МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ...........................................................................................................
1 ҚАРЖЫЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ…...........................................................................
1.1 Әлеуметтік сақтандыру түсінігі, қызметі, рөлі мен міндеттері.............
1.2 Әлеуметтік сақтандыру механизмінің негіздері, формалары................
1.3 Қазақстан Республикасындағы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі................................................................................................................
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ.............................
2.1 Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік сақтандырудың нормативтік-құқықтық негіздері.....................................................................
2.2 Қазақстан Республикасында әлеуметтік сақтандырудың ағымдық жағдайын талдау...............................................................................................
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН
3.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясат үлгісінің ерекшеліктері....................................................................................................
3.2 Әлеуметтік сақтандыру жүйесінің даму бағыттары..............................
ҚОРЫТЫНДЫ ................................................................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...............................................
4
7
7
15
23
30
30
37
48
48
55
60
63
КІРІСПЕ
Сақтандыру қызметінің мақсаты әртүрлі апаттардың, күтпеген жағымсыз құбылыстардың нәтижесінде
Сақтандыру нарықтық экономикананың үздіксіздігін, тоқтаусыздығын және теңгерлігін қамтамасыз етудің
Әлемдік даму аренасына қадам басқан кез келген мемлекет өз
Қазақтан Республикасындағы қазіргі жағдайдағы сақтандыру нарығын динамикалық түрде жаңа
Олар экономика жағдайына, еңбек нарығына, қоғамның демографиялық даму шарттарына
Осының бәрі әлеуметтік қорғау мемлекеттің монополиясы болуды тоқтатып және
Әлеуметтік қорғау – бұл мемлекеттің қамқорлығы деп ойлау, бүгінгі
Қазақстандағы әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінің негізгі мақсат-міндеттері экономикалық өсуді
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен тарихи қысқа мерзім ішінде нарықтық қоғамдық
Қазақстан ТМД елдері ішінде құрамына жаңа туған баладан бастап
Қоғамдағы әлеуметтік топтар мен барлық қазақстандықтардың әлеуметтік жағдайын үнемі
Дипломдық жұмыстың мақсаты халықты әлеуметтік қорғаудағы сақтандырудын маңыздылығын анықтау
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілуі тиіс:
әлеуметтік сақтандырудың теориялық аспектілерін қарастыру;
Қазақстан Республикасы сақтандыру әлеуметтік сақтандыру жүйесін зерттеу;
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік сақтандырудың жағдайын талдау;
әлеуметтік сақтандыру бойынша қызметті реттейтін заңнаманы қарастыру;
Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік сақтандыру қызметін болашақта жетілдіру жолдарын анықтау.
Зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік сақтандырудың жағдайы табылады.
Зерттеу пәні - Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік сақтандырумен байланысты әлеуметтік-экономикалық
Дипломдық жұмыстың теориялық негізі ретінде қарастырылатын мәселелер бойынша
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУДЫҢ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ
Әлеуметтік сақтандыру түсінігі, қызметі, рөлі мен міндеттері
Қоғамның дамуының объективті факторларының бірі, бұл өздерінің белгілі себеппен
Берілген тұлғаларды материалдық қамтамасыз етуге арналған ақша қаражаттары қоры
Әлеуметтік сақтандыру жүйе секілді мемлекет арқылы реттеледі, капитализм кезінде
Әлеуметтік-саясаттық аспектіде әлеуметтік сақтандыру қартайған кездегі, ауырған жағдайда, толық
Әлеуметтік сақтандыру ұйымы келесі негізгі қағидаларға сүйенеді. Әлеуметтік сақтандыру
Әлеуметтік сақтандырудың маңызды мақсаты еңбек ресурстарын өндіру үшін қажетті
Біріншіден, әлеуметтік сақтандыру қорынан ұсынылған материалдың қамтамасыздығы, медициналық қызмет
Екіншіден, әлеуметтік сақтандыру қаражаттары арқылы уақытша жұмыссыз қалған тұлғалар
Сонымен қатар әлеуметтік сақтандыру бұл адам индивидуум және
Сол сияқты, әлеуметтік сақтандыру арқылы қоғам келесі мәселелерді шешеді:
Еңбекке қабілетсіз және жұмыс процессіне қатыспайтын тұлғаларды асыраумен байланысты
Еңбек ресурстарының қажетті құрылысы мен санын қамтамасыз етеді, және
Қоғамның жұмыс істейтін және жұмыс істейтін және жұмыс істемейтіндердің
Жұмыс процессіне қатыспайтын, тұрғын елдерінің түрлі әлеуметтік топтарының өмірлік
Әлеуметтік сақтандыру жүйесі 2 бөліктен тұрады: біріншісі жұмысшылардың еңбекке
Әлеуметтік сақтандыру қорының құрылу мен қолдану процессінің іске асырылуы
Әлеуметтік сақтандыру қорын құру мен қолдану бойынша қатынасы қаржының
Сол уақытта бұл реттемелі қатынастар әлеуметтік сақтандырудың жүйелі мәнәін
Біріншіден, әлеуметтік сақтандыру қорының құрылуы мен қолдануы бойынша қатынастары
Екіншіден, қаржының басқа аудандарына қарағанда әлеуметтік сақтандыруда алғашқы және
Үшіншіден, берілген қаржылық қатынастар сферасы мемлекет арқылы белсенді реттеледі.
Төртіншіден, әлеуметтік сақтандыру қорлары сақтандыру әдісімен құрылады, яғни, кәсіпорындар,
Сол сияқты, қаржылық категория секілді әлеуметтік сақтандыру қоғамдық еңбекке
Әлеуметтік сақтандыру қаражаттары түрлі пішінде шығындалады, адамның еңбекке қатыспау
Әлеуметтік сақтандырудың негізделген жүйесі – бұл әлеуметтік әділеттілікті қатамасыз
Әлеуеттік сақтандырудың міндеттеріне келесілер жатады: еңбекке қабілеті жоқ немесе
Әлеуметтік сақтандырудың ерекше маңыздылығын және оның қоғамдық үдерістерге әсерін
Нарықтық экономикаға көшу толық қаржы жүйесінің жаңалануымен сәйкес жүреді.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру — азаматтарды еңбек ету қабілетін жоғалтуына
Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру категорияларының іс-әрекетінің объективті қажеттігі
Мыналар міндетті әлеуметтік сақтандырудың нсгізгі қағидаттары болып табылады:
Қазақстан Рсспубликасының міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы заңнамасын сақтау мен
әлеуметтік төлемдерді қамтамасыз ету үшін қолданылатын шараларға мемлекеттің кепілдік
міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысудың міндеттілігі;
заңға сәйксс әлеуметтік аударымдарды әлеуметтік төлемдерге пайдалану;
әлеуметтік төлемнің көзделген шарттар бойынша міндеттілігі;
әлеуметтік төлемдердің мөлшерін саралау;
міндетті әлеуметтік сақтандыруды қамтамасыз ететін мемлекеттік органдардың қызметіндегі жариялылық.
Әлеуметтік арналым қорларын қалыптастырудың екі қағидаты бар:
Ұрпақтар ынтымақтастығының негізінде; жұмыс
қолданылды;
Әлеуметтік қорларға, көбінесе әлеуметтік қорға азаматтардың дербес аударымдарының негізінде;
зейнетақы реформасының негізіне қойылған.
Бірінші қағидатқа негізделген және Қазақстаңда 1998 жылға дейін қолданылған
зейнетақымен қамсыздандыруға мемлекеттік монополия;
әлеуметтік қамсыздандыру қорларына түсетін міндетті
зенетақы жарналарының топтастырылуы;
жүйе ішінде қаражаттарды қайта бөлу.
Мұндай жүйе жоспарлы директивалық экономика, еңбекке қабілетті халықтың жұмыспен
90-жылдардың басы мен ортасындағы экономиканың дағдарысы әлеуметтік сақтандыру жүйесінің
Жұмыс істейтін қызметкерлерді қоспағанда, қызметкерлер, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты
Қазақстанда міндетті әлеуметтік сақтандыру келесі қорлардан тұрады:
Зейнетақы қорлары;
Әлеуметтік сақтандыру қорлары.
Бұл қорларды қалыптастыру және қолдану барысында өзіндік ерекшеліктер туындайды.
Мемлекеттік міндетті әлеуметтік сақтандыру - еңбек етуші азаматтарды
Міндетті әлеуметтік сақтандырудың негізгі принциптеріне келесілер жатады [4]:
сақтандыру жарнасы мен сақтандырулық қамтамасыз етудің эквиваленттілігі негізінде ұсталатын
әлеуметтік сақтандырудың жалпы міндеттілік сипаты, сақтандырылған тұлғалардың сақтандыру кепілдемесін
сақтандырушының қаржылық жағдайына тәуелсіз міндетті әлеуметтік сақтандыру бойынша міндеттемелердің
міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесін мемлекеттік реттеу;
міндетті әлеуметтік сақтандыру субъектілерінің міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесін басқару
сақтанушылардың сақтану жарналарын бюджетке міндетті түрде төлеуі;
міндетті әлеуметтік сақтандыру құралдарының мақсатты қолданылуы үшін жауапкершілік;
қоғамдық бақылау мен қадағалауды қатамасыз ету;
міндетті әлеуметтік сақтандырудың қаржы жүйесінің автономдылығы.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру субъектілері болып келесілер табылады: сақтанушылар
Сақтанушылар – міндетті төлем болып табылатын сақтандыру жарналарын
Сақтандырушылар – міндетті әлеуметтік сақтандыру бойынша сақтандыру жағдайы туындағанда
Сақтандырылған тұлғалар — Қазақстан Республикасының азаматтары, сонымен қатар өзін
Әлеуметтік сақтандыру тәуекелінің келесі түрлері бар:
медициналық көмекті алу қажеттілігі;
уақытша еңбекке қабілетсіздік;
еңбектік жарақаттар мен кәсіби аурулар:
ана болу;
мүгедектік;
қартаю;
асыраушыдан айырылу;
жұмыссыздық;
сақтандырылған тұлғаның өмірден кетуі немесе оның қарауындағы жанұя мүшелерінің
Міндетті әлеуметтік сақтандыру бойынша қатынастар келесі жағдайларда пайда болады:
сақтанушылар - жұмыс берушілерде — жұмысшымен еңбектік
сақтандырушыда — сақтанушыны тіркеген сәттен;
сақтандырылған тұлғаларда — жұмыс берушымен еңбектік келісімге отырған сәттен
өзін жұмыспен қамтамасыз ететін тұлғаларда — сақтандыру жарналар
Елімізде міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің енгізілуіне байланысты құрылған Міндетті
Нақты бір қызметтерді атқарған ерекше әлеуметтік сақтандыру жүйесі кеңес
Біздің мемлекетіміздің әлеуметтік саясаты елімізде әлеуметтік қорғаудың мықты жүйесін
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси
Халықты әлеуметтік қорғаудың екінші деңгейі болып табылатын міндетті әлеуметтік
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесін енгізу мақсатында құрылған Қор бірден
Қазіргі уақытта Қор әлеуметтік тәуекелдің үш түрі бойынша –
Сақтандырудың негізгі принципін сақтау мақсатында – төлемдер жарнаға байланысты
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қолданысқа енген кезінен бастап 2010
2009 жыл бойынша Қордан 756 533 алушыға әлеуметтік
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты
Әлеуметтік төлемдердің маңызды бөлігінің Қорға берілуіне байланысты әйелдердің жүктілігі,
Әйелдердің жүктілігі, босануы және аналық кезеңін міндетті әлеуметтік сақтандыруға
Сонымен қатар қосымша қызметттердің жүктелуіне байланысты Қордың бұдан әрі
Әлеуметтік сақтандыру механизмінің негіздері, формалары
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен нарықтық қоғамдық қатынастарға тең болатын халықты
Әдетте әлеуметтік қатерлердің мынадай белгілері болады:
Біріншіден, экономикалық. Оған:
- экономикалық дағдарыс, қайта құрылу өндірісті оңтайландыру, экономикалық қайта
- жұмыс берушілердің қолайлы еңбек жағдайын жасап қауіпсіздік
Екіншіден, кейбір қатерлер уақытша еңбек ету қабілетінен айрылу және
Материалдық қамтамасыз етілмеу қатерін кәсіптік ауру, өндірістік
Халықты әлеуметтік қорғауда сақтандырудың қажетті және маңызды жүйесін
Өз кезегінде бұл олардың көлемін, нысанын және сақтандыру төлемдерін
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылар үшiн төленетін әлеуметтік аударымдарды
Бұл ретте, әлеуметтік аударымдарды есептеу үшiн ай сайынғы табыс
Жұмыс берушінің қызметкерге кiрiстер түрiнде төленетiн шығыстарын есептеу, әскери
Жалдамалы қызметкерлердiң еңбегін пайдаланатын заңды тұлғалардың, сондай-ақ жеке кәсіпкерлердiң,
Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес арнайы салық режимiн қолданатындарды
Салық кодексінiң 144-бабының 1), 3), 10), 11), 15-17), 23),
Осылайша жеке тұлғалардың мынадай табыстарынан әлеуметтік аударымдар төленбейді:
мемлекеттік бюджет қаржысынан төленетін жәрдемақылар мен өтемақылар, атаулы әлеуметтік
жеке тұлғаның өмірі мен денсаулығына келтірілген зиянды қайтару;
ұрақты жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипатында болатын не
экологиялық апат немесе ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтар салдарынан
көрсетілген медициналық қызметке, бала туған кезде, жерлеу үшін берілетін
қызметтік іссапарлар кезінде төленетін өтемақылар;
қызметкер ұйымымен бiрге басқа жерге жұмысқа ауысқан не көшкен
дала жағдайында геологиялық-барлау, топографиялық-геодезиялық және iздестiру жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлердiң
жұмыс берушiнiң қызметкерлердi өздерiнің өндiрiстiк қызметiне байланысты мамандық бойынша
жұмыс берушінің вахталық әдiспен жұмыс iстейтiн адамдарға өндiрiс объектiсiнде
жүктi болғанда және босанғанда берiлетiн әлеуметтiк жәрдемақылар, сондай-ақ ұл
берiлген арнаулы киiмнiң, арнаулы аяқкиiмнiң, басқа да жеке қорғану
он алты жасқа толмаған балалар үшін балалар лагеріне жолдамалардың
өз қызметкерлерiн мiндеттi және (немесе) жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша
жұмыс берушінің қызметін тоқтатқан немесе таратылған жағдайда жеке еңбек
пайдаланылмаған еңбек демалысы үшін жұмыс берушінің қызметкерге беретін өтемақысы;
жинақтаушы зейнетақы қорларына қызметкерлердің міндетті зейнетақы жарналары Кейбір төлем
Осылайша әлеуметтік аударымдар табыстың мына түрлерінен ұсталады:
әскери қызмет міндеттерін атқарған кезде әскери қызметшілерге, белгіленген тәртіппен
мемлекеттiк бюджет және гранттар қаражаты есебiнен жүзеге асырылатын қоғамдық
мемлекеттік бюджет есебінен төленетін біржолғы төлемдер
стипендия
қайырымдылық,демеушілік түрінде алынған мүліктердің құнынан
сақтандыру төлемдерінің сомаларынан,
мемлекеттен, үкіметтен гранттар қаражаты есебiнен төленетiн төлемдер;
мемлекет және халықаралық ұйымдардан
Қазақстан Республикасының Президентi, Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейтiн мемлекеттiк сыйлықақылар,
спорт жарыстарында, байқауларда, конкурстарда жүлделi орындар үшiн белгiленетiн ақшалай
Әлеуметтiк аударымдар Қорға Зейнетақы төлеу жөнiндегi мемлекеттiк орталық (бұдан
Төлеушiлердiң әлеуметтiк аударымдарды банкке қолма-қол ақша нысанында енгiзуi Қазақстан
Әлеуметтiк аударымдарды аударуды төлеушілер әр ай үшiн бөлек жүзеге
Әлеуметтiк аударымдар жүргiзілетiн әлеуметтік сақтандыру жүйесiне қатысушылардың тiзiмi әрбiр
Салық органы төлеушiлерден міндетті әлеуметтiк сақтандыру жүйесiне қатысушылардың тiзiмдерiн
Төлеушiнiң банктік шотында теңгемен ақша болмаған жағдайда, әлеуметтік аударымдар
Төлеушiнiң банктiк шоты болмаған жағдайда салық органы өндiрiп алуды
Әлеуметтік аударымдар бойынша берешек сомасын қолма-қол ақша есебінен өндiрiп
Қолма-қол ақшаны алу мемлекет алдындағы салықтық мiндеттемелерiн орындау үшiн
Осы алу актісіне салық органы алған қолма-қол ақша сомасының
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес салық қызметі органдары лауазымды тұлғаларының
Бұл ретте төлеушi салық органына, салық органы алған қолма-қол
Төлеушiден алынған қолма-қол ақша, оларды алған күннен бастап бiр
Төлеушiнің Қорға артық төлеген әлеуметтiк аударымдардың сомасын қайтаруды Қор
Қордың шотына артық аударылған: төлеушi немесе төлеушiнiң банкi бiр
жұмыстан босатылған қызметкерлер аванспен алған кiрiске артық есептелген, алушылар
Қатысушының кiрiсiне салық салуға жатпайтын төлемдердiң жекелеген түрлерінiң қосылуына
Әлеуметтік төлемдердi тағайындау кезiнде қатысу стажына есепке алынған кезеңге
Қорға аударылған қате төлемдердi қайтару мынадай тәртіппен жүзеге асырылады:
1) нысан бойынша артық төленген әлеуметтiк аударымдарды қайтаруға өтінiштi
2) әлеуметтiк аударымдар жүргiзiлген мiндетті әлеуметтiк сақтандыру жүйесiне қатысушылардың
3) Орталық үш банктік күн iшiнде әлеуметтiк аударымдардың есептелу
Қор өтiнiшті өңдегеннен кейiн, MT-100 форматындағы төлем тапсырмасын қалыптастырады
Орталық Қор тiзiлiмiнiң негiзiнде MT-102 форматындағы төлем тапсырмасын қалыптастырады
Төлеушi тоқсан сайын, есептi тоқсаннан кейiнгi айдың 15-күнiнен кешiктiрмей,
Әлеуметтік аударымдарды төлеушілер есептелген және төленген әлеуметтiк аударымдар туралы,
Мәдениет, ақпарат және спорт Министрінің 2005 жылғы 18 маусымдағы
Төлеуші Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына аударылған әлеуметтік аударымдардың сомалары
Төлеуші өтініш берген күннен бастап 10 жұмыс күні ішінде
Егер тегi, аты, әкесiнің аты өзгерген болса, онда жеке
Банктердiң Орталыққа ақшаны аударуы олар үшін әлеуметтiк аударымдар жүргiзiлген
Төлеушiнiң банкi әлеуметтiк төлемдердi Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң филиалдары
Әлеуметтiк аударымдар бойынша берешек қалыптасқан кезде салық органдары төлеушiге
Хабарламаның нысанын мемлекет алдындағы салықтық мiндеттемелерiн орындауға салықтық бақылауды
1.3 Қазақстан Республикасындағы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі
Халықаралық еңбек ұйымы - әлеуметтік қорғау ұғымын халықтың
Осыған сәйкес Қазақстандағы реформа жылдары әлеуметтік қорғаудың үш
Сурет 1. Әлеуметтік қорғаудың үш деңгейлі жүйесі
Бірінші деңгей – Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепілдендірілген әлеуметтік төлемдер,
Екінші деңгей – міндетті зейнетақы жарналары есебінен төленетін зейнетақы
Үшінші деңгей – ерікті сақтандыру есебінен әлеуметтік төлемдер.
Бүгінгі күні әлеуметтік сақтандыру жүйесі Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық қатынастардың
Осылайша міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі деп мемлекет белгілейтін және
Міндетті әлеуметтік сақтандырудың негізгі принциптері:
1) міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының заңнамасын сақтаудың
2) әлеуметтік төлемдермен қамтамасыз ету үшін қолданылатын мемлекет кепілдік
3) әлеуметтік сақтандыру жүйесіне міндетті қатысу;
4) әлеуметтік қатер туған жағдайда әлеуметтік төлемдер төлеу үшін
5) міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыларға әлеуметтік қатер
6) міндетті әлеуметтік сақтандыруды қамтамасыз етуші мемлекеттік органдар қызметінің
Қазақстандағы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі жүйеге қатысушыларды, яғни
Бұл ретте МӘСҚ қаржылық ресурстары «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы»
2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтiк аударымдарды есептеу
2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтiк аударымдарды есептеу
2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтiк аударымдарды есептеу
2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтік аударымдарды есептеу
2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтік аударымдарды есептеу
Әлеуметтік аударымдар жүргізілген және әлеуметтік қатер туған жағдайда әлеуметтік
Әлеуметтік аударымдарды есептеуді және төлеуді жүзеге асыратын жұмыс берушілер
Қор негізгі қызметін өз міндеттері бойынша өз активтерімен жауап
МӘСҚ мемлекеттің бюджет жүйесіне кірмейді және бюджеттен тыс ұйым
Осы Заңда белгiленген тәртiппен әлеуметтiк аударымдарды есептеудi және Қорға
1. Арнайы салық режимін қолданушылардан басқа, төлеушi Қорға әлеуметтiк
2. Арнайы салық режимін қолданатын төлеуші әлеуметтік аударымдарды Қазақстан
Жұмыс iстейтiн зейнеткерлердi қоспағанда, қызметкерлер, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты
Өзi үшiн әлеуметтiк аударымдар жүргiзiлген мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру жүйесiне
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылар:
- төлеуші;
- өзі үшін әлеуметтік аударымдар аударылған міндетті әлеуметтік сақтандыру
- алушы;
- Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
(ЗТМО);
- "Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры" АҚ (МӘСҚ);
- Қазақстан Республикасының Үкіметі;
- Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі;
- басқа да уәкілетті органдар.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру – жұмыс істейтін (жұмыс істеген) халықты
Әлеуметтік сақтандыру төлемдері жұмыс берушінің міндетті әлеуметтік аударымдарынан жүргізіледі.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру келесі жағдайларда төленеді.
- Еңбек ету қабілетінен айрылуы;
- Асыраушысынан айрылуы;
- Жұмысынан айрылуына байланысты шыққан табыс бөлігін қайтару
- Жүктілігі және босануы;
- Нәресте күтімі үшін;
Заңға сәйкес, Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне кіретін жеке тұлғаларға
Әлеуметтік төлемге тағайындалу үшін өтініш жазу арқылы мекен-жай бойынша
Еңбек ету қабілетінен айрылукезінде төленетін әлеуметтік төлем.
Егер медициналық-әлеуметтік сараптама еңбек ету қабілетінен айрылу дәрежесін белгілесе,
Еңбекке жарамсыздығы үшін берілетін әлеуметтік төлемге тағайындалу үшін өтінішке
Жеке басының куәлігі;
Мекен-жайы туралы анықтама;
Еңбекке жарамсыздығының куәланғаны туралы мәлімет.
Әлеуметтік төлемдерді тағайындау
Асыраушысынан айрылу кезінде төленетін әлеуметтік төлем.
Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыдан басқа қайтыс (сот хабар-ошарсыз кетті деп
Асыранды балалар, 18 жасқа жетпеген немесе ересек балалар егер
Бір жарым жасқа жетпеген баланы бағумен айналысатын ағасы, әпкесі
Асыраушысынан айырылған жағдайда берілетін әлеуметтік төлемге тағайындалу үшін берілетін
Отбасы құрамы туралы мәлімет, жеке куәлік;
Асыраушысынан айырылғандығы туралы, қаза болғаны немесе сотпен хабарсыз кетті
Қаза болған адаммен туыстық қатынасты анықтайтын құжат көшірмесі (неке
Отбасы мүшесінің бірінің оқу орнында білім алатындығы туралы оқу
Мүгедектік тобының анықталғаны туралы мәлімет (асырап алынған баланың жасы
Ата-анасының қарауынсыз қалған балаға төленетін төлем.
Ата-ананың қарауынсыз қалған балаларға, міндетті әлеуметтік сақтандыруға жататындарға Қазақстан
І,ІІ топтағы бала шағындағы мүгедектер
І,ІІ топтағы бала шағындағы мүгедектерге мүгедектік бекітілген мерзімнен бастап
Жұмысынан айрылу кезінде төленетін әлеуметтік төлем.
Жұмысқа орналастыруға көмектесу, кәсіптік дайындау, жергілікті бюджет есебінен қоғамдық
Сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру жолымен еңбек (қызметтік) міндеттерін атқару
Жұмыс берушінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру нысаны Қазақстан Республикасының
Сақтандыру жағдайлары мыналар:
- Жұмысшының өлуі және/немесе
- Жұмыс істеу қабілетінен толығымен айырылу (мүгедектік) және/немесе
- Жұмыс істеу қабілетінен айырылу.
Жұмыс берушінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыруға мыналар қатысады:
- сақтанушы – жұмыс берушінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру
- сақтандырушы – сақтандыру сол түрі бойынша сақтандыру қызметін
- пайдаға ие болушы – Заңға сәйкес сақтандыру төлеміне
Жұмыс берушінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру келісім-шартын жасау сақтандырушының
Жұмыс берушінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру келісім-шарты міндетті сақтандырудың
Келісім-шарт он екі айға жасалады, егер жұмыс берушінің қызметі
Жұмыс берушінің жауапкершілігін міндетті сақтандыру келісім-шартын бекіту негізі сақтандырушының
Сақтандыру келісім-шартын жасай отырып, жұмыс беруші сақтандырушы ұйымға жұмыс
Жұмыс берушінің жауапкершілігін міндетті сақтандыру келісім-шарты бойынша берілетін сақтандыру
Сақтандыру тарифінің ең төменгі және максималды мөлшері кәсіби қауіп
Жүктілік пен бала тууға байланысты төленетін әлеуметтік төлем.
Жүктілік пен бала тууға байланысты және баланың бір жасқа
Нәресте күтімі үшін төленетін әлеуметтік төлем.Бала күтіміне төленетін әлеуметтік
Қорытындылай келе, әлеуметтік сақтандырудың негізделген жүйесі – бұл әлеуметтік
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік сақтандырудың нормативтік-құқықтық негіздері
Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы әлемдік қоғамдастықта танылған негізгі адам құқықтарының
Қазақстандық азаматтардың ең төменгі мөлшердегі еңбек-ақыға және зейнетақыға, жасы
1) неке және отбасы, аналық, әкелік және балалық мемлекеттің
2) балаларға және оларды тәрбиелеуге қамқорлық ата-ананың табиғи құқығы
3) еңбекке қабілетті балалар еңбекке жарамсыз ата-аналарына қамқорлық жасауға
4) ерікті әлеуметтік сақтандыру, әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасау
Конституция нормаларын және «Барлық қазақстандықтардың гүлденуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатын
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері нарықтық қоғамдық қатынастарға жауап бере
2005 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстанда міндетті әлеуметтік сақтандыру
Міндетті әлеуметтік сақтандыруды қаржыландырудың көзі төлеушілер (жұмыс берушілер және
Қазақстанның міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі алғашқы кезеңде әлеуметтік тәуекелдердің
Тұтастай алғанда материалдық қамтамасыз етілмеуі тәуекелін өндірістік жарақат немесе
Халықты әлеуметтік қамтудың шынайы сақтандыру жүйесін құру үшін маңызды
Өз кезегінде бұл олардың шамасын, шарттарын, нысандарын және сақтандыру
Халықаралық еңбек ұйымы түрлі жағдайларға (кәрілік, денсаулық жағдайы, асыраушысынан
Қордан төленетін әлеуметтік төлемдердердің мөлшері міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне
Қазақстанның міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің көрсеткіштеріне талдау нәтижесі міндетті
2008-2009 жылдардағы әлеуметтік төлемдер сомасының өсуі 2005 жылы жұмыс
Сөйтіп, жұмыс істейтін әйел жүктілігі мен бала тууы бойынша
Қазақстан әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыспен байланысты пайда болған елеу-лі қауіптерге
Жоғарыда аталып өткен шаралардың артықшылықтарына қарамастан демографиялық проблемаларды шешу
Сондықтан да Мемлекет басшысының 2010 жылғы «Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық
Міндетті әлеуметтік сақтандыру қоғамның тұрақты дамуының маңызды әлеуметтік кепілдіктерінің
Сондай-ақ әлеуметтік саясат жөніндегі шараларды жүзеге асыруда Мемлекеттік әлеуметтік
Өткенге көз жүгіртсек, егемендік алған алғашқы жылдар кедейшілік пен
Қазақстандықтардың денсаулығын, білімі мен әл-ауқатын арттыру шаралары дер кезінде
Мемлекет өз азаматтарына маңызды әлеуметтік игіліктерге жалпы қолжетімділік пен
Біріншіден, бұл – адам денсаулығын сақтауға және оның өмір
Әлеуметтік қамсыздандырудағы конституциялық кепілдіктерді іске асыруда зейнетақы жүйесі ерекше
Дәл сол кезеңде экономикалық әлеуетті одан әрі орнықты дамыту
2010 жылы зейнетақымен қамсыздандыру шығындары 432 млрд.теңге болды, бұл
Бүгінгі таңда мемлекетіміз 420 мыңнан астам мүгедек пен 200
Әлеуметтік төлемдермен қатар, мүмкіндіктері шектеулі адамдардың ерекше мұқтаждықтарына да
Республика Президенті Н.Назарбаев “Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының
Балалар жәрдемақысының мөлшері отбасыдағы балалар санына қарай сараланады. Бірінші,
Әлеуметтік төлемнің жаңа түрі – мүгедек бала тәрбиелеп отырған
Мемлекет 2010 жылдан бастап “Алтын алқа” және “Күміс алқа”
Қазақстандағы әлеуметтік қызмет көрсету жүйесінің қалыптасуы өтпелі кезеңнің күрделі
Қысқа мерзімде әлеуметтік қолдаудың бұрынғы тетіктері нарықтық экономикаға сай
Қазіргі уақытта әлеуметтік қызмет көрсетуге жеке сектор және ҮЕҰ
Өтпелі кезең еңбек және халықты жұмыспен қамту саласындағы ахуалдың
Жалпы ахуал қолданыстағы заңнаманы шұғыл түрде қайта қарауды қажет
Одақтың ыдырауы, шаруашылық және экономикалық байланыстардың үзілуі қазақстандық еңбек
Жұмыспен қамту саясатына әлемдік қаржылық-экономикалық дағдарыс елеулі түзетулер енгізді.
2.2 Әлеуметтік сақтандырудың ағымдық жағдайын талдау
Әлеуметтік сақтандырудың ағымдық жағдайын талдау нәтижесінде әлеуметтік сақтандыру барлық
Осының бәрі әлеуметтік қорғау мемлекеттің монополиясы болуды тоқтатып және
Әлеуметтік қорғау – бұл мемлекеттің қамқорлығы деп ойлау, бүгінгі
Қазақстандағы әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінің негізгі мақсат-міндеттері экономикалық өсуді
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен тарихи қысқа мерзім ішінде нарықтық қоғамдық
Қазақстан ТМД елдері ішінде құрамына жаңа туған баладан бастап
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі жұмыс істейтін халықтың, қарттардың, аз
Қоғамдағы әлеуметтік топтар мен барлық қазақстандықтардың әлеуметтік жағдайын үнемі
2011 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
Кесте 1
2011 жылдың 1 қаңтарына "Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры" АҚ
мың теңге
Активтердің атауы Сомасы, соның ішінде 2010 жыл
2007 жыл 2008 жыл 2009 жыл
1. Активтердің түсуі: 13 886 289,3 26 108
1.1 әлеуметтік аударымдар 13 722 456,1 25 183
1.2. әлеуметтік аударымдарды төлеу мерзімін өткізіп алғаны үшін алынған
1.3. инвестициялық табыс 111 532,7 773 421,7
2. Активтердің шығуы: 185 211,8 431 821,9
2.1. Әлеуметтік төлемдер
сонын ішінде: 10 213,7 166 651,8
- еңбек ету
қабілетінен айрылуы бойынша 6 380,6 110 351,8
- асыраушысынан айрылуы
бойынша 3 775,8 54 321,9 182 547,8
- жұмысынан
айрылуы
бойынша 57,3 1 978,1 8 278,6
2.2. Комиссиялық сыйақы 155 919,9 245 104,30
2.3. Қате есептелген сомаларды қайтару 19 078,2 20
3. Барлық активтер 13 701 077,5 25 676
Е с к е р т у - «Мемлекеттік
2011 жылдың 1 қаңтарына активтердің өсу динамикасы 1-суретте көрсетілген.
2009 жыл бойына активтердің үнемі өсуі байқалды, ал 2010
Сурет 4. 2008-2010 жылдары активтердің өсу динамикасы
Активтердің аса көп түсуі 2010 жылдың желтоқсанында байқалды, яғни
Есепті кезеңде активтердің түсуінің артуына:
- 2010 жылғы 4 % орнына 5 % әлеуметтік
- ауқымды түрде жүргізілген ақпараттық-түсіндіру жұмыстары;
- Қор қызметінің бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жұмыс істеуі,
- ақпараттарды үнемі жаңарту арқылы Қордың веб-сайтын жетілдіруді жүргізу
Қор қызметінің 2006 жылдан бастап бастап 185 392 858
- әлеуметтік аударымдар – 176 955 344,6 мың теңге;
- әлеуметтік аударымдарды төлеу мерзімін өткізіп алғаны үшін алынған
2010 жыл үшін 92 696 429,0 мың теңге
- әлеуметтік аударымдар – 88 477 672,3 мың
- әлеуметтік аударымдарды төлеу мерзімін өткізіп алғаны үшін алынған
- инвестициялық табыс – 89 415 521,5 мың
Әлеуметтік төлемдерді алатын тұлғалар санына келсек, ол жеті жүз
Кесте 2
2003-2010 жылдары мемлекеттік әлеуметтік төлемдердің айлық орташа мөлшері және
Көрсеткіштер 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Мемлекеттік әлеуметтік төлемдер ді алатын тұлғалар саны, адам 792
Мемлекеттік әлеуметтік төлемдердің орташа айлық мөлшері, тенге 3 630
Екінші кестеден, әлеуметтік төлемдердің орташа айлық мөлшерінің өсуінің айқын
Сурет 5. 2001-2010 жылдар арасында мемлекеттік әлеуметтік төлемдердің
5 суретте көрсетілгендей 2010 жылы 2009 жылдың мәліметтерімен салыстырғанда
Кез келген қызметті талдау барысында, төлемдердің түсуі мен шығындалуының
Сурет 6. 2010 жылы Қазақстан Республикасының облыстары бойынша әлеуметтік
Суреттен көргендей әлеуметтік төлемдерді ең көп Алматы тұрғындары алады,
Қазіргі уақыттағы әлеуметтік саясаттың стратегиялық мақсаты – бұл азаматтардың,
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен тарихи қысқа мерзім ішінде нарықтық қоғамдық
Баланы әлеуметтік қорғауға айрықша мән бере отырып Ел Президенті
Осылайша, 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап
Жүктілігі және босануы жағдайына әлеуметтік төлем Қордан әлеуметтік төлем
Жүктілігі және босануы жағдайына төленетін әлеуметтік төлем жұмыс істейтін
2010 жылды жүктілігі және босануы жағдайына Қордан 11 896,3
Cурет 7. 2010 жылы жүктілік және бала туу бойынша
Ағымдағы жылдың 10 айы үшін жүктілігі және босануы жағдайына
Cурет 8. Әлеуметтік төлемдер сомасының өңірлердегі үлесі
Бір жасқа толғанға дейінгі бала күтімі үшін төленетін әлеуметтік
Осылайша жұмыс істейтін әйел бала күтімі үшін берілетін мемлекеттік
Бұл ретте бір жасқа толғанға дейінгі бала күтімі үшін
2010 жыл үшін бір жасқа толғанға дейінгі бала күтімі
Сурет 9. 2010 жылы бала күтімі бойынша төленген әлеуметтік
Аймақтар бойынша алсақ төленген әлеуметтік төлемдердің ең жоғарғы үлесі
Cурет 10. 2010 жылы бала күтіміне берілген әлеуметтік төлемдер
Сонымен қатар, егер бұрын декреттік демалыста жүрген әйелдерге зейнетақы
Осыған байланысты Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры әлеуметтік аударымдар төлеуге
Әйелдердің жүктілігі, босануы мен аналық кезін міндетті әлеуметтік сақтандыруды
Сондай-ақ «Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы» Қазақстан Республикасының
Қазақстанның тәуелсiздiк алуымен нарықтық қоғамдық қатынастарға тең болатын халықты
Әдетте әлеуметтiк қатерлердiң мынадай белгiлерi болады:
Бiрiншiден, экономикалық. Оған:
– экономикалық дағдарыс, қайта құрылу өндiрiстi оңтайландыру, экономикалық қайта
– жұмыс берушiлердiң қолайлы еңбек жағдайын жасап қауiпсiздiк техникасын
Екiншiден, кейбiр қатерлер уақытша еңбек ету қабiлетiнен айрылу және
Материалдық қамтамасыз етiлмеу қатерiн кәсiптiк ауру, өндiрiстiк жарақат алу
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК САҚТАНДЫРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН
3.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясат үлгісінің ерекшеліктері
Әлемдік даму аренасына қадам басқан кез келген мемлекет өз
Мемлекеттік билік жүйесінің демократиялық ұстанымдарға сай ұйымдастырылуы;
Мемлекеттік биліктегі адамдардың жоғары адамгершілік, ізгілік қасиеттерінің болуы;
Экономикалық мүмкіндіктерді тиімді пайдалану;
Табиғи байлықтан түскен кіріс пен қаржыны халыққа теңдей бөлу;
Құқықтық мемлекеттің қалыптасуы;
Әлеуметтік бағыттағы мемлекеттік бағдарламалар мен оларды жүзеге асыратын тетіктердің
Бұл қамқорлық адамзат қоғамында емес, тіпті зерттеулер бойынша жан-жануарлар
«Әлеуметтік саясат» ұғымы ежелден бастау алады. Адамзат дамуының тарихында
Саяси тарихты талдау барысында көптеген ойшылдардың зерттеу
Аристотель еңбектерінде «мемлекет өмір сүру үшін ғана емес, бақытты
Т.Гоббс, И.Кант, Ф.Гегель және т.б. мемлекеттің өзінің азаматтары алдындағы
И.Фихте мемлекеттің азаматтардың өмір жағдайының кезеңдерінде әлеуметтік қамсыздандыруға
О.Хеффе бойынша, «егер адамзат тұрмысы легитимди сипатта болса, онда
Т.И. Заславская «әлеуметтік саясат» ұғымын тар және кең мағынада
«Әлеуметтік саясат» ұғымына Р.Барнер мынадай анықтама береді: «Әлеуметтік саясат
Әлеуметтік статус теориясы – әлеуметтік стратификация концепциясының құрамды бөлігі.
Негізінен әлеуметтік саясат қоғамның түрлі әлеуметтік топтар мен
«Әлеуметтік ұғымы» бізідің әдебиетімізде ХІХ ғасырдың ортасында пайда болды.
Әлем елдері тарихында өзін әлеуметтік мемлекет ретінде ең алғаш
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты әлеуметтік қамсыздандыруға және әлеуметтік қызметтерді көрсетуге
Скандинавиялық үлгіні – социал-демократиялық, континенталдыны – социал-нарықтық, ал американ-британдықты
Бұл үлгілердің ерекшелігі мемлекеттің әлеуметтік қорғау жүйесіне қандай формада
Әлеуметтік саясат жүргізудің бұл типінде әлеуметтік қажеттіліктерге деген қаражаттың
Әлеуметтік саясат жүргізудің континеталды үлгісінде мемлекет тек қана әлеуметтік
Германияның мемлекеттік әлеуметтік саясатының аясында денсаулық сақтау жүйесінде міндетті
Американ-британдық үлгі әлеуметтік сферада мемлекеттің минималды түрде қатысуымен сипатталады.
Жерорта теңізі елдерінің әлеуметтік саясат жүргізудің өзіндік үлгісі
Демек, әр мемлекеттің әлеуметтік саясат жүргізу ерекшелігі елдің экономикалық
әлеуметтік саясаттың көздеп отырған түпкі мақсаты: берілген жүйе минималды
әлеуметтік саясаттың экономикалық саясатпен байланыстылығы;
әлеуметтік қорғау жүйесінің басымдылық типі: белсенді, конструктивті.
Жалпы алғанда әр үлгінің мемлекетте әлеуметтік саясат жүргізу мен
ХХ ғасыр кез келген мемлекеттің ішкі саясатының негізгі бағыттарының
Халықты әлеуметтік қорғау – мемлекеттің әлеуметтік саясатының ең негізгі
Қазақстан Республикасы Ата Заңында «өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық
Әлеуметтік саясатты жүргізудің негізгі мынадай принциптері бар: баға көтерілгенде
Халықты әлеуметтік қорғау мәселесін әр мелекет өзінің әлеуметтік-экономикалық
базалық, мемлекеттік бюджет есебінен төлемдер: зейнетақы төлемдері, мүгедектік бойынша
міндетті, міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі бойынша төлемдер: еңбек етуге
қосымша, жұмыс беруші жауапкершілігімен сақтандыру.
Осының аясында жыл сайын үкімет пен министрлікте ауқымды бағдарламалар
Бұл бүгінгі талданған жүйелер мемлекетіміздегі әлеуметтік саясаттың негізі болған
3.2 Әлеуметтік сақтандыру жүйесінің даму бағыттары
Сақтандыру рыногы дамуының негізгі проблемалары республикада өмірді сақтандыру рыногының
Сақтандыру секторының проблемалары арасында өмірді ұзақ мерзімге және жинақтаушы
Төменде әр түрлі елдердің сақтандыру рыноктарының негізгі көрсеткіштеріне салыстырмалы
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай міндетті
Бұл тәжірибе Қазақстанда да қолданыс табуда. Соңғы жылдары мұнда
Сонымен қатар міндетті сақтандырудың отандық жүйесінде әлі де шешімі
Атап айтқанда, әр түрлі мемлекеттік органдар міндетті сақтандырудың қандай
Міндетті сақтандырудың осы және басқа да мәселелерін шешу мақсатында
1. Мынадай мәселелерден тұратын міндетті сақтандыру саласында мемлекеттік саясатты
1) Міндетті сақтандыру түрін енгізудің құқықтық, экономикалық және өзге
Азаматтар, шаруашылық жүргізуші субъектілер және мемлекет үшін әлеуметтік-экономикалық маңызы
Заң актісінде міндетті сақтандыру түрін көздейтін норманы көрсету немесе
"Міндетті сақтандыру" ұғымын, принциптері мен оның қолданылу аясын нақтылау
Мемлекет мүддесін қорғау тұрғысынан алып қарағанда, міндетті сақтандыру түрін
Осыдан келіп, мыналарды алдын ала қарау қажет:
сақтандырудың тәуекелдерді басқарудың басқа да құралдарымен салыстырғандағы экономикалық пайдасы
статистикалық деректердің толыққанды базасын қалыптастыру және экономикалық бағалауға қажетті
сақтандыруға тәуекелдерді қабылдаудың нақты мүмкіндігі, ол бірінші кезекте ұлттық
енгізілетін міндетті сақтандыру принциптерінің сақтандырудың негізгі ережелеріне (онысы экономикалық
әлеуетке сақтандырушылардың сақтандыруды қаржылай қамтамасыз ету үшін қаражатының (сақтандыру
міндетті сақтандыруды жүргізуді қамтамасыз ететін тиісті салалық инфрақұрылымның болуы;
енгізілетін міндетті сақтандыру шарттарының сақтандырудың халықаралық тәжірибеге сәйкес келуі.
2) Міндетті сақтандырудың қағидаттары
Міндетті сақтандыру түрін қолданудың аясы және оны жүргізудің құқықтық
сақтандырудың шарттары мен жүргізу тәртібін заң белгілейді (немесе онда
сақандыруға жататын объектілерді түгелімен қамту;
сақтандыру қызметін жүргізудің жеткілікті түрдегі ұзақтығы (тәртіп бойынша шарт
міндетті сақтандыруды жүзеге асырудың негізгі талаптары туралы ақпараттың ашықтығы;
сақтандырушылардың және басқа тұлғалардың шарт бойынша өз міндеттерін орындауының
сақтандыру шарты тараптарының және өзге де тұлғалардың, оның ішінде
3) Мемлекеттің міндетті сақтандыру саласына қатысуы
Мемлекеттің міндетті сақтандыру саласына қатысуының негізгі мақсаты оны өткізуге
Осы міндеттерді іске асыру міндетті сақтандырудың сенімді жүйесін жасауды
Жанама қатысу мемлекеттің сақтандыру ұйымдарының қызметіне, оның ішінде олардың
Мемлекеттің сақтандыру қызметін тұтынушылардың мүдделерін қорғау саласына тікелей қатысуына
Бұл мақсатты "Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры туралы" Қазақстан
Перспективада сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қорының капиталдандырылуының өсуіне орай,
Сақтандыру қызметін негізгі тұтынушылардың сатып алу қабілетінің төмендігі, отандық
Бұл жағдайлар тәуекел факторларының деңгейін төмендету жөніндегі, осы мәселелер
Атап айтқанда, Қазақстан халқының қаржыны айырықша ауыр, ал көп
Сондықтан Қазақстан Республикасында тұрғын үй иелеріне табиғи апаттардан болған
2. Міндетті сақтандыру туралы заңнамаларды жетілдіру
"Сақтандыру міндеттілігі" туралы формальды заң нормаларын қайта қарауды қосқанда,
Міндетті сақтандыру саласының объектілері бойынша және оларды өткізудің басқа
Республиканың міндетті сақтандыру жүйесіне (жоспарланатын міндетті сақтандырудың жаңа түрлерін
Қазақстан Республикасының халықаралық сақтандыру жүйесіне кіру және міндетті сақтандыру
Осы міндетті шешу - Қазақстанда жұмыс істеп отырған халықаралық
ҚОРЫТЫНДЫ
Міндетті әлеуметтік сақтандыру — азаматтарды еңбек ету қабілетін жоғалтуына
Мыналар міндетті әлеуметтік сақтандырудың негізгі қағидаттары болып табылады:
Қазақстан Рсспубликасының міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы заңнамасын сақтау мен
әлеуметтік төлемдерді қамтамасыз ету үшін қолданылатын шараларға мемлекеттің кепілдік
міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысудың міндеттілігі;
заңға сәйксс әлеуметтік аударымдарды әлеуметтік төлемдерге пайдалану;
әлеуметтік төлемнің көзделген шарттар бойынша міндеттілігі;
әлеуметтік төлемдердің мөлшерін саралау;
міндетті әлеуметтік сақтандыруды қамтамасыз ететін мемлекеттік органдардың қызметіндегі жариялылық.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру субъектілері болып келесілер табылады:
Cақтанушылар - жұмыс берушілер, сақтандырушылар, сақтандырылған тұлғалар.
Сақтанушылар – міндетті төлем болып табылатын сақтандыру жарналарын
Сақтандырушылар – міндетті әлеуметтік сақтандыру бойынша сақтандыру жағдайы туындағанда
Сақтандырылған тұлғалар — Қазақстан Республикасының азаматтары, сонымен қатар өзін
Халықаралық еңбек ұйымы - әлеуметтік қорғау ұғымын халықтың
Осыған сәйкес Қазақстандағы реформа жылдары әлеуметтік қорғаудың үш
Қазақстандағы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі жүйеге қатысушыларды, яғни
Бұл ретте МӘСҚ қаржылық ресурстары «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы»
2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтiк аударымдарды есептеу
2006 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтiк аударымдарды есептеу
2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтiк аударымдарды есептеу
2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтік аударымдарды есептеу
2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап - әлеуметтік аударымдарды есептеу
2011 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
- әлеуметтік аударымдар – 88 477 672,3 мың
- әлеуметтік аударымдарды төлеу мерзімін өткізіп алғаны үшін алынған
- инвестициялық табыс – 89 415 521,5 мың
Қордың негізгі инвестициялық міндеті тұрақты табыс деңгейі мен қордың
ХХ ғасыр кез келген мемлекеттің ішкі саясатының негізгі бағыттарының
Халықты әлеуметтік қорғау – мемлекеттің әлеуметтік саясатының ең негізгі
Қазақстан Республикасы Ата Заңында «өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық
Әлеуметтік саясатты жүргізудің негізгі мынадай принциптері бар: баға көтерілгенде
Мелекеттік әлеуметтік сақтандыруды жетілдіруде келесідей ұсыныстар жасалынады:
1. Міндетті сақтандыру саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру.
2. Міндетті сақтандыру туралы заңнамаларды жетілдіру.
Қазақстан Республикасының халықаралық сақтандыру жүйесіне кіру және міндетті сақтандыру
Осы міндетті шешу - Қазақстанда жұмыс істеп отырған халықаралық
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Архангельский В.Д., Кузнецова Н.П. Страховой рынок России и малое
Дегтярев Г.П. Страхование в переходный период: основные принципы //
Левант Н.А. Долгосрочное страхование жизни в условиях нестабильной экономики
Воробьева СМ. Страховой рынок Республики Казахстан. -Караганда, 2000.-116 б.
Ефимов С.Л.Деловая практика страхового агента и брокера: Учебное пособие.
Семенов Д.В. Социальное страхование в современной России: каким ему
Страховое дело. Учебник / Под ред. Л.И. Рейтмана. -
Сухов В.А. Страховой рынок России. - М.: Анкил, 1992
Финансы/Под ред. В.М. Родионовой. - М.:Финансы и статистика, 1995г.
Шахов В.В. Введение в страхование: экономический аспект. - М.:
Шахов В.В. Некоторые итоги и перспективы развития страхового рынка
Шахов В.В. Страхование как самостоятельная экономическая категория // Финансы.
Шахов В.В. Страхование: Учебник для ВУЗов. - М.: Страховой
14 Мейірбеков А. Қ. Әлеуметтік сақтандырудың маңызы мен міндеттері.-Алматы.-2006
15 Зейнелғабин З. Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік қоғау жүйесі.-Алматы.-2005жыл, 25-43б.
16 С. Жолдасбаев. Финансирование системы социального страхования: мировая и
17 Әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру.-Оқу құралы,-2007жыл, 89-97б.
18 Сущность и значение социального страхования.- Алматы.-«Бико»2005жыл.-41-47б.
19 Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы
20 Сақтандырудың әлеуметтік-экономикалық мәні, оның іс-әрекет сфералары.- Алматы: Оқу
21 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігі және
22 Павлов А. Әлеуметтік қорғау жүйесіндегі әлеуметтік сақтандыру,- Қаржы
23 Мероприятия по совершенствованию и этапы системы социальной защиты
24 Қазақстан Республикасының әлеуметтік сақтандыру жүйесі.-Алматы: «Бико» 2005.-58-59б.
25 Елеуов А. Әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру.- Қаржы-қаражат-
26 Қаженбаев Б. Әлеуметтік сақтандыру жүйесін қаржыландыру.- Банки Казахстана,
27 Қазақстан Республикасының қаржысы.-Алматы.2006жыл, 15-19б.
28 Мельников В.Д., Ілиясов К.К. Қаржы: Жоғары оқу орындарына
29 Баяхметов Т. Қазақстандағы сақтандырудың маңызы мен болашақта дамыту
30 Жұматай И. Қазақстан Республикасында кедейшілікке қарсы күрес, әлеуметтік
31 Социальные ориентиры обновления: общество и человек / Под
32 Барнер Р. Словарь социальной работы /Пер. с анг.
33 Социальная политика государства: понятный фрагмент А.И. Стребков Homo
34 «Мемлекеттік атаулы көмек туралы» Қазақстан Республикасының
35 «Қазақстан Республикасының мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасының
41
Базалы әлеуметтік төледер (базалы зейнетақы, мемлекеттік жәрдемақы, бір реттік
1 деңгей
2 деңгей
3 деңгей
Міндетті зейнетақы жарналары есебінен төленетін зейнетақы төлемдері мен «Мемлекеттік
Өзінің қаражаттары есебінен азаматтардың ерікті сақтандырылуы