МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1 Деректер базасын жобалау және моделін құру. 4
1.1 Реляциялық деректер базасын жобалау 4
2 Дерекқор құрылымының базасы 6
2.1 Кесте құрылымының анықтауы 8
4 Сұрату құрылымын анықтау. 16
5 Есеп беру 19
5.1 Есеп беру конструкторы терезесіндегі жолақтар саны 20
6 Меню 22
6.1 Менюді конструктор көмегімен іске асыру 22
6.2 Менюді құру 23
Қорытынды 25
Қолданған әдебиеттер 26
Кіріспе
Дерекқор дегеніміз ақпаратты сақтауға арналған ұйымдасқан түрдегі құрылым.
Бұл анықтауларды түсіндіру қиын емес, мысалы, ірі бір
Visual FoxPro 7 – FoxPro-ның визуальді құралы, ол
1 Деректер базасын жобалау және моделін құру
Берілген курстық жұмыс студенттер мен кітаптар үшін дерек
1.1 Реляциялық деректер базасын жобалау
Деректердің реляциялық моделі – деректердің кестелік құрылымынан осы
Деректердің реляциялық моделінің кестесі формальды түрде қатынас
«Атрибут-мәні» жұбы мағынасын «өріс аты - өріс мәні»
«Атрибут» - болмыстың (қатынастың) қасиеті немесе сипаттамасы.
Болмыс – байланыс моделі (Entry-Relationship) – берілген пәндік
Болмыс – ол өмірде бар және өзіндік айырықша
Болмыстар түрлі сипаттар мен қасиеттерге ие және оларды
Байланыс – екі немесе одан да көп болмыстар
1) Бірден-бірге (өзара бір мәндік сәйкестік): Е1 жиынының
2) Бірден-көпке: Е1 жиынының әрбір болмысын Е2 жиынының
3) Көптен-бірге: Е1 жиынының кез келген болмысына Е2
4) Көптен-көпке: Е1 және Е2 жиындарының әрбір болмыстарына
Болмыс-байланыс диаграммасы. Болмысты және олардың арасындағы байланысты
Суперкілттер. Жиынның әрбір болмысын ерекше түрде идентификациялайтын атрибутты
Кілт-Кандидат. Әрбір болмысты идентификациялауға жеткілікті минимальды атрибуттардан тұратын
Бастапқы кілт. Жүйеде болмыстарды өзара ажыратуға кепілдік беретін
Сыртқы кілт. Бір кестенің басқа кестенің бастапқы кілтіне
Деректер базасының болмыстар бойынша тұтастығы. Бастапқы кілттің белгісіз
Деректер базасының сілтемелер бойынша тұтастығы. Сілтелінетін кестедегі кілттің
1-сурет. Кестелер байланысы
2 Дерекқор құрылымының базасы
Деректер құрылымын құрастырайық. Дерек қор үш объектіден тұрады:
“Дәріхана” объектісі
1. аптека коды
2. адресі
3. телефон
4. сатып алушы коды
5. жеткізуші коды
6. товар коды
“Сатып алушы” объектісі
1. сатып алушы коды
2. ФИО
3. мекен жайы
4. құжат нөмірі
5. телефоны
“Жеткізуші” объектісі
1. жеткізуші коды
2. ФИО
3. мекен жайы
4. телефоны
5. жеткізген күні
“Қойма” обьектісі
1. товар коды
2. дәрі аты
3. фирма
4. дәрі бағасы
5. дәрі саны
Бұл атрибуттар байланысы “дәріхана коды”, “жеткізуші коды”, “сатып
Жаңа проект құру үшін келесі әдістерді орындалады:
1 New File (жаңа фай) батырмасын басыңыз
2 Create диалогты терезенің Enter project енгізу жолында
3 Жобаны сақтау үшін “Сохранить” батырмасын басыңыз. Осыдан
2-сурет. Сommand командалық терезесі
3-сурет. Project Manager жоба терезесі
2.1 Кесте құрылымының анықтауы
Кесте – Дерек қордың негізгі кестелерде қажетті ақпараттар
Объектілер үшін келесі атрибуттар мен таблицалары структурасымен анықталады,
4-сурет “Дәріхана” объектісі үшін кесте құрылымы
5-сурет “Қойма” объектісі үшін кесте құрылымы
6-сурет “Жеткізуші” объектісі үшін кесте құрылымы
7-сурет “Сатып алушы” объектісі үшін кесте құрылымы
3 Форма құрылымының анықталуы
Форма - деректерді енгізу үшін қажетті ақпарат
Кестелердегі сақталған деректерді көру, енгізу және редакциялау үшін
Visual FoxPro –да форманы құру үшін келесі тәсілдерді
1. Auto Form Wizard - мастер авто формы
2. Form Wizard - мастер форм
3. Form Builder - постройтель формы
4. Form Designer - конструктор формы
Конструктормен форма құру процесі формада объектіленді орналастыру
Егер қажетті құралдар панелдері жоқ болса, онда олардың
Form Controls (Пішімді басқару элементтері) құралдар панелі пішімде
1.1-кесте
Form Controls құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
Select Objects
(Объектілерді таңдау) Ерекшелеудің көрсеткіші. Пішімде объектілерді таңдауды рұқсат
View Classes
(Кластарды қарау) Пішімде құрылатын объектінің класын таңдауға рұқсат
Label (Сілтеме) Пішімде мәтіндік объекті құрады
Text Box (Енгізу өрісі) Пішімде енгізу өрісін құрады
Edit Box (Түзету өрісі) Пішімде түзету өрісін құрады
Command Button (Перне) Пішімде басқару пернесін құрады
Command Group
(Пернелер тобы) Пішімде пернелер тобын құрады
Option Group
(Ауыстырып қосқыш) Пішімде ауыстырп қосқышты құрады
Check Box (Жалауша) Пішімде жалауша құрады
Combo Box
(Ашылатын тізім) Пішімде ашылатын тізімді құрады
List Box (Тізім) Пішімде тізімді құрады
Spinner (Санағыш) Пішімде санағыш түріндегі мәнді енгізудің
Grid (Кесте) Пішімде кесте түріндегі өрістерді орналастыру үшін
Image (Бейне) Пішімде суретті орналастырады
Timer (Таймер) Пішімде таймер типті объектті құрады
Page Frame (Вкладка) Пішімде вкладкасы бар беттерді орналастырады
ActivXControl (OleControl)
(OLE- объект) OLE- объектіні құрады
ActivXBoundControl
(OleBoundControl)
(ActivX объект) General типті өрісте сақталатын, OLE- объектінің
Line (Сызық) Пішімде сызық құрады
Shape (Контур) Пішімде контур құрады
Container (Контейнер) Пішімде контейнер құрады
Separator (Бөлгіш) Құралдар панелінде перне бөлгішті орналастырады
Hyper Link (Гиперсілтеме) Интернетпен жұмыс жасау үшін қолданылатын
BuilderLock (Құрастырушының бекіткіші) Құрастырушының таңдауын бекітеді
Button Lock
(Пернені бекіткіш) Құралдар панелінде таңдалынған пернені
Бекітеді
Form Designer (Пішім конструкторы) құралдар панелінде Forn Controls
1.2-кесте
Form Designer құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
(Объектілердің реті) Пішім объектілерін айналып өту ретінің режиміне
Data Environment
(Деректердің қоршаған ортасы) Пішімнің қоршаған ортасын анықтау терезесін
Code Window
(Код терезесі) Пішімнің бастапқы кодының қарау терезесін ашады
Color Palette Toolbar
(Түсті палитра құралдар панелі) Құралдар панелін экранда көрсетеді
Form Builder
(Пішім құрастырушысы) Пішім құрастырушыны шақырады
Properties Window
(Қасиеттер терезесі) Экранда пішім объектілерінің қасиеттер терезесін ашады
Form Control Toolbar
(Пішімді басқару элементтерінің құралдар панелі) Form Controls құралдар
Layout
(Орналасуы) Экранға Layout құралдар панелін шығарады
Auto Format
(Автоформат) Пішімнің таңдалған объектілеріне арналған автоформатының құрастырушысын шақырады
Пішімде орналасқан объектілерді ыңғайлы етіп орналастыру үшін Layout
1.3-кесте
Layout құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
Align Left Sides
(Сол жақ бойынша) Таңдалған объектілерді сол жақ объектінің
Align Top Edges
(Жоғарғы жақ бойынша) Таңдалған объектілерді ең жоғарғы объектінің
Align Right Sides
(Оң жақ бойынша) Таңдалған объектілерді оң жақ объектінің
Align Bottom Edges
(Төменгі жақ бойынша) Таңдалған объектілерді ең төменгі объектінің
Align Vertical Center
(Вертикаль бойынша) Таңдалған объектілерді вертикаль бойынша орналастырады
Align Horizontal Center
(Горизонталь бойынша) Таңдалған объектілерді көлбеу бойынша орналастырады
Center Vertically
(Центр бойынша өтетін вертикальға қатысты) Таңдалған объектілерді
Center Horizontally
(Центр бойынша өтетін көлбеуіне қатысты) Таңдалған объектілерді пішімнің
Same Width
(Бірдей ен) Пішімнің таңдалған объектілері үшін бірдей енді
Same Size
(Бірдей өлшем) Пішімнің таңдалған объектілері үшін бірдей ұзындық
Same Height
(Бірдей ұзындық) Пішімнің таңдалған объектілері үшін бірдей ұзындықты
Send to Back
(Артында) Таңдалған объектілерді пішімнің ең төменгі қабатына жібереді
Bring to From
(Үстінде) Таңдалған объектілерді пішімнің ең жоғарғы қабатына жібереді
8-сурет. “Бастапқы форма” объектісі үшін форма құрылыммен анықталады.
9-сурет. “Сатып алушы” объектісі үшін форма құрылыммен анықталады.
10-сурет. “Дәріхана” объектісі үшін форма құрылыммен анықталады.
11-сурет. “Қойма ” объектісі үшін форма құрылыммен анықталады.
12-сурет. Жоюға арналған форма құрылымын анықталады
13-сурет. Қосуға арналған форма құрылымын анықталады
Жоғарыда келтірілген формадағы батырмаларды сипаттама берейік:
Первый – осы батырманы басқан жағдайда таблицада анықталған
Следующий – осы батырманы басқан жағдайда таблицада анықталған
Предыдущий- осы батырманы басқан жағдайда таблицада анықталған бастапқы
Последний – осы батырманы басқан жағдайда таблицада анықталған
Удалить- осы батырманы басқан жағдайда таблицада анықталған жолдарды
Выход- осы батырманы басқан жағдайда формадан шығады.
Найти- осы батырманы басқан жағдайда формада деректер толтырылады.
4 Сұрату құрылымын анықтау
Деректерді жылдамдату және әртүрлі сұратуға жауап алу үшін
Конструктор терезесінде сұратуды құру үшін келесі әрекеттер орындалады.
1 Жоба конструкторының Data бетінде Queries тобын таңдаймыз.
2 New батырмасын басамыз.
3 New Query батырмасын басыңыз кестелерді таңдауға арналған
4 Бұл диалогты терезеде деректерін сұратуда қолданатын кестелерді
5 Кестелерді таңдалғаннан кейін Close батырмасын басыңыз.
Экранда сұратулар конструкторының терезесі ашылады. Терезенің жоғарғы жағында
3-кесте.
Сұрату конструкторы терезесінің вкладкаларының атқаратын қызметі
Вкладка Атқаратын қызметі
Fields (Өрістер) Нәтижелік сұратуға таңдалынатын бастапқы кесте өрістерін
Join (Біріктіру) Кестелерді біріктірудің шарттарын көрсетуге мүмкіндік береді
Filter (Фильтр) Жазбаларды таңдауға негіз болатын фильтрлерді анықтауға
Order By (Реттеу) Деректерді реттеудің критерийлерін көрсетуге мүмкіндік
Group By (Топтау) Деректерді топтаудың шарттарын көрсетуге мүмкіндік
Miscellaneous (Әртүрлі)
Сұратуға бастапқы кестелердегі ақпарат пен қоса оларды есептеп,
1 Студент кестесі негізінде сұрату терезесі ашылады.
2 Fields бетінде Selected fields тізіміне Ccompany өрісін
3 Студентердің аты жөні мен адресін біріктіру үшін
4 Өрнектерді құрастырушының терезесін жабыңыз.
5 Осы өрнекті Selected fields тізіміне
6 Осымен сұратуды қалыптастыру аяқталады. Оны орынату үшін
Сұратудағы деректерді реттеу үшін сұратулар конструкторының Order By
Ascending- өсу реті бойынша
Descending – кему реті бойынша
Бастапқы кестеде барлық жазбаларды емес, тек қандайда бір
Мысалы Талдыкорған қаласында тұратын суденттер туралы деректер шығару
1 Сұратулар констукторының терезесін ашамыз.
2 Оған Студент кестесі орнатамыз
3 Fields бетіне Selected fields тізіміне мекеме аты
4 Filter бетіне көшеміз.
5 Field Name бағанада тізімді ашы, бастапқы кестенің
6 Criteria тізімінде == мәнін таңдаймыз.
7 Example өрісін Талдыкурган сөзін енгіземіз.
13-сурет. Сұратуды орындау үшін Run батырмасын басымыз.
14-сурет. Сұрату терезесінде “Мира 25” тұратын сатып алушы
5 Есеп беру
Есеп беру экранға, принтерге немесе файлға шығарылатын деректердің
Кестелік есеп беру дегеніміз әрбір жолы жазба, ал
Есеп беру конструкторының терезесі
Жаңа есеп беруді құру үшін есеп беру конструкторының
File (Файл) менюінде New (Жаңа) командасын таңдаңыз. Ашылған
Алдын ала Reports (Есеп берулер) тобын таңдап, жоба
Стандартты құралдар панеліндегі New пернесін басыңыз. Ашылған New
Есеп беру конструкторында жұмыс жасау үшін Report Designer
4 кестеде Report Controls құралдар панелі пернелерінің қысқаша
4 кесте.
Report Controls құралдар панелінің пернелері
Перне Аты Атқаратын қызметі
Select Objects
(Объектілерді таңдау) Есеп берудің объектілерін таңдаудың көрсеткіші болып
Label (Сілтеме) Мәтінді орналастырады
Field (Өріс) Өрістерді орналастырады
Line (Сызық) Сызықтарды салады
Rectangle (Тіктөртбұрыш) Тіктөртбұрыштарды салады
Rounded Rectangle
(Шеті домалақталынған тіктөртбұрыш) Шеті домалақталынған тіктөртбұрыш салады
Picture/ActivX Bound Control
(Бейне/ActivX объектісі) Есеп беруге суретті орналастырады
Button Lock
(Пернені бекіткіш) Перненің таңдауын бекітеді
5.1 Есеп беру конструкторы терезесіндегі жолақтар саны
Есеп беру конструкторын барлық жұмыс аймағы бөлгіш жолдармен
Есеп беруде қолданылатын мүмкін жолақтар саны 5 кестеде
5 кесте.
Есеп беру жолағының типтері
Жолақтың аты Атқаратын қызметі
Title (Титул) Бұл жолақта негізгі есеп берудің алдында
Page Header
(Жоғарғы колонтитул) Есеп берудің бұл жолағы жоғарғы колонтитул
Group Header
(Топ үстінде) Бұл жолақта топтау кезінде пайдаланатын ақпарат
Detail (Детальдар) Бұл жолақта кестедегі өрістердің деректері немесе
Group Header
(Топ төменде) Бұл жолақта топ туралы ақырғы ақпарат
Page Footer
(Төменгі колонтитул) Төменгі колонтитулда есеп берудің аты, датасы,
Summary (Нәтижелер) Есеп берудің нәтижелік бөлімінде негізгі есеп
15-сурет. “Сатып алушыға” арналған есеп беру құрылымымен
16-сурет. Мәліметтер базасы
6 Меню
Қолданбаны құру кезінде барлық керекті объектіні құрамыз (оған
6.1 Менюді конструктор көмегімен іске асыру
Меню терезесін ашпай тұрып келесі бір әдісті қолданайық
1 Менюден File (файл) Newкомандасын таңдап аламыз. New
2 Терезе проектісінден oter вкладкасына көшеміз және Menus
3 Терезе проектісінен Menus группасында тұратын
17-сурет Жаңа меню құру
1 Menu – меню жол түрінде
2 Shortcut – көмекші меню, вертикаль бойынша.
Менюді жол түрінде құруды қарастырамыз. Ол үшін Menu
6.2 Менюді құру
Менюді құру үшін келесі амалдар қолданады.
1 Prompt (шақыру) қріске менюдегі бірінші пунктегі атын
2 Меню пунктін анықтау үшін тізімді ашу батырмасын
Command (команда)- бұл меню пунктін таңдағанда тиіпте берілген
Pad Name (меню жолына ат беру) – бұл
Submenu (Под меню) бұл меню пунктін таңдағанда берілген
Procedure (Процедура) – бұл меню пунктін таңдағанда процедура
3 Меню пунктіндегі типін көрсететін, келесі жолға көшеміз
4 Қалған меню пунктінің атын және типін енгіземіз.
5 Құралған меню пунктін көру үшін Preview (Просмотр)
18-сурет. Меню құру
Командалар
Командаларды анықтау үшін меню пунктін таңдағанда орындалады, келесі
1. Command (команда) мәнін, тізімін Result (Результат) бағанын
2. Оң жақта орналасқан тізімдер өрісіне енгіземіз Visual
Қорытынды
Берілген курстық жұмыста біз Microsoft Visual FoxPro-да
Қолданған әдебиеттер
1. “Самоучитель по Visual FoxPro” Л. Омельченко 1999г
2. С. Робинсон Microsoft Access 2000, Учебный курс,
26