Жоспар:
КІРІСПЕ 2
1-бөлім. Ерлі–зайыптылардың құқықтары мен міндеттерінiң түсiнiгi. 4
1.1 Мүліктік және мүліктік емес қатынастардың түсiнiгi мен
1.2 Отбасы құқығы мен мораль нормаларының мүліктік емес
2-бөлім. Ерлі-зайыптылардың (өзiндiк) жеке құқықтары 15
2.1. Мазмұны түрлері және құқықтық ерекшелігі мен мәні.
ҚОРЫТЫНДЫ 32
Пайдаланған әдебиеттер 34
КІРІСПЕ
Отбасының адам өмірінде алатын ролі мен маңызына баға
Азаматтардың жеке және қоғамдық мүдделері үйлесімді бірігетін отбасы
Неке және отбасы туралы заңы ерлі – зайыптылардың,
Отбасы, сонымен қатар, моральдың (өнеге) әсер ететін маңызды
Әйелдердің қоғамға пайдалы еңбек аясына белсенді араласуын, олардың
Ерлі – зайыптылардың өзіндік құқықтары мен міндеттері жөніндегі
Конституция және барлық заңдар әйелге тек теңдік қана
Жекеге жұбайдың жеке мүддесін қозғайтын, құқықтар мен міндеттер
Ерлі – зайыптылардың:
Оларды иеленушілерден ажыратылмайды;
Олардың иемнушілердің еркі бойынша ажыратылмайды;
Қандай да бір мәліметтердің пәні бола алмайды;
Ақшалай эквивалентті болмайды.
Ерлі-зайыптылардың өзіндік – құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыруы
Жеке құқықтық қатынастардың мүліктіктен айырмашылығы экономикалық мазмұнының болмауы
1-бөлім. Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттерінiң түсiнiгi.
1.1 Мүліктік және мүліктік емес қатынастардың түсiнiгi мен
Ерлі-зайыптылардың жеке құқықтары мен міндеттері мәселесін өз алдына
Мұндағы мүліктік қатынастардың жеке қатынастарға тығыз байланыстылығы, мүліктік
Өткен кеңестік кезенде отбасылық қатынастарды құқықтық реттеу, осы
Мүліктік элемент басым үлеске ие, сондықтан отбасылық қатынастар
Мәселен, А.М.Белякова: «буржуазиялық қоғамдағы отбасылық қатынастарды реттеудегі ерекшеліктердің
Ал Н.В.Рабинович: «Кеңестік социалистік құқықта негізгі маңызға жеке
Жоғарыдағы көзқарастарды талдар болсақ, отбасы құқығындағы мүліктік және
Егер жеке және мүліктік қатынастардың ара-қатынасы туралы айтқанда,
Ерлі-зайыптылардың және өзге де отбасы мүшелерінің құқықтары мен
Мораль нормаларының негізінде жатқан жақсылық, зұлымдық, ар, арсыздық,
Біз мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен міндеттердің
Дегенмен, тағы да қайталап өтсе артықшылығы болмайды, достық,
Демек отбасылық құқықта, азаматтық кұқық секілді көбінесе мүліктік
Жоғарыда айтып өткеніміздей, ерлі-зайытылардың барлық жеке қатынастары құқықтық
Дегенмен, 1994 жылы 27 желтоқсанда Қазақстан Республикасының жаңа
Сонымен бірге отбасы құқығында ұзақ уақыт бойына, отбасы
Отбасындағы жеке қатынастардың көпшілігінің құқықпен реттеліну мүмкіндігімен К.Д.Кавелин
Кеңестік кезеңдегі ғалымдардың ішінен мүліктік емес қатынастардың құқықпен
Демек, қорытындылай келе мынадай ұйғарымға келуге болады, жеке
Жоғарыда келтірілгендерді қорытындыласақ, олардың барлығы дерлік, отбасылық құқықта
Біз отбасы кұқығымен реттелінетін мүліктік және жеке мүліктік
Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері (жеке және мүліктік) Қазақтан
Дәстүрлі қазақ салттары, зайырлы және демократиялық қоғам жағдайында
Олардың ері мен әйелі арасындағы өзара қарым-қатынастардың мүліктік
Осыдан ары қарай біз ерлі-зайыптылар арасындағы құқықпен реттеуге,
Осы жерде тарихқа тағы да бір қайтып -
Мұндай келісімге жетіп, екі жақтың некесін қию тиісті
Ерлі-зайыптылардың жеке құқықтық қатынастары мүліктікке қарағанда экономикалық мазмұнға
Жоғарыда айтылғандармен қатар, неке және отбасылық қатынастарды реттейтін
1.2 Отбасы құқығы мен мораль нормаларының мүліктік емес
Отбасы құқығы нормаларының жеке сипаты, оның жалпы мақсаты,
Дегенмен, отбасы құқығы нормаларының басты ерекшелігі, оның негізінен
Қоғамдағы адамның жүріс-тұрысына әлеуметтік әсер ететін әдіс (тәсіл)
Құқықтық нормалармен моральдық нормаладың ара-қатынасының мәселелері кеңестік кезеңнің
Құқықтық нормасы мен моральдық ара-қатынасының проблемалары философиялық әдебеиеттерде
Отбасы құқығы да және мораль (өнеге) қоғамдық қатынастарды
Ерлі-зайыптылардың арасындағы жеке қатынастарды реттейтін отбасылық нормалармен моральдық
Отбасы құқығының әрекет ету аясы (нек және отбасы
Неке – отбасы нормаларының ерлі-зайыптылардың, ата-аналардың, балалардың қатынастарына
Неке – отбасы нормалардың ерекше белгісі ретінде олардың
Қарастырылған құқық нормасы мен мораль нормасының ұқсас белгілері
Құқық және мораль нормасын анализ жасау кезінде, құқықтық
Кеңес кезеңіндегі неке, отбасы мәселелеріне арналған еңбектерде, көпшілік
Балаларды тәрбиелеуге байланысты құқықтар мен міндеттерді жүзеге асырған
Құқық нормасы мен мораль нормасын айыратын белгінің бірі
Біз мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен міндеттердің
2-бөлім. Ерлі-зайыптылардың (өзiндiк) жеке құқықтары
2.1. Мазмұны түрлері және құқықтық ерекшелігі мен мәні.
1998 жылы 17 желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасының «Неке
Дегенмен, мәселе баптардың немесе олардың жеке тарау болып
Сонымен қатар, ерлі-зайыптылардың жеке тұлғалары мен міндеттері ерлі-зайыптылардың
Жұбайлардың әрқайсысы жеке құқықтарды өздерінің қалауы бойынша дербес
Атап өтер ең маңызды нәрсе, ерлі-зайыптылардың жеке құқықтары
«Неке және отбасы туралы» Заңда бекітілген ерлі-зайыптылардың жеке
Ерлі-зайыптылардың мүліктік емес жеке құқықтары мен міндеттері ең
«Неке және отбасы туралы» Заңның «Ерлі зайыптылардың теңдігі»,
ерлі-зайыптылардың әрқайсысының қызмет, кәсіп түрін, тұрғылықты жерін таңдау
ана, әке болуды, балаларды тәрбиелеуді, оларға білім беру
ерлі-зайыптылардың отбасындағы өз қатынастарын өзара сыйластық және өзара
Отбасы өмірінің мәселелерін шешуге сырттай араласуға, соның ішінде
«Неке және отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 29-бабы
«Неке және отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 29-бабының
қызмет, кәсіп түрін және тұрғылықты жерін таңдауға ерікті
Мұнда, ерлі-зайыптылардың әрқайсысы өзінің бейімділіктерін, мүдделерін, шығармашылық мүмкіндіктері
Ал түптеп келгенде соңғы шешімді қабылдау құқығы жұбайлардың
Ерлі-зайыптылардың әрқайсысының қызмет, кәсіп түрін еркін таңдауға құқылы.
Құқықтың барлық дерлік салаларында осы теңдікті бекітетін және
Қоғамның қазіргі даму сатысында, демократиялық және құқықтық мемлекет
Әйелдің саяси, азаматтық, экономикалық, қоғамдық және мәдени өмірге
Заңдарда көрсетілген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағына заңды
Ал келу орыны ретінде қонақ үйлер, емдеу-сауықтыру орындары,
Ерлі-зайыптылардың әркайсысына өз тұрғылықты жерін еркін таңдау бостандығын
Өмірдің әр қилы жағдайларының орын алып отыратындығына және
Әдетте тұрғылықты жерді ерлі-зайыптылар бірлесіп, өзара келісім бойынша
Отбасылық өмірдің мәні және дәстүрлі түрі ерлі-зайыптылардың бірге
Тұрғылықты жерді таңдау еркіндігі азаматтық құқық қабілеттілік мазмұнына
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 16-шы бабына сәйкес, азаматтың
Азаматтардың нақты тұрғылықты жерін анықтау, олар қатысатын құқық
Отбасы заңында ерлі-зайыптылар – жұбайының немесе зайыбының тұрғылықты
Неке және отбасы заңы ерлі-зайыптылардың бірлесіп тұруына міндеттеме
Бұрынғы кеңестік заңдарға сәйкес, жас мамандарды жұмысқа жіберу
Отбасы өмірінің мәселелерін ерлі-зайыптылардың бірлесіп шсшуі көлемі және
Дегенмен мұндай декларативті нормаларды отбасылық заңдарға енгізудің өзі,
Ал кейбір жағдайларда заң қандай да бір әрекетті
Біз осы уақытқа дейін ерлі-зайыптылардың жеке құқықтарын
қарастырдық. Ерлі-зайыптылардың материалдық емес сипаттағы
міндеттері де өз мазмұны бойынша осыларға ұқсас. Бұл
Қазақстан Республикасының Неке және отбасы туралы Заңы ерлі-зайыптылардың
Дегенмен, 29-баптың 4-тармағының ережесі, тек өнегелік қасиеттен тұратын,
Балалардың денсаулығы, өсіп-жетілуі және әл-ауқаты "Неке және отбасы
Азаматтың тегі мен аты маңызды әлеуметтік функцияларды атқаратындығы
Осындай мысалдар арқылы адамның тегі маңызды әлеуметтік сипатқа
Сондай-ақ, адамның тегі қоғамда маңызды әлеуметтік рөл атқара
Ерлі-зайыптылардың өзіндік құқықтарының біріне тек қана еркіндігі жатады.
Мұнда жұбайлардың ортақ тегі ретінде кімнің тегі таңдалып
Ең бірінші отбасы кодексінде 1918 жылы некелік текті
Қазіргі қоғамда тұлғаның, жынысына байланыссыз, жан-жақты дамуына барлық
ҚР-ның неке және отбасы туралы" Заңның 30-бабының 1-тармағына
Некеге тұру кезінде ерлі-зайыптылардың бірінің екіншісінің тегін ортақ
Ерлі-зайыптылардың тек тандау құқығының жүзеге асуы некені тіркеу
Қазақстан Республикасының халқын құжаттандыру және тіркеу ережесіне сәйкес,
"Неке және отбасы туралы" Заңның 29-бабының тек тандауда
Бұл норманы жаңа "Неке және отбасы туралы" Заңның
Ерлі-зайыптыларға тек таңдау құқығы тек қана некеге тұру
Орайы келгенде айта өтер болсақ, өзгерістер азаматтық хал-актілерінің
- некеде тұрмайтын адам тегін ауыстырған кезде —
- некеде тұрған адам тегін өзгерткен кезде немесе
- егер жұбайы айырылысқаннан кейін басқа жұбайының тегінде
- некені бұзуға байланысты тегін некеге дейінгі тегіне
- некеде түрған адам егер ол басқа жұбайдың
- некеде тұрған адам тегін өзгерткен кезде, егер
- некеге тұрған адам тегін өзгерткен кезде, егер
- некеде тұрған адам некеге дсйінгі тегін жүбайдың
- тегі әкесінің атына немесе ұлттық дәстүр бойынша
Мұнда ескере кететін жағдай, егер жұбай некені бұзу
Бұл тәртіп некені бұзудың қайда жүргізілгеніне (сотта немесе
Ерлі-зайыптылардың мүліктік емес жеке құқықтарының қатарына "Неке және
Сонымен қатар, ерлі-зайыптылардың некені бұзуға деген құқығы да
Ерлі-зайыптыларды жеке құкықтар мен міндеттерге ие ететін, олардың
Шығыс Европа мен Балтық мемлекеттерінің көпшілігінің конституцияларымен де
Мәселен, Әзірбайжан Республикасының, Белорусь Республикасының, Грузияның, Молдова Республикасының,
Неке және отбасы туралы заңның қолданылуы неке-отбасылық қатынастардың
Әдетте неке-отбасылық құқықтар сәйкес міндеттермен бір мезгілде қарастырылады,
Мүліктік емес сипаттағы неке-отбасылық құқықтарға адамзаттың некеге тұруға,ерікті
Жеке неке-отбасы құқықтарының түрлері осындай.Заңмен танылған тұлғаның мүмкін
Субъективтік құқықпен құқық қабілеттілік арасындағы шектер туралы мәселе
Заң әдебиеттерінде көптеген авторлар субъективтік құқықты тұлғаның еркіндігін
"Ерлі-зайыптылардың жеке құқықтарына" тек таңдау құқығы да жатқызылады,
Осы бағытта неке-отбасылық қатынастарға қатысушылардың басқа жеке құқықтарын
Ата-ананың бала тәрбиелеуге құқығы баланың дүниеге келу сәтінен
Неке -отбасылық мүліктік емес құқықтардың толық сипаттама беру
Жалпы философиялық шарт:мән құбылыстың ішкі жағын көрсетеді,ал құбылыс
Әрбір неке отбасының құқықтық мәні оны құрайтын, негізінің
Әрбір неке–отбасылық құқықтың мәнін оның әлеуметтік тағайындалуын анықтау
Жеке құқықтардың әрқайсысын жеке қарастыру арқылы мәнін анықтаймыз.
Неке және Отбасы туралы заң ортақ тек ретінде
Бәлкім, отбасы құрушы тұлғалардың жеке қажеттіліктерін қанағаттандыру, отбасына
Неке және отбасы заңының негіздері қызмет, кәсіп түрін,
Ерлі – зайыптылардың отбасы өмірінің мәселелерін бірлесіп шешу
Неке және отбасы туралы заңымен некені бұзудың әкімшіілік
Сәйкесінше, отбасылық қатынастардың белгілі бір түрлерінің нысаны ретінде
Некені бұзу туралы өтінішпен жолдануға құқықты берумен бірнеше
Әкімшілік тәртіпте некені бұзуға құқықты жүзеге асыру 16
ҚОРЫТЫНДЫ
Көптеген социологтар және философтар отбасы — бұл туындайтын
Ерлі-зайыптылар, отбасы — бұл қандай да бір шекте
Ерлі-зайыптылардың жеке құқықтарымен міндеттерін білуі —отбасының дұрыс қалыптасуы
Бұл керексіз, қажеті жоқ түсініспеушіліктерден құтылуға мүмкіндік жасайды;отбасында,
Ерлі-зайыптылармен өзіндік құқықтары мен міндеттерін білуі өз мүдделерін,
Өкінішке орай, көптеген халықтар әйел затына кемсіте қараушылық,
Пайдаланған әдебиеттер
Нормативтік актілер.
Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жыл 30 тамыз.
Жеке және отбасы туралы Қазақстан Республикасының заңы. 1998
«ҚР Азаматтық кодексі» 1994 жыл 27 желтоқсан.
«ҚР Еңбек туралы заңы» 1994 жыл 10 желтоқсан.
«ҚР тұрғын үй-қатынастары туралы» заңы.
«Қазақстан Республикасында азаматтық хал-актілері жазбаларын өзгерту, өалпына келтіру,
«Қазақстан Республикасында азаматтық хал-актілерін тіркеу тәртібі туралы» ереже.
Арнайы әдебиеттер
Нечаева А.М. Семья и закон: правовое регулирование неимущественных
Кенжалиев З.Ж. Көшпелі қазақ қоғамындағы дәстүрлі құқықтық мәдениет,
арғынбаев Х.А. «Қазақ халқындағы семья мен неке» Алматы,
Дзыба Р.А. Равноправие супругов – основной принцип советского
Б.Б.Базарбаев, Ю.Г.Басин, В.А.Жакенов, К.С.Мауленов, Комментарии к еодексу о
Рабинович Н.И.Личные и имущественные отношения в советской семье.
Ворожейкин Е. М. Молодым супругам о браке и
Нечаева А. М. Правонарушения в сфере личных семейных
Ворожейкин Е. М. Семейные правоотношения в ССР, М.,
Грачева В. А. Супруги, родители, дети: их права
Свердлов Г. М. Права граждан в семье, М.,
Замараев В. А. Семья: супруги, родители, дети. Пульс,
королев Ю. А. Семья, государство, общество, М., 1971
Чумакова Т. Е. Семья, мораль , право. Издание
Арғынбаев Х. А. Қазақ отбасы, Алматы, 1996 ж.
Антокольская М. В. «Семейное право», М., «Юрист», 2000
Нечаева А. М. «Семейное право», М., 1998 г.
Королев Ю. А. Брак иразвод: современные тенденции. М.,
Пчелинцева Л. М. «Семейное право» Росии. М., 1999
Конституции государств центральной и Восточной Европпы. Отв. Ред.
Рясенцев С. П. «Семейное право» М., 1985 г.
А. М. Белякова, Е. М. Воронейкин, Советское семейное
А. Жакипова. Развитие семейно-брачных отношении в Казахстане. Алма-ата,
Ғылыми мақалалар.
А. М. Нечаева. Семья как самостоятельный объект правовой
А. М. Нечаева. Новый семейный кодекс// Государство и
К. Маркс и Ф. Энгельс, Собр. соч., Т21,
Иоффе О.С. Советское гражданское право: Курс лекции. Л.,
Белякова А.М., Ворожейкин Е.М. «Советское семейное право» М.,1974г.
Н.В.Рабинович «Личные и имущественные отношения в советской семье»
Шершеневич Г.Ф. Русское гражданское право спб. 1894 –
Шершеневич Г.С. сонда стр. 457.
М.И.Брагинский
Комментарий часть первой ГК РФ – М, 1995
Кавелин К.Д. Что есть гражданское право? И где
Иоффе О.С. Сов-е гр-ое право: Курс лекции л.,
Иоффе сонда стр.178.
З.Ж. Кенжалиев, кқшпелі қазақ қоғамындағы дәстүпрлі құқықтық мәдениет,
А.М. Нечаева, семые и закон, изд «наука» М.,
Мыс., Карева М.П. Право и нравственность в социалистическом
Мицкевич А.В. Взаимодействие права и нравственности М., 1964,
«ҚазССР неке және семья туралы кодексінің 5-тармағының 18-бабы»
М.В.Антольская «Семейное право» М., Юрист, 2000г. – с
Неке және отбасы туралы ҚР заңның 106-бабы
Адам Құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы. 1948 жылы
ҚР-сы АК-нің 14-бабы (жалпы бөлім)
ст. 102, 103, ч1, ТХ свода законов Российской
М.В.Антокольская «СП» М, 2000, с 139
Е.М.Ворожейкин, Правовые основы брака и семьи, стр. 49-59.
Р.А. Дзнба, Равноправие супругов – основной принцип советского
Дзнба р.А., сонда, 40 бет
«ҚР-да азаматтық хал-актілерін тіркеу тәртібі туралы» қаулы. 1999
ҚР „Неке жәну отбасы туралы” Заңының 85-бабы,1-тармағы
1948ж. 10 желтоқсандағы адам Құқықтары туралы жалпы декларация;
3Конституции государств Центральной и Центральной Европы Ответственный редактор
Ст. 40 Конституции Азербайджанской Республики; Новые Конституции стран
Р.О. Халфинс Общее учение о правоотношении М., 1974,
А.М.Нечаева, Семьи и закон,М.,1980,с94
Д.А.Керимов, Философские проблемы права.М.:Мысль,1972,с.190
Д.А.Керимов, Сонда, с.44
12