. Мемлекеттің экономиканы реттеуші құралы ретінде қызмет атқарып, ұдайы
6. Әлемдік тәжірибеде қосылған құн салығының мөлшерлемесі тек қана
Кемшіліктері:
Қосылған құн салығының жоғары мөлшерлемесі тұрғындардың сатып алу қабілетін
Ең соңғы тұтынушыға салынғандықтан бұл белгілі бір деңгейде регрессивті
Шикізат пен материалдарды жабдықтаушылардың қосылған құн салығын төлеу уақыты
Реттеу мүмкіндігін және ішкі мәнін дұрыс қолданбау кәсіпкерлік қызметке
Салық есебіндегі қаржы аудару әдісінің нәтижесінде салықты төлеу үшін
Қосылған құн салығының жоғарғы мөлшерлемесі өзін - өзі қаржыландыру
1.2. Қазақстан Республикасында қосылған құнға салынатын салықтың қалыптасуы мен
1970–1980 жылдары шет мемлекеттерінің салық саясатындағы аса маңызды жаңалық
Қосылған құнға салынатын салықты ең алғаш 1954 жылы М.
Қазіргі кезде қосылған құнға салынатын салық өзінің жалпы нысанында
а) Европадағы 17 мемлекет: Австрия, Бельгия, Греция, Дания, Ирландия,
ә) Латын Америкасының 14 елі: Аргентина, Боливия, Бразилия, Гветемала,
б) Африканың 2 елі: Мадагаскар, Нигер.
в) Азидағы 2 ел: Корей Республикасы, Тайвань.
г) Кариб бассейніндегі 2 ел: Доминикан Республикасы және Ганти.
д) Шығыста бір ел: Израиль.
ж) Океанияда бір ел: Жаңа Зеландия.
Ең алғаш қосылған құнға салынатын салықты жалпы формасында 1967
1967 жылдың келесі айларында Данияда қосылған құнға салынатын салық
1968 жылы Германия бұл салықты дұрыс деп көріп оны
Бұл елдерде қосылған құнға салынатын салық сатуға салынатын салықтардың
а) өндірушілерге салынатын қосылған құнға салынатын салық, қызметке салынатын
ә) айналымға салынатын салық (Германия);
б) көтерме саудаға салынатын салық (Дания).
Швецияда 1969 жылы және Норвегияда 1970 жылы қосылған құнға
Америка Құрама Штаттарында қосылған құнға салынатын салықты 1975 жылы
Жоғарыда аталған мемлекеттерде бұл салықтың үлесіне орташа мөлшерде алғанда
Мемлекеттік қаржы тарихында бұрын соңды мұндай тез өсу болмаған
Қосылған құнға салынатын салықтың осылай кең таралуының себептері сан
Тұтынуға салынатын салық арқылы кіретін мемлекеттік кірістерді ұлғайту мақсатында
өндірушілердің тауар мен қызмет өндіруге байланысты шығындарына емес соңғы
басқару мен қадағалау шығындарының аздығы;
бұл салықтан жалтарудың қиындығы;
Европалық Экономикалық қауымдастыққа кіруге қойылатын талап, ол мемлекеттің қосылған
Әлем елдерінде таралып, осыдан келіп қосылған құнға салынатын салық
1991 жылы Қазақстан Республикасының салық жүйесіне енгізілген элементтің бірі
Салықтың айналымға ену барысын талдауға келсек, бұл төлем осы
Салықтар айналымын біріктіретін барлық төлемдер жеке қайнар көз ретінде
30 жылдары салық реформасы кеңестік шаруашылық кәсіпорындары мен ұйымдарының
2 қыркүйек 1930 жылғы “Салық айналымы туралы” Ережеде келесідей
Салықты төлеу сатылған тауарға мемлекеттік банк мекемесінің есебі негізінде
Айналым мен төлемдер арасында қайшылық пайда болды. 1931 жылдың
Айналымға енген контингент тауарлар бағасы, оны төлеу көлемдері маңызды
Салық реформасымен қоғамның таза кіріс бөліктерін айналым қабілеті жоқ
1931 жылы қаржылық бақылауды жетілдіру мақсатында салық айналымына қосымша
Нарық қатынастарының дамуы шаруашылық субъектілерінің меншік нысандарының түрлерін дамытуға,
Осындай негізде салық айналымын қолдану аймақтар арасында қайшылықтарға әкеліп
Қосылған құн салығын алудың елеулі артықшылықтары: барлық өндіріс сатыларында
Қосылған құнға салынатын салықты көбінесе “Европалық салық” деп атаған.
“Қосылған құнға салынатын салық” Қазақстан Республикасында 1 қаңтар 1992
Сонымен айта келе, қосылған құнға салынатын салық - тауарларды
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті қосылған
2 Қосылған құнға салынатын салықты есептеу механизмі және қызмет
2.1.Қосылған құнға салынатын салықты бүгінгі таңда қолдану механизмі
Қосылған құнға салынатын салықтың объектілері мыналар:
салық салынатын айналым;
салық салынатын импорт болып табылады.
Салық салынатын айналым - өнімдерді, тауарларды өндіру немесе сату,
Тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізу бойынша айналым:
Тауарға қатысты өткізу бойынша айналым: тауарға меншік құқығын беруді
Жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша айналым кез -
Мыналар: бірлігінің құны екі айлық есептік көрсеткішпен аспайтын тауарды
Салық салынатын импорт - Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін немесе
Импортталатын тауарларға салықты 2 түрлі әдіспен салады: тауар құнына
Салық салынатын айналым мөлшері, оған қосылған құн салығын енгізбей,
Салық салынатын импорт мөлшеріне Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес
Қосылған құн салығын төлеушілер - Қазақстан Республикасында қосылған құн
Тауарлар импорты кезінде қосылған құн салығын төлеушілер Қазақстан Республикасының
Қосылған құнға салынатын салықтан мынандай айналымдар
босатылады:
почта маркаларын(коллекциялық маркадан басқа);
акциздік алым маркалары;
уәкілетті органдар жүзеге асыратын, соларға байланысты мемлекеттік баж алынатын
адвокаттық қызметті, нотариаттық іс- әрекеттерді жүзеге асыру бойынша көрсетілетін
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі өткізетін тауарлар (қызметтер, жұмыстар);
мемлекеттік меншікті жекешелендіру тәртібімен өткізілетін мүлікті;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік мекемелердің пайдасын өтеусіз негізде
жарғылық капиталға жарналарды;
жарғылық капиталға жарна ретінде алынған мүлікті қайтарып алуды;
жерлеу бюроларының әдет- ғұрыптық қызмет көрсетулерін, зираттар мен крематорийлердің
оларды өткізу жөніндегі қызмет көрсетулерді қоспағанда, лотереялық билеттерді өткізу
банк карталарымен операциялар бойынша есеп-қисаптарға қатысушыларға жинау, өңдеу және
өткізу бойынша айналымдар:
тұрғын үй қорындағы ғимаратты өткізу және осындай ғимаратты өткізу
Жер учаскесін иелену және пайдалану құқығын беру және жер
мүлікті қаржы лизингіне беру, лизинг беруші алуға тиіс сыйақы
коммерциялық емес ұйымдар жүзеге асыратын қызметтерді көрсету бойынша айналымдар,
геологиялық барлау және геологиялық-іздестіру жұмыстарын өткізу бойынша айналымда босатылады.
мәдениет, ғылым және білім беру саласындағы қызмет көрсетулер, жұмыстар,
медициналық және мал дәрігерлік қызмет көрсетумен байланысты тауарларды өткізу
Қосылған құн салығынан мынандай тауарлардың импорты босатылады:
ұлттық валюта, шетел валютасы, бағалы қағаздар импорты;
жеке тұлғалардың Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тауарларды бажсыз әкелу
акцизделетін тауарларды қоспағанда, мемлекет, мемлекеттердің үкіметтері, халықаралық ұйымдар желілері
салық төлеуден босатуды белгілейтін кеден режімдерінде Қазақстан Республикасының кеден
дәрі-дәрмектік заттардың, оның ішінде субстанция-дәрілер (протездік- ортопедиялық және медициналық
пошта маркаларының (коллекциялық маркалардан басқа) импорты;
ақша белгілері өндірісі үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және
төлем карточкалары мен қызмет көрсетуге арналған құрал-жабдықтар импорты;
мемлекеттердің, мемлекеттер үкіметтері мен халықаралық ұйымдардың желісі бойынша берілген
шетелдің дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктерінің ресми пайдалануы үшін,
Қазіргі “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
қосылған құн салығының ставкасы 15 процентке тең болады және
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізу бойынша айналымдарға қосылған құн салығы
салық салынатын импорт бойынша қосылған құн салығының ставкасы салық
Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңдері мынандай:
Егер алдыңғы тоқсан үшін бюджетке төленуге тиіс қосылған құн
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
Жоғарыдағы көзделген жағдайларды қоспағанда, қосылған құн салығы бойынша салық
Қосылған құн салығын төлеуші қосылған құн салығы бойынша декларацияны
Импортталатын тауарлар бойынша қосылған құн салығы кеден төлемдерін төлеу
Ал, бұрынғы «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті
10 күн сайын төлейді, егер де қосылған құнға салынатын
Бір ай сайын төлейді, егер де қосылған құнға салынатын
Квартал сайын төлейді, егер де қосылған құнға салынатын салықтың
Бюджетке төленетін қосылған құнға салынатын салықтың сомасы-сатылған тауардан алынған
Төленетін қосылған құн салығы сомасы көбінесе есептеу әдісіне байланысты
Жеткізу немесе есептеу әдісі – бұл әдіске сәйкес қосылған
Төлем немесе кассалық әдіс – бұл әдіске сәйкес салық
Аралас әдіс – бұл әдісте қосылған құн салығы сатылған
Бұл әдістердің ішінде ең көп тарағаны жеткізу немесе есептеу
Қосылған құнға салынатын салық бойынша декларация тапсыру мынандай бағытта
Қосылған құн салығын төлеуші әрбір салық кезеңі үшін қосылған
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
Шот- фактура барлық қосылған құн салығын төлеушілер үшін міндетті
шот- фактураның реттік нөмері мен толтырылған күні;
тауарларды(жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) беруші мен алушының тегі, аты, әкесінің
өткізілген тауарлардың (жұмыстар мен қызмет көрсетулердің) атауы;
салық салынатын айналымның мөлшері;
қосылған құн салығының ставкасы;
қосылған құн салығының сомасы;
қосылған құн салығы ескерілген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) құны;
Қосылған құн салығы бойынша есепке қоюға қойылатын талаптар:
1. Кез-келген (он екі айдан аспайтын) кезеңнің қорытындысы бойынша
2.Өткізу бойынша айналымды анықтау кезінде салықтан босатылатын өткізу бойынша
Заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері болған жағдайда, өткізу бойынша айналым
Өткізу бойынша айналымның ең төмен деңгейі кезеңнің соңғы айына
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойылуға жатпайтын, бірақ қосылған
Тұлға қосылған құн салығы бойынша ол есепке қою туралы
Тұлға мемлекеттік тіркеуденөткеннен кейін он жұмыс күнінен кешіктірмей қосылған
Уәкілетті мемлекеттік орган қосылған құн салығын төлеушінің өтініші бойынша
Құрылымдық бөлімшелері қосылған құн салығын дербес төлеушілер деп танылған
Тұлғаны қосылған құн салығы бойынша есепке қойған кезде, оның
Салық органы жоғарыдағы көзделген жағдайлар анықталған кезде, тұлғаның өтінішінсіз,
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойған кезде салық органы
тұлғаның атауы және оның деректемелері;
салық төлеушінің тіркеу нөмері;
қосылған құн салығын төлеуші болған күн көрсетіледі.
Қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы куәліктің бланкісі
Қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы куәліктің нысаны
Қосылған құн салығы бойынша есептен шығару:
Егер қосылған құн салығын төлеушінің соңғы он екі айлық
Қосылған құн салығын төлеуші мұндай құқықты өзін қосылған құн
2. Егер қосылған құн салығы төлеуші болып табылатын тұлға
Салық органы қосылған құн салығы төлеуші болып табылатын әрекетсіз
3. Қосылған құн салығын төлеуші болып табылатын заңды тұлға
4. Тұлға осы баптың ережелеріне сәйкес келетін, қосылған құн
Тұлғаны қосылған құн салығы бойынша есептеп шығару кезінде олар
Есепке жатқызылатын қосылған құн салығы:
Егер осы тарауда өзгеше көзделмесе, тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді)
1. тауарларды (жұмыстар мен қызмет көрсетулерді) алушы қосылған құн
өнім беруші өткізілген тауарлардың (жұмыстардың, қызмет көрсетулердің) шот –
тауарлар импорты жағдайында - қосылған құн салығы бюджетке
қосылған құн салығы іс жүзінде бюджетке енгізілген болса, олар
Мыналар:
қосылған құн салығы бөліп көрсетілген шот – фактуралар бойынша
Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес ресімделіп, кедендік жүк декларациясында
қосылған құн салығының төленгенін растайтын төлем құжатында көрсетілген салық
темір жол немесе әуе көліктерінде берілетін жол жүру билеттерінде
есеп айырысулары банктер арқылы жүргізілетін коммуналдық қызметтер көрсетуші қолданатын
қосылған құн салығы бойынша есепке қойылған күнге жасалған тауарлардың
тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) қолма-қол есеп айырысу арқылы сатып
Халықаралық шартқа сәйкес оларға қатысты тауарлардың экспорты мен импортына
Есепке жатқызылмайтын қосылған құн салығы:
1) қосылған құн салығын төлеушінің кәсіпкерлік қызметіне жатпайтын шаралар
2) қонақ үй ретінде пайдаланылатын ғимараттарды қоспағанда, тұрғын үй
3) негізгі құралдар ретінде сатып алынған жеңіл автомобильдерді;
4) жалдау шартына сәйкес жөндеу шығыстарын жалға беруші өтеген
5) өтеусіз алынған мүлікті (тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді), осындай мүлік
Жоғарыдағы айтылған жағдайларды айта келе, қосылған құн салығын 12.06.2001
Кесте - 1
№ “Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
1 2 3
Салық төлеуші Айналым минимумның болмауы 12 000 айлық есептік
Салық салу объектісі Айналым қабілеттігі және айналым импорты Айналым
Айналым қабілетінің шеңбері Нақты шығыннан төмен емес тауарлар құны
Нөльдік ставка бойынша айналым қабілеті Қазақстан Республикасында экспорт үшін
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерінен басқа халықаралық тасымалдаумен байланысты жұмыстар
Жеке тігін, тері – аяқ киім өндіріс өнімдері.
Қазақстан Республикасының резиденттерімен жүзеге асырылатын тазартылма асыл метал –
Қосылған құн салығының ставкалары 20(
15(
Қосылған құн салығы бойынша 10( ставкасы бойынша импорт және
* 2001-2004 жылдар арасындағы толықтырулар мен өзгертулерді 24.04.1995.жылғы салық
2.2. Қосылған құнға салынатын салық түсімдеріне экономикалық талдау
Қосылған құнға салынатын салық кіріс көздерін алушылардан алынатын жанама
Сондықтан жоғарыдағы мәліметтерді қарастыра отырып, енді қосылған құн салығының
Ендігі кезекте қосылған құн салығының жергілікті және республикалық бюджетте
Кесте - 2
2001 жылы қосылған құн салығының мемлекеттік бюджеттегі үлесі.
Атауы Бір жылға
2001 жыл үшін атқарылуы (млн.теңге) Біржылға(2000ж.) нақтыланған бюджеттің атқарылуы
Түсімдер 731 937 743 550 101,6 124,2
Кірістер 711 936 730 597 102,6 124,5
Салықтық түсімдер 599 945 635 792 106,0 121,3
Қосылған құн салығы 143 332 159 913 111,6 138,9
* ҚМ Статистикалық бюллетені, 2002ж.
Кесте - 3
2001 жылы қосылған құн салығының республикалық бюджеттегі үлесі
Атауы Бір жылға нақтыланған бюджет 2000ж. (млн.теңге) 2001 жыл
%
Түсімдер 488 975 487 651 99,7 127,7
Кірістер 391 244 391 189 100,0 123,1
Салықтық түсімдер 294 759 313 432 106,3 117,9
Қосылған құн салығы 134 204 150 824 112,4 145,9
* ҚМ Статистикалық бюллетені, 2002ж.
Жоғарыдағы кестені алдын – ала болжау деуге де болады,
Ал, республикалық бюджет бойынша бір жылға нақтыланған бюджеттің ішінде
Кесте – 4
Мемлекеттік бюджеттегі ҚҚС бойынша түсімдер
(млн.тг)
Атауы 2002 жыл 2003 жыл Атқарылуы, %
Түсімдер 598 746 743 550 124,2
Кірістер 587 043 730 597 124,5
Салықтық түсімдер 524 058 635 792 121,3
Тауарларға және
қызметтерге салынатын
ішкі салық 161 582 213 675 132,2
қосылған құн салығы 115 159 159 913 138,9
Қазақстан Республикасының
аумағында өндірілген
тауарларға, көрсетілген
қызметтерге салынатын
қосылған құн салығы 75 625 85 333 112,8
Қазақстан Республикасының
аумағына импортталатын
тауарларға, қызметтерге
және көрсетілген
қызметтерге қосылған құн
салығы 39 534 74 428 188,2
Қазақстан Республикасының
Үкіметі белгілеген тізбе
бойынша шикізат секторы
ұйымдарының өндірген
шикізат тауарларына,
көрсетілген қызметтерге
салынатын қосылған
құн салығы - 152
* ҚМ статистикалық бюллетені, 2003 ж.
Бұл кестеде, 2002 және 2003 жылдардағы мемлекеттік бюджеттігі түсімдерге
Ең күрделі, Қазақстаннның салық жүйесінде бұрын қолданылу тәжірибесі жоқ
Кесте - 6
Мемлекеттік бюджет түсімдерінің алдыңғы жылмен салыстырғанда салыстырмалы түрде орындалуы
Атауы Мемлекеттік бюджет
Бір жылға нақытыланған бюджет (млн.тг.) 2003ж. атқарылуы (млн.тг.) Бір
%-бен
2003ж.
1 2 3 4 5
Түсімдер
Кірістер
Салықтық түсімдер,
оның ішінде:
Корпоративтік табыс салығы
Жеке табыс салығы
Әлеуметтік салық
Қосылған құн салығы
Акциздер
Салықтық емес түсімдер
Капиталмен жасалған операциялардан түсетін алынатын кірістер
997453
979061
909203
269312
88410
150765
218017
25220
57647
12211 1022256
1004566
947251
272632
93281
157676
231338
26986
44813
12502 102,5
102,6
104,2
101,2
105,5
104,6
106,1
107,0
77,7
102,4 124,5
124,4
126,2
131,5
120,5
117,8
131,5
106,1
94,2
131,7
*ҚМ статистикалық бюллетені, 2003ж.
Соңғы жылы мемлекет 1004566 млн. теңге кіріс жасайтын болса,
Ал,қосылған құнға салынатын салықтардың орындалуы 2002 жылмен салыстырғандағы атқарылуы
Енді, салықтардың әрқайсысының салыстырмалы түрде мемлекет кірісіндегі үлесіне жеке-жеке
Кесте – 7
ІЖӨ көлеміндегі жеке салықтардың үлесі*
2001-2003жж.
Түсімдердің түрлері 2001 жыл ІЖӨ %-бен 2002 жыл
2003 жыл
ҚР Кіріс Министрлігі СК-і өкілеттілігіне жататын жалпы кірістер
987256
Салықтық түсімдер 635792 19,05% 752785
19,9%
947251
Корпоративтік табыс салығы 236 825 7,21% 209054
5,53%
272632
Жеке табыс салығы 68 574 2,09% 77381
2,13%
93281
Әлеуметтік салық 124 284 3,78% 133852
3,50%
157676
Заңды тұлғалардың мүлкіне салынатын салық 19 846 0,60% 23293
0,67%
25835
Жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық 1 099 0,03% 1166
0,03%
1353
Жер салығы 5 856 0,18% 5387
0,17%
5497
Көлік құралдарына салынтын салық 6 365 0,19% 5054
0,13%
5098
Ішкі өндіріс тауарларына салынатын ҚҚС 85 502 2,60% 53916
2,26%
64118
Ішкі өндіріс тауарларына салынатын акциз 19 690 0,60% 25443
0,63%
26986
Салықтық емес түсімдер 44 149 1,34% 38412 0,91%
44818
*Статистикалық бюллетень,1999-2003ж.ж. №12
Жоғарыда келтірілген мәліметтерден байқап отырғанымыздай, әрбір салықтың бюжет түсімдері
Әрбір салықтардың жалпы мемлекеттік түсімдердегі алатын орнына келетін болсақ,
Кесте - 8
Мемлекеттік бюджеттегі салықтық түсімдердің, оның ішінде ҚҚС үлесі*
млн.теңге.
Түсімдердің түрлері 2001
жыл Жалпы түсімге %-бен 2002 жыл Жалпы түсмге %-бен
Жалпы түсімдер 746612 100 821160 100 1022256 100
Корпоративтік табыс салығы 169048 22,6 209054 25,5 272632 26,6
Жеке табыс салығы 68574 9,1 77381 9,4 93281 9,8
Әлеуметтік салық 124284 16,6 133852 16,3 157676 15,4
Қосылған құнға салынатын салық 159913 21,4 175936 21,4 231338
акциздер 21830 3,0 25443 3,09 26986 2,6
мүлікке салынатын салық 20945 2,8 24495 2,97 27189 2,6
Жер салығы 5 856 0,7 5387 0,6 5497 0,5
Көлік құралдарына салынатын салық 6 365 0,8 5054 0,6
* ҚМ Статистикалық бюллетень, 2001-2003жж, №12
Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай, мемлекеттік бюджетке жалпы түсімдердің
Корпорациялық табыс салағанан кейінгі екінші орынды алатын, қосылған құнға
2001-2003 жылдар аралығындағы салықтардың негізгі түрлерінің бюджет түсімдеріндегі үлесі
Жоғарыда келтірілген 3-суреттен байқап оытрғанымыздай, ҚҚС үлесі 1999 жылдары
Енді, соңғы 2002-2003 жылдардағы қосылған құнға салынатын салықтардың әрбір
Төмендегі суреттен байқап отырғанымыздай,2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылдың соңғы
4-сурет
2002-2003 жж. ҚҚС мемлекеттік бюджетке түсу серпіні
салық бойынша салық базасының күннен – күнге кеңейіп отырғанымен
3. Қосылған құнға салынатын салықтың жетілдіру жолдары
3.1. Қосылған құнға салынатын салықтың шет мемлекеттерде қолданылу тәжірибесі
70-80 жылдары шетел мемлекеттерінің салық саясатының ішінде ең басты,
Қазіргі кезде, қосылған құнға салынатын салық 42 мемлекеттің салық
Мемлекеттің атауы Салықтың
енгізілген уақыты (жылы, айы) Қосылған құн салығын енгізген кездегі
Австрия
Әзербайжан
Алжир
Аргентина
Армения
Беларусь
Бельгия
Бенин
Болгария
Боливия
Бразилия
Бразилия
Буркина – Фасо2
Венгрия
Венесуэла2
Гаити
Гватемала
Германия
Гондурас
Гренада
Греция
Грузия
Дания
Доминикандық республикасы
Израиль
Индонезия
Ирландия
Исландия
Испания
Италия
Канада
Қазақстан
Кения
Кипр
Колумбия
Корея
Коста – Рика
Кот д, Ивуар
Қырғызстан
Латвия
Литва
Люксембург
Мадагаскар
Малави
Мали
Марокко
Мексика
Молдова
Нигер
Нидерланды
Никарагуа
Жаңа Зеландия
Норвегия
Пәкістан
Панама
Парагвай
Перу
Польша
Португалия
Ресей
Румыния2
Сальвадор
Сенегал
Құрама Карольдігі
Құрама Штаты
Тәжікстан
Тайланд
Тайвань (Қытай Провинциясы)
Тринидад және Тобаго
Тунис
Түркіменстан
Туркия
Өзбекстан
Украина
Уругвай
Фиджи
Филиппины
Финляндия
Франция
Чехословакия
Чили
Швеция
Шри – Ланка
Эквадор
Эстония
Оңтүстік Африка
Ямайка
Жапония қаңтар 1973 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1975 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1971 ж.
Мамыр 1991 ж.
1993 ж.
қазан 1973 ж.
қаңтар 1967 ж.
қаңтар 1967 ж.
қаңтар 1988 ж.
қараша 1982 ж.
тамыз 1983 ж.
қаңтар 1968 ж.
қаңтар 1976 ж.
қаңтар 1987 ж.
қаңтар 1987 ж.
наурыз 1992 ж.
шілде 1967 ж.
қаңтар 1983 ж.
шілде 1967 ж.
Сәуір 1992ж.
қараша1967ж
қаңтар 1990 ж.
қаңтар 1986 ж.
қаңтар 1973 ж.
қаңтар 1991 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1990 ж.
Шілде 1992 ж.
қаңтар 1975 ж.
Шілде 1977 ж.
қаңтар 1975 ж.
қаңтар 1960 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1992 ж.
Желтоқсан 1991
қаңтар 1970 ж.
қаңтар 1969 ж.
Мамыр 1989 ж.
қаңтар 1991 ж.
қаңтар 1980 ж.
Сәуір 1986 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1986 ж.
қаңтар 1969 ж.
қаңтар 1975 ж.
Мамыр 1986 ж.
қаңтар 1970 ж.
қараша 1990 ж.
Наурыз 1977 ж.
қаңтар 1991 ж.
Шілде 1976 ж.
Сәуір 1993 ж.
қаңтар 1986 ж.
қаңтар 1992 ж.
қыркүйек 1992ж.
Наурыз 1961-1980ж.ж
Сәуір 1973 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1992 ж.
Сәуір 1986 ж.
қаңтар 1990 ж.
Шілде 1988 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1985 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1992 ж.
қаңтар 1968 ж.
Шілде 1992 ж.
қаңтар 1988 ж.
қазан 1990 ж.
қаңтар 1968 ж.
қаңтар 1993 ж.
Наурыз 1975 ж.
қаңтар 1969 ж.
Сәуір 1994 ж.
Шілде 1970 ж.
қаңтар 1992 ж.
қыркүйек 1991ж.
қазан 1991 ж.
Сәуір 1989 ж. 8;16
28
16
28
28
6;4;18
18
202
5;10;15
15
15
15;25
7
7
5;10
3
30
6;18;36
28
10
6
8
10
5;26;16;37;30;26
14;24.5
6;12;33
6;12;18
7
28
17;20;40;50
5
4;6;10
10
10
8
28
10;12;14
20
2;4;8
6;12
10;35;55;85
10;17
10
7;12;14;19;30
28
8;12;18
4;12
6
10
20
12.5
5
12
3;20;40
7;22
8;16;30
28
10
---
10
28
7
5
15
6;17;29
28
10
30
22;28
5;14
10
10
17
6;4;13.6;20;25
5;23
8;20
2.04;6;38;11.1
4;10
10
10
10
3;6
*Шет елдердің салықтары, 1997г.
Осы 42 мемлекеттің ішінде қолданатын қосылған құн салығына қысқаша
Испания территориясында тауарды сату және қызмет көрсету келісім шарттары
Бұл елде салық төлеушілер болып мыналар табылады: коммерциялық қызметін
Бұл кәсіпорындар қосылған құн салығына бағаны қосады және өзінің
Испания территориясында жүрген шетел азаматтары, шет ел компанияларының бөлімдері
Испанияның қосылған құн салығының ставкалары 3 түрлі болып келеді:
Стандартты, яғни 16( мөлшерінде.
Төменгі мөлшердегі ставка 4 және 7(, яғни бұл негізінен
Жоғары мөлшердегі ставка 28(-тік, бұл автомобильдерге, сән- салтанаттарға салынады.
Қосылған құн салығынан босатылады: медициналық және тіс емдеу қызметтері,
Қосылған құнға салынатын салық Италияда 1973 жылы 1 қаңтарда
Италияда жылына бір рет қосылған құнға салынатын салық туралы
Италия қосылған құн салығы өзінің ставкаларвмен ерекшеленеді. Қазіргі кезде
Жеңілдетілген ставка - 2( мөлшерінде, оларға күнделікті қолданатын тауарлар(нан,
Негізгі ставка- 9(, яғни өнеркәсіп бұйымдары, соның ішінде тоқыма
Жоғары ставка -18(-тік, бұл тамақ өнеркәсібіне, арақ шараптарына, олар
Ең жоғарға ставка- 38(-тік, оларға спорт машиналары, зергерлік бұйымдары,
Нөльдік ставка – ол негізінен тауарларға, қызметтерге байланысты болып
Швеция территориясында тауарларды сату және қызмет көрсету келісім шарттары
Шет ел азаматтары салық төлеуші болып тіркелуі қажет, егер
Швецияда арнайы жұмыстармен айналысса.
Швеция территориясына өзінің көмегін көрсетсе.
Швецияда өзінің тауарларын сатса.
Швецияда есеп беру кезеңі екі ай бойы жасалады. Қосылған
Өте үлкен кәсіпорындарға есепті кезең 1 ай мерзімі болып
Ставкаларына келетін болсақ:
Стандартты- 25 (-ке тең.
Төменгі мөлшердегі ставка - 12 (, оған қонақ үй
Қосылған құн салығынан: банктік және қаржылық қызмет көрсетулер, сақтандыру
“Қосылған құн салығы” француз тілінде “taxe suz la
Францияда қосылған құнға салынатын салық ең алғаш 1954 жылы
Кесте - 9
Франциядағы салықтық түсімдердің үлесі
Салық түрлері % Млн.франкі
Қосылған құн салығы
Жеке тұлғалардың табыс салығы
Кәсіпорынға салынатын салық
Мұнай өніміне салынатын баж салығы
Басқа да салықтар
Салықтық емес түсімдер 41.4
18.1
10.6
7.3
15.2
7.4 669962
293110
170140
118618
245120
120267
* Шет елдердің салықтары, 1997г.
Кестеден байқағандай бюджет жүйесіндегі алдыңғы қатарлы тармақ болып қосылған
Қосылған құн салығын төлеу жүзеге асатын мәміленің сипатымен анықталады,
Салық салу объектісі – тауардың немесе қызметтің сату бағасы
Францияда қосылған құн салығы бойынша кейбір жеңілдіктер қолданылады. 1991
Егер мемлекеттік ұйымдардың іскерлігі әкімшілік, әлеуметтік, мәдени, тәрбиелеу және
Медицина және білім беру саласы;
Мамандықтардың кейбір түрлері: жеке мұғалімдік іскерлік, жеке емдемелік іскерлік,
Қосылған құнға салынатын салықтың ставкасы 4 түрлі болып келеді:
Қарапайым ставкасы, бұл басқа ставкаларда қаралмаған операцияларға салынады.
Қысқартылған ставка, бұл жерде сату, сатып алу кезінде келесідей
Аралық ставка, оған газдар, қолданыстағы жарықтар, сабындар, сусындар, кофе,
Жоғары ставка, қымбат тастарға, алтын, күміс, қола, жүн бұйымдарына,
Францияда қосылған құн салыға туралы декларацияна айына бір рет
Салық төлеуші болып, тауар сатушы болып табылады. Қосылған құн
Жапонияда жанама тұтыну салығы (қосылған құн салығы) 1989 жылы
Қосылған құн салығы Жапония тұрғындарының салыққа қарсылығын туғызды, өйткені
Ұлыбританияда салық салу туралы мынау бәрі прогресивті – ілгері
Нөльдік жарна тауарлар мен қызметтердің 17 тобына салынады, олар:
8( жарна коммерциялық емес сипатындағы кәсіпорындар мен ұйымдарға электрлік
Қосылған құн салығынан босатылатын тауарлар мен қызметтердің топтары бар,
Тауарлар мен қызметтерді салық салу кеңістігінен мүлдем алынуы осы
Қосылған құн салығы қаржы министрлігінің кедендік баждар мен акциздерді
Салық салу негізінен өзін - өзі салық салу әдісі
Есеп кітабын жүргізудің арнайы нысандары жоқ, тек қана саудагерлерге
Қосылған құн салығы бойынша 22100 фунт стерлинг жылына немесе
Кәсіпкерлер өзінің іскерлігінің немесе мекен – жайының өзгеруі жөнінде
Ұлыбританияда қосылған құн салығын есептеу барысында кассалық түсім емес,
Германияда айналым салығы қосылған құн салығы түрінде өндіріледі.
Германиядағы қосылған құн салығының кейбір ерекшеліктері бар. Өткен күнтізбелік
Бұл салық төлеуші табыс салығының төлеушісі болып табылады. Егер
Германиядағы барлық салықтар екі топқа бөлінеді:
Сәйкес әкімшілік территорияға бекітілген және сол жерге толығымен барып
Бекітілген нормалар бойынша әр деңгейден келіп түсетін жалпы салықтар.
Германияның заңына сәйкес қосылған құн салығы жалпы салықтарға жатады
Қосылған құн салығын бөлу кезінде территориалды негіз көңілге алынбайды.
Германия конституциясында келесідей алғы шарттар бекітілген:
Есепті кезеңдегі түсімдер арқылы федерация мен жерлер қажетті шығындарды
Салықты бөлу салықты төлеушілерге қысым жасамай және мемлекет территориясындағы
Америка Құрама Штатындағы сатудан алынатын салық қосылған құн салығына
Америка Құрама Штатының заңдарына сәйкес сатудан алынатын салықөтың салық
Негізгі салық салу объектілері – жанармай, темекі өнімдері және
Америка Құрама Штатында 1993 – 1994 қаржылық жыл ішінде
Осы жоғарыда атаған елдердің қосылған құн салығын қалай қолдануын
3.2. Қазақстан Республикасында қосылған құн салығындағы кейбір мәселелер және
Қосылған құн салығы іскерлік белсенділікке және өндірушінің шығындарына тікелей
Сонымен қатар қосылған құн салығы алынатын тауарларды өндіруші де,
Жанама салықтардың жүйесін құру барысында, мемлекеттің салықтық жүйесінің және
Ақпараттық және саяси факторының көзқарасы жағынан ұзақ өндірістік
бос қаражаттар қорының жетіспеушілігі өндірістік
сферадағы өнеркәсіптік өзара төлей алмаушылық дағдарысына әкеледі.
- өнеркәсіптік кәсіпорындардың төмен табыстылығы, олардың еңбеккерлерге төлейтін
Қосылған құн салығы өндірудің механизмі кәсіпкерлердің шаруашылық іскерлігіне әсер
Тауардың немесе өнімнің тауар өндіруші мен сатушы арқылы өтуі
Қосылған құн салығын өндіру, айналым қорларының тез айналуы барысында
Қосылған құн салығының кәсіпорынның басқа негізгі қаржы шаруашылық көрсеткіштерімен
Мысалы белгілі бір А кәсіпорны басқа ұйымға ешбір материалдық
1 Табыс – 1000
2 Қосылған құн салығы (15() – 150
3 Салық салынатын табыс – 1000
4 Заңды тұлғалардың табыс салығы – (30() – 300
5 Жалпы төленген салық - 460
6 Таза табыс – 740
7 Ақша қаражаттарының қалдығы – 740
Түсім сомасындағы салықтардың үлесі 39,65( (460 х 100/ 1150).
Бұл мысал келесі өзгерістерді байқау үшін қарастырылған. Мысалы А
1 Табыс – 1000
2 Қосылған құн салығы (15() – 150
3 Шығындар – 500
4 Шығындарға Қосылған құн салығы – 80
5 Бюджетке төленетін қосылған құн салығы – 80
6 Салық салынатын табыс – 500
7 Заңды тұлғалардың табыс салығы (30() – 150
8 Төленген салықтар – 230
9 Таза табыс – 350
10 Кәсіпорындағы ақша қалдығы 350
Бюджетке төленген салықтардың үлесі 19,8( (230/1150) құрайды, түсім сомасындағы
Бірінші мысал мен екінші мысалдың көрсеткіштерін салыстырайық, егер шығын
Мысалы А кәсіпорны түскен түсімнің барлығын жабдық алуға жұмсады
1 Табыс – 1000
2 Қосылған құн салығы (15() – 150
3 Алынған жабдық – 1000
4 Жабдық бағасына қосылған құн салығы – 160
5 Бюджетке төленетін қосылған құн салығы – 0 (2-4)
6 Салық салынатын табыс – 1000
7 Заңды тұлғалардың табыс салығы – 300
8 Таза табыс (1-7) – 300
9 Бюджетке төленуі тиіс – 300
10 Кәсіпорын ақша қаражатының қалдығы - 0 (1+2)-(3+4)
Салықтар төлемдерін үнемдеудің үлісі 25( және табыс 70( болғанда
Қарастырған мысалдың соңғысында қаржылары дұрыс орындалмағандықтан кәсіпорынның жабылуы әбден
Әрине Қосылған құн салығы бойынша салықтың заңдарындағы арнаулы жеңілдіктерді
Мысалы В кәсіпорны жеке тұлғаларды қолма-қол ақшаға материалдарды сатып
Сонда кәсіпорын қарамағында 200 мың теңге қалар еді. Бюджетке
Кесте – 10
Қосылған құн салығын есепке жатызу
1. Сатып алынған тауарлар 120000 100000
2. Қосылған құн салығы (15() -- --- 15000
3. Сату 300000 300000
4. Қосылған құн салығы 45000 45000
5. Бюджетке төленетін қосылған құн салығы 45000 30000
6. Қаржылық нәтиже 180000 200000
* қосылған құн салығын есепке жатқызу негізінде құрылған
Қаржылық жылдың нәтижесі бойынша резервті табыстың қалыптасуы, дивидендтердің және
Қосылған құн салығының жанама салық екендігіне қарамастан , оның
Менің қарастырған мысалдарым шартты болып табылады, бірақта Қосылған құн
Қосылған құн салығын есептеу салықтық саясатты жүзеге асыру барысында
Қазақстандағы Қосылған құн салығы бойынша жарналар мәселесін қарастырайық.
2001 жылдың 1-ші шілдесінен бастап қосылған құн салығын 16(-дық
Жарнаны төмендету - өте жауапты қадам. Біздің ойымызша салық
Қосылған құн салығының жарнасы – 20( немесе 15(. Бұл
Осы жайлардың барлығы нақты экономикалық жағдайда қосылған құн салығының
Салық төлеушілер үшін бұл нені білдіреді? Бұл салық төлеушілер
Қосылған құн салығының төмендеуі жағдайында салықтөлеушінің ісқимылының екі көрінісі
Бірінші көріністе бағаны өзгертпей салықтөлеушілерде қалатын табыс бөлімін көбейтуге
Екінші көрініс бойынша қосылған құн салығы жарнасының төмендеуі кезінде
Жалпы импорт 4(-ға төмендеді өйткені оның үлкен үлесіне шикізаттар,
Осы жағдайларда шаруашылық жүргізуші субъектілердің 1/4 бөлігі бағаны арзандатып
Қазақ Республикасының тұрғындарының түпкі тұтыну көлемі жылына 1,5 трлн.
Бұрыңғы уақыттарда қосылған құн салығы 10(-дық жарнасы кезінде халықтың
Қосылған құн салығының төмендеуі ресми емес экономиканың бір бөлігі
Қосылған құн салығы жарнасының төмендеуі нәтижесінде экономика жағымды эффектіні
Қосылған құн салығын төлеушілері 1 шілдеге дейінгі уақытында барлық
1998 жылы Қазақстандық тауардың бәсекелестік қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатында,
Қосылған құн салығының жарнасы 10-дан 15 ға өсуі, бағаның
Бүгінгі күні қосылған құн салығы бюджеттен қайтарылуы негізгі өзекті
нормативті - құқықтың базалық жетілдірілуі;
сәйкес категорияны қарастырудың сот тәжірибесіне талдау;
салықтың әкімшіліктендірудің эффектілігін көтеру.
Нольдік ставка бойынша айналымдардан қосылған құн салығын қайтару мәселелерінің
Бұл шот-фактуралар бойынша Қосылған құн салығы еш уақытта төленбейді,
2001 жылы 23 қаңтарына дейінгі заңға сәйкес Қосылған құн
Бұл жағдайларда нормативтік-құқықтың бағаны өзгертіп жетілдіру қажет және нольдік
Егер Қазақстан Республиксында Қосылған құн салығын төлеуші ретінде тіркелмеген
Жалған шот-фактуралар тек қана Қосылған құн салығын дұрыс есептеуге
2000 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап қосылған құн салығының нольдік
1999-2000 жылдар аралығындағы қабылданған шаралар, бекітілмеген шот-фактуралар бойынша Қосылған
Осымен байланысты, бюджеттен қайта-қамтамасыз ету мақсатында, салық туралы заңға
Бұл норма салық органдарына, салық төлеушінің тәртіпті бұзғаны бекітілсе,
Қосылған құн салығының сомаларын қайтарумен байланысты жүргізілетін тексерістердің сапалы
Қосылған құн салығын қайтаруда, қара және түсті металды экспорттауда
Айта кететін жай, Қосылған құн салығын бюджеттен қайтару тәртібін
Қосылған құн салығын тіркеуді жақсарту мақсатында 2002 жылы 1
Есепке жатқылылатын шот-фактураларда жабдықтаушының мөрі қойылуымен байланысты, мөрлерді лицензиялауды
Бүгінгі таңда, нолдік ставка бойынша айналымдардың қосылған құн салығын
Тексерісті өткізу барысында, қосылған құн салығының сомаларын қайтару дұрыстығына
Қазақстан мен Россияның "белгімен елдер" әдісіне қосылған құн салығын
23.01.2001 жылы салық заңдылығына енгізілген өзгерістер, қарама қарсы Қосылған
Экспорттаушы – кәсіпорындардың жабдықтаушыларының берген шот-фактураларының көлемін, салық органдарының
Бір шот-фактураны бекіту үшін салық инспекторының бір жұмыс күні
Сонының нәтижесінде, Қосылған құн салығы мемлекеттік бюджетке төлеуінің тексерілуі
Қосылған құн салығын есептеу механизмі түзетулерді қажет етеді. М.
Экспорттаушы – кәсіпорындардың жабдықтаушылармен шығарылған шот-фактуралардың саны салық органдарының
Бір шот-фактураны тексеру үшін салық инспекторының 1 толық жұмыс
Сонымен, экспортерлерге төленуге ұсынылатын қосылған құн салығының мемлекеттік бюджетке
Осы жағдай Қосылған құн салығын есептеудің тәжірибесіндегі кемшіліктерімен түсіндіріледі.
Біріншіден, біздің республикамызда қосылған құн салығының салық салу базасы
Монополияланған нарықтың және бағалардың кедергісіз өсудің жағдайында қосылған құн
Екінші кемшілігі – бұл Қосылған құн салығының нақты төлеусәті
Есептеу әдісімен есептегенде өткізуді жүзеге асыру сәті болып есеп
Қосылған құн салығын алудың қазіргі кездегі тәжірибесі шағын және
Тағы бір мәселе – бұл бюджеттен орын толтыруының тоқтатылуы
Қосылған құн салығын қолданудың шетел тәжірибесін зерттеуі оның механизміндегі
Шетелдік елдердің салық заңдылығымен елдің тарихи және әлеуметтік-экономикалық дамуына
Барлығы үшін жалпы салықтың жеңілдік болып өткізілген өнімнің айналымының
Белгілі бір мөлшерде Қосылған құн салығының реттеуші қызметі
Салықтың дифференциацияланған жарналары оның регрессивтілігін төмендету мақсатында қолданылады. Мысалы,
Әрбір нақты жағдайында қандай әдіс түрі қолайлы – бұл
Қазақстандағы кәсіпкерліктің дамыту мен салықтың базаны нығайту үшін Қосылған
Қосылған құн салығын есептеудің қазіргі тәжірибеге талдау жасасақ оны
- қосылған құн салығы мен салынатын айналысынан акциз, кеден
- бюджеттен қосылған құн салығының сомаларын есепке алуын немесе
Кәсіпкерлік белсенділікті ынталандырудың тиімді тәсілдердің жоқтығы жағдайында, менің пікірімше,
Салықтарды шаруашылық қызметті реттеу құралы ретінде пайдалану мүмкіншілігі олардың
Қаражаттардағы үнемі қажеттілігі бар болғандықтан, мемлекет салықтың құралы арқылы
Сонда заң шығарушылар мемлекеттік қорларға сенімді түсімдер тұрғысынан салықтың
Салықтың ауырлығын қатаң тәртіпке салу салықтың түсімдердің арттыруына әр
Қорытынды
Мемлекетпен нарықтық экономиканың қалыптасуына әсер ете алатын экономикалық тетіктер
Қазақстанда нарықтың экономикалық аяқтан тұру шарттарында кәсіпкерлік қызметке жағымсыз
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша қосылған құнға салынатын
Жұмыста біз қосылған құнға салынатын салықтың экономикалық мазмүнын, экономикалық
Қорыта келе, кез келген жағдайда мемлекет салық аумағында фискалды
ҚР салық жүйесі мемлекетте жүргізілетін түбегейлі түрлендірулердің ең басымды
Салықтық реттеуді жүргізуде пайда болатын проблемалардың бірі салықтарды реттеу
Осылайша бірінші бөлімді талдау шеңберінде қосылған құнға салынатын салықты
Екінші бөлімде қосылған құнға салынатын салықтың қызмет етуінің
Үшінші бөлімде қосылған құнға салынатын салықтың жетілдіру жолдары кең
Қосылған құнға салынатын салықтың орны ерекше, бұл салық басқа
Қосылған құнға салынатын салық шет елде әр тауар, әр
Қазақстан Республикасында алғашында бұл салық екі ставка бойынша салынатын
Артықшылығы тұрмысқа қажет заттарға ставка жеңілдеді, ал кемшілігі тұтыну
Осы 2004 жылдан бастап 15%-ды ставкамен қосылған құнға
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының “бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”
“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”
“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”
“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер тура
А.Алипов “Проблемы налогообложения малого и среднего бизнеса в Республике
Баймурзаев Р, Аносов Л, Жарилгасимова Г “ Налоги в
Ермекбаева Б.Ж. “Жалпы мемлекеттік салықтар” Оқу құралы “Экономика” баспасы
Ермекбаева Б.Ж, Зейнельгабдин А.Б, Ильясов К.К . “Налоги и
Ермекбаева Б.Ж. “Салықтар және салық салу” Алматы, “Қазақ Университеті”
Ермекбаева Б.Ж., Лесбеков Ғ.А. “Налоги и налогообложение” Алматы, 2002ж.
“Егеменді Қазақстан” Үсенова Н “Салық халық несібесі – ол
“Егеменді Қазақстан”: “Салықтың жеңілдетілуі – реформаның жарқын жетістігі” 30
“Егеменді Қазақстан” Қалманбетова Г “Салық жеңілдіктері: кемшілігі мен артықшылығы”
Ильясов К.К., Идрисова Э.К. Налоги развитых зарубежных стран.-Алматы, Қаржы-қаражат7
Мельников В.Д, Ильясов К.К “Финансы” / “Экономика” 2001 жыл.
“Налоги и налогообложение” Под. ред. Т.Ф. Юткина Москва: ИНФРА
“Налоги и налогообложение” Под. ред: И.Г Русакова, В.А.Кашина Москва:
“Налоги” Под.ред Д.Г.Черника Москва, 1995 жыл
Назарбаев Н.А. Казақстан-2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының
Налоговые системы зарубежных стран. Черник Д.Г., Князева В.Г. Москва
Оспанов М.Т. “Налоговая реформа и гармонизация налоговых отношений” Издательство:
“Основы налоговой системы” Г.Черник, А.П.Починок, В.П.Морозов, Юнити 1998 жыл.
Пушкарев В.М. “История финансовой мысли и политики налогов” ИНФРА
Сейдахметова Ф.С.“Налоги в Казахстане” Алматы, 2002 жыл.
С.М. Никитин, М.П. Степанова, Е.С. Глазова “Налог на добавленную
Статистический ежегодник Казахстана Алматы 2000 жыл.
Статистический бюллетень №12 2001 жыл, №1 2003 жыл.
Сәрсенбаев М. “Экономическая целесообразность применения косвенных налогов” Қаржы -
Сейдахметова Ф.С.“Налоги в Казахстане” Алматы, 2002 жыл.
Тойт А “Вопросы взимания налог на добавленную стоимость и
Тимофеева О Налоговые льготы: зарубежный опыт. Газета “Экономика и
Тоқсанбай С.Р. “Большой экономический русско – казахский словарь” “Сөздік
33. Экономикалық журнал “АльПари” №1,4 2000 жыл.
90