Мазмұны:
Кіріспе.............................................................3
I бөлім. Фразеологизмдердің негізгі ахуалы және оларды
Фразеология ғылым ретінде......................................4
Жалқы есім компоненттері кездесетін ағылшын тіліндегі фразеологизмдер......................................................10
II бөлім. Жалқы есімдер кездесетін ағылшын тіліндегі фразеологизмдер талдауы
2.1. Жалқы есімдер кездесетін ағылшын тіліндегі фразеологизмдердің салыстырмалы талдауы
Қорытынды.................................................24
Пайдалынылған әдебиеттер тізімі................................27
КІРІСПЕ
Фразеология-фразеологиялық бірліктер туралы ғылым-күрделендірілген семантикасы бар тұрақты сөз тіркестер.
Қазіргі таңда шет тілдерді меңгеру біздің елімізде кең таралған.
Сондықтанда ағылшын фразеологиясы өте бай және семантикасы мен пішіні
Әр халықтың фразеологиясы сол тілде сөйлеушілер тарихымен, мәдениетімен, салт
Курстық жұмыстың өзектілігі құрамында ономастикалық компоненттері бар ағылшын фразеологиялық
Белгіленген мақсатты орындау үшін біз мынадай міндеттемелерді анықтадық:
«фразеология», «фразеологиялық бірліктер», «оним» «ономастика» ұғымдарына анықтама беру;
Фразеологиялық бірліктер семантикасының ерекшеліктерін және олардың мағынасына негізделген
Зерттелуші құбылыстың шектерін анықтау, яғни ономастикалық компоненттері бар
Құрамында ономастикалық компоненттер кездесетін фразеологиялық бірліктер классификациясы түсінігін жасау;
Зерттеу әдістері: бейнелеу амал тәсілдері, салыстырмалы-салғастырмалы тәсіл.
Курстық жұмыстың композициясы кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер
1. Бөлім . Фразеологизмдердің негізгі жағдайлары және оларды
1.1. Фразеология ғылым ретінде .
Фразеология (грек . рhrasis, ‘тіркес ’ және logos
Еркін сөз тіркесінің мағынасы оларды құрайтын сөздердің мағынасынан құралады,
Сонымен , фразеологизм тәуелсіз сөз тіркесінен құрамының тұрақтылығымен және
- құрылымдық мүшеге бөліну немесе бөлек пішінделу .
Барлық фразеологизмдер сөздерден мағыналары биік , яғни
- бөліктік құрылымның тұрақтылығы .
Фразеологизмнің әрбір бөлігі орфографиялық жекелікті сақтайды– бөлек пішінделу .
- грамматикалық құрылымның тұрақтылығы. Грамматикалық құрылымның ерекше сипаты
Әрбір фразеологизм грамматикалық пішінделген , яғни ол осы немесе
Құрғақ болып шығу , шығамын, шықтым
- Сөзге семантикалық эквиваленттілік
фразеологизм – құрылым және семантика көзқарасы бойынша тілдің
- өнімділік
Семантикалық толықтылық , бөліктердің және құрылымдардың тұрақтылығы
Фразеологизм , оның құрамына кіретін сөздердің мағыналық келісу деңгейіне
1. Фразелогиялық тұтастық . Тұрақты, лексикалық бөлінбейтін тіркестер,
2. Фразеологиялық бірлік . мұнда да фразеологиялық тұтастық
3. Фразеологиялық сөз тіркес . Құрамына тәуелсіз
Көрсетілген топтардан басқа фразеологизмдерге кейбірде , фразеологиялық ойларды —
Фразеологиялық ойлардың мағынасы , оларды құрайтын сөздердің мағыналарынан жинақталады
Фразеологизмдер қандай тілдік мағынамен және сөйлемдегі синтактикалық рөлмен барлық
Кейбірде фразеологизмдерді , оларды құрайтын сөздер қандай сөз таптарына
Фразеологизмдер— тұрақты сөз тіркестері болғанымен , бір фразеологизмдік тіркестің
Көбінесе фразеологизмдер бір ғана мағынаға ие болады , бірақ
Жеті қат жердің астында — алыс (синонимдер );
Сөздер секілді фразеологизмдер де ескіреді . Көптеген сөйлеушілер үшін
Фразеологизмдер шығу тегіне қарай түбірлі , яғни орыс тілінде
Фразеологизмдер осы немесе басқа деңгейде түсіндірме сөздіктерде
Е. А. Быстровтың , А. П. Окуневтың , Н.
1.2. Жалқы есімдер кездесетін ағылшын тіліндегі фразеологизмдер.
Есімдер мен атаулар әрқашанда маңызды рөл атқарған. Жалқы
Жалқы есім (оним)-(грек.onoma-есім, атау)-аталып тұрған нысанды басқалардан жекешелендіре, теңестіре,
Онимдердің тілдегі негізгі қызметі ерекшелеу қызметі және нақты заттарды
Жалқы есімнің үш негізгі қайнар көзі бар: лексикалық бірліктің
Фразеологиялық қор өзгеріп,жаңарып, толықтырылып отырады және де әрине оған
Кез келген тілдің фразеологиялық қорында жекелік бөлігі бар
Жекелік обьектілерге байланысты онимдарды қарастырайық .
Антропонимдар
Антропонимдерді атайды , бірақ ешқандай қасиеттермен сипаттамайды .
Антропонимдер адамдардың аттарын қоюға қатысады , олар аттардың
Антропонимнің тасымалдаушысы – адам екенін көрсету:Peter, Lewis
Ұлттық тілдік жалпылыққа тән екенін көрсету :Robin, Henry, William.
Адамның жынысын көрсету: John, Henry Maryмен Elizabeth
Ағылшынның жеке аттарының мағынасында көп жағдайда үш белгі де
Жекелікте ұжымнан тұлғаны бөліп қарастырады , топтық –
Зоонимдер
Зоонимдер - әртүрлі жануарлардың , құстардың
Мифонимы
Мифонимия – Ономостикалық кеңістіктің өзіндік аймағы ,
( әртүрлі рухтарды атау) жатады . Батырлар мен
Топонимдер
Топонимдер жеке аттар секілді географиялық обьектілердің категориясына қызмет етеді
Этнонимдер
Этнонимдер тарихи лексикада ерекше орынға ие ; бұл әртүрлі
Осылайша , жеке аттардың сипаты көптеген дәлелдемелер арқылы анықталады
Класстағы аттардың класс ішіліктері Еуропалық мәдениетте бөлініп алынған болатын
Жалпы лингвистикалық шеңберден арнайы ономистикалық проблемаларды бөліп алу тілдегі
Бөлім 2. Жалқы есімдер кездесетін ағылшын
2.1. Жалқы есімдер кездесетін ағылшын тіліндегі фразеологизмдердің салыстырмалы талдауы
Құрамына библеизмдер кіретін фразеологиялық бірліктер тарихы осы немесе басқа
1. Бес астионимдер - қала аттары
Сонымен , топоним Babylon – Вавилон (Халдеидің астанасы ,
Nazareth - Назарет ( Галилиядағы қала, бұнда Иосиф деген
Eden - Эдем (Едем) ( Құдай алғашында жұмақ-бақ
Gilead – Галаад (Иордан өзеннің арғы жағында орналасқан таулы
Sodom топонимдері – Содом және Gomorrah – Гоморра (
Zion – Зион ( аспан қаласының аллегориялық атауы)
2. Ағылшын және орыс БФБ қосылыстыраның арасында бір хороним
Egypt топонимі - Египет – (Нила жағалауындағы Солтүстік-шығыс Африка
3. Тағы бір гидроним (суқойма құрылымының өзіндік атауы)
4. Бір ороним (таудың атауы) анықталған– Golgotha - Голгофа
Голгофа – өнегелі қайғы-қасірет белгісі, азап; сұпылық, орыс
Сонымен, библиялық бірліктің бөлшегі болып табылатын топонимдер, өзіндік белгі
Библиядан алынған жалқы атаулары бар фразеологизмдерден басқа ағылшын тілдерінде,
Фразеологизмдер.
Pandora’s box – Пандора жәшігі - Зерттелген
Achilles’ heel – ахиллесов өкше – гомеровскиден кейінгі аңыз,
Augean stable(s) - авгиев жылқықорасы – айтылған сөздерге орай,
Lares and Penates (кітап.)– жайлылық, үй ішіндегі жайлылықты жасайтын
the thread of Ariadne (кітап.) – ариаднина жібі, жол
Гомердің «Илиада» және «Одиссея» поэмаларымен келесі сөз тіркестері байланысқан:
Homeric laughter – гомерилік күлкі (сөз тіркесі Гомермен бейнеленген
Penelope’s web – Пенелопа тігуі, алшақтау тактикасы;
between Scylla and Charybdis – Сцилло және Харибд
on the knees of the Gods – бір алланың
like a Trojan – ерлік, қажырлы, айбынды («Энеидтегі» Вергилияда
the Trojan Horse – трояндық жылқы, жасырын қауіптілік.
Орыс және ағылшын тілдерінде жеке атаулары кездесетін келесі фразеологиялық
Гордиев түйіні - the Cordian knot – күрделі мәселе,
Валаамов есегі - Balaam's ass – кететтен қоршаған
Каинов теруі - the brand of Cain –
Прокрустов құндық - the Procrustean bed –белгілі бір затқа
Осындай эквиваленттердің көзі ретінде келесілері болады:
антикалық мифология:
Ахиллесов өкше - Achille's heel – әлсіз, оңай дарыған
тарихи жағдайлар:
Айдаһар заңдары - Draconion Laws – б.з.д. 7ғ. атақты
әдеби шығармалар:
Аладдин шамы - Aladdin's lamp - сиқырлы Аладдиннің
Ұқсас жағдайлар:
rob Piter to pay Paul –дәлме- дәл айтқанда: Паулға
Патшалық кезде шаруалардардың санақ уақытында тізімге кірмеу мақсатында
Ағылшын тілінде - John Barleycorn (Джон Арпа дәні, сөзтіркесі
Бірақ лакунарлы фразеологиялық бірліктер толықтай тілдің арнайлығын білдіреді, немесе
Hobson's choice - дәлме- дәл айтқанда: "Гобсонды таңдау", амалсыз
Сонымен, жеке есімдері бар ФБ дәстүрді, халықтын сенуін бейнелейді,
Қазіргі таңда ағылшын тілінде көптеген фразеологизмдер кездеседі, олардың негізгі
Американдық көркемдік әдебиеттерден алынған фразеологизмдер. ФБ көп бөлігі
Көптеген теріс айтылған сөздерді жасаушылары белгілі.
В. Ирвинг: a Rip Van Winkle – “Рип Ван
Ф. Купер: the last of the Mohicans –
Дж. Хоу: the grapes of wrath – қаһарлы ыза
Американдық көркемдік әдебиеттерден алынған фразеологизмдер саны ағылшын жазушылары жасаған
Атақты ағылшын классигі У. Шекспирдің шығармашылығы ағылшын тілін
“Hamlet”:
To out-Herod Herod - қатыгездектен Ироданның өзін басып
“Othello”:
The green-eyed monster - -(кітап.) “ жасыл көзді құбыжық”,
Curled darlings – "алтын жастар”, жалқауларға бай.
“Merchant of Venice”
A Daniel come to judgement - адал, көрегіш
Қазіргі таңда ағылшын тілінде шекспиризмдер кейбір өзгерістермен қолданылады.
Шекспирмен құрылған фразеологизмдердің көп бөлігі жалпы қоғамдық пайдалануға енгізілді,
XVIII ғасыр:
Дж. Арбетнот :
John Bull – “Джон Булль” (ағылшындардың күлкілі емес атауы).
Д. Дефо:
man Friday – Жұма; құл сенімді адал ( верного
a gentleman’s gentleman – “джентльмен, джентльменге құлақ салатын”,
Т. Мортон:
what will Mrs. Grundy say? – “миссис Гранди не
XIX ғасыр
Дж. Пул: Paul Pry – басқалардың ісіне араласатын адам,
Р. Л. Стивенсон: Dr. Jekyll and Mr. Hyde
XX ғасыр
Р. Киплинг: the tail wags the dog - «құйрық
Көптеген фразеологиялық бірліктер жазушылардың өздерімен жасалмады, бірақ тек осы
Қорытынды
Сонымен, фразеологиялық бірлік – бұл жарқын нақты пікір (идиома,
Фразеологиялық бірлікте жалқы атаулар белгілі мағынаға ие болады және
1. Әрбір халықтарда әрбір дәуірінде ономастикалық аумақтағы әртүрлі сферадағы
2. Өзінің әртүрлігінің кезінде жалқы есімдер индивидуалды қолдануымен және
3. Жалқы есімдер пікірге айқындылықты және нақтылықты береді
4. Жалқы есімдер әралуан. Оның жекешеленген типтері бір-біріне
5. Жалқы есімдер ортақ семантиканы иеленбейді. Олар аталмыш обьектіні
6. Жалқы есімдер тіларалық коммуникацияда тіреуші нүкте ретінде болады,
Менің ойымша, лингвистикада жалқы есімдерге көп көңіл бөле бермейді.
1. Ежелгі ағылшын ФБ, олар көбіне ағылшын жазушылардың, ғалымдарыдың,
2. Кірме ФБ, оның негізгі көзі ретінде Библия, ежелгі
Жүргізілген зерттеулер жалқы есімдері бар ФБ ежелден бері тілде
Әдебиеттер тізімі:
Артемова А.Ф. Ағылшын жалқы есімдері және сөздік қордың толықтырылуы/
Арнольд И.В. қазіргі ағылшын тілінің стилистикасы . – М.:
Античный мир в терминах, именах и названиях: слов. –
Белецкий А.А. Лексикология и теория языкознания (ономастика). – Киев,
Бондалетов В.Д. Русская ономастика. – М.: Просвещение, 1983. –
Введенская Л.А. От названий к именам. – Ростов на
Вопросы английской фразеологии (коммуникативный и фразеологический аспекты):: сб. статей./ред.
Воронина А.С. Имена собственные в составе фразеологических единиц. //
Котелова Н.З. Значение слова и его сочетаемость. – Л.:
Кубрякова Е.С. Типы языковых значений. – М., 1997. –
Кунин А.В. Курс фразеологии современного английского языка. – М.:
Кунин А.В. Фразеология современного английского языка. – М.: Просвещение,
Логан П. Смит. Фразеология английского языка. – М.: Учпедгиз,
Манушкина Г.П. Структурно – семантические типы фразеологических единиц с
Миньяр – Белоручев Р.К. Теория и методы перевода. –
Михайлов В.Н. О словообразовательной структуре имени собственного // Изв.
Реформатский А.А. Введение в языкознание. – М.: Наука, 1999.
Рушкис А.Ю. Проблема фразеологического значения // Литературоведение и языкознание.
Серль Д.Р. Собственные имена // Даугава. – 2000. С.
Суперанская А.В. Общая теория имени собственного. – М.: Наука,
Труевцева О.Н. Английский язык: особенности номинации. – Л.: Наука,
Словарь английских личных имен. – М.: Советская энциклопедия, 1973.
Словарь английских личных имен. – М.: Русский язык, 2003.
Лингвистический Энциклопедический словарь. Под ред. Ярцева В.Н. – М.:
Гарагуля С. И. Имя личное как культурно-историческая категория современного
3