МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
I ТАРАУ. ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДА ЖАСТАР МӘСЕЛЕСІН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
Жастар – әлеуметтік-демографиялық топ
Жастарды жұмыспен қамтуды мемлекеттік қолдаудағы халықаралық тәжірибе
II ТАРАУ. ЖАСТАРДЫҢ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТЫЛУЫН БАСҚАРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК БАҒЫТТАРЫН
2.1 Қазақстандағы жастардың бүгінгі жай-күйін
2.2 «Дипломмен ауылға» бағдарламасын жүзеге асырылу нәтижелерін талдау
III ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДАҒЫ ЖАСТАР МӘСЕЛЕСІН ШЕШУ
3.1 Алматы қаласындағы жастарды жұмыспен қамтудың тұжырымдамалық негіздері
3.2 Жастарды жұмыспен қамту проблемаларын шешу жолдары мен
3.3 Қазақстан жастарымен жүргізілетін арнаулы әлеуметтік жұмыстардың
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
РЕФЕРАТ
Зерттеу жұмысының тақырыбы: Қазақстан Республикасының жастарын жұмысбастылықпен қамтамасыз
Зерттеу жұмысының көлемі:
Зерттеу жұмысының құрылымы: Бітіру жұмысы кіріспеден, екі
Зерттеу жұмысының нысаны: Қазақстан Республикасындағы жалпы еңбек
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті: Жастардың еңбек нарығының
Жұмыста мақсатқа сай мынандай зерттеу міндеттері қойылды:
әлеуметтік-экономикалық жүйеде жастарды жұмыспен қамтуды басқарудың маңыздылығы мен
жастарды жұмыспен қамту жүйелерінің ерекшеліктерін анықтау негізінде, оларды
жастардың заманауи еңбек нарығын дамыту үрдістерін зерттеу және
жұмыс қызметкерлерінің жалпы санындағы жастар еңбек ресурстарының үлесі,
Зерттеу жұмысында қолданылған дерек көздері: экономист, социолог, психолог
Зерттеу жұмысында қолданылған әдебиеттер тізімі: 42
КІРІСПЕ
Жастар – бұл кез келген заманауи мемлекеттің стратегиялық
Жас ұрпаққа Қазақстанның мемлекеттік дамуының негізгі идеялары және
Жас ұрпақтың әлеуметтік белсенділігінің артуы, саналы құқықтық және
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Экономикалық дамудың жоспарлы және орталықтандырылған
Қоғамның стратегиялық ресурсы болып табылатын жастар, қалыптасып жатқан
Заманауи еңбек нарығы экономикалық өзгерістер жүргізу барысында қалыптасады.
Нарықтық қатынастардың дамуы жұмыс күшіне деен сұраныс пен
Бұл мәселелерді шешу кезінде әлеуметтік жағынан әлсіз қорғалғандарды,
Жастырдың еңбек нарыңына енуі елеулі қиыншылықтармен және қайшылықтармен
Сондықтан зерттеу тақырыбының өзектілігі ұазіргі экономикаға тән жаңа
Зерттеу жұмысының мақсаты. Жастардың еңбек нарығының қалыптасуының теориялық
Жұмыста мақсатқа сай мынандай зерттеу міндеттері қойылды:
әлеуметтік-экономикалық жүйеде жастарды жұмыспен қамтуды басқарудың маңыздылығы мен
жастарды жұмыспен қамту жүйелерінің ерекшеліктерін анықтау негізінде, оларды
жастардың заманауи еңбек нарығын дамыту үрдістерін зерттеу және
жұмыс қызметкерлерінің жалпы санындағы жастар еңбек ресурстарының үлесі,
Зерттеу жұмысының нысаны. Қазақстан Республикасындағы жалпы еңбек
Зерттеу жұмысының пәні. Жастарды жұмыспен қамту жүйесін басқару
Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңызы. Зерттеу жұмысында
Зерттеу жұмысының құрылымы. Бітіру жұмысы кіріспеден, үш тараудан
I ТАРАУ. ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДА ЖАСТАР МӘСЕЛЕСІН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
Жастар – әлеуметтік-демографиялық топ
Қазіргі қоғамдағы жастар рөлі, жас буынның әлеуметтік қызметтері,
Халықтың осы тобын зерттеудің негізгі мәселелерінің біріне, біздің
Еңбек ресурстарының тобы ретінде жастарға басты назар аудару,
Соған қарамастан экономика мен еңбек статистикасы бойынша ғылыми
Н.А.Волгин мен Ю.Г.Одеговтің пікірі бойынша, еңбекті зерттеу саласында
Қазіргі зерттеушілер «жұмыс күші» түсінігін адамға тән физикалық
Н. А. Волгин мен Ю.Г.Одегов хронологиялық бірізділікпен ұсынатын
Л. А. Костин еңбек ресурстарын халық шаруашылығы үшін
П.Э.Шлендер мен Ю.П.Кокин, еңбек ресурстары – физикалық және
Еңбектің халықаралық ұйымының әдіснамасына сай, еңбек ресурстары-бұл еңбекке
Адамның физикалық, интеллектуалды және кәсіби қабілеті оның жасына
Халық пен еңбек ресурстарын олардың жас сипаттамасы тұрғысынан
Мысалы, көне грек философы мен математигі Пифагор (б.э.д.
А.Шопенгауэр «Адам жасы
А. Шопенгауэр былай дейді, алғашқы 10 жылда Меркурий
К.Б. Юнг «Өмір кезеңі» атты еңбегінде орта және
Еңбек ресурстарын зерттеуде ғалымдар еңбекке қабілетті жасты бөліп
ТМД елдерінде еңбекке қабілетті жас әртүрлі есептеледі. ҚР-да,
АҚШ пен Канада әйелдер мен еркектер үшін зейнетақы
М.А.Королев еңбек ресурстарына I және II топтар мүгедектері
П.Э.Шлендер мен Ю.П. Кокин еңбек ресурстарына мыналарды жатқызады:
а) еңбекке қабілетті жастағы
б) халық шаруашылығында жұмыс істейтін еңбекке қабілетті
жастау және үлкен тұрғындар [5,76 б.].
Экономикадағы еңбек ресурстарын қарастыру еңбекке қабілетті жасты анықтаумен
Мәселен, А.Я.Боярский, Д.Н.Валентей, А.Т.Вишневский сияқты демографиядағы еңбек ресурстарын
Ю.П.Кокин мен П.Э.Шлендер сияқты зерттеушілер еңбек ресурстарына демографиялық,
Олар еңбек ресурстарынын демографиялық сипаттамаларына жыныстық-жастық құрылымды, денсаулық
Өндірістік бағыт белгілі бір кәсіби-біліктілік мамандандыруды талап ететін
Игіліктерді өндіруші және тұтынушы
М.А.Королев еңбек әлуеті - ғылым мен техника дамуының
П.Э.Шлендер мен Ю.Л.Кокин еңбек әлуетін жекелеген адам немесе
қоғамда қызметтің түрлі сфераларында ашылмаған немесе көрінбеген сапалық
Сондықтан, білім, денсаулық, қызметкердің
Еңбек ресурстарының түрлі анықтамаларын қарастырып, халықтың бұл тобы
Сандық мынадай параметрлер мен сипатталады:
- халықтың еңбекке қабілеттілерінің жалпы саны;
- еңбек өнімділігі мен интенсивтілігінің қалыптасқан деңгейі кезінде
Еңбек әлуетінің сапалық сипаттамасы анықталады:
еңбекке қабілетті
халықтың жалпы білім мәдени және кәсіби біліктілік дайындығы
өмірдің орташа ұзақтығымен;
дене және ақыл еңбегімен айналысатындардың арақатынасымен;
материалдық өндіріс пен өндірістік емес салалардағы жұмыспен қамтылғандардың
көшіп қону көрсеткіштерімен ұлттық-этникалық құрылымымен және т.б.
Сонымен, еңбек әлуетінің сандық аспектісі экстенсивті құрайтынын, ал
Халықты сипаттайтын басқа маңызды аспекті оның экономикалық белсенділік
С.Уилсон «Экономикалық белсенді халық» түсінігі БҰҰ жанындағы Статистикалық
ХЕҮ әдіснамасына сай экономикалық белсенді халық өндіріс пен
Б.Ц.Уралнис халықтың осы бөлігіне
Экономикалық белсенді халық - бұл қызмет көрсету саласын
Экономикалық белсенді емес халық құрамына енетіндер:
1)күндізгі оқу орнына қатынайтын оқушылар мен студенттер, тыңдаушылар
2)жасы және жеңілдік бойынша зейнетақы алатындар, сонымен қатар
3)мүгедектігі бойынша зейнетақы алатындар;
4)үй шаруашылығын жүргізетіндер, балалар мен науқас туысқандарын бағатындар
5)жұмыс табудан күдер үзгендер, яғни оны іздеуді тоқтатқандар,оны
6)табыс көзіне қарамастан жұмыс істеу қажеттігі жоқ адамдар.
Жоғарыда айтылғандай, экономикалық белсенді халық құрылымында жұмыс бастылар
Жұмыс басты халық-бұл жалдамалыларға немесе жеке жұмыс басты
ХЕҰ әдіснамасында жұмыспен қамтылған халықтың келесі категориясы бөліп
жалдамалы,оның ішінде шет елде жұмыс істейтіндер;
кәсіпкерлер (өз кәсіпорнында жұмыс істейтіндер);
жалақы алатын оқушылар;
жартылай қамтылған студенттер мен үй шаруашылығындағылар;
еркін кәсіп иелері;
әскери қызметкерлер;
отбасының көмек көрсетуші мүшелері.
Жұмыспен қамтылу мәртебесі бойынша халықты осылай бөлуді еңбек
Жоғарыда көрсетілген барлық анықтамалар еңбек қызметіне енуші адам
Бірақ, экономикадағы адамның экономикалық мәртебесі туралы айта отырып,
Осы кесте мәліметтерінен
барлық халқының 25%-ынан көбірек болатынын көруге болады. Бұл
етеді. Өз кезегінде жастардың жұмыс ресурстарын жеткіліксіз
1-кесте мәліметтеріне сәйкес Қазақстан Республикасы
2011 жылы 2009 жылмен
саны 3872,5 мың адамнан 2 238 мың адамға
құрады. Жастар еңбек ресурстарының санын ұлғайта отырып, еңбек
Барлығы Барлығы
Ерлер Барлығы
Әйелдер
1999
2010
2011
1999
2010
2011
1999 2010 2011
ҚР 3872566 4500814 4483285 1947036
2252669 2245249 1925530 2248145 2238036
Ақмола 201466 184148 180772 103142 94888 93454 98324
Ақтөбе 178737 229651 232985 89819 113819 115058 88
Алматы 405837 510290 510281 207329 257494 257804 198508
Атырау 115401 151609 150323 58875 76781 76346 56526
Б.Қазақстан 152111 165320 162790 76927 83892 82831 75184
Жамбыл 268218 284690 281970 134654 141906 141015 133564
Қарағанды 354603 347929 343934 177590 174952 173167 177013
Қостанай 249647 232192 226718 125540 116497 113997 124107
Қызылорда 169500 195079 194516 87243 99653 99819 82257
Маңғыстау 84204 148102 151149 42588 74467 76210 41616
О.Қазақстан 539500 730384 736029 271564 365382 369371 267936
Павлодар 204893 189746 186257 102674 94789 93354 102219
С.Қазақстан 173949 138505 134471 89547 94789 69499 84402
Ш. Қазақстан 381107 355790 348516 193139 71502 176718
Астана қ. 91616 213970 221723 42612 180071 108110
Ескертпе – ҚР Статистика басқармасының мәліметтері бойынша •
М.К.Мельдаханова республикадағы ұзақ мерзімге демографиялық оптимумды анықтау аса
Мысалға, республика халқының біз күткендей 2030-жылға 22-25 млн
Көптеген жастар проблемаларымен айналысатын әлеуметтанушы, экономист, психолог және
Адам өміріндегі өмір кезеңдерінің тізбекті ауысуы барысында оның
Демограф ғалымдар халықты үш топқа бөледі: жастар, орта
И.А. Громов, жастарды зерттей отырып, былай деп есептейді,
Кеңестік демограф Б.Ц. Уралнис халықты үш жас санатына
3-кестеде осы мәселемен айналысатын әр алуан зерттеушілер ұсынатын
Антрополог, социолог, экономист ғалымдар арасында жастардың еңбек ресурстарын
Біздің пікірімізше, бұл мәселе арнайы зерттеудің жүргізілуін жас
Әрине, бір ғылым аясында жас еңбек ресурстарының жас
Осыған байланысты жас еңбек ресурстарының жас шекараларын анықтау
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты жөніндегі»
Заңнамада анықталған еңбек ресурстарының төменгі шекарасы болып 16
Сонымен қатар, дәл осы жаста жастардың басым көпшілігі
2-кесте. Жастар мен еңбек ресурстарының жастық шектерін анықтау.
Тұрғындар топтары Ғьшыми бағыттылығы Автор Жас шекарасы
I II III IV V VI
Қоғам, еңбек ресурстары және жастар демо-графия Пресса Р.
Уралинс Б.Ц. 16-24 (жастық шақ) 25-44 45-59
социология Френкель З.Г. 5-15 15-24 25-44 45-65 65-74
Боуг Д. 9-17 18-24 25-44 45-64 65-74 >75
антро-пология Биррен Д. 12-17 17-25 25-50 50-75 >75
психология және антропология Ананьев Б.Г. 18-35
Жастар
Гинзбург В.В. 16-21 21-28
социо логия Розенмайер Л. 13-18 18-24
Кэмпбелл Э. 7-11 12-23 24-38
ҚР-ның заңнамасы 15-І9 20-24 25-29
Ескертпе — Автор кұрастырған
білім мекемелеріне түсе алмағандары өзінің төмен біліктілігімен ерекшеленетін
Жастардың жоғарғы жас шекарасы жөнінде айтар болсақ, С.Н.
Поляк психологы В. Шевчук, статистикалық мәліметтерді қолдана отырып,
Біз мұндай зерттеулер толық емес болып табылады деп
Сонымен қатар, ер адам және әйел адам деп
Қазақстан Республикасында 1998 жылдан бастап 2001 жыл аралығында
Бірақ та жастар арасындағы әйел және ер еңбек
Ю.Г. Волков, В.И. Добреньков және т.б. әлеуметтанушылар былай
Г.А. Несветайлов физика және медицина саларында 1991 және
Қазіргі таңда физиологтар былай деп тұжырымдайды, яғни отыз
Сонымен қатар, 18-27 жас аралығында жас ер адамдардың
ерлер еңбек ресурстарының жоғары жас шекараларын орташа алғанда
жылға созады.
Жоғарыдағы барлық айтылғандарды жалпылай отырып, Қазақстан «Республикасында жастардың
Бұл тұжырым
қарастырылады, ол экономикалық есептеулер
Бұған сәйкес, заңнамада және тәжірибелік қызметте жастардың еңбек
Бұл айтқанды қорта келе, жастар еңбек ресурстарының жастық
И.В. Прангишвили және Л.И. Иванус әр түрлі зерттеулерді
«Алтын пропорцияға» сәйкес жастардың еңбек ресурстарын зерттеу 8
Жастардың еңбек ресурстарының төменгі жас шегі 16 жасты
және «алтын
Осылайша, еңбек ресурстарының төменгі шекарасы 16 жасты құрайды,
Бұл жағдайда жастар арасындағы әйел еңбек ресурстарының жоғарғы
Халық санаты / жасы 16-25 жас 26 -
мың адам Барлық тұрғындарға қатысты, (%) мың адам
Экономикалық белсенді халық 754,68 32,67 1 330,62 78,22
Экономикалық белсенді емес халық 1 555,39 67,33 370,48
Жиыны: 2 310,07 100,0 1 701,10 100,0
Ескертпе - Қазақстан Республикасындағы экономикалык белсенді халық саны
Еңбек нарығындағы жастардың жұмысбастылығы мен жұмыссыздығын зерттеу кезінде
1.2 Жастарды жұмыспен қамтуды мемлекеттік қолдаудағы халықаралық тәжірибе
Жастардың жұмыс іздеу мақсатымен еңбек нарығына енуі әр
М.К.Мельдаханова халықтың еңбекпен қамтылуын бағалау, болжамын талдау адамдардың
Ұйымның тетіктерін жетілдіру белсенді саясат жұмыспен қамтамасыз ету
Ең бірінші ол халықты жұмыспен қамтылуға байланысты арнайы
Басқа анағұрлым дамыған елдердің жастарымен байланысты ұлғайту, өмірдің
Аталған әлеуметтік-экономикалық мәселелерді экономистер, социологтар, психологтар және басқа
Е.В.Касимовский жастар еңбегін қарастыра отырып, халықтың аталған тобына
орта білім беретін мектептегі кәсіптік бағдар;
кәсіптік оқыту;
жастардың еңбекке бейімделуі.
В.В.Новиков пен Э.Н.Фетисов аталған мәселелерді екі негізгі бағытта
Осы мәселелер туралы айта келе Е.В.Касимовский, тұтастай алғанда,
Жастардың мамандық таңдау мәселесі әлеуметтануда да қарастырылады. С.Н.Иконникованың
Жастарда еңбек үрдісі кезінде олардың кәсіби бейімделуі болады.
Кәсіптік бағдармен, кәсіби оқумен және ұйымға сіңісуімен байланысты
Жоғарыда айтылғандай, кеңес уақытында мектеп және кәсіптік-техникалық училище
Қазіргі кезде кәсіптік бағдар беру, кәсіптік білім алу,
Ю.Г.Волков пен В.И.Добреньков жастардың кәсіби дайындығы туралы айта
Э.Ф.Зеер және Э.Э.Сыманюк жастар мәселелерін қарастыра келе, халықтың
14-16 жастағы жастарда
Ю.Г.Волков пен В.И.Добренькованың пікірі бойынша, нақты мамандыққа емес,
кәсіби дамуда жағдайдың өзгеруіне әкелетін, жастардың еңбек қызметінің
Қазіргі кезеңдегі жастардың жұмыспен қамтылуын қарастырғанда, халықтың аталған
Сонымен қатар, кәсіби білім алған жастар мен еңбек
Әрі қазіргі кезеңде жұмысқа орналасудан жолы болған жастардың
Жоғарыда айтылғандардан, біз, бір жағынан, жастардың айтылған мәселесі
Шынында, кәсіптік бағдар өткізу барысында жастар өзінің қандай
Басқа жағынан алғанда, бұл мәселелердің экономикалық бағыттылығы бар.
Кәсіби тұрғыдан өзін-өзі анықтау сәтінде жастарда олар болашақта
Көріп отырғанымыздай, жоғарыда аталған мәселелер әлеуметтік те, экономикалық
Аталған мәселелерге қатысты кеңестік кезең мен қазіргі кезең
5 кесте - 2010-2011ж.ж. аралығындағы кәсіби бағдардан өткен
Жас шамасы Жыл
2010 2011
16-29 жастағы жастар 3 620 4 520
30-40 жас 2 227 3010
40-50 жас 603 904
Барлығы 6 450 8 434
Ескертпе — Алматы облысының Еңбек және халықты әлеуметтік
Барлық тұрғындар жұмыспен қамтылды деп есептеген кеңестік кезеңнен
Мысалы, Алматы облысы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
6 кесте - Жас шамасы бойынша қайта оқудан
Жас шамасы бойынша тұрғындар Жыл
1985 1986 2010 2011
16-29 жас 5 3 451 838
30-40 76 89 1 194 1 152
40-50 21 26 672 1 011
Барлығы: 102 118 2 227 3010
(Алматы облысының
Еңбек қызметі - адамдардың кез келген қоғамдағы тұрмыс
Қазіргі кезде еңбек рыногының жағдайы мен оның даму
Экономикалық өсімнің жоғарғы темп жағдайында еңбек рыногында жұмыс
2011 жылғы IV тоқсанда экономикалық тұрғыдан белсенді деңгейдің
2011 жылғы IV тоқсанда облыс өңірлерінің арасында экономикалық
Еңбек рыногы жалдамалы жұмыспен қамтылған жүмысшылар санының өсуімен
Қазіргі кездегі нағыз пәрменді әлеуметтік саясат – ол
«Қазақстан – 2030» ұзақ мерзімдік даму стратегиясында халықты
Еңбек нарығын реттеудің әлеуметтік-экономикалық, инфрақұрылымдық қызмет ету тетіктерін
Мәселен, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 31 наурыздағы
Бағдарламаның мақсаты - жұмыспен тұрақты және нәтижелі қамтуға
Бағдарламаның міндеттері:
1) Өз бетінше жұмыспен айналысушыларды, жұмыссыздарды және
2) Үдемелі индустриялық - инновациялық дамыту жөніндегі бағдарламаны
3) Әлеуметтік көмек көрсету жүйесін жетілдіру.
Қазақстан Республикасының азаматтары және оралмандар (бұдан әрі -
Бағдарламаны іске асыру келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1.Өз бетінше жұмыспен айналысушыларды, жұмыссыздарды және табысы аз
2. Ауылда кәсіпкерлікті дамытуға жәрдемдесу.
3. Еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыру.
Қазақстан Республикасы Ел басшысының халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз
«Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасы қатысушыларын жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу
Астана қаласы әкімдігінің 2011 жылғы 27 сәуірдегі №
2012 жылға Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасы шеңберінде оқытуға,
Ағымдағы жылда Астана қаласы Бағдарламаның бірінші «Өз бетінше
Кәсіптік оқытуға кіреді:
- Кәсіптік даярлау (мем.тапсырыс), кәсібі жоқ тұлғаларға арналған;
- Қайта даярлау, жаңа мамандық алу мақсатында;
- Біліктілікті арттыру, кәсіптік шеберлігін шыңдау мақсатында, жоғарғы
Бірінші бағытты іске асыру шеңберінде Астана қаласының Білім
Қазақстан Республикасының азаматтары мен оралмандар, өз ісімен айналысушылар
жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі (Қазақстан Республикасы азаматының
салық төлеушінің тіркеу нөмірі (СТН) мен әлеуметтік жеке
тұрақты тұрғылықты жері бойынша тіркелгенін растайтын құжаттың (азаматтарды
еңбек кітапшасының көшірмесі немесе еңбек қызметін растайтын өзге
білімі туралы құжаттың (аттестат, куәлік, диплом), сондай-ақ оқу
өтініш берушінің келісімімен Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты
денсаулық жағдайы туралы анықтама (денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті
2012 жылы «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасының 2 бағытын
Екінші бағыт шеңберінде мемлекеттік қолдаудың мынадай түрлері көрсетілетін
микрокредит беру;
инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту;
консультативтік қызмет көрсету;
кәсіпкерлік негіздерін оқыту.
Бағдарламаның екінші бағытына қатысқысы келетін адамдар халықты жұмыспен
Микронесие тұтынушылық мақсаттарға, бұрынғы қарызды өтеуге және жылжымайтын
Жұмыспен тұрақты және нәтижелі қамтуға жәрдемдесу арқылы халықтың
Соңғы 10 жылда жұмыспен қамтылған халық саны 6698,8
Бұл бағдарламаның ұстанған бірінші бағыты: бетінше жұмыспен айналысушыларды,
Бұл бағытқа өз бетінше жұмыспен айналысушылар, жұмыссыздар және
Осы бағыт шеңберінде Бағдарламаға қатысушыларға мемлекеттік қолдаудың мынадай
оқу және жұмысқа орналасу мәселелері бойынша консультациялар;
шәкіртақының төленуімен, тегін біліктілікті арттыру, кәсіптік даярлау және
оқитын адамдарға (оқу орнына дейін және кері жол
жалақыны ішінара субсидиялау; психологиялық бейімдеу. Бұл бағыт бойынша
Екінші бағыт: ауылда кәсіпкерлікті дамытуға жәрдемдесу
Кәсіпкерлікті ынталандыру жеке ісін ұйымдастыру арқылы азаматтардың экономикалық
Бағдарламаның бұл бағытына ауыл кәсіпкерлері және өз бетінше
инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту; консультативтік қызмет көрсету; кәсіпкерлік негіздерін
Үшінші бағыт: еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыру
Бұл бағыт Қазақстан Республикасы азаматтарының экономикалық әлеуеті төмен
7 кесте - Еңбек нарығының индикаторлары
Еңбек нарығының индикаторлары 2010 2011
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық, мың адам 8615,3 8977,2
Жұмыспен қамтылған халық, мың адам 8137,6 88497
Жұмыссыздар, мың адам 477,7 480,8
Жұмыссыздық деңгейі, 5,5 5,3
8 кесте -Негізгі еңбек нарығының көрсеткіштері
2011
1тоқсан 2 тоқсан 3 тоқсан*
Экономикалық тұрғындар белсенді халық 8610,4 8671,4 8915,6
Жұмыспен қамтылған халық 8134,5 8204,4 8443,3
Жалдамалы қызметкерлер 5465,9 5496,7 5673,8
Өз бетінше жұмыс істейтін қызметкерлер 2668,6 2707,7
Жұмыссыздар 475,9 467,0 472,3
Жұмыссыздық деңгейі 5,5 5,4 5,3
Жастар жұмыссыздығының деңгейі 5,0 4,5 4,7
Ұзақ мерзімді жұмыссыздық деңгейі 2,0 2,0 2,1
Экономикалық тұрғыдан енжар (әрекетсіз) халық 3487,8 3427,6 3488,4
№ Жұмыспен қамтылған жұмыссыздық 2010 2011
« Экономикада жұмыспен қамтылғандар 8141,4 8443,3
2 Ауыл, орман балық шаруашылығы 2304,9 2243,6
3 Өнеркәсіп 944,0 975,1
4 Кен өндіру өнеркәсібі 198,9 216,4
5 Өңдеу өнеркәсібі 539,0 529,4
6 Электр мен жабдықтау газ, су бу беру
7 Сумен жабдықтау 57,0 73,4
8 Құрылыс 566,3 636,2
9 Көтерме және бөлшек сауда 1212,0 1157,7
1 Көлік және қоймалау 505,4 565,5
1 Жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциалар 165,3 121,6
1 Кәсіби ғылыми техникалық қызмет 116,3 179,5
1 Мемлекеттік және басқада қорғаныс міндетті әл.қамтамасыз ету
1 Білім беру 798,0 868,4
1 Денсаулық сақтау әлеуметтік қызметтер 363,7 401,5
1 Өнер ойын саулық және демалыс 70,8 113,3
1 Үй шаруашылықатры қызметтері 23,7 26,0
1 Жұмыссыздар саны 526,2 472,3
1 Жұмыссыздық деңгейі, пайыз 6,2 5,3
Өткен жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда жұмыспен қамтылғандар саны
Жасы бойынша жұмыспен қамтылған халық құрылымында ең көп
Соңғы кезде жұмыспен қамтылу статусы бойынша жұмыспен қамтылған
2011 жылғы III тоқсанда жүмыспен қамтылғандарды ішінара тексеру
Жұмыссыздар арасында ерлер саны 27,9 мың адамды (немесе
Экономикалық тұрғыдан енжар халық санатына жататын халық арасында
Қазіргі уақытқа дейін облыстың жекелеген өңірлерінде енжар халықтың
Облыс бойынша экономикалық түрғыдан енжар халық арасындағы ең
Талдамалы қысқа кезеңде еңбек рыногының жағдайы жақсарған.
Көптеген факторлардың өзара әрекетінің нәтижесінде жұмыспен қамтылу
және жұмыссыздық жағдайы өзгерген, соның ішінде ең бастысы
экономиканың тұрақты өсуі. Нарықтық қатынастардың пайда болуы мен
дамуы нәтижесінде жастарда басқа да әлеуметтік-экономикалық мәселелер
пайда болды, соның ішінде жұмыссыздық, тұрғын үй алу
аталған халық тобының денсаулығының нашарлауы және т.б.Жастардың
жұмыссыздығы бір жағынан, халықтың аталған тобының қоғамның
қылмыстық құрылымына енуімен, қылмыстық іспен, нашақорлықпен
айналысуымен тұжырымдалатын, қоғамға қарсы мінез-құлқымен байланысты жастардың жағымсыз
Сонымен қатар, бүгінгі таңда жалпы халықтың денсаулығының төмендеуі
Еңбек қатынастары аясындағы мемлекеттің рөлі халықтың аталған
тобын әлеуметтік кепілдіктермен қамтамасыз етумен тұжырымдалады,
оның формаларының бірі ретінде жұмыс орындарын құру, жас
даярлау мен қайта даярлауды, жұмыссыз жастарға арнайы жұмыс
Жастардың әлеуметтік және рухани қажеттіліктерін толық қанағаттандыру және
9 кесте - Кеңестік кезеңдегі және қазіргі таңдағы
Мәселелер Кеңестік кезең Қазіргі кезең
1. Жалпы білім беретін мектеп оқушыларын кәсіптік бағдарлау
2. Кәсіби оқыту Мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен Негізінен
3.Жастардың жұмыспен қамтылуы а) Мектеп және кәсіптік-техникалық училищилердің
б) Жоғарғы оқу орындарының түлектерін
4. Жұмыстың беделділігі Ұлы держава КСРО мәртебесін ұлықтап
5. Жастар жұмыссыздығы
Әдетте, жабық сипатта болады
6.Тұрғын үй алу мүмкіндіктері Тұрғын үй қоры мемлекет
7. Денсаулық жағдайы Медициналық қызмет көрсету тегін болды.
Жастардың әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешуде оларды кәсіпкерлік қызметке араластыру
II ТАРАУ. ЖАСТАРДЫҢ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТЫЛУЫН БАСҚАРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК БАҒЫТТАРЫН
2.1 Қазақстандағы жастардың бүгінгі жай-күйін талдау
Жастар - өздерінің өскелең сипаттамалары жиынтығымен, әлеуметтік жағдайының
Жастар – бұл өсу үстіндегі ерекше ішкі топ,
Жастар тұрғындардың анағұрлым қоғамдық белсенді топтарының бірі және
Тәуелсіздік жағдайындағы қоғамдық қайта өзгертулер қиындығы жас буын
Жастарды және олардың күнделікті мәселелерін өзектілікпен түсіну –
Мемлекеттің жастарға қатынасы, оның қоғамдағы жағдайы мен рөлі
Жүйелі жастар саясатын жүргізу қажеттігі, жас адамның өзінің
Жұмыссыздықтың жоғарғы деңгейі және рухани құлдырау жастар арасында
Әлеуметтік-демографиялық дамушы топ бола отырып, жастар бір мезетте
Мұнымен қатар жастар саясатын жүргізудің қазіргі кезеңінде жастардың
-жастардың қазіргі талаптарын қанағаттандырмайтын қолданыстағы нормативтік құқықтық базаның
-өңірлік жастар саясатын іске асыру үшін сәйкес қаржылық,
-басты назарын жастардың еңбек, денсаулық, білім және тәрбиеге
Бүгінгі таңда жастар әрекетсіз тұрған еңбек ресурсы және
Бұл мәселелердің барлығы мемлекеттік органдардан жастарды қоғамдағы әлеуметтік
Алматы – әлеуметтік-демографиялық жағынан көбінесе дәстүрлі түрде жастар
Сондықтан да, Алматы қаласындағы жастардың үлес салмағы үнемі
Факторлық талдау жас азаматтардың материалдық тұрмысы төмендеуінің себептерін
Мемлекеттік және бюджеттік мекемелердің көпшілігі тұрғын үй қажет
«Мемлекеттік жастар саясаты туралы» заңға сәйкес, жоғары оқу
Жастар төмен пайыздық мөлшерлемелі ипотекалық несие мен жеңілдетілген
ЖОО және ОАОО студенттеріне арналған ұзақ мерзімді білім
Жастардың жұмыспен қамтылуы. Жастардың әлеуметтік әл-ауқатына әсер ететін
Мектепті бітіріп, оқу орындарында білім алмайтын және жұмыс
ЖОО түлектерін жұмысқа тұрғызу да көңіл аударатын басты
Жастардың білім алуы. Білім алу жастар үшін негізгі
Студент жастардың мінез-құлық императивтеріне әсер ететін басқа да
Патриотизм мен азаматтық ұстанымдар. Қоғам өміріндегі бірқатар мәселелердің
Қазіргі кездегі патриоттық және азаматтық тәрбие беру жүйесі
Студент жастардың әлеуметтік әл-ауқатына сонымен қатар кейбір ЖОО
Жеке және топтық құндылықтардың парасатты тепе-теңдігі үшін шығып,
Денсаулық сақтау және салауатты өмір салты
Жарақаттанудың жоғары пайызы, дұрыс тамақтанбау, дене шынықтыру жаттығуларын
Республикалық әлеуметтік зерттеу нәтижелеріне орай, жастардың 24,4% спортпен
Жастар ортасындағы теріс әрекеттер. Жастардың психоактивті заттарды пайдалануы
Студент жастардың тұрмыстық жағдайы. Алматы қаласында орта-арнайы және
Жастар проблематикасы бойынша зерттеулер. Жастар ортасындағы қазіргі заманғы
Бұл тараушаны қорытындылай келе, жастар саясатын қолдау, жастырдың
2.2 «Дипломмен ауылға» бағдарламасын жүзеге асырылу нәтижелерін талдау
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің бастамасымен «Дипломмен ауылға!»
2011 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша облыстық әкімдіктердің
Халықтың нысаналы топтарының арасында ең белсенді түрде ақпараттық-насихаттау
Ақмола облысында «Дипломмен ауылға» акциясын ақпараттық сүйемелдеудің медиа-жоспарын
Облыстық «Арқа ажары» газетінде (2011 жылғы 5 мамырдың
Аудандық «Жақсы жаршысы – Жаксынский вестник» а.ж.
Ақтөбе облысында Ақтөбе облыстық экономика және бюджеттік
Мәдениет саласы бойынша «Дипломмен ауылға» бағдарламасы аясында және
«Жасампаз жастар-Қазақстанның болашағы» жастар күні «Ауылды көркейту сенің
Аудандық орталық ауруханасы денсаулық сақтау саласы бойынша ағымдағы
Ырғыз аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің ұйымдастыруымен
Шалқар ауданы бойынша қоғамдық жерлерде, яғни ауданның халыққа
Мұғалжар аудандық білім бөлімі ақпараттық түсіндіру жұмыстарын жүргізді.
Ауылдық елді мекендерде «Дипломмен ауылға жобасын іске асыру
Хромтау аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің «Дипломмен
Байғанин аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің ұйымдастыруымен
Облыстық туризм, дене шынықтыру және спорт басқармасының бастығы
Маусым айында «Дипломмен ауылға» жобасының логотипімен көрнекі шақырулар
Ырғыз аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің ұйымдастыруымен
Үстіміздегі жылғы маусымның 17 күні Тұңғыш Президент атындағы
Әлеуметтік сала мамандарына 2011 жылы ауылдық жерлерге жолдама
Алматы облысында «Дипломмен ауылға» жобасын іске асыру
Жыл басынан облыс көлемінде жастар мен оқушылар арасында
Елбасы Жолдауында қолдау көрсету мақсатында Қаратал ауданында «Елін
Облыс жастары арасында қазақстандық патриотизмді одан әрі дамыту
«Ауылдың гүлденуі- Қазақстанның гүлденуі» жастар марафон-эстафетасының Ақтөбе облысында
Облыстық және жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында «Жас маман»,
Облыстық «Жетісу» газетінің жастарға арналған «Замандас» қосымшасында «Дарынды
Атырау облысы бойынша «Дипломмен ауылға жобасын» іске асырушы
Облыстық «Атырау» газетінің 2 маусымдағы №66 санында «Нарын
Осы уақытта облыстық «Атырау», «Прикаспийская коммуна» газетінің «Новая
Шығыс Қазақстан облысында облыстық «Дидар», «Рудный Алтай», «Жаңа
Батыс Қазақстан облысында «Дипломмен ауылға» жобасын іске
Жамбыл облысында бүгінгі күнге «Дипломмен ауылға» жобасына байланысты
Тараз педагогикалық институтында 2011 жылдың 17 наурызында 220
Қостанай облысында kostanai-zhastar.kz, kostanai.kz, sayasat kostanai.kz веб-сайттарында облыс
Қызылорда облысында 2011 жылғы 21 қаңтардағы № 28-3-0-09/513-И
«Дипломмен ауылға» жобасын аймақ жұртшылығы арасында насихаттау мақсатында
«Дипломмен ауылға» жобасының ақпараттық баннері Қызылорда облысы, Қармақшы,
«Дипломмен ауылға» жобасын жас мамандар арасында насихаттау шараларе
Атап айтқанда, облыстағы жоғарғы және орта арнаулы оқу
Жалпы, есепті кезеңде Қызылорда қаласы мен аудандарда аталмыш
«Дипломмен ауылға» жобасының облыста жүзеге асырылу барысын кеңінен
Есепті кезеңде облыстық «Сыр бойы», «Кызылординские вести» газеттері
Сондай-ақ, облыстық «Қазақстан-Қызылорда» телеарнасында жобаны насихаттау мақсатында тәулігіне
Қарағанды облысында мемлекеттік тапсырысты орындайтын облыстық және аймақтық
Электрондық БАҚ эфирінде («Қазақстан-Қарағанды» ОТРК, «Первый Карагандинский» ТА,
Облыс, аудан әкімдері мен облыс басқармасы және бөлімдерінің
Облыстық, аудандық бұқаралық ақпарат құралдарында бос орындар бойынша
Маңғыстау облысындағы Маңғыстау облысында бүгінгі таңда мемлекеттік жастар
Жастар арасында ең өзекті мәселе жұмыссыздық деңгейін азайту
Облыс жастары аталған жоба арқылы ауылды гулдендіруге үлестерін
2011 жылы «Дипломмен ауылға» жобасы бойынша ауылдық елді
«Дипломмен ауылға» жобасының медиа-жоспарын іске асыру бойынша
Сонымен қатар Ақтау қаласында 26-шілде күні Маңғыстау Туризм
Сонымен қатар жәрмеңке аясында облыстық жастар саясаты орталығының
Павлодар облысында жобаны іске асыру шеңберінде Павлодар қаласының
Облыс аумағында жобаға арналған 8 билборд, 18 баннер,1
Солтүстік Қазақстан облысында «Ауылдық елді мекендердегі әлеуметтік сала
Баспасөз БАҚ-та «Дипломмен – ауылға!», «С дипломом –
Облыстық «Қазақстан-Петропавл» телеарнасында айына 6 рет «Молдых специалистов
Барлығы ағымдағы кезеңге электрондық БАҚ-та 20 ақпараттық сюжет,
Өңірлік барлық баспасөз құралдарында ауылдық елді-мекендерге жұмысқа келген
Облыстық «Қазақстан-Петропавл» телеарнасында айына 2 рет «Ауыл»
Оңтүстік Қазақстан облысына ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге
III ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДАҒЫ ЖАСТАР МӘСЕЛЕСІН ШЕШУ
3.1 Алматы қаласындағы жастарды жұмыспен қамтудың тұжырымдамалық негіздері
Жастар концепциясы, органикалық субъектер - экономикалық, саясаттық, әлеуметтік-мәдениеттік
Жастардың шамасы- оның өзін-өзі іске асыру мүмкіндіктері қоғамның
Жастардың жұмыс бастылығының проблемасы ғана емес, оның көптеген
Жастардың жұмыс бастылық проблемасы еңбек тәрбиесі, еңбек мотивінің
Жастарға дамудың субъектісі ретінде ыңғай табу, бәрінен бұрын,
Жас адамның еңбек рыногындағы іс-әрекетінің шамасы болып, оның
Жастардың жұмыс бастылық проблемаларының тиімді шешілуі, жұмыстың қаншалықты
Жастардың жұмыс бастылық проблемасы - жастар кәсіпқойлық-еңбекте өзін
қызығушылығы арасындағы қарама-қайшылық сияқты болуы мүмкін, бір жағынан
Осылайша, халықтың, оның ішінде жастардың жұмыс бастылығын тиімді
11 талаптар белгіленіп отыр, олар:
проблемалық жағдайға қолданатын мақсаттар анық мазмұндалған болуы керек,
ықпал етіп отырған ұйымдар мен адамдардың мақсаттарымен өз
ықпал етіп отырған топтар мен ұйымдардың мақсаттарының өзара
айтылған мақсатқа жетудің мүмкін болатын нәтижелерін анықтап алу
5) Алға қойған мақсаттарға жетуге кедергі болатын жағдайларды
алға қойылған мақсаттарға жетуге кедергі болған жағдайлардың мәнісі
проблемалық жағдайды меңгеретін өзгерістерді анықтау қажет;
проблемалық жағдайды меңгермейтін өзгерістерді, яғни оған қатысты қандай
проблемалық жағдайларды шешуге қойылатын ішкі және
10) не істегіміз және одан қандай нәтиже алғымыз
11) меңгере алмайтын өзгерістерді меңгерілетін өзгерістерге ауыстырудың мүмкін
Проблемаларды дұрыс жолға қоюға, жоғарыдағы келтірілген талаптардан нәтижелер
жастардың жұмыс бастылығын реттеудегі қазіргі жүйенің жеткіліксіз тиімділігінің
қазіргі істеп жатқан реттеу жүйесіне қатысты технологияны жетілдіру
Реттеу термині бірнәрсені шамаға сәйкес келтіру деген мағынаны
Жұмысбастылық - бұл қоғамның еңбекке жарамды мүшелерінің басқа
Жұмысбастылық - жалпыхалықтық құндылық болып табылады, себебі ол
Жұмыстың маңыздылығы адамның негізгі қажеттіліктерімен байланысты. Біріншіден -
Жұмысбастылық - толық, тиімділік, орынды түсініктермен анықталатын шама.
Тиімді жұмысбастылық - еңбекке жарамды халықтың қолы бос
Жұмыссыздықтың табиғи нормадан, шамадан астам өсуі - нормадан
Әлеуметтік ауытқулардың жалпы теориясында, соңғысы әлеуметтік норманы бұзушылық
Әлеуметтік ауытқу, осылайша, норманың түрін өзгертуін яғни деформациялануын
В.И.Плаксин еңбекті ең басында әлеуметтік жүйенің сапасын жасайтын
және рыноктық қатынастардың, оларға бірге, қатарласа жүретін бақталастық,
Осылайша, норманың белгілері шартты. Социум - тармақ емес,
Жұмысбастылық - қолайлы, қалыпты, қалыпсыз, патологиялық күйде болуы
Жастардың жұмыс бастылық жағдайларының нормалық белгілерін, осы әлеуметтік
жұмыссыз адам әлеуметтік міндеттерден босатылмағандықтан, оларды қаражаттық және
жұмыссыз адам, өзінің жағдайына өзі жауапты болуы керек;
жұмыссыз адам өзінің жағдайын қолайсыз және уақытша екенін
Жұмыссыз жастардың нормативтік және іс-әрекеттерін анықтау, олардың қолы
жастарға нақты келтірілген талаптарының, рыноктық қатынастар мен әлеуметтік
Жұмысбастылық проблемасы - жастардың жұмыссыздық проблемасына қарағанда кеңірек,
жұмыссыздықтың өсу теориясына байланысты сандық және оның болжау
жұмыссыз адамдардың өздерінің жағдайы және іс-әрекеттерімен: өзіндік адамшылдық
Біз жоғарыда толық, тиімді жұмыс бастылық ұғымдарын қарастырдық,
Н.А.Гореловтың пікірнше "Тиімді жүмыспен қамту" ұғымының мағынасы, еңбек
Жұмысбастылықты әртүрлі позициядан қарасақ, ол тек хал-жағдай деп
Жұмысбастылық - белгілі бір сатылар және түрлерді қамтитын
дайындық сатысы;
оқулық қызметі;
өндірістік қызмет.
Жұмысбастылықтың дайындық сатысында - кәсіптік бағдар, кәсіптік өзін-өзі
Екінші сатыда мақсатқа сай кәсіпқойлық білімдер, дағдылар мен
Үшінші саты - жұмысшының қабілеті мен мүмкіншіліктерінің еңбек
тұрақты немесе толық жұмыс бастылық;
уақытша немесе жартылай және де жұмыссыздық.
Егер жұмыс бастылықтың бірінші сатысы жастарға қолайлы болып,
Жұмысбастылықтың екінші және үшінші сатылары жастар үшін едәуір
Жұмысбастылыққа қатысты тағы бір тәсілді қарастырайық. Жұмыс бастылық
Әлеуметтік жағдайлардың әлеуметтік-экономикалық реформалануына байланысты өзгеруі, халықты жұмыспен
Жұмыспен қамтудың аймақтық қызметінің жұмысы келесі бағыттар бойынша
жұмыссыз жастарды жұмыспен қамту;
жастардың кәсіптік бағдары;
жастарды кәсіпқойлыққа үйрету;
кәмелет жасқа толмаған азаматтарды жұмыспен қамтуды ұйымдастыру;
"Жастар тәжірибесі" бағдарламасы бойынша жастардың уақытша жұмыс бастылығын
жастардың кәсіпкерлікке және олардың өздерінің жұмыс табуына
жастар үшін жұмыс орындарын үлестіру, квоталау.
А.Гранберг аймақтық деңгейде жастардың жұмыс бастылық бағдарламалары, ережесі
Біріншіден, жұмыс орындарын үлестіру және тағайындап қою механизмінің
Екіншіден, өткізіліп жатқан кәсіптік бағдарлық жұмыс тек қолы
Үшіншіден, жастарды уақытша жұмыспен қамтуды ұйымдастыру, олардың экономикалық
Төртіншіден, жұмыссыз жастардың жұмысынан айырылу және жұмысының жоқтығы
1) жұмыс бастылық процестерін басқарудың тұтас жүйесінің жоқтығымен;
2) "Ақсақ" шешімдерді қабылдай отырып, реттеудің нормативтік
жүйесінің толық жетілдірілмегенімен байланыстырады.
Кейбір авторлар мемлекеттік басқарудың, жалпы жұмыссыздықты арандатушылық факторлармен
Әлеуметтік институтар, оның ішінде Әлеуметтік қорғау институты, Жұмыспен
Ю.Яковец өз мақаласында, сол сияқты, қазіргі таңдағы жұмыссыздықты
Жастардың жұмыс бастылығын басқарудың тиімсізділігінің өте маңызды көрсеткіші,
Жастардың жүмыс іздеу және жұмысқа орналасу жағдайларында, өздерінің
Сонымен, жастарды жұмыспен қамту проблемасын шешу барысындағы қазіргі
басқару объектісінің іс-әрекеттерін ескермеу;
жұмыс бастылықты реттеу тәсілдерін анықтау және қолданудың амал-тәсілдері
Бірінші пунктке қосымша ретінде, жастарды жұмыспен қамтуды реттеу
Д.М. Иванцеевич басқарудың тік түрде ұйымдасып дамыған құрылымы,
тиімді механизмін құру жолдары өте орынды.
Ендігі кезекте жастар еңбек ресурстарының сандық бағалау болжамының
10 кесте - Алматы облысындағы жастар еңбек ресурстарының
Жыл Жастар еңбек ресурстары, (16-34 жас), мың адам.
2003 165,8
2004 162,8
2005 149,5
2006 137,4
2007 132,3
2008 121,9
2009 112,1
2010 154,3
2011 163,5
Ескертпе -Автор құрастырған
Алматы облысы бойынша жүргізілген тжірибелік зерттеу барысындағы жасалған
Осыған байланысты, Еңбек және әлеуметтік қорғау Департаменті, статистика
Бұдан тәжірибелік қорытынды жасап, жастардың жұмыспен Жастар еңбегін
11 кесте - Алматы облысында жастардың еңбек ресурстарын
Көрсеткіш Жыл
2007 2008 2009 2010 2011
1 .Жастардың еңбек ресурстарын өндіру
Жастардың барлық еңбек ресурстары (адам саны) 190081 178711
Келгені (адам саны) 3604 35475 33412 33008 32785
Кеткені (адам саны) 47411 42584 39215 36002 35841
2.Жастардың экономикалық белсенділігінің көрсеткіші
Экономикалық белсенді жастар
Жұмыссыз жастар (адам саны)
Жастар жұмыссыздығының деңгейі % 21,6 18,3 13,8 12,8
Еңбекпен қамтылған жастар (адам) 105478 111974 119746 133881
Еңбекпен қамтылған жастар деңгейі % 78,4 81,7 86,2
3.Еңбекпен қамтылған жастардың кәсіптік-біліктілік құрылымы (білім деңгейі бойынша)
Жоғары білім (адам саны) 8039 8534 9126 10204
Аяқталмаған жоғары (адам саны) 1371 1455 1556 1740
Арнаулы орта (адам саны) 19315 20505 21928 24517
Жалпы орта (адам саны) 61067 64828 69327 77511
Бастауыш (адам саны) 887 942 1007 1126 1143
Ескертпе - Алматы облысы Статистика басқармасы мәліметтері
Алматы облысы Статистика басқармасы 2007 ж. екінші жартыжылдығында
Сондықтан да Алматы облысы Халықты еңбекпен қамту және
3.2 Жастарды жұмыспен қамту проблемаларын шешу жолдары мен
Әлеуметтік саланың салалық органдары жастардың қалыптасуы мен дамуына
Жастарды жұмыспен қамту мәселесін шешуде олардың біліктілігін арттыру,
Елімізде білімнің заңдылық және нормативтік құқықтық базасын жетілдіруде
2005-2010 жылдар аралығында Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың
2004 жылы 12 қазанда білім және ғылым қызметкерлерінің
Мемлекет Басшысының Қазақстан халқына 19 наурыздағы Жолдауында бала-бақшалар
Жалпы білім беру саласында білім беру қызметінің жалпы
Білімді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы бойынша жалпы орта білім
Тәжірибелі жұмыс кадрларының қажеттілігі кәсіптік мектеп бітірушілерінің қызметке
Білікті жұмысшы кадрларды дайындаудың жоғары деңгейін қамтамасыз етудегі
Кадрлармен қамтамасыз ету мақсатында 2003-2015 жылдарда Қазақстан дамуының
Жоғары білім беру саласында шектеулі бағыттағы мамандықтар дайындаудан
Жоғары білімді мамандар дайындауға мемлекеттік тапсырыс берудің жаңа
Президенттің тапсырмасына сәйкес, 2005 жылдан бастап, мемлекеттік білім
Білім беруді дамыту Мемлекеттік бағдарламасында әлем халықтарының дәстүрі
Әр жыл сайын 3000 қазақстандық азамат Ресей мен
Жоғары оқу орындарындағы жастар ісі жөніндегі комитеттерді белсендендіру
Ғылым саласында Министрлік ғылыммен әлеуметтік-экономикалық және индустриалды-инновациялық дамытуды
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігіне Білім беруді
Жастардың жағдайы мен дамуының тұрақтылығын арттырушы перспективті бағыттар
Жастарды жұмыспен қамту мынаны көздейді:
● жастар үшін жаңа жұмыс орындарын ашатын кәсіпорындар
● тұрақты жұмыс орындарын қалыптастыру;
● жасөспірімдер мен жастардың қайталама еңбек нарығын ұйымдастыру
● жастарды жұмыспен қамтуда (бірінші кезекте – жасөспірімдерді)
Әлеуметтік-экономикалық жағдайдың ерекшелігін ескерсек, жасөспірімдерді жұмыспен қамтудың үш
Сонымен, жастар еңбек нарығындағы ең әлсіз топ. Жасөспірімдер
- жастар мен әйелдерді жұмыспен қамтуға болатын шағын
- жұмыс берушіні жұмысқа жастарды қабылдауын жүктейтін талаптары
- жасөспірімдердің уақытша жұмыспен қамтылуын ұйымдастырудың тиімді және
- жастар саясатын мен бағдарламасын жүзеге асыруға бөлінетін
Жастармен жұмыс жасаудың болашақ бағыттары. Қазіргі заманда жастардың
Жастар саясатын жүзеге асыру отбасы, мектеп, қызығушылықтар бойынша
Жастар бірдей емес, олардың әлеуметтік құрамы түрлі әлеуметтік
Бұл жұмыс ерекше қазақстандық этносаралық келісім құру тәжірибесі
1. Жұмысшы және оқу орындарында оқитын жастардың әлеуметтік-экономикалық
2. Қаланың ұлттық ЖОО базасында студент және жұмысшы
• Жас және әлеуметтік-кәсіби топтар бойынша қала жастары
• Экспресс-сауалнама мен фокус-топтар негізінде жастардың әлеуметтік әл-ауқатының
• Оқу орындарында оқитын жастар жөнінде әлеуметтік-педагогикалық тақырыптық
3. Аудан әкімдері мен қызығушылық танытқан мекемелермен, сонымен
4. Аудан әкімдіктерімен, қызығушылық танытқан әлеуметтік және коммуналдық
5. Жоғары оқу орындары, үкіметтік емес жастар ұйымдары
6. Қала аумағында жастарға берілетін білім қызметтері сапасының
7. Қаламыздың ЖОО және колледждерде өткізілетін тәрбиелік іс-шараларды
8. Патриотизм мен азаматтық-құқықтық сана-сезім деңгейін көтеру үшін
9. Ақпараттық қызмет түрлері бойынша қалалық жастардың медиа-кеңістігінің
• Қаланың жастар Интернет-порталы (ақпараттық материалдар жинау, жастар
• Қалалық және республикалық БАҚ-қа жастар проблематикасы бойынша
• Қаланың баспа БАҚ-на жастар материалдарын дайындау;
• Арнайы таңдалып алынған және идеологиялық жағынан дұрыс
• БАҚ-та дәстүрлі конфессия өкілдерімен бірге жастардың рухани
10. Жастар аудиториясымен жұмыс пен әлеуметтік-педагогикалық зерттеулерге маманданған
11. Кеңес үкіметінен кейінгі кеңістіктегі үлкен мегаполистердің жастармен
12. Алматы қаласы Қорғаныс істері бойынша департаменті мен
13. Қала аумағында қызмет ететін және сонымен қатар,
14. Демалыс кездерінде жастармен тәрбие, спорт-әдістемелік жұмыстың сәйкес
15. Алматының жасөспірімдер Демалыс орталықтарының желісін одан әрі
16. Құқық қорғау органдары, жастар және ардагерлер қоғамдық
17. Жастар арасында мемлекеттік тілді насихаттау және оны
Аталмыш тұжырымдаманың жүзеге асырылуы Алматы қаласы жастарының әлеуметтік
3.3 Қазақстан жастарымен жүргізілетін арнаулы әлеуметтік жұмыстардың шетелдік
Шет елдерде, әсіресе дамыған елдерде жастармен-құқық бұзушы кәмелетке
Австрияда жастардың құқығын қорғау үшін және оларға көмектесу
1973 жылдан бастап тәрбие бойынша телефондық анықтама бюросы
Елдің жастар қызметінің әрекеттеріне жас отбасыларына көмек көрсету
Зорлық көрген балаларға көрсететін көмек түрлері әсіресе назар
Тағы бір әлеуметтік қызмет түрі-Аймақтық күйзеліс орталықтары. Олар
Ұлыбританияда әлеуметтік қызметтердің жұмысы жасында, этникалық және басқа
Әлеуметтік қызмет орталықтары бюджеттік ұйымдар болғандықтан, ақысыз көмек
Әлеуметтік қызметкер жергілікті билік органдарына нақты мекеменің, маманның,
Көптеген әлеуметтік қызметкерлер тікелей білім беру және емдеу
Бұл елде әлеуметтік қызмет орталықтарымен бірдей деңгейде жұмыс
Мұндай орталықтар нақты бағыттарда жұмыс істеуге арналады және
Голландияда ұсақ ұрлықтар жасаған немесе вандализм актілерін жасауға
Сәйкес әкімшілік орган, жасөспірім (оның отбасы) және зардап
Бұл елдер жастар ортасындағы девиацияны, әсіресе құқық бұзудың
«Новые перспективы» жобасы қауіп тобындағы және 14 жастан
Ауқатсыз отбасылармен жұмыста өзін «Фамили Фирс» (ФФ) жобасы
Исландияда кәмелетке толмаған құқық бұзушылар мен «қауіпті топқа»
Норвегияда әрбір муниципалитетте балаларды қорғайтын бөлімдер бар, олар
Жастар ортасында алкоголизммен күрес тәжірибесі де қызықты. Жергілікті
Ресейде «Ресей Федерациясының халқына қызмет көрсету негіздері туралы»
1.Әрбір қала, аудан үшін міндетті минимум, оған мыналар
а) әлеуметтік қызмет көрсету орталығы (бөлімдері: үйде әлеуметтік
ә) отбасы мен балаларға әлеуметтік көмек көрсету орталығы;
б) кәмелетке толмағандар үшін әлеуметтік-реабилитациялық орталығы;
в) әлеуметтік қонақүй;
г) балалар мен жасөспірімдерге арналған әлеуметтік баспана.
2.Қалалар мен аудандардағы қосымша желілер, оларға мыналар жатады:
а) психолого-педагогикалық көмек беру орталығы;
ә) телефон арқылы жедел психологиялық көмек көрсету орталығы;
б) қайырымдылық қоры;
в) мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға, соның ішінде балалар мен
3.Республикалық, өңірлік, облыстық, аймақтық, аудан аралық мекемелер, оларға
а) ата-анасының қамқорлығынсызқалған балаларға көмек көрсету орталықтары;
ә) интернат-үйлер: балалар, психоневрологиялық, арнаулы;
б) мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға арналған жатақханалар.
Федерация субъектілерінің билік органдары, жергілікті билік органдары осы
Жастарға әлеуметтік көмек көрсету жүйесінің төменгі деңгейдегі әлеуметтік
АҚШ-та «қауіп тобына» жататын жасөспірімдермен әлеуметтік жұмыс жасау
а) ата-аналары күндіз немесе кешкі уақытта жұмыс істейтін
ә) ересектер тарапынан зорлыққа ұшыраған балаларды қорғау;
б) балаларүйін инспектрлеу, қамқорлығына алған отбасылармен жұмыс, баланың
в) балаларға білім алуда және т.б. арнаулы көмек
Көптеген бағдарламалар «қауіпті топтағы» жасөспірімдерді қалыпты өмірге тарту
Қарастырылып отырған жастар санатынан әлеуметтік жұмысты ұйымдастыратын және
Кәмелетке толмағандарды бас бостандығынан айыру және олардың жазасын
Шартты түрде сотталғандармен жұмыс үшін міндетті түрде жетекші
ГФР- да Әлеуметтік-педагогикалық әрекеттің жаңа формаларына жастармен
Әлеуметтік жұмыстың тағы бір өзіне тән ерекшелігіне жастармен
Германияда отбасы тәрбиесі мен отбасы кеңесінің Орталықтарының желісі
Елдің ірі қалаларында отбасында физикалық, психикалық, сексуальдық немесе
Швецияда жас алкоголиктер мен нашақорлармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің
Тікелей нашақорлармен құрамында 8-10штаттық жұмыскерлері (психологтар, медиктер, әлеуметтік
Жас нашақорларды анықтауда наркопатрульдер құрылған,олар полиция қызметкерлерімен бірге
Ауданаралық топтар жас нашақорларды әлеуметтік реабилитациялау жұмыстарын да
Әлеуметтік жұмыстың маңызды мақсаттарын үйден кетіп қалған жасөспірімдерге
Күйзелісті жеңудің Жастар орталығының («жастар үйлері»деп аталатын) тәжірибесі
Жапонияда жастармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстың ерекшелігіне бұл жұмысқа,
Азаматтар ассоциациясы (АА) қылмысты алдын-алуды өздерінің
Үлкен ағалар мен апалар Ассоциациясы (ҮААА) негізінен кәмелетке
ҚОРЫТЫНДЫ
Диссертациялық зерттеу нәтижесінде жастар еңбегінің әлеуметтік-экономикалық аспектілері талдауға
1. Жастардың еңбек ресурстарының бір бөлігі ретінде қарастырылу
2. «Алтын кесік» әдісін қолдану негізінде жастар еңбек
3.Еңбек нарығындағы жастардың әлеуметтік-экономикалық мәселелерінің жүйелендірілуі ұсынылып, олардың
4. Әр түрлі факторлардың әсерінен жастар еңбегін қолдануда
5. Диссертациялық зерттеулер нәтижесінде, сонымен қатар жастар саясатының
6. Еңбек нарығында, жастар еңбек ресурстарының сандық болжау
7. Зерттеу жұмыстарының нәтижелерi бойынша жасалған қорытындыларды, жастарды
- Мектептi, жоғары оқу орындарын, техникумдарды бiтiрушiлердi қазiргi
- Оқу орындарында жұмыс iздеу технологиясының курстарына: оқушылардың
- Оқу орындарындағы оқу iсiнiң барысын: ендi қалыптасып
- Еңбекке үйрену мен тәрбие жұмыстары бойынша өздерiнiң
- Жастардың жұмыс бастылығы туралы аймақтық статистиканы жете
- Өз аймағында немесе көршi аймақтарда жұмысқа орналасу
- Жалпы ақпарат құралдарымен бiрлесiп, еңбек рыногында қажеттi
- Жастардың кәсiпкерлiгi, аймақ арасында жас мамандардың көш-қонуы
-Жастардың өз әрекеттерiн бiрлестiру тәжiрибелерiн, әлеуметтiк проблемаларды зерттеу,
- Оқушылар мен студент жастарды оқудан тыс уақыттарда,
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Экономика труда: (социально-трудовые отношения) / под. Ред. Н.А.
Карл Маркс, Фридрих Энгельс. Соч. – 2-е изд.
Татибеков Б.Л. Регулирование рынка труда и занятости человеческих
Управление трудоваыми ресурсами: справ. Пособие /под. общ. ред.
Экономика труда: учебник /под. ред. проф. П.Э. Шленгера
Основные социально-экономические индикаторы Алматинской области январь-октябрь 2004 года:
Хрисанова Е.Н. Основные геронтотологии (Антропологические аспекты): учеб. для
Шопенгауэр А. О возрастах человека. Спб., 1984.-310б.
Jung K.G. The Stages of Life. – In:
Социально-экономическая статистика: словарь / под. общ. ред. д-ра
Статистический словарь / гл. Ред. М.А. Королев. -
Курс демографии: учеб. пасобие/ А.Я. Боярский, А.И. Валентей,
Wilson S. Economicaloutlooks and research of labor market,
Региональный статистический ежегодник Казахстана Статистический справочник. – Алматы,
Народное население стран мира: справочник / под ред.
Мельдаханова М.К. «Занятость населениия и экономический рост: методология,
Пресса Р. Население и его изучение. – М.,
Громов И.А. Проблемы молодежи в социологии ФРГ:
«Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты жөніндегі» заңы- Алматы,
Иконикова С.Н. Молодежь. Социологический и социально-психологический анализ. –
Szewczuk W. Psychologia czloweska goroslego. – Warszawa, 1962-294
«Қазақстан Республикасында зейнеткерікті қамтамасыз ету жөніндегі» заң. Алматы,1998.
Социология молодежи: учебное пособие/ под ред. проф Волкова
Несветайлов Г.А. Научные кадры: возраст и творчество// Социологические
Аненьев Б.Г. Структура развития психофизиологической функций взрослого человека/
Румилин С.Г. Избранные произведение: в пяти томах. Т.3.-
Повильенко Р.Архитектура машины. Новосибирск: Заподно-Сибирское книжное издательство, 1974.
Прангишвили И.В., Иванус А.И. Системная закономерность золотого сечения,
Трудовые ресурсы: формирование и использование / под ред.
Новиков В.В., Фетисов Э.Н. Социальное проблемы подготовки молодежи
Зеер Э.Ф. Кризисы профессионального становления личности // Психологический
Лисоковский В.Т. Динамика социальных изменений (опыт сравнительных социологических
О рынке труда и социальной поддержке безработных в
Занятость и безработница // Экономика и жизнь –
Плаксин В.И. Совершествование систем управление труда. – Донецк:
Кошепов А. Предотвращение ассовой безработницы в России //
Гореов Н.А. Экономика трудовых ресурсов. – М., 1999.
Ашимбаев Т.А. Население и трудовые ресурсы городов северного
Гранберг А. «Основы региональной экономики: о структуре, методологии
Занятое население РК.// Итоги переписки населения 2009 года
Яковец Ю. Рынок рабочей силы диктует условия //
Иванцевич Дж.М. Лобанова А.А. Человеческие ресурсы управления: основы
13