Мазмұны
Кіріспе................................................................................................................................3
1. Инвестициялық жобаның экономикалық мәні және оның мәселелері............4
2. Таза келтірілген құнның критерийлері (NPV)..........................................................15
3. Шаруашылық субъектісінің ішкі табыстар нормасын (ШК) анықтаудың
4.Инвестицияны талдаудың дәстүрлі критериясы: өтеушілік пен рентабельділік........................................................................................................28
Қорытынды..........................................................................................................32
Пайдаланылған әдебиеттер..............................................................33
Кіріспе
Адам мен саясат бір – бірімен өзара тығыз
1. Инвестициялық жобаның экономикалық aмәні және оның мәселелері
Инвестициялық жоба — бұл экономикалық пайда табу мақсатымен
Бұл пайданы есептеп шығару мен бағалау үшін басқарушы
Демек, инвестициядағы басқарушы есеп алға қойылған мақсаттарға қол
Тап осыған байланысты жаңа экономикалық шындыққа сәйкес ұзақ
Бүгінгі танда, өмірлік маңызы бар шаруашылық саласында дұрыс
Жақын уақыттан бері ұзақ мерзімді инвестицияларды талдау мен
Осы күнге дейін негізгі қорларды жаңғыртуда инвестициялаудың қажеттілігін
Тәжірибеде, инвестициялық талдаудың екі әдісі бар, онда мөлшерлеменің
Бірақта, қазіргі нарықтық экономика жағдайларында ұзақ мерзімді инвестицияларды
Сондықтан, осы мәселелер туралы экономикалық әдебиеттерде әртүрлі пікірлер
Енді сол пікірлерді, біз, үлкен үш топқа біріктіреміз:
Күрделі қаржыны бөлу концепциясын бухгалтерияда пайдаланатын түсінікті қолданғанды
2. Күрделі қаржыны бөлу концепциясы кезінде, қажет түзетулерден
танылуы керек деп санайды;
3. Инеестиция элементі ретінде активтің кез келген элементтерін
Бірінші топтағы ұғым бойынша таза инвестициясы болып, негізгі
осыған қарамастан осы бойынша инвестицияны санайды.
Ал түзетулерден кейін қолданатын күрделі қаржы тұжырымдамасының, басты
* біріншіден, бухгалтерия есебінде тек ШС-нің меншігіндегі инвестицияларды
* екіншіден, бухгалтерия есебінде материалдық емес активтерді инвестициялар
Мұндай жағдайда, талдаушылар күрделі қаржы қатарына жалға алынған
енгізеді. Тек осындай түзетулерден кейін таза инвестициялар деңгейі
Бұл анықтама негізінен шағын кәсіпорын үшін сәйкес келетін
Ұлғайтылған тұжырымдаманы қолдай отырып: инвестиния ретінде танылмаған материалдық
Бұларада, "инвестицияланған капитал" деген ұғым екі мағана береді.
Казақстанның бухгалтерлік балансында инвестицияланған капиталды екі жарып көрсетеді,
Батыс елдерінде инвестицияның бұл түрін екіге беледі, тікелей
Ал енді біз инвестицияны қаржылық-экономикалық талдау тұрғысынан қарастыратын
Енді осы айтылғандарды басқарушы есеп тұрғысынан қарастыратын болсақ,
инвестицияның есебін жүргізу, яғни есебін шығару;
инвестицияның бюджетін құрастыру;
жылдар бойынша ақша-қаражаттарының ағындарын бағалау;
қолданыс таба алатын капиталдың шын мәніндегі бағасын анықтау,
- инвестицияның тиімділігін баяндайтын критерийлерін талдау.
Жобаны бағалау мен талдаудың бүгінге дейін танымал екі
б)есептік бағалау (немесе статикалық, жай).
Аталған бағалаудың екі категориясы да бір бірімен ете
Статистикалық мәселесі (немесе міндеті) динамикалық (өсіңкілік) мәселеге (міндеттерге)
Табыстың негізгі екі қайнар көздері бар: біріншісі иемденушілер
Жобаны бағалаудан оны толық жүзеге асыруға дейінгі тұтас
Есептеулер тек біржолғы емес, сондай-ақ ағымды сипатқа да
Жобаларды талдау және бағалау әдістері негізінен көптеген болжамды
Жоба уақыты созылған сайын, оның белгісіздігі және тәуекелділігі
Инвестициялық жобаларды бағалаудың басты критерийлері болып мыналар табылады:
Таза келтірілген эффект (Net Present Value, NPV);
Инвестицияның рентабельділік индексі (Profitability Index PI);
Табыстың ішкі нормасы (Internal Rate of return, IRR)
Инвестициялық жобаның табыстылығын анықтау үшін, ең алдымен Дюпон
Сонымен, жоғарыда келтірілген инвестицияны тексерудің екі әдісі (есептеулері),
Басқарушы есептің инвестициялық мәселелері инвестициялық процестің сызбасын талдау
Инвестицияны талдау барысында, онда пайда болатын барлық мәселелерді
Пайыздық мөлшерлемесі деп белгілі бір уақыт бірлігіне белгіленген
Есептеу кезеңі - бұл уақыт интервалының, пайыздық мөлшерлемесіне
Инвестициядан алынатын табыс болжамдық аналитикалық есептеулердің көмегімен анықталады.
Қарыз берушіге несиелік келісім шарттың (борыштық міндеттеменің) мерзімі
Бұл мәселелердің ішінде инвестициялық кезеңнің алдында жасалатын шараларға
Біздін қарастырып отырған инвестициялық жобалардың экономикалық тиімділігін бағалау
Бұл алғашқы мәліметтердің қатарына мыналар кіреді: қарастырылып отырылған
Инвестициялық жобалардын экономикалық тиімділігін бағалау, инвестициялық кезең алдында
Ал егер біз оның тек нақты табыс деңгейін
Негізінен алғанда инвестиция процесі көптеген іскерлік шешімдерді қажет
Болашақ құны (БҚ) — белгілі бір жағдайда, ақша
Ағымдық кұны (АҚ) (немесе дисконтталған құны) деп -
Дисконттау (пайыздық) мөлшерлемесін анықтау кезінде, күрделі пайыздар эффектісіне
Мұндағы, —пайыз мөлшерлемесі; п — кезең уақыты
БҚ=1000 (1+0,12)3 = 1 000x1,405=1 405 мың аб.
Енді осы формуладағы, ақша ағымының құнын анықтау үшін,
1/(1 +і)" — бұл дисконттаудың стандартталған коэффициенті.
Егер біз жоғарыдағы келтірілген шартты мысалдың мәліметтерін осы
АҚ=1000х1/(1+12)3 = 1 000 х 0,7118 = 711,8
Сонымен, бөлінген күрделі қаражаттан алынған табыстың мөлшері 405
Болашақтағы инвестициядан түсетін табыстың ағымдық құны мынадай факторларға
Сайып келгенде, осы және басқа формулаларды пайдалану барысында
Сондыктан, осы және басқада мәселелерді шешу үшін, бүгінгі
2. Таза келтірілген құнның критерийлері (NPV)
Басқарушы есебінде қойылған мақсаттарға жету үшін, инвестициялық жобаларды
Инвестициялық жобаларды бағалаудың әр түрлі критерийлерін пайдалану жөнінде
Инвестициялық жоспарлаудың жүйелік процесі аясында, баламалы инвестициялық жобаларды
Енді осы әдістердің негізінде жатқан, әрі дисконттау қағидасына
Әлемдік тәжірибеде жоғарыда аталған бағалау әдістерінің ішінде ең
Алдымен біз таза келтірілген құн (NPV) әдісінің қолдану
Таза келтірілген қүн моделі (NPV) кейбір жеке инвесторлар
Мұндағы,— инвестицияның нәтижесінде болашақта алынатын, таза қолма-қол ақша
Осы модельдің (NPV) мәнін түсіну үшін оның қағидаларын
1 Сурет. Инвестициялық жобаны бағалаудың критерийлерінің жіктемесі.
Енді біз инвестициялық жобаның көрнектілігі мен айқындылығы үшін,
Қолма-қол қосымша ақша түрінде инвесторға таза келтірілген құн
Шаруашылық субъектісі инвестицияның мәселесін шешпестен бұрын, бірінші кезекте
Көріп отырғанымыздай, NPV моделінің әрекеттілігі үшін қолайлы критерия
Жоғарыда келтірілген ақпараттың әрбір элементі сандық немесе құндық
Әрбір элементтің күтілетін өзгерісін және онын қарқынын пайдалана
Қондырғының берілген қуаттылығы бірінші жыл 65000 ц құрады,
кейінгі келесі екі жылда, онын деңгейі 10% арттылды:
t1: = 65 000 ц
t2: 65000. 1,1
t3:65000. (1,1)2 =78 650
t1 және t2 жылдары қондырғының куаттылығы тұрақты күйін
яғни 78 650 ц деңгейін. ШС-нің жүніне деген
көлемнің 10% құрайды, бірақ бұл керсетілген көлем жыл
Жобаның қалған жылдарына сұраныс осыған ұқсас есептелінеlі. Бірақ
Енді осы аталған бағаны, сату көлеміне көбейтіп, жалпы
Сондықтан алғашқы кездегі материалдарға жұмсалған шығындар мынаны құрайды:
t1 материалдар = 30 : 0,7 х 1,12
Бұндағы 0,7 коэффициент, ол жүннің әрбір центнерінен алынған
Жұмыс күнінің шығындар да енімнің күтілген көлеміне сүйене
Энбргияға кететін ағымдағы шығындар жыл сайын 5%-ке артып
Көптеген зерттеушілер амортизациялық аударылымдарды нақты экономикалық шығындар деп
Алайда, қондырғыны демонтаждау (бөлшектеу) құны оның қызмет ету
Біз жыл сайын алынған жалпы табыстан өндірістің жалпы
Өйткені, әрбір жылда алынатын қосымша таза қолма-қол ақшалар
олар тікелей инвесторлар күткен болашақтағы қолма-қол ақша ағындарының
38 кестедегі таза келтірілген құн (МРУ) жобасы оң
Бағанын өсуі кезінде болатын болашақтағы қолма-қол ақша ағынының
Демек, дисконттау мөлшерлемесінің нақты (шын мәніндегі) эквиваленті былайша
Бұндағы, 5,77% бұл эквивалент көрсеткіші, ол 10 мен
Егер бұл нақты (немесе шын мәніндегі) дисконттау мөлшерлемесін,
Біз талдаудың екінші әдісін керсеттік, өйткені өнеркәсіптің көптеген
Егер кез келген шаруашылық етуші субъектісі осы тұрғыда
біріншіден, бұл аталған жоба барынша ақша ағымдарын емес,
екіншіден, кез келген шаруашылық субъектісі инвестициялық капиталға тапшылығын
Сайып келгенде, шаруашылық субъектісі өзінің қаржылық жағдайын түзеу
Тап осындай мақсатқа жету үшін мынадай формуланы қолданған
Мұндағы, (1+г)1 бұл шама стандартталған көрсеткіші, онын денгейі
Бұл әдістің басты кемшілігі — дисконттау мөлшерлемесін есептеп
Жоғарыда айтылған кемшіліктерге қарамастан, біз таза келтірілген құн
Жылдық денгейінін төмендегенін және айнымалы шығындарының шамадан тыс
Бұл арада талдау қорытындысын да, ақша қаражаттарының бюджетін
6
3. Шаруашылық субъектісінің ішкі табыстар нормасын (ШК) анықтаудың
Шаруашылық субъектісінің ішкі табыстар нормасы өзінің физикалық мәні
Ішкі табыстар нормасының корсеткішін есептеу үшін мынадай аналитикалық
Бұл формула үшін: жыл, тоқсан, ай сайын біркелкі
Келтірілген формула дисконттау мөлшерлемесін шешуге қолайлы жағдай туғызады.
Сондықтан, тәжірибеде, ішкі табыстар нормасы, инвестициялық жобалардың варианттарын
Экономикалық әдебиеттерде жоғарыда аталған әдістерден басқа, инвестицияның рентабельділік
десекте болады. Рентабельділік индексі (РІ) мына формула бойынша
Ескертетін бір жай, егерде РІ >1 болса, онда
Таза келтірілген эффектіден рентабельділіктің ерекшелігі, ол қатыстық (относительді)
Аннуитет (аnnitу) - бұл біркелкі жүйеде қайталанатын ақшы
Тәжірибеде, ақша ағындарының бірқалыпты болып түсетін инвестициялық жобалар
Сонымен, аннуитеттің құны (С) жобанын келтірілген құнымен (РУ)
Аннуитеттегі есептеулер жобаның бір қалыпты емес ақша ағындарымен
Аннуитет критериясының артықшылығы - ұзақтықтылығы әртүрлі жобаларды салыстыру
Демек, ақша ағындарының дисконттауын сипаттай келе, ондағы инвестициялық
Дисконттау әдісінің артықшылықтары:
-пайдаланатын ресурстардын баламалы құндарын ескереді;
-есепке нақты ақша ағыны алынады, шартты бухгалтерлік деңгейі
-инвестишялық жоба меншік иесінің мұддесін корғайды, яғни акционерлерді.
Дисконттау әдісінің кемшіліктері (яғни, бұндағы пайымдау оның бастапқы
-ШС-дегі акшонерлік құнының артуы - ШС алдында тұрған
-менеджерлер әркашанда рационалды әрекет ете бермейді, сондықтан да
-пайдаланатын ресурстардың барлығын бірдей ақшалай бағалы, жоғары
Ақша ағындарын дисконттау критериясы дәстүрлі критерняға карағаюз біршама
ресурстардың баламалы құнын көрсететін адекватты (парапар) дисконттау мөлшерлемесін
... ақша ағьшының болжамдары әрқашаңда жеткілікті түрде шындыққа
... бастапқы ақпаратгарды жинау өте қиын, өйткені, қолданыстағы
... есептеулердің қатыстық (относительді) жағдайын есептеп шығарудың қиындығы;
... инвестициялық жобаларды дисконттау критериясы Қазақстан үшін дәстүрлі
Жалпы алғанда дисконттау критериясы дәстүрлі әдіске қарағанда (рентабельділік,
Экономикалық әдебиеттерде дисконттау мөлшерлемесін анықтау үшін көптеген тәсілдерді
4.Инвестицияны талдаудың дәстүрлі критериясы: өтеушілік пен рентабельділік.
Инвестицияның өтеушілік мерзімін (кезеңін) есептеу әдісі негізінен инвестицияның
Өтеушілік кезеңін есептеу әдісі, жобаның тәуекелділігі жөніндегі мәселеге
Өтеушілік мерзімін есептеу әдісі инвестициялық жобалардың тиімділігі жөнінде
Одан басқа бұл әдіс инновациялық сипаттағы өнімдерді немесе
Казіргі уақытта, инвестицияның өтеушілік мерзімін, сондай-ақ дисконттау коэффициентін
Инвестиция деңгейіне келтірілген түсімдердің жиынтық сомасымен және өзі
Инвестицияның рентабелъділігін шаруашылық субъектісі өзінің орташа табысын (пайыздық
Бұл арада инвестиция ретінде пайдаланған қаражаттың орташа деңгейін
Енді біз инвестицияны жүзеге асырудан түскен табысты Р,
Шын мәнінде бұл әдіс, табыстың орташа нормасының әдісі
Инвестицияның рентабельділігін анықтау үшін, көбінесе бухгалтерлік есептің мәліметтерін
Дегенмен де, осы аталған әдістің кемшіліктері де жоқ
Сонымен, басқарушы есебіндегі инвестициялық жобаларды талдау тұрақтылығымен емес,
Оған қоса кез келген инвестициялық жоба бірлескен (корпоративтік)
Сондықтан басқарушы есеп бүгінгі танда дамыған елдердің өндірістік
Бұл арада, мәселе, есептеудің тәсілдерін жай ғана түсіндіріп
Демек, кез келген ШС-сі екінші бір шаруашылық субъектісімен
Қорытынды
Қорыта айтқанда, курстық жұмыстың осы бөлігінде барынша
Шетел ннвестициясын тартып, оны ел экономикасының нақты секторларына
Қазақстанның қаржы, банк, зейнетақы салаларындағы жетістіктерін өзге ТМД
Елімізді өркендету тек мемлекеттің міндеті ғана деу бұрыс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Байділдинов Л.Ә. «Теориялық саясаттану» Алматы, 2005 ж.
2. Хан Г.Б., Суворов Л.С., Рахманова Г.Б. «Қазақстан
3.Никитин А. Политика и политология. «Общественные науки и
4.Әжібаев С.Т., Малашұлы А.А. «ҚР –ң инвестиция жөніндегі
5. Елшібаев Т.Е. «Саясат» 1988 ж, №
6.Есмағанбетов Т.С. «Инвестициясыз экономика өрге баспайды». Алматы, 1997
7.«Ізденіс» 2004ж. №1.
8. «Заң» 2003ж. № 2.
9.«Қаржы – қаражат» 1998 ж. № 4.
10.Назарбаев Н.А. «На пороге ХХІ века» Алматы, 1996
2