Тақырыбы: Қаржы нарығы және қор биржасы
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ 3
1. Қаржы нарығы туралы ұғым 4
2. Бағалы кағаздар нарығы, оның мәні және негізгі
3 Бағалы қағаздардың эмиссиясы және айналысқа шығарылуы. Бағалы
4. Қор биржасы 31
ҚОРЫТЫНДЫ 34
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 36
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының халықаралық нарыққа шығуына кедергі жасап тұрған
Мемлекетіміздің ішкі валюталық нарығы әлі қалыптасқан жоқ, ол
Қаржы нарығында болып жатқан өзгерістер валюта нарығына тікелей
Қаржы нарығы – құнды қағаздар айналымына байланысты экономикалық
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша,
Қаржы нарығынан айырмашылығы ақша нарығы төлем қаржаттарының нарығы
Қаржы нарығы туралы ұғым
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтандырылған жоспарлы экономикадан қағидалы
Қаржы нарығы - бұл, ең алдымен дербес экономикалық
1 сызба. Экономикалық жүйедегі нарықтың өзара байланысы
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында қаржы нарығы қаржы ресурстарын
Экономикалық әдебиеттерде және шаруашылық практикада қаржы нарығы ұғымы
2 сызба. Қаржы нарығының құрылымы.
Ақша нарығы дегеніміз қолма - қол ақша ғана
Кредит нарығы несие бойынша банктердің кредит операцияларымен байланысты.
Ақша мен кредит нарықтары, әдеттегідей, айналым активтерінің қозғалысына
Капитал нарығында қоғамдық өндіріс қатысушыларының орташа және ұзақ
Қаржы нарығында сатып алу-сатудың объектілері айрықшалықты тауарлар -
Қаржы нарығында бағалы қағаздардың қозғалысымен ортақтастырылатын экономикалық қатынастар
Нарықтың барлық тұрпаттарының өзара байланысы қаржы нарығының жұмыс
1) реттелінген тауар нарығының болуы, яғни кез
2) Ұлттық (орталық) банк тарапынан ақша айналысын қалыпты
3) кредит нарығының жандандырылуы, оның толық коммерциялануы, яғни
Кез келген субъектінің қаржы ресурстарына қажеттілігі және оны
Қаржы нарығының жұмыс істеуінің негізгі алгышарттарына мыналар жатады:
1) бөсекені дамыту мен монополизмді шектеу мақсатындағы
2) қаржы ресурстарын қайта бөлудегі мемлекет рөлінің қысқаруы:
3) шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халықтың бағалы
4) бюджет тапшылықтарын қаржыландыру үшін несие қорын пайдалануды
Қаржы нарығының маңызы бос ақша қаражаттарын алу және
Қаржы нарығы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолымен бизнестің
Қаржы нарығының болуы инфляцияны тежейді, ейткені бюджет тапшылығын
Экономикалық реформа процесінде қаржы нарығының қалыптасып, жұмыс істеуі
Инфляция бағалы қағаздарға айтарлықтай шектеу жасайды — олар
Қаржы нарығының дамуы халықтың көпшілік бөлігінің тұрмыс деңгейінің
Қаржы нарығының жұмыс істеуінің маңызды факторы сонымен қатар
Қаржы нарығының жандануы корпоративтік бағалы қағаздарды -экономиканың нақты
Инвестициялық институттар, қор биржалары, биржадан тыс сауда, депозит
2. Бағалы кағаздар нарығы, оның мәні және негізгі
Жоғарыда баяндалғандардан туындағанындай, бағалы қағаздар нарығы — шаруашылық
Бағалы қағаздар нарығы экономиканың барлық субъектілерінің ездеріне қажетті
Бағалы қағаздардың айналымға түсу уақыты мен өдісіне қарай
Бұдан басқа қаржы нарықтарын басқа критерийлер бойынша ажыратады:
Бағалы қағаздар нарығының жұмыс істеуі елдің экономикасында жалған
Қазақстанда қор нарығының қалыптасуы бүрынғы КСРО-ның заңнамасы негізінде
Алайда акционерлік қоғамдардың, брокерлік және қор биржаларының ары
Нарықтық қатынастардың серпінді даму кезеңі Қазақстан Республикасының Бағалы
Әлемдік қаржы дағдарысының және экономиканың нақты секторларындағы өндірістің
2003 жылы шілдеде "Бағалы қағаздар нарығы туралы" Қазақстан
Бағалы қағаздар нарығының қалыптасуы алты жылдай уақыт-ты алды
Бастапқы нарық
Мемлекеттік емес бағалы кағаздар (МЕБҚ) нарығы:
бастапқы орналастыру секторы;
сатып алу-сату секторы.
Корпорациялық облигациялар нарығы
Акциялар нарығы:
МЕБҚ-мен жасалатын репо-операциялар секторы
Мемлекеттік бағалы қағаздар (МБҚ) секторы:
МБҚ-ны сатып алу-сату секторы;
МБҚ-мен жасалатын репо-операциялар секторы
Қайталама нарық
Қор биржасы
Биржадан тыс бағалы қағаздар нарығының баға белгілеу ұйымы
Басқадай сауда-саттықты ұйымдастырушы.
Бағалы қағаздар — иеленушілеріне мүліктік құқықтар және белгілі
Бағалы қағаздардың бір ерекшелігі ретінде олардың мүліктік сипатын
Бағалы қағаздар нарық шаруашылығы жүйесінде ақшаны жұмылдыру, жұмыау
Бағалы қағаздардың айналысқа шығарылуы әдетте нақтылы шаруашылық келісімшарттарға
Бағалы қағаздар бойынша олардың иелеріне дивидендтер немесе пайыздар
Бағалы қағаздар ерекше тауар ретінде емір сүреді, онын
Бағалы қағаздар құжатсыз бағалы қағаздар және қағазсыз бағалы
Инвестициялық (капиталдық) бағалы қағаздар — капиталды жұмыаудың объектісі
Инвестициялық емес бағалы қағаздар — бұл тауар немесе
Эмитенттің құқықтық мәртебесін, инвестициялық және кредиттік тәуекелдердің дәрежесін,
Мемлекеттік бағалы қағаздар — бұл мемлекеттік ішкі борыштың
Мемлекеттік емес бағалы қағаздар корпоративтік және жекеше қаржы
Бағалы қағаздардың түрлері сан алуан: ақшалай бағалы қағаздарға
1930 жылғы Женева конвенциясына сәйкес вексель бағалы қағаздарға
Егер бағалы қағаздар кейін салынған ақшалай сомаларды қайтара
Қазіргі дүниежүзілік практикада өмір сүретін бағалы қағаздар негізігі
"Бағалы қағаздар нарығы туралы" завда туынды бағалы қағаздар
Туынды бағалы қағаздар нарықта айналыста жүрген корпорациялық бағалы
Туынды бағалы қағаздарды пайдалану белгілі бір қажеттіліктерге: қаржы
Сөйтіп, бағалы қағаздар — бұл шаруашылық қызметте пайдалануға
Бағалы қағаздар ұсынбалы, ордерлік және атаулы болуы мүмкін.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында айналыста мемлекеттік, корпорациялық және
Бағалы қағаздардың арасыңца ақшаға да, мүлікке де құқықтар
Акция — акционерлік қоғам шығаратын және бағалы қағаздың
Қазақстанның практикасында еңбек ұжымының акциялары, кәсіпорындардың акциялары және
Еңбек ұжымының акциялары тек өз кәсіпорнының қызметкерлері арасында
Кәсіпорындардың акцияларын кәсіпорындар мен ұйымдар шығарады. Бұл акциялар
Меншіктің акционерлік нысаны акционерлік қоғамдардың акцияларын шығару арқылы
Акция бөлінбейді. Егер акция ортақ меншік құқығымен бірнеше
Жай акция дауыс беруге енгізілетін барлық мәселелерді шешкен
Артықшылықты акциялардың меншік иелері — акционерлердің жай акциялардың
Акциялар атаулы, сондай - ақ ұсынбалы түрде де
Облигация — ұстаушысына (иесіне) оның белгіленген құнының тіркелген
Облигациялар атаулы, сондай - ақ ұсынбалы, пайыздық және
Облигациялардың мынандай түрлері болады:
агенттік облигация;
ипотекалық облигация; - қамтамасыз етілген облигация;
ішкімемлекеттік және жергілікті қарыздардың облигациялары;
мемлекеттік емес облигациялар;
кәсіпорындардың облигациялары.
Агенттік облигация — қаржы агенттігі шығаратын облигация.
Ипотекалық облигация — жылжымайтын мүліктермен қамсыздандыру шартымен шығарылатын,
Қамтамасыз етілген облигация — эмитент міндеттемелерін орындау эмитент
Ішкімемлекеттік және жергілікті қарыздарды өткізуден алынған қаражатгар тиісті
Коіпорындардың облигациялары олардың жарғыларына және қолданыстағы заңдарға сәйкес
Бағалы қағаздар құрамында мемлекет тарапынан, халықтан және заңи
Қазынашылық міндеттемелер ерікті негізде халық арасында таратылатын мемлекеттік
Боналар - мемлекеттік қазынашылық, муниципалдық органдар, мекемелер, фирмалар
Ұлттық банктің қысқа мерзімді ноталары 7 күннен 91
Мемлекеттік бағалы қағаздармен жасалатын операциялардың инвесторлар үшін тағы
МЕККАМ-ды Үкіметтің атынан Қаржы министрлігі шығарады, мемлекеттік бағалы
Мемлекеттік орта мерзімді қазынашылық валюталық міндетемелер (МЕОКАВМ) Қазақстан
Қазынашылық валюталық міндеттемелер ұстаушыларға өтеу кезінде олардың атаулы
Қазынашьшық валюталық міндеттеменің бастапқы құны 100 АҚШ доллары.
Республикалық бюджетің тапшылығын қаржыландыру үшін пайдаланылатын қаржы құралдарын
Индекстелген қазынашылық міндеттеменің бастапқы құны 1000 теңге және
Айналыс мерзімі 7 жыл және өтеу күні 2007
Мемлекеттік бағалы қағаздарға сондай - ақ МЕОКАМ, МЕАКАМ,
Депозит және банк сертификаттары - жинақ ақшаны тарту
Бағалы қағаздардың өзінен басқа дамыған экономикалық жүйелердің қаржы
3 Бағалы қағаздардың эмиссиясы және айналысқа шығарылуы. Бағалы
Бағалы қағаздардың эмиссиясы — бұл жарғылық капиталды қалыптастыру
Бағалы қағаздарды айналысқа шығару - эмиссия - бұл
Бағалы қағаздардың эмиссиясы:
1) акционерлік қоғам құрған кезде және акцияларды
2) акциялар шығару жолымен акционерлік қоғамның бастапқы жарғылық
3) облигациялар және басқа борыштық міндеттемелер шығару жолымен
Эмиссиялық бағалы қағаздар - бұл бір эмиссия шегінде
Эмиссиялық бағалы қағаздар шығару — эмитенттің эмиссиялық бағалы
Эмиссиялық бағалы қағаздарды (акцияларды, облигацияларды) шығаруды жарияланған жарғылық
Бағалы қағаздардың эмиссиясы бағалы қағаздардың бастапқы нарығында жүзеге
Бағалы қағаздардың бастапқы нарығы көбінесе Мемлекеттік бағалы қағаздардың
Алғашқы мемлекеттік бағалы қағаздар үш айлық қазынашылық міндеттемелер
1998 жылы қайта қаржыландыру мөлшерлемесі бойынша бюджет
1999 жылы сәуірде теңгенің еркін өзгермелі айырбас
МБҚ нарығын қолдау үшін Қаржы министрлігі қысқа мерзімді
МБҚ нарығының дамуы сандық өсуімен ғана емес, сонымен
2002 жылы еврооблигацияларды және жергілікті атқарушы органдардың бағалы
2002 жьшы теңге бағамының тұрақтануы, қайта қаржыландыру мөлшерлемелерінің
Сыртқы борышқа қызмет көрсету үшін Қаржы министрлігі еврооблигацияларды
Ақша базасын реттеу үшін Ұлттық банк 1995 жылдан
2002 жылы Ұлттық банк ноталары шығарылымының көлемі номиналдық
Мемлекеттік бағалы қағаздардан басқа бастапқы нарықта мемлекеттік емес
Корпорациялық бағалы қағаздар нағыз пайдалы, бірақ со-нымен бірге
2003 жылдың Іқаңтарына Қазақстан Республикасының есеп берген шаруашылық
2003 жылдың 1 қаңтарына есеп берген шаруашылық субъектілері
Мемлекеттік емес (корпорациялық) бағалы қағаздар жыл аяғында барлығы
2002 жылы төленген сыйақылардың сомасы 7,2 миллиард теңгеге
Жалпы республика бойынша 2003 жыдың 1 қатарына сомасы
Қайталама нарықтың жұмыс істеуі үзақ мерзімді қазынашылық міндеттемелерімен
Бағалы қағаздардың қайталама нарығында 2002 жылы "Ба-ғалы қағаздардың
Қазақстан қор биржасында 2002 жылы барлық бағалы қағаздар
Қайталама нарықта сомасы 72 миллион теңгенің корпорациялық бағалы
Мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағазды шығарудың, оларды тіркеудің, орналастырудың,
Мемлекеттік емес эмиссиялық бағалы қагадар эмиссиясы бағалы қағаздар
Ашық орналастыруды жүзеге асыратын акционерлік қоғамдардың акциялары эмиссияланатын
Акционерлік қоғамдардың - банктердің және банк операцияларының жекелеген
Эмиссиялық бағалы қағаздар құжаттандырьшған (документарлық) және құжатсыздандырылған нысандарда
Құжаттандырылған нысанда шығарылған бағалы қағаздар иелерінің құқықтары осы
Бағалы қағаздармен мәмілелер ұйымдастырылған және ұйым-дастырылмаған бағалы қағаздар
Кәсіби қатысушылар ұйымдастырылган бағалы қағаздар нарығында мәмілелерді өз
Кәсіби қатысушының бағалы қағаздармен мәміле жасауға өкілеттігі оның
Қазақстан Республикасы резиденттерінің - ұйымдарының, бей резиденттерінің -ұйымдарының,
Бағалы қағаздар нарығының субъектілері (қатысушылары) жеке және институционалдық
Инвесторлар - өз қаражаттарын бағалы қағаздарға салуды -инвестицияны
Мемлекет Ұлттық банк немесе Қаржы министрлігі арқылы бағалы
Эмитенттер - қолданылып жүрген заңдарға сәйкес эмис-сиялық бағалы
Бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары — өз қызметін
Бағалы қағаздар нарығының кәсіби өкілдеріне брокерлер, дилерлер, кастодиан,
Брокер - бағалы қағаздар нарығының клиенттің тапсырмасы бойынша,
Дилер - бағалы қағаздар нарығының ұйымдастырылған бағалы қағаздар
Кастодиан - бағалы қағаздар нарығының қаржы құралдарының және
Орталық депозитарий - бағалы қағаздар нарығының қаржы құралдарымен
Андеррайтер — бағалы қағаздар нарығының брокерлік - дилерлік
Сауда-саттықты ұйымдастырушы - қор биржасы және биржадан тыс
Бағалы қағаздар нарығының өзін - өзі реттейтін ұйымы
Бағалы қағаздар нарығының бірсыпыра қатысушыларын инвестициялық институттар, яғни
Қаржы делдалдарының сипатына қарай бағалы қағаздар нарығының үш
Бағалы қағаздар нарығында инвестициялыщ қорлар өзгеше жағдайда болады.
Инвестициялық қор қызметін айқындайын құжат инвестициялық мағлұмдама болып
Қазақстанда жаңа зейнетақы жүйесін ендіріп, оның дамуымен байланысты
Эмитенттердің арасында қаржы нарығының жұмыс істеуінде анықтаушы рөлді
Өз қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарту мақсатымен
Акционерлік қоғамның жарғысы қоғамның заңи тұлға ретіндегі құқықтық
Акционерлік қоғамды басқарудың жоғары органы ащионерлердің жалпы жиналысы,
Бағалы қағаздарды бастапқы иеленушілеріне сататын эмитенттер мен инвестициялық
Шығарылуға және айналысқа мемлекеттік тіркеуден өткен және белгіленген
Эмиссиялық бағалы қағаздарды орналастыру кезінде эмитент (андеррайтер, эмиссиялық
Эмиссиялық бағалы қағаздардың қайталама бағалы қағаздар нарығындағы айналысы
Бағалы қағаздардың эмиссиясы көпшілікке жариялаусыз немесе жарнамасыз инвесторлардың
Бағалы қағаздардың айналысы, яғни инвесторлардың арасында, соның ішінде
Нарықтық бағам бағалы қағаздар сұранымы мен ұсынымының ара
Акциялардың бағалары (бағамы) бір акцияға ұлттық валюта бірлігінде,
Бағалы қағаздармен операциялар жүргізген кезде арнаулы алым алынуы
Бағалы қағаздар нарығындағы қызметті оның инфрақұрылымы жүзеге асырады.
Бағалы қағаздар нарығында уәкілетті органның - бағалы қағаздар
1) брокерлік-дилерлік;
2) бағалы қағаздарды ұсынушылардың тізілімдері жүйесін жүргізу;
3) инвестициялық портфелді басқару;
4) зейнетақы активтерін инвестициялық басқару;
5) кастодиандық;
6) трансфер-агенттік;
7) депозитарийлік;
8) бағалы қағаздармен және езге де қаржы
Жоғарыда аталынған қызметтер бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызметтер
Еліміздің қаржы нарығында орныға бастаған қатынастарды реттеудің және
Еліміздің есептік төлем балансын неғұрлым тиімді қалыптастыру, неғұрлым
Қазақстан Республикасындағы қаржы қызметін мемлекеттік реттеу мен қадағалаудың
Қаржы секторы - бұл қызмет саласы, сондықтанда қаржы
Қор нарығының осы заманғы талаптарға сай болуы үшін
Корпоративтік басқаруды жетілдіру және компаниялар қызметінің мөлдірлігін артыру
Ірі мемлекеттік компанияларды жеке блокқа бөлуі және олардың
Осы холдингке кіретін ұлттық компаниялардың мемлекеттік акциялар пакетінің
Соның нәтижесінде нарықта бірінші класты эмитенттердің үлестік қағаздары
Бағалы қағаздардың қайталама нарығын дамытудың бір шарты мемлекеттік
Инвестициялық қорлар туралы заң қабылданды. Қазірдің өзінде алғашқы
Инвестициялық және инновациялық қорлар жобаның 49 %-ын ғана
Сондықтан да қор биржасына мемлекеттік даму институттарымен бірлесіп
Қаржыландырудың құрылымдық формасын дамыту қажет. Екінші деңгейдегі банктер
Осы айтылғанның бәрі бағалы қағаздар нарығын дамыту бағдарламасында
4. Қор биржасы
Бағалы қағаздармен сауда-саттықты қор биржасы, зандарға сәйкес өзге
Қор биржасы - акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған,
Қор биржасы:
1) сауда жүйелерін пайдалану және қолдау;
2) қор биржасының тізіміне бағалы қағаздарды енгізуге жорамалданып
3) қор биржасында айналысқа жіберілген бағалы қағаздармен және
467 қаржы құралдары бойынша тұрақты сауда-саттық ұйымдастыру және
4) өз мүшелеріне ұйымдық, консультациялық, ақпараттық және өзге
5) бағалы қағаздар нарығы және өзге де қаржы
6) банк заңнамасында белгіленген тәртіппен банк операцияларының жекелеген
Қор биржасы бағалы қағаздардың қайталама нарығының ұйымдастырушысы болып
Қор биржасы заңнамаға сәйкес тіркелінеді және бағалы қағаздармен
Бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары және зандарға сәйкес
Сауда-саттықты ұйымдастырушының кірісі оның негізгі қызметінен алатын қаражат
1) сауда-сатықты ұйымдастыушының мүшелігіне кіргені үшін;
2) сауда-саттықты ұйымдастырушының мүлкін пайдаланғаны үшін;
3) бағалы қағаздар листингі үшін және олардың
4) мемілелерді тіркеу және ресімдеу үшін;
5) ақпараттық қызмет көрсеткені үшін және езге
Биржадан тыс бағалы қағаздар нарығының баға белгілеу ұйымы
Қаржы нарығының жұмыс істеуі мемлекеттік реттеуді талап етеді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, қаржы нарығы – құнды қағаздар
Қазіргі кезде Республикада бағалы қағаздар нарығы қалыптасу шағында.
А) нарықты реттейтін механизмінің жоқтығы;
В) бағалы қағаздар нарығын дамытатын бірыңғай көзқарас жүйесінің
С) зандардың мүлтіксіз орындалмауы;
О) салымдарды тіркеу жүйесінің жоқтығы;
Е) бағалы қағаздар нарығының материалдық-техникалық негізінің аздығы;
Ғ) нарық инфрақұрылымы өсу деңгейінің төмендігі жатады.
Бағалы қағаздар нарығына мамандарды бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының ерекшелігі — кіші
Бағалы қағаздар нарығының нарықтық үлгісінің банктік үлгіден айырмашылығы
Нарықта акционерлік капитал үлесінің көптігі.
Үлестік бағалы қағаздардың қарыздық қағаздардан көптігі.
Өндірісті қаржыландырудағы тура банктік несиенің аздығы.
Нарықтағы банк емес мекемелеріыің көптігі.
Қорыта айтқанда, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан бағалы
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Сейтқасымов Ғ.С. Ақша, Несие, Банктер Алматы Экономика 2001ж
Мақыш С. Ақша, Несие, Банктер Алматы Экономика 2000
Көшенова Б.А. «Бағалы қағаздар нарығы», Алматы, 2000 ж.
Банктегі бухгалтерлік есеп жэне есеп беру. Н.А. Ғүмар,
Банк хабаршысы. 2000
2