ЖОСПАР
Кіріспе......................................................................................................................3
I Есі дұрыс, психикасы бұзылған
1.1 Қылмыс субъектісінің белгілерінің бірі –есі дұрыстық................................5
1.2 Есi дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның қылмыс жасауы........................10
1.3 Есі дұрыс еместік және оның белгілері.........................................................11
II Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның
2.1 Есі дұрыс тұлғаның психикасының бұзылу жағдайы..................................15
2.2 Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның қылымыстық жауаптылығы....17
2.3 Есiнiң дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психиканың бұзылған тұлғаға
III Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаға жаза
3.1 Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданғаннан кейін жаза
Қорытынды .........................................................................................................29
Қолданылған әдебиеттер тізімі ........................................................................31
Кіріспе
Өз əрекетiнiң немесе əрекетсiздiгiнiң сипаты мен зардабын ұғыну
Аталып өткендей, есi дұрыстық дегенiмiз - қоғамға қауiптi
ҚР Қылмыстық Кодексiне алғаш рет есiнiң дұрыстығын жоққа
Шектеулi есi дұрыстық кезiндегi психиканың бұзылуы дегенiмiз қылмыс
Курстық жұмыстың мақсаты – есі дұрыс, психикасы бұзылған
Курстық жұмыстың міндеттері:
- Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның қылмыс жасау
- Қылмыс субъектісінің белгілерінің бірі –есі дұрыстық;
- Есi дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның қылмыс жасауын;
- Есі дұрыс еместік және оның белгілерін;
- Есі дұрыс тұлғаның психикасының бұзылу жағдайын;
- Есі дұрыс психикасы бұзылған тұлғаның қылымыстық жауаптылығын
Курстық жұмыстың құрылымы - кіріспеден 3 бөлімнен, қорытындыдан,
Коғамға қауіпті іс-әрекеттерді жасағаннан кейін есі ауыскан аурумен
I Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның қылмыс жасау
1.1 Қылмыс субъектісінің белгілерінің бірі –есі дұрыстық
Қылмыстың субъектісі болып қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған және
Жаңа Қылмыстық кодекстің 14-бабыңда (1-бөлігі) «есі дұрыс, осы
Қылмыстық заң қылмыстық жауаптылыққа өзінің істеген іс-әрекетіне есеп
Керісінше, қоғамға қауіпті іс-әрекет істеген кезде есі дұрыс
Өзінің іс-әрекетін сезу, және оны басқара алу дені
Жалпы субъектінің осы белгілермен қатар жекелеген кылмыстың құрамының
Қылмыстың субъектiсi - қылмыс құрамының мiндеттi элементтерiнiң бiрi.
ҚК-ң Жалпы бөлiмiнде қылмыс субъектiсiнiң белгiлерiн анықтайтын бiрнеше
Заң шығарушы қылмыс субъектiсiнiң белгiлерiн көрсете отырып, қылмыс
ҚК 14-бабы қылмыс субъектiсiн сипаттайтын негiзгi үш бөлiгiн
1) жеке адам,
2) есi дұрыстық;
3) қылмыстық жауаптылық жасына толу.
Осы үш белгiнiң мiндеттi жиынтығы қылмыс субъектiсiн құрайды,
Қылмыстық заңда ″жеке адамды″ қылмыс субъектiсiнiң белгiсi ретiнде
Жеке адамдар дегенiмiз - ҚР азаматтары, шетел азаматтары
Қылмыс субъектiсi ретiнде тек жеке адамдарды тану –
Сонымен, қылмыс субъектiсi болып қылмыс жасау кезiнде өз
Есi дұрыстық - қылмыс субъектiсiнiң мiндеттi белгiсi, адамның
Есi дұрыстықпен қатар адамның жасы да нақты қылмыс
Қылмыс жасаған адамның есiнiң дұрыс болуы жəне қылмыстық
Қылмыс субъектiсiн сипаттағанда оның жауаптылығын анықтау жəне оған
оның өнегелiк-саяси қасиеттерi (дүниетанымы, сенiмi, құштарлығы);
оның психологиялық қасиеттерi мен ерекшелiктерi (интеллектi, ерiктiк қасиеттерi,
оның демографиялық жəне жаратылыс ерекшелiктерi (жынысы, жасы, денсаулық
оның өмiрбаяны, өмiр тəжiрибесi, бiлiмi, қоғам алдында сiңiрген
Ал ″қылмыс субъектiсi″ ұғымы осы жоғарыдағы қасиеттердiң iшiнде
Қылмыскердiң жеке басының ерекшелiктерi жаза тағайын дағанда, оны
1.2 Есi дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның қылмыс жасауы
Қылмыс адамның кез келген iс-қимылы сияқты адамның санасы
Өз əрекетiнiң немесе əрекетсiздiгiнiң сипаты мен зардабын ұғыну
Аталып өткендей, есi дұрыстық дегенiмiз - қоғамға қауiптi
Адамның қылмыс жасау кездегi психикалық жағдайын сипаттайтын есi
Есi дұрыстық туралы сөз қозғағанда, қылмыстық заңда толық
Шектеулi есi дұрыстық кезiндегi психиканың бұзылуы дегенiмiз қылмыс
Есiнiң дұрыстығы шектеулi адам психикасының ауытқуынан күйзелiсте болады,
ҚК 17-бабының 2-бөлiгiне сəйкес есiнiң дұрыстығын жоққа шығармайтын
1.3 Есі дұрыс еместік және оның белгілері
Өз əрекетiнiң маңызын ұғынуға немесе сол қылмыстық заңда
Есi дұрыс еместiктiң ұғымы мен оның белгiлерi ҚК-ң
Есi дұрыс еместiктiң ұғымын ашу кезiнде қылмыстық құқық
заңдық немесе психологиялық жəне медициналық немесе биологиялық.
Адамды есi дұрыс емес деп тану үшiн медициналық
Психикалық аурудың, тiптен созылмалы психикалық аурудың болуы қылмыстық
Заңдық немесе психологиялық критерий екi белгiнi қамтиды:
1) интеллектуалдық
2) ерiктiлiк
Заңдық критерийдiң интеллектуалдық белгiсiн заңшығарушы мына сөздермен келтiредi:
Есi дұрыс еместiктiң интеллектуалдық белгiсi психикалық аурудың салдарынан
Заңдық критерийдiң ерiктiлiк белгiсi – адамда өз iс-əрекетiне
Адамның ерiктiлiк қызметi оның санасымен тығыз байланысты, сана
Заңдық критерий болу үшiн осы екi белгiнiң бiреуiнiң
Есі дұрыс еместіктің ұғымын ашып көрсеткенде қылмыстық құқық
Қылмыстық құқық есі дұрыс еместіктің түсінігін осы ережелерді
1. Созылмалы психикалық ауру. Бұл ауруға жазылмайтын немесе
2. Психикасының уақытша бұзылуы. Бұған жататындар: алкогольдік
3. Кемақылдық. Бұл — адамның ақыл-ой қабілетінің төмендеуінен
4. Психикасының өзге де дертке ұшырауы. Бұл сырқаттағы
II Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның
2.1 Есі дұрыс тұлғаның психикасының бұзылу жағдайы
Медициналық (биологиялық) белгі бойынша қоғамға қауіпті әрекетті істеген
Зандылық (психологиялық) белгі адамның өзінің істеген әрекетіне есеп
Физиологиялық мастыққа күнделікті кездесетін мастық жатады. Мұндай жағдайда
Патологиялық мастыққа алкоголь ішімдігін, есірткі немесе басқа есеңгірететін
2.2 Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаның қылымыстық жауаптылығы
Жоғарыда аталып кеткендей, қоғамға қауіпті іс-әрекет істегені үшін
1. Осы Кодексте кезделген қоғамдық қауіпті әрекетті жасаған
2. Есі дұрыс емес деп танылған адамға сот
Қылмыстық жауапқа тартылуға тиiстi адамдар
1. Есi дұрыс, осы Кодексте белгiленген жасқа толған
2. Қылмыс жасаған адамдар шығу тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық
Қылмыстық жауаптылық басталатын жас шамасы
1. Қылмыс жасаған кезде он алты жасқа толған
2. Қылмыс жасаған кезде он төрт жасқа толған
3. Егер кәмелетке толмаған адам осы баптың бiрiншi
Есi дұрыс еместiк
1. Осы Кодексте көзделген қоғамдық қауiптi әрекеттi жасаған
2. Есi дұрыс емес деп танылған адамға сот
Есiнiң дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психикасы бұзылған адамның қылмыстық
1. Қылмыс жасаған кезiнде психикасының бұзылуы салдарынан өзiнiң
2. Есiнiң дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психиканың бұзылуын сот
Мас күйiнде қылмыс жасаған адамның қылмыстық жауаптылығы
Алкогольдi iшiмдiктi, есiрткi заттарды немесе басқа да есеңгiрететiн
2.3 Есiнiң дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психиканың бұзылылған тұлғаға
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын сот ҚК 88-бабының 1-бөлігіне
а) есі дұрыс емес жағдайда осы кодекстің Ерекше
ә) қылмыс жасағаннан кейін психикасы жазаны тағайындау немесе
б) қылмыс жасаған және есінің дұрыстығын жоққа шығармайтын
в) қылмыс жасаған және алкоголизмнен немесе нашақорлықтан не
Олар ҚК 2-бабының 2-бөлігінде айтылғанындай қылмыстық-құқықтық ықпал ету
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары, жаза сияқты, мемлекеттік мәжбүрлеу
Төмендегі жағдайларға негіз болып табылады:
а) Қылмысты жасау сәтінде немесе одан "кейін психиканың
ә) тұлғаның қылмыстық заң бойынша жауаптылық қарастырылатын әрекет
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары тағайындалатын тұлғалар:
а) ҚР ҚК Ерекше бөлімінің баптарында қарастырылған әрекеттерді
ә) қылмыс жасағаннан кейін психикасы (алдын-ала тергеу жүргізу
Егер психиканың бұзылуы осы тұлғаға қатысты үкім өз
б) қылмыс жасап алкоголизмнен және нашақорлықтан емге мұқтаж
Алкоголизмнен нашақорлықтан немесе уытқұмарлықтан емде мұқтаж тұлғаларды мәжбүрлеп
Алкоголизмнен, нашақорлықтан немесе уытқұмарлықтан мәжбүрлеп емдеу, тұлға қылмысты
Егер жазаны өтеу барысында сотталған адамның алкоголизмнен, нашақорлықтан
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары болашақта тұлғаның қоғамға қауіпті
Егер де ҚК 88-бабының 1-бөлігінде көрсетілген тұлға психикасының
ҚК 89-бабында медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудың 3
а) ҚК 88-бабының 1-бөлігінде аталған тұлғаларды емдеп
б) олардың психикалық жай-күйін жақсарту;
в) олардың ҚК Ерекше бөлімінің баптарымен жауаптылық көздейтін
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары өзінің мазмұны бойынша медициналық
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары қолданылатын тұлғаның психикалық күйінің
Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудың негізгі мақсаты олар
III Есі дұрыс, психикасы бұзылған тұлғаға жаза
3.1 Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданғаннан кейін жаза
ҚК 94-бабында:
1. Қылмыс жасағаннан кейін немесе жазасын өтеу кезінде
2. Психикасы қылмыс жасағаннан кейін бұзылған адам
Қарастырылып отырған баптың күші қылмысты ақыл-есі дұрыс күйінде
Егер де субъект психикалық аурумен үкім шығарылғаннан кейін
ҚК 95-бабында:
1. Осы кодекстің 88-бабының 1-бөлігінің в) және г)
2. Сотталған адамның стационарлық емдеуді талап ететін психиатриялық
3. Аталған мекемелерде болған уақыт жазаны өтеу мерзіміне
4. Жазаны орындауға қосылған медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасының
Демек жазаға қоса медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы ғана,
Жазаны бас бостандығынан айыру немесе қамауға алу түрінде
Бас бостандығынан айыруға қатысы жоқ жазаларды орындау кезінде
Қарастырылып отырған баптың 2 және 3-бөлікдерінде бас бостандығынан
Сотталған тұлғаның психиатриялық немесе наркологиялық диспансерде одан әрі
Жазаны орындаумен қоса көрсетілетін медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын
Қорытынды
Қылмыстық заң есі дұрыс емес күйде қоғамға кауіпті
Көрсетілген адамдар жөніндегі медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданғанда
Есiнiң дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психикасы бұзылған адамның қылмыстық
1. Қылмыс жасаған кезiнде психикасының бұзылуы салдарынан өзiнiң
2. Есiнiң дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психиканың бұзылуын сот
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Уголовное право Республики Казахстан. Общая часть* Учебник. Алматы,
АғыбаевА.К Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматьг Жетіжарғы, 1998.
АғыбаевА. Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы: Жетіжарғы,
АғыбаевА.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Алматы: Жегіжарғы, 2001.
Екінші тақырып: ҚЫГельфер М.А. Некоторые вопросы общего учения
Глистин В. К. Проблема уголовно-правовой охраны обще-ственных отношений
Загородников Н. И. Понятие объекта преступления в советском
КаиржановЕ. И. Интересы трудящихся и уголовный закон (проблема
«Криминалистика» под ред. Р.С.Белкина, М., ЮЛ, 1986.
«Криминалистика» под ред. Н.П.Яблокова, В.Я.Колдина, МГУ, 1990.
Колдин В.Я. Идентификация при расследовании преступлений. М., ЮЛ,
«Криминалистика» под ред. И.Р.Пантелеева, Н.Н.Селиванова, М., ЮЛ, 1988.
ГерцеюонА.А. Поняие преступления. М., 1954. І.ДурмановН.Д. Понятие преступления.
Ковалев М. И. Понятия и признаки преступления и
КривоченкоЛ. Н. Классификация преступлений. Харьков, 1979.
КузнецоваН. Ф. Преступление и преступность. М., 1969.
Кудрявцев В. Н. О противоправности преступлений// Право-ведение. 1959.
Коган В. М. Логико-юридическая структура советского уго-ловного закона.
Курс советского уголовного права (Часть общая). /Отв. ред.
Ляпунов Ю. Н. Обшественная опасность деяния как универ-сальная
Основания уголовно-правового запрета. Криминализация и декриминализация /Отв. ред.
I1. ПионтковскийА. А. Учение о преступлениях по советскому
СмирновВ. Г. Правоотношение в уголовном праве//Правовое ведение. 1961.
Фефелов М. А. Общественная опасность преступного дея-ния и
Брайнин Я. М. Уголовная ответственность и ее основание
3
Есі дұрыс емес деп тану
үшін зандылық және
медициналық белгілердің
(екеуінің де) бірге болуы
шарт
Заңдылық белгі орын алуы үшін осы екі белгінің
Адамның өзінің іс-әрекетіне ие бола алмауы
Адамның өзінің әс-әрекетінің шын мәніндегі сипаты мен
алмауы
Созылмалы психикалық ауруы,
психикасының
уақытша бұзылуы,
кемақылдылығы
немесе психикалық
өзге де дертке
ұшырауы
Еріктілік
Интеллектуалдық
МЕДИЦИНАЛЫҚ
ЗАҢДЫЛЫҚ
ЕСІ ДҰРЫС ЕМЕСТІКТІҢ БЕЛГІЛЕРІ
(ҚР ҚК-нің 16 бабы)
ҚЫЛМЫС СУБЪЕКТІСІНІҢ БЕЛГІЛЕРІ
ЖАЛПЫ
АРНАУЛЫ
Жеке тұлға, яғни адам
Есі дұрыстық (ҚК-тің 21 –бабы)
Қылмыстық заңда көрсетілген (ҚК-тің 15-бабы) белгілі бір жасқа
Қазақстан Республикасы қылмыстық кодексінің Ерекше бөліімнің баптарында көрсетілген