ЖОСПАР
КIРIСПЕ 2
I ВАЛЮТАЛЫҚ БАҒАМ – ВАЛЮТАЛЫҚ ЖҮЙЕНІҢ НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТІ
1.1 Әлемдік валюталық жүйенің дамуы мен валюталық
1.2 Валюталық бағам және оған әсер етушi факторлар
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВАЛЮТА БАҒАМЫ ЖАҒДАЙЫ 12
2.1 Қазақстан Республикасы валюта жүйесiнiң дамуы және Ұлттық
2.2 Құбылмалы валюталық бағам тәртіптемесіне өтудің елімізде жүргізілген
ҚОРЫТЫНДЫ 23
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 24
КIРIСПЕ
Бүгiнгi әлемде экономикалық және шаруашылық қатынастар күннен-күнге даму
Әлемдік валюталық жүйе дүниежүзiлiк шарушылықтың шеңберiндегi сатып алу
Валюталық бағам дүниежүзілік валюта жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі
Сондықтан курстық жұмыстың тақырыбы бүгiндегi өзектi мәселелердiң бiрi
Бұл тақырыптың мақсаты бiрiншiден, жалпы және отандық
Жұмысты орындау барысындағы міндеттері:
Әлемдік валюта және қаржы жүйесінің дамуын, олардың әлемдік
Әлемдік валюта рыноктарының элементтеріне сипаттама беру;
Валюталық реттеу және валюталық саясат туралы қарастыру;
Валюталық бағамның елдің сыртқы экономикалық қызметіне әсерін және
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің әлемнің дамыған елдерінің қолданып
Еліміздегі валюталық бағамның егемендік алған жылдардан бергі экономикалық
I ВАЛЮТАЛЫҚ БАҒАМ – ВАЛЮТАЛЫҚ ЖҮЙЕНІҢ НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТІ
1.1 Әлемдік валюталық жүйенің дамуы мен валюталық
Валюта ( италиян сөзi, сөзбе - сөз
Шаруашылық жағдайларын интернационалдыру және
Әлемдiк шаруашылық байланысы, өнеркәсiбi дамыған мемлекеттердiң
Елдердiң әлемдiк шаруашылыққа интеграциялауына ақша капиталының
Жаңа дүниежүзлiк валюталық жүйенi құру үш басты
1-шi кезең, жаңа жүйенiң қағидаларының
2-шi кезең, жаңа жүйенiң қағидаларының
3-шi кезең, толық қызмет ететiн
Ваюталық жүйе ұлттық заңдылықтарымен
Валюталық жүйелер 3 түрге бөлiнедi:
ұлттық валюталық жүйе;
дүниежүзлiк валюталық жүйе;
аймақтық немесе мемлекет аралық
Ұлттық және дүниежүхлiк валюталық жүйенiң
негiзгi элементтерi
Ұлттық валюталық жүйе
Дүние жүзлiк валюталық жүйе
1.Ұлттық валюта.
Резервтік валюталар, халықаралық есептесу валюталық
2. Ұлттық валютаның алмастырылу шарты .
Валюталардың өзара алмастырылуы
3. Ұлттық валюта паритетi.
Валюталық паритеттiң ортақ режимi
4. Ұлттық валюта бағамының режимi Валюталық
5. Валюталық шектеудiң , валюталық бақылаудың болуы
6. Елдiң халықаралық валюталық өтiмдiлiгiн реттеу. Халықаралық валюталық
7. Халықаралық несиелiк айналыс құралдарын пайдалануды
8. Елдiң халықаралық есеп айырысуларын регламенттеу. Халықаралық
9. Ұлттық валюталық рынок пен
10. Елдiң валюталық қатынастарын басқаратын
Ұлттық валюталық жүйе – халықаралық төлем айналымын
Ұлттық валюта дүниежүзлiк валюталық
Дүниежүзлік валюталық жүйе – бұл
Аймақтық валюталық жүйе өнеркәсiбi
Ұлттық және дүниежүзлiк валюталық жүйелер арасындағы байланыстар
Экономикалық ағымдағы төлем балансында көрiнетiн өзгерiстер түбiнде келiп
1.2 Валюталық бағам және оған әсер етушi факторлар
Валюталық жүйенiң маңызды элементтерi –
Валюталық бағам – бұл
Бағамның қалыптасуына ықпал ететiн
Саяси тұрақтылық валюталық заңдылықтардың
Экономикалық, халықаралық тәжiрибеде анықталатын экономикалық тiк
Психологиялық: жаппай сұраныс, негiзгi капиталды
Валюталық бағамның дамуы жай
Монометализм тұсында – алтын немесе
Валюталық бағам валюталық паритет шеңберiнде ауытқиды.
Жалпы алғанда валюталық бағамның
фундаментальдi,
техникалық,
қысқа мерзiмдi күтпеген факторлар.
Валюталық нарыққа қатысушылардың арасындағы валюталық операцияларды
Валюталық мәмiлелердiң түрлерiне байланысты
Кейбiр мемлекеттерде операцияның әр түрi
Айырбас валюталық бағамдардан басқа статистикалық және экономикалық
Батыста көптеген валюталық бағымдардың
Көбiнесе валюталық бағымдардың индекстерi тауарлардың бәсекелестiк
Валюта бағымдарының ағымын талдау
Нақты валюта бағымының индексi
Қазiргi кезде АҚШ долларының тиiмдi бағамының индексi
Валюталық бағам дүниежүзілік валюта жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі
Валюталық бағам – шетелдің ақша бірлігіне шаққандағы бір
Сырттай қарағанда валюталық бағам айырбасқа қатысушылар үшін валюта
Капиталдың халықаралық қозғалысының шұғыл көбеюіне байланысты валютатық бағамға
Валюталық бағам мынадай факторлардың әсерінен қалыптасады:
1. Құнсыздану қарқыны. Сатып алу қабілетіне қарай құндылық
Валюталық бағамның құнсыздануға тәуекелділігі әсіресе тауарлардың, қызметтердің және
Төлем базасының жай-күйі. Активті төлем балансы ұлттық валюта
Әр түрлі елдердегі пайыз мөлшерлемесінің айырмашылығы. Пайыз мөлшерлемесінің
Валюталық нарықтағы және алып - сатарлық валюта операцияларының
Белгілі бір валютаның еуронарықта және халықаралық есеп айырысуда
Валюталық бағамдық арақатынасына сондай-ақ төлемдерді жеделдету және кідіріс
Ұлттық және дүниежүзілік нарықтарда сенім дәрежесі. Ол елдегі
Кез-келген елдің валюта бағамы белгілі тәртіптеме бойынша
Валютаға сұраныс пен ұсыныстың ықпал етуімен еркін өзгеретін
Орталық банктердің басшылық шектері арқылы бағамдардың ауытқуына шек
Алдын-ала белгіленген шамада бір бағытта тұрақты өзгеріп отыратын
Күні бұрын белгіленген деңгейде валюталық бағамды орталық банк
Таңдап алынған шетел валютасына ұлттық ақшаның тіркелген бағамын
Бір топ ел бірыңғай валюта енгізетін валюталық одақ;
Елде өзге мемлекеттің ұлттық валютасы қолданылатын долларландыру саясаты;
Ұлттық валютаның ауыстырымдылық тәртіптемесін валюталық бағамды реттеудің маңызды
Сыртқы сауданың тауарлары мен объектілеріне арналып бағалардың оңтайлы
Валюталық бағамдарды реттеуге бағытталған ресми валюта үстемділігін жүргізген
валюта нарығының ретсіз жағдайына қарсы тұру;
валюталық қысқа мерзімді ауытқуын бәсеңдету;
валюталық бағамның экономикалық негізделген деңгейге дейін түзету.
Ереже бойынша Орталық банк үстемділігін ақиқат мақсаттарын жария
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВАЛЮТА БАҒАМЫ ЖАҒДАЙЫ
2.1 Қазақстан Республикасы валюта жүйесiнiң дамуы және Ұлттық
Қазақстанның ұлттық валюта жүйесi қазiргi кезде өзiнiң қалыптасуы
Ұлттық валюта жүйесi дүниежүзiлiк валюта жүйесiнiң құрылымдық принциптерiне
Ұлттық валюта жүйесiнiң негiзiн осы мемлекеттiң заңымен бекiтiлген
Қазақстанның дүниежзiлiк шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылысы оның халықаралық валюта-қаржы
Нарыққа өту кезеңiнде Қазақстан егемендi
Қазақстан 1992 жылдың шiлдесiнде
Жоғарыда аталған заңға қоса, “Қазақстан
Қазақстан Республикасында 1999 жылы еркін құбылатын айырбас бағамының
Валюталық бағамның деңгейін төлем балансының тұрақты міндетіне сәйкес
Сондай-ақ Ұлттық банк еркін қалқымалы ақша айырбасын сақтайды
Өндірістің қазіргі қалыптасып отырған құрылыма байланысты Қазақстан экспортының
Макроэкономикалық теорияда экспорттың импорттан асып түсуі ұлттық экономиканы
Қазақстан заңдары бойынша валюталық
Валюталық қатынастардың субъектiлерi болып
Қ.Р-да тұратын жеке кәсiпкерлер, оның
Қ.Р-ның заңдары бойынша құралған
Қ.Р-нан тыс жерлердегi дипломатиялық, сауда
Қ.Р-дағы “резидент еместерге” жоғарыда
Қазақстанда валюталық бақылауды валюталық
Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге
1) қызметiнiң бiрден-бiр түрi шетел валютасымен айырбас операцияларын
2) банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдарға:
3) Қазақстан Ұлттық Банкінің лицензиясы негiзiнде инкассациялау жөнiндегi
4) қызметiнiң бiрден-бiр түрi шетел валютасымен айырбас операцияларын
Валюталық реттеу және валюталық бақылауда Қазақстан Ұлттық Банкi:
Қазақстан Республикасында шет ел валютасының және шет ел
Резиденттердiң және резидент еместердiң Қазақстан Республикасында валюталық құндылықтармен
Валюталық құндылықтарды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан Республикасынан
Қазақстан Республикасының валюталық заңдарына сәйкес валюталық операцияларды, валюталық
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң басқармасы айқындайтын тiзбеге сәйкес Қазақстан
Алтын-валюта активтерiн құрайды және солармен операциялар жасайды;
Мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша олардың құзыретiне сәйкес Қазақстан
Банктер мен өзге тұлғалардың Қазақстан Республикасының банктiк және
Халықаралық есеп айырысуды ұйымдастырады, шет елдермен қаржы -
Жасасылған мемлекеттiк шарттарға сәйкес шетелдiк және халықаралық ұйымдармен
Тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) экспорттаудан түскен шетелдiк валютаны мiндеттi
Қазақстан Ұлттық Банкi валюталық реттеу және валюталық бақылау
Валюталық бақылау негiзiнен мына
Жүргiзiлетiн валюталық операциялардың заңға
Резиденттердiң мемлекет алдындағы шетел
Сөйтiп, валюта қатынастары халықаралық экономикалық,
Валюталық операциялардың анықтамасын беруден бұрын “валюта” терминiнiң мәнiне
Осы заңға “валюталық операцияларға” төмендегiдей түсiнiк берiлген:
1) меншiк құқығының және өзге де құқықтардың валюталық
2) валюталық құндылықтарды кез-келген тәсiлмен Қазақстан Республикасына
Мұндағы валюталық құндылықтарға мыналар жатады:
Шетел валютасы;
Номиналы шетел валютасында көрсетiлген бағалы қағаздар мен төлем
Тазартылған құйма алтын;
Ұлттық валюта, резиденттер мен бейрезидентттер арасында олармен операциялар
Кейбiр экономикалық әдебиеттерде валюталық құндылықтар қатарына бағалы
Iс жүзінде валюталық операциялар ағымдық операциялар және
Ағымдық операцияларға жататындар:
тауарлар жұмыстар және қызметтер үшiн төлемнiң не
180 күнен аспайтын несиелер беру және алу;
салымдар (депозиттер), инвестициялар, заем және өзге де
гранттарды қоса алғанда, сауда сипатына жатпайтын аударымдар, мұрагерлiк
осы заңмен капитал қозғалысына байланысты операцияларға
2. Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар:
инвестицияларды жүзеге асыру;
интеллектуалдық меншiк объектiлерiне ерекше құқықты толық берудi көздейтiн
мүлiктiк құқыққа және өзге де жылжымайтын мүлiк
тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшiн төлемiнiң не аванс
180 күннен асатын несиелер беру жәе алу;
өздерi тiркелген мемлекеттердiң заңдары бойынша банк операцияларын жүзеге
зейнетақы активтерiн жинақтауға байланысты мәмiмелер бойынша халықаралық
жинақтау сипатындағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша
Валюталық операцияларды бiздiң елiмiзде шетел валютасымен банктiк
Банктердiң жүзеге асыратын валюталық операциялардың өзiндiк белгiлерiне
Клиенттердiң шоттарын ашу және жүргiзуге байланысты:
заңды және жеке тұлғаларға (резиденттер мен бейрезиденттерге)
шоттардағы қалдық бойынша пайыз төлеу;
овердрафт (банктiң жетекшiлерiнiң шешiмiмен ерекше клиенттерге) несиелерiн беру;
операция жасауларына қарай шоттың көшiрмелерiн беру;
кез-келген аралық уақытта шот архивтерiн рәсiмдеу;
клиенттердiң тапсырмалары бойынша операцияларды орындау (клиенттер есебiне шетел
экспорттық- импорттық операцияларға бақылау жасау.
2. Сауда емес операциялар (клиенттерге тауарлар мен қызметтер
қолма–қол шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын
шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын инкассациялау;
шетел банктерiнiң жол чектерiн сатып алу ( төлеу);
ақшалай аккредитивтердi төлеу.
3.Шетел банктерiмен корреспонденттiк қатынас орнатуға қарай:
НОСТРО шотын (бiздiң шотымыз сiзде) ашу және оны
ЛОРО шоты (сiздiң шотыңыз бiзде) коммерциялық банкте корреспондент-
4.Конверсиондық операциялар сипатына қарай:
СПОТ мәмiлесi – бiр валютаға қарсы екiншi
ФОРВАРД (мерзiмдi, аутрайт) мәмiлесi бір валютаға қарсы
Аурайтпен жасалған мәмiле – белгiлi бiр күнге валютамен
Опционмен жасалатын мәмiле – валютамен жабдықтаудың күнi белгiленбеген
СВОП мәмiлесi - бір валюта қарсы екiншi
Конверсиондық (айырбас) операциялар – сол елдiң қолма –
Конверсиондық операцияларды банктiң валюталық позициясын есепке
Валюталық позицияның мынадай түрлерi бар:
Ашық валюталық позиция – шетел валюталарындағы қаражаттарды алу
Қысқа ашық валюталық позиция – жекелеген шетел валютасына
Ұзын ашық валюталық позиция – активi мен
Жабық валюталық позиция – жекелеген шетел валютасына байланысты
Халықаралық есеп айырысу бойынша:
Құжатталған аккредитивпен есеп айырысу операциялары;
Құжатталған инкоссомен есеп айырысу операциялары;
Банктiк операциялар бойныша есеп айырысу операциялары.
Құжатталған аккредитив – акккредитивке көрсетiлген құжаттарға қарсы
Құжатталған инкассо-эмитент – банктiң, сенiм бiлдiрушiнiң берген құжаттарын
Банктiк аударым – банктiк аударым жасаушының жасаған
2.2 Құбылмалы валюталық бағам тәртіптемесіне өтудің елімізде жүргізілген
Валютаны реттеудің тиімділігін бұдан әрі сараптау үшін валюталық
Дүние жүзінің экономикасын қамтыған дағдарыс 1998 жылдың басынан
Тұрақты айырбас бағамының есебінен болатын елеулі нақты нығайту
Ресейдегі дағдарыстың ізінше ТМД елдерінің валюталарына ара қатынасына
1999 жылы еркін құбылатын айырбас бағамының енгізілуі принцип
Құбылмалы бағамға өткен сәттен бастап Ұлттық банк шетел
1999 жылдың 30 желтоқсанындағы жағдайының нәтижесінде алтын-валюта резервтері
Елде таңдап алынған құбылмалы валюталық бағам тәртіптемесі
Құбылмалы валюталық бағамның тәртіптемесіне көшкенге дейін Ұлттық банк
Айырбас бағамы тәртіптемесі ауысқаннан кейін Қазақстанның экономикалық дамуы
Соңғы 2004 және 2005 жылдары елімізде айналыста жүрген
Қазір ұлттық валютамыздың АҚШ доллары бойынша айырбас бағамы
Қазақстан Республикасында валюталық бағамды реттеудің және оны
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, валюталық бағам дегенiмiз –
Тауарлармен, қызметтермен саудаласқанда, капиталдар мен несиелердiң қозғалысы кезiнде,
Қазақстанның ұлттық валютасы Елбасының 1993 жылғы 12 қарашасындағы
Қазақстанның дүниежзiлiк шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылысы оның халықаралық
Қазақстанның дүниежүзiлiк шаруашылыққа интеграциялануына ұмтылыстары қарыз капиталының дүниежүзiлiк
Жалпы валюталық қатынастардың дамуы елiмiздiң экономикалық тұрақтылығын, әлемдiк
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Заңдар:
1.“Валюталық реттеу туралы” Қ.Р –ның заңы
2.“Қ.Р-да ұлттық валютаны енгiзу туралы” Қ.Р. Президентiнiң
Оқулық:
1.Деньги, кредит, банки: Учебник
2.Ақша, несие, банктер: Оқулық / Ғ.С.
Оқу құралы:
1.Байгiсиев Майдан-Әли / Халықаралық валюта қатынастары және
2.Баян Көшенова, Оқу құралы / Ақша, несие,
3.С.Б. Мақыш «Ақша айналысы және несие” –
Мерзімді басылымдар:
1.С.Б.Мақыш “Валюталық операциялар және валюталық мәмiлелер” // ҚазҰУ
2.Бұхарбаев Ш.М. “Валюталық бағамның және оның атқарылуы тәртiптерiнiң
Сайттар:
1. www.halykbank.kz
2. www.aport.ru
2
2