Мазмұны
КІРІСПЕ
1 ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДЕГІ НЕСИЕЛІК ПРОБЛЕМАЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Несиелік проблемалардың мәні және оның пайда болу себептері.
Банктік несиенің түрлері және несиелердің жіктелінуі.
Несиелік бақылау (мониторинг) және несиенің рейтинг жүйесі.
2 БАНК ЦЕНТР КРЕДИТ АҚ-Ы МЫСАЛЫНЫҢ НЕГІЗІНДЕ НЕСИЕЛЕРДЕН
Банк Центр Кредит» АҚ – ң несиелеуден туындаған проблемаларды
талдау
Қарыз алушының несие өтеу кабілеттілігін бағалау
3 БАНКТІК НЕСИЕНІ ҚАЙТАРУДАҒЫ ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫ ҚАЗАҚСТАН
Коммерциялық банктерде несиелеуді проблемаларымен жұмыс істеуді талдау
Әлемдік қаржы дағдарысының Қазақстандық коммерциялық банктердің несиелік проблемаларын шешудің
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі Қазіргі уақытта ғаламдық деңгейдегі Қазақстанның бес
Сондықтан қазіргі әлемдік қаржы дағдарысы кезінде несиені қайтарудағы проблемалар
Проблемалы несие болып өтелуі - Банк деңгейін қанағаттандырмайтын кез-келген
Белгілі клиент несиені өтеу графигіне сәйкес төлей алмай және
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі Банк Центр Кредит» АҚ
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні болып қазіргі кезеңдегі коммерциялық банктердің
Дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасының барлық коммерциялық банктері несие
Осы мақсаттардың негізінде келесі міндеттерді шешу қарастырылған:
- Тұлғалар мен мекемелерді несиелендіру кезінде банк қол жеткізе
- Әр проблемалы несиеге терең әрі жүйелі жұмыс жүргізе
- Қарыздың рәсімделуіне аса назар аудара отыру;
- Портфельге терең мониторинг жүргізу;
- несиені проблеманы бастапқы кезеңінде әшкерелеу;
- әлемдік қаржы дағдарысы кезіндегі коммерциялық банктердің несиені өтеудегі
- әр талданған проблемалы несиеге шұғыл жұмыс жүргізу арқылы;
Сондықтан дипломдық жұмыстың жаңалығы ретінде қазіргі әлемдік дағдарыс кезеңінде
Ақпараттық негізі болып Қазақстан Республикасының «Банк және банк қызметі»
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және қолданылған
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕГІ НЕСИЕЛІК ПРОБЛЕМАЛАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Несиелік проблемалардың мәні және оның пайда болу себептері.
Коммерциялық банктегі несие беру процессінде несиелік мәмілеге екі субъект
Банк несие келісімі шарттарының орындалуына бақылау жасайды, оның негізгі
Несиелердегі проблемалар — бұл қайтарылуы күмән тудыратын және қарыз
Банк тек сенімді қарыз алушыларға несие беру саясатын жүргізуі
Қарызды өтеудегі қиыншылықтар кездейсоқ және бірден пайда болмайды. Бұл
Өйткені несиенің қайтарылмауы коммерциялық банктердің ресурстық портфелін және жаңа
- кезеңі. өткен және өтелмеген несиелердің басым бөлігі салымшылардың
- әкімшілік шығындар ұлғаяды, себебі несиелердегі проблемалар несие персоналының
- білікті кадрларды ынталандыратын пайдалы операциялар деңгейінің төмендеуі, олардың
- қарыз алушы несиені алу кесірінен банкротқа ұшарағаны туралы
Осы шығындардың барлығы банкке өте қымбат түсуі және қарыздың
Несие бойынша төлем мерзімі келгеннен кейін барлық мерзімі өткен
1. қарыз алушы несие өтеу кезінде төлем қабілеттігі жоқтығынан
2. қарыз алушы алдын-ала қарызды өтеуге ниеті болмағандықтан -
Несие бойынша төлем қабілетсіздігінің туындауы несие офицерінің талдау кезінде
Қарыз алушының несие бойынша төлемдерді төлегісі келмейтінін, несиені беру
Қарызды, яғни несиені төлеуде туындайтын негізгі себептер мен проблемалар
Несие сұранымын қарастырғанда, келісім шарттарын жасағанда және кейін бақылау
Банктің несиелік басқармасы мұндай өзгерістерді ескере отырып, өтеу мерзімі
Бүгінгі күні банктік тәжірибеде несиелік тексерудің әртүрлі әдістерін қолданғанымен,
- қарыз алушылармен байланысты тәуекелдің дұрыс бағаланбауы (мысалы, қаржылық
- болашақта мүмкін оқиғаға негізделген несиелендіру (мысалы, бірігу).
- клиент ірі депозит шығару уәдесімен берілген несие;
- несие кәсіпорындағы жұмысшының қажеттілігімен және сала спецификасымен дұрыс
- қарыз алушыға аса ірі сома беру;
- банк қызмет көрсету территориясынан тыс орналасқан қарыз алушыларға
- банкпен байланысты тұлғаларға берілген несиенің басым үлес салмағы
- қарыз алушыға катал көзқарастың болмауы (мысалы, достық қатынаспен
- қарызды рәсімдеудегі құжаттық қате немесе несиелік істегі сандық
- кепілге қойған мүлікті рәсімдеуде жіберілген қате, демек бүл
- несиелендіру бағдарламасын бақылаудағы жөнсіздік;
- қарызды қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі (мысалы, кепілді жоғары бағалау);
- іскерлік цикл сатысының өзгеруі кері әсер етуін елемеу;
- бәсекеге аса қызу реакция беру (клиенттің басқа банкке
- спекулятивті мүліктенуді несиелендіру (алыпсатарлық);
- экономикалық шарттардың өзгеруіне жеткіліксіз сезімталдық;
Несиелердегі проблемалар барлық себептерін тізу мүмкін емес, демек, олардың
Өз пайдасы үшін жасалынған іс-әрекеттер - банк проблемаларының көптеген
Пайда маңызын ұлғайту. Несиелік портфель әдетте пайда алудың маңызды
Несиелендіру принциптерін келісіммен бұзу. Банк басшылығы тәуекелі ақталмайтын несиелерді
Несиелендіру принциптерінің бұзылуының негізгі себебі болып беделді адамдармен келісімге
Қарыз алушы жайлы ақпараттың толық болмауы. Толық несиелік досье
- несиенің мақсаты,
- технико-экономикалық негіздеулер,
- болжамдалған қарыз өтеу көзі,
- несиелік қаражаттар орындалып,
- атқарылған жұмыстар туралы есеп беру,
- инспеқторлық тексерулер,
- несие бойынша жиналыста алынган сыртқы ақпарат және мәліметтер
Несиелерді басқару және несиеге тура баға беру, осы ақпараттың
Несиені қайтарудағы келісімнің жеткіліксіз орындалуы. Ең көп таралған қолайсыз
Мұндай қарыздар проблемаларға айналады. Қарыз алушы жасауға келіскен несиелік
Өз күшін тым артық бағалаушылық. Әрдайым келесі жағдайлардан аулақ
- бұрынғы және жақсы танитын қарыз алушыларды тиісті қадағалаудың
- қарыз алушының сенімді қаржылық көрсеткішерінің орнына ауызша ақпаратқа
- алдында тәуекелді бірнеше рет жеңгеніне негізделе отырып, несиенің
Инспекторлың қадағалаудың болмауы. Көптеген бастапқы кезде сәтті несиелер, банктің
Техникалық қабілетсіздік, банктің барлық икемді әрі тәжірибелі жұмысшылары қаржылық
Тәуекелмен байланысты қарыздардың нашар іріктелуі. Көптеген банктерде кейбір жетіспеушіліктері
- пропорцияланған кәсіпорындарды қайта құруды қаржыландыруға арналған қарыз, қолда
- несие нақты түсімдер ауқымынан бұрын, кәсіпорынның ойдағыдай аяқталу
- несие бағалы қағаздардың немесе тауарлардың спекулятивті келісімдерін қаржыландыру
- кепілмен жеткіліксіз қамтамасыз етілген несиелер;
- кішігірім акционерлік капитал көлеміндегі қозғалмайтын мүлікпен байланысты операциялар
- банктегі ірі депозит қалдықтарын бақылаудағы артықшылық үшін берілетін
- моральді тәукекелмен түйіндес несие;
- өтімділігі күмән туғызатын кепілмен қамтамасыз етілген қарыз.
Егер мұндай қарыздар аз және банк басшылығы оларды өздеріне
Аса ірі несиелердің берілуі. Кей мағынада бұл техникалық —
Бәсекелестік. Банктер арасында осы аймақта ықпалын кеңейту үшін күрес,
Әлбетте маңызды рөлді банк бакылауынан тыс факторлар атқаруы мүмкін:
- экономикалык және әлеуметтік тұрақтылықтың нашарлауы,
- өзара төлемеулер,
- өндірістің түсуі,
- саясаттық ығысулар,
- заңдардың өзгеруі,
- технологиялық олкылық және тағы басқалар.
Қарыз алған компанияның тиімсіз жұмысы:
Жетілдірілмеген менеджмент. Фирмалық күйреулердің басымы - нашар ұйымдастырылған менеджменттің
- басқару экспертизасының тереңдігінің және түрлілігінің жетіспеушілігі,
- қанағаттандырмайтын жоспарлы және бухгалтерлік қызметтер,
- жалпы компетентсіздік.
Жеткіліксіз менеджмент динамикалы дамып келе жатқан компания, шаруашылык процестің
Фирманың парапарсыз бастапқы капиталы. Шағын компаниялар бастапқы салымдары жетпеу
Ағымдағы шығындар коэффициентінің және қаржылық коэффициенттің жоғары деңгейі. Қаржылық
Ағымдағы шығындар коэффициенті орнатылған шығындардың жалпы шығындарға қатынасымен түсіндіріледі.
Өткізілетін өнім өсімінің жоғары қарқындылығы. Компания өз өнімін сатуды
Бәсекелестік. Жаңа компаниялар нарыққа шығу барысында үлкен проблемалармен соқтығысады.
Егер, фирма бәсекелестік күрес шартына бейімделмейтін болса, ол жойылады.
1.2 Банктік несиенің түрлері және несиелердің жіктелінуі
Несиенің түрі - бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі
Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыствр қалай өзгергенімен
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі несиелер береді. Оларды
I. Қарыз алушылар категорияларына қарай:
1. Қаржылық институттарға берілетін несиелер:
- мақсатты қорларға;
- банктерге;
- қаржы -несиелік мекемелерге;
2. Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
- өнеркәсіп салаларына;
- ауыл шаруашылығына;
- саудаға;
- дайындау ұйымдарына;
- жабдықтау - сату ұйымдарына;
- кооперативтерге;
- жеке кәсіпкерлерге;
3. Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.
II. Мерзіміне қарай:
- қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
- орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейінгі);
- ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары);
III. Тағайындалуы және пайдалану сипатына қарай:
- негізгі қорларға жұмсалатын ;
- айналым қаражатына жұмсалатын;
IV. Қамтамасыз етілу дәрежесіне қарай:
1. қамтамасыз етілген:
- кепіл-хатпен;
- кепілдемемен;
- кепілдікпен;
2. сақтандырылмаған.
3. қамтамасыз етілмеген:
- сенім (бланктік) несие
V. қайтарылу дәрежесіне қарай:
1) Стандартты несие - қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ қайтуында
2) Күмәнді несиелер - қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған
- 1-санатты күмәнді,
- 2 -санатты күмәнді,
- 3-санатты күмәнді,
- 4- санатты күмәнді,
- 5-санатты күмәнді.
3) Үмітсіз несиелер - қайтару уақыты кешіктірілге, мерзіміөткен ссудалар
VI. Валютамен берілуіне қарай:
- ұлттық валютамен;
- шетел валютасында;
VII. Берілу шартына карай:
1.Тұтыну несиесі - бүл жеке түлғаларға тұтыну тауарларын сатып
2. Ипотекалық несие - бұл қозғалмайтын мүліктерді (түрғын үйді,
З. Овердрафт несиесі - клиенттің шотынан қаражатты шегеру, дебеттік
4. Овернайт несиесі - өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге
5. Онкольдық несие - кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін
6. Банкаралық несие - банктердің бір-біріне беретін несиесі.
7. Ломбардтық несие - тез іске асатын бағалы заттарды
8. Лизингтік несие - құрал-жабдықтарды жалға алумен байланысты берілетін
9. Рамбурстық несие - шикізаттарды ішке алып кіру және
10. Сенім несиесі — банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті
11. Маусымдық несие - жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді
12. Консорциалдық несие - ірі жобаларды несиелеу мақсатында банктердің
Несиелердің жіктелінуі несиелік портфель сапасын бақылауды банк несиелерді
1. Арнайы аталатын несиелер - "потенциалды әлсіз" болып анықталады,
2. Стандартты емес - банк шығындануының ұшырауының анық қаупі
3. Күмәнді - төлету аспектісінде немесе несиенің барлық сомасын
4. Шығынды - несиелер құнсыз. Осы кезде, "заңдық нормалар
Егер, полыпалық әдісті қарастыратын болсақ, онда несиені жіктеу келесі
1. Жай шоттар - анық және қатерлі проблема жоқ.
2. Өтелмеген несиелер - III.IV категорияға кірмейтін барлық мерзімі
З. Проблемалы — 3 айдан асқан, қарыз бойынша мерзімі
4. Күмәнді және таласты несиелер - барлық несиелер банкрот-клиенттерге
Әр елдің несиелерді жіктеу тәжірибесінің базасына сүйене отырып, Қазақстан
Заңды және жеке түлғаларға берілген несиелердің жіктелуі 1-кестеде берілген.
Кесте - Несиелердің жіктелуі және оларға провизиялар құру,
Жіктелуге байланысты несиелер тобы Жалпы негізгі қарыз сомасы Соның
қарыз Ережеге сәйкес негізгі қарыз сомасынан провизия мөлшері.% Барлық
1.Стандартты
0
2.Күмәнді
1) 1-санатты күмәнді-төлемді уақытылы және толық төлеген жағдайда
5
2) 2- күмәнді-төлемді кешіктірген де немесе толық төлемеген жағдайда
10
3) 3-санатты күмәнді-төлемді уақытылы және толық төлеген жағдайда
20
4) 4-санатты күмәнді-төлемді кешіктірген де немесе толық төлемеген жағдайда
25
5) 5-санатты күмәнді
50
З.Үмітсіз
100
Барлығы (1+2+3)
Ескерту- Мақыш С.Б «Коммерциялық банктер операциясы» Алматы, 2004 ж,
Мұндағы активтерге заңды және жеке тұлғаларға қатысты, сондай -
Аталған ережеге сәйкес, активтер мен шартты міндеттемелер стандартты және
Жіктелген активтер қатарына жатпайтын активтер стандартты болып табылады.
Жіктелген активтер мен шартты міндеттемелер күмәнді (5 санатты күмәнді)
Несиелердің жіктелуі олардың сапасына, қамтамасыз етілуіне, қарыз алушының қаржылық
Банкаралық несие басқа банктердегі депозит сияқты жіктеледі.
1.3 Несиелік бақылау (мониторинг) және несиенің рейтинг жүйесі
Несие бойынша төлемдердің және оған тиісті пайыздардың төленуіне бақылау
Несиелік мұрағат (архив) - несиелік бақылаудың базасы. Онда барлық
Әрбір банктің несиелік іс жүргізуінің өз жүйесі бар. Әдетте
- несие бойынша құжаттар (несиелік келісімнің, қарыздық міндеттемелер, кепіл
- қаржылық және экономикалық ақпарат (баланстар, кіріс пен шығыс
- несие қабілеті туралы шақырылымдар мен есеп берулер (несие
- несиені кепілдеуге байланысты материалдар (иелікке алуға құқық беретін
- хат алмасулар мен басқа да мәліметтер (клиентпен несиеге
Басында айтылып өткендей, несиелік портфель банктің табыс көздерінің басты
Несиелік портфельге бақылау бағдарламалары банк типіне, оның мамандануына, несие
Көптеген банктер кезекті аралық бақылау кезінде несиелерге рейтинг белгілейді.
Несиелерді рейтинг бойынша жіктеу банкке несие портфелін бақылап отыруға
Несиелерді аудиторлық тексеру банк бақылаушысына бағынушы арнайы бөліммен жүргізіледі.
Аудиторлық бақылау келесі сұрақтарға жауап іздеуді алдына мақсат етіп
- банк мұрағаттарының жағдайы қалай және оларды жаңарту жұмыстары
- несие бөлімдерінің басшылары және қызметкерлері несиелік портфельді зерттеу
- рейтинг дұрыс анықталған ба;
- несие бөлімінің жұмысы несие саясаты туралы жазбаша меморандумына
- банктік портфельдің жалпы сапасы қалай;
- үмітсіз несиелер бойынша шығындардың орнын жабуға банктің резервтік
Аудиторлық тексеру нәтижелері арнайы есеп беруде көрсетіліп, ол директорлар
Несие рейтингінің жүйесі
Несие рейтингі жүйесінің сапасы несиелік тәуекелдің деңгейін жүйелі бағалаудың
- қарыз алушының конъюнктура өзгерісіне байланысты болашақ парапар ақша
- несиені қамтамасыз ету түрінде қабылданған кепілдің сапасына және
- қарыз алушының іскерлік репутациясының жоғалуы;
Несиелік тәуекелді басқару процесінде банк, әрбір жеке қарыз алушы
Әлеуетті қарыз алушы берген несиелік ұсынымды бағалау, несиені беру
Сонымен қатар, банк несие сомасына, ұсынылған қарызға қызмет көрсету
Осы мәліметтердің негізінде қарызды тексеру және активтерге мониторинг жүргізу
Әдетте, рейтингті құру кезінде келесі факторлар ескеріледі:
- несиенің мақсаты;
- қарыз алушымен байланысты несиенің көлемі және залал мүмкіндігінің
- қарыз алушы жұмыс істейтін сала;
- қарыз алушының бұрынғы қаржылық жағдайы және несиесі.
Көрсеткіштерді талдау және несие сапасы бойынша рейтинг құру сенімді
Сапа бойынша несиелік рейтинг келесі көрсеткіштердің қолдануын қарастырады:
Ағымдағы өтімділік = ағымдағы активтер
ағымдағы пассивтер
Берілген көрсеткіш қарыз алушы өзінің ағымдағы міндеттемелерін өтеу қабілеттігін,
2. Левеража теңсіздігі:
а) жалпы ұзақ мерзімді берешек
жай және артықшылықты акциялар және бағынышты борыш
б) жалпы ұзақ мерзімді берешек
жай акция
Бұл коэффициенттер, қарыз алушы өз операцияларын жүзеге асыру үшін,
3. Салық алдындағы пайыздарды жабу
4.3 және 4 көрсеткіштер карыз алушының табысы қаншлықты қарызға
5. Бұл, амортизацияланған құрал-жабдық және қарыз алушының мүлігі ұзақ
6. Бұл қатынас өтімділікті мінездейді, ал оның ұзақ мерзімді
Қаржылық жағдайды бағалау 4 ішкі көрсеткішті есептеу базасымен жүргізілуі
2-кесте- Қаржылық жағдайды бағалау
Көрсеткіш Жақсы қарыз Орта қарыз Стандартты
1 2 3 4 5 6
1 Өтімділік коэффициенті 1,5 тен жоғары 1,2-1,5
1,0-1,2
1,0
1,0 нен аз
2 Жабу коэффициенті 1,5тен 1,2-1,5 1,0-1,2 1,0 1,0
3. Кредиторлық және дебиторлық қатынас коэффициенті жоғары
1,2 ден жоғары
0,8-1,2
0,5 -0,8
0,5
0,5 тен аз
2-кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
4 3аемдық және меншік қаражаттардың қатынасының коэффициенті
0,2 ден аз
0,2-0,4
0,4 -0,6
0,6
0,6 дан аз
Ескерту- Мақыш С.Б , Туенбаев Ж.О «Несиелік бюро –
Қорыта келгенде несие бойынша төлемдердің және оған тиісті пайыздардың
2 БАНК ЦЕНТР КРЕДИТ АҚ-Ы МЫСАЛЫНЫҢ НЕГІЗІНДЕ НЕСИЕЛЕРДЕН
2.1 Банк Центр Кредит» АҚ – ң несиелеуден туындаған
Банк Центр Кредит» АҚ – ң несиелеуден туындаған проблемаларды
- техникалық қалып,
- коммерциялық тиімділік,
- қаржылық тиімділік,
- қарыз алушының өзге де қаржылық ахуалы,
- жобаның құқықтық қамтамасыз етілуі,
- экономикалық қауіпсіздік,
- несиені қайтарудың сенімді ішкі кепілдігі.
Жобаның сараптамасына қатысушы департаменттер сараптама қорытындысының объективтілігі мен сапасына
Жоба бойынша тәуелсіз (халықаралық) эксперттерді тарту арқылы сараптама жүргізілуі
Жоғарыда айтылғандай, тұрғындарға несие беру мәселелерімен айналысатын жеке комитет
Жеке комитеттің өкілеттігі:
- Жеке несиелер бойынша несиелік өтініштерді қарау (жеке несие
- Пролонгация туралы шешім бөлімшенің несиелік комитетінің қарауына ұсынылады.
- Өтінішті қарау нәтижесінде комитет келесі шешімнің біреуін қабыдайды:
- мақұлдау;
- қабылдамау;
- қайта өңдеуге жіберу.
- Комитет шешімді оның мүшелері толық қатынасқан жағдайда ғана
- Комитет мүшесі комитет отырысына қатыса алмаған жағдайда, оның
- Дұрыс шешім комитет мүшелері бірауыздан қолдаған жағдайда қабылданды
Комитет отырысын жүргізу тәртібі:
- Комитет отырысын Комитет басқарушысы ашады.
- Несиелік Комитет хатшысы Комитет мүшелерін күн тәртібімен таныстырады.
- Қаралып жаткан сұрақ туралы мәлімет баяндамашылармен қысқа түрде
- Несиелік өтініштерді қарау барысында банктің тиісті мамандары шақырылуы
- Шешім ашық дауыс берумен қабылданады.
- Комитет шешімі бекітілген формадағы хаттамамен жазылады.
- Хаттамаға отырысқа қатысқан Комитет мүшелерінің барлығы қол қояды.
- Отырыс хаттамасының түпнұсқасы арнайы папкаға тігіліп, сейфте сақталады.
- Бір жыл өткен соң құжаттар бөлім мұрағатына беріледі.
- Отырыс хаттамасының көшірмесі шешімді орындауға жауапты тұлғаларға жіберіледі.
Несиелік ресурстарды беру туралы өтініш мына жағдайларда қабылданбайды, егер
- банктің ішкі несиелік саясатына сай заңды дайындалған құжаттарды
- нашар несиелік тарихы болса;
- негізгі қарызды және оның пайыздарын жабуға жеткілікті табыс
Бөлімнің фронт - офис қызметі.
Филиалдың фронт - офисі жеке несие алуға клиентті тартуға,
Қызығушылық танытқан клиенттермен жұмыс жасау - жеке несие беру
- Клиенттерді банктің жеке несиелеу шарттары мен тәртібі туралы
- Клиенттерді алдын ала жіктеу:
Клиент банк бөліміне немесе банктің Бас офисіне қарыз алуға
Несие алу үшін клиенттерге қажетті құжаттар пакеті туралы кеңес:
- Займ ұсынуға қажетті негізгі кұжаттар тізімі (жоспар бойынша
- Ипотека мен тұтыну қажеттілігіне берілетін займға өтініш;
- Бөлімнің қауіпсіздік қызметімен тексерілген жеке басының куәлігі (өзінің
- Неке куәлігінің көшірмесі (ажырасқандығы туралы, жолдасының өлімі туралы
- Резюме.
- Еңбек туралы куәліктің көшірмесі (егер бар болса) немесе
- Жалақы туралы жұмыс орнынан анықтама (ең кем дегенде
Заң тұлғасының білімінсіз кәсіпкерлік қызмет жасаушы жеке түлғалар бойынша
- Отбасы мүшелерінің кірісі жайлы жүмыс орнының анықтамасы (соңғы
- Коммуналдық және өзге де төлемдер туралы түбіртектердің көшірмесі.
- Тұрғылықты жер мен отбасы құрамы туралы КСК-дан (РОВД,
- Нарко-диспансерден анықтама.
- Қамсыздандыру бойынша заң орнататын құжаттар - Банкпен белгіленген
- Көлік кепілдігі бойынша: барлық ортақ иелердің көлікті кепілге
- Потенциалды қарыз алушыға жұмыс берушінің тиісті түрде құжатталған
- Төлеуге қабілетті жеке түлғаның кепілдігі.
- Қарыз алушының қарызды уақтылы қайтаруын қамтамасыз етуі бойынша
- Әрекет етуші несие саясатына сәйкес өзге де қажетті
- Ұсынылған құжаттар көшірмесі міндетті түрде олардың түп нұсқасымен
- Қарыз (займ) ұсыну мен оны есептеу процедуралының келісімі.
- Егер қарыз беру шарттарымен Клиент келіссе, онда несие
- Кепілдегі мүлікке сақтандыру полисін құжаттау;
- Несие беру құжаттарына қол қоюды ұйымдастыру;
Яғни, қарыз берумен байланысты құжаттарды хаттау үшін Клиент шақырылады.
Қабылданған құжаттар мен көшірмелер тізімі екі данада құрастырылады. Тізімнің
- Қарыз алушыны оның ссудалық карыздарының жағдайымен ақпараттандыру;
- Жеке несие алушы клиенттерді тарту, соның ішінде, клиенттердің
- Жеке несиелеу сұрақтары бойынша ЕАКБ (РКО) есептері менджерлері
Жеке несие алуға ниеті бар клиентпен бірінші қарым-қатынаста менеджер
Алынған мәліметтер негізінде менеджер клиенттің банктің несие саясаты талаптарына
Клиентті алдын-ала квалификациялау нәтижесінде менеджер онымен әрі қарай жұмыс
Егер несие алуға клиентің кірісі немесе банктің өзге де
Егер қосымша факторлары жоқ болса, менеджер сыпайы түрде несие
Егер менеджердің ұйғарымынша клиенттің несие алуға мүмкіндігі болса клиентке
Менеджер несие алуға қажетті құжаттар тізімін клиентке береді, клиентке
Клиенттермен құжаттар пакетін құрастыру уақыты мен кезекті кездесудің уақыты
Клиент құжаттар пакеті мен анкетаны алып келген соң, менеджер
Құжаттар пакетінің толықтығы жағдайында менеджер оны клиенттен қабылдап, Бэк-офистің
Сонымен бірге, ұсынылған құжаттар пакетімен қоса клиент бөлім кассасына
Қажетті құжаттар пакеті қалыпқа келген соң, кепілдегі мүлікті сараптау
Осы уақытта фронт-офистің клиентпен жүмыс қызметі аяқталды деп есептеледі.
Қазірігі несиелеу жүйесі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтау әдістеріне
Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға себепкер болатын
Қарыз алушының несиелік қабілеті – бұл қарыз алушының өзінің
Қарыз алушының несиелік қабілетінің, оның төлем қабілетінен бір айырмашылығы
Клиенттің несиелік қабілетінің деңгейі, банктің нақты қарыз алушыға беретін
Қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын объективті бағалау және несиелік операцияларға
Әлемдік және отандық банктік тәжірибе қарыз алушының несиелік қабілетінің
Қарыз алушының мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі беделі
Қарыз алушының заңды тұлға ретіндегі беделі оның сол аяда
Қаражатты қарызға алу қабілеті қарыз алушының несиеге өтініш беруге,
Қарыз алушының несиелік қабілетінің ең негізгі критерийлерінің бірі –
Қарыз алушының капиталы оның несиелік қабілетінің біршама маңызды критерийі
1) оның жеткіліктілігі, яғни Орталық банктің тарапынан жарғылық қордың
2) несиеленетін операцияларға меншікті капиталды жұмсау дәрежесі, яғни ол
Несиенің қамтамасыз етілуі – қарыз алушының активтерінің құны және
Несиелік операциялар жасалатын жағдайларға елдегі, аймақтағы, салалардағы ағымдық немесе
Соңғы критерий – бақылау, бұл мынадай сұрақтарды ескереді: қарыз
Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы басты
Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалауда мынандай негізгі көрсеткіштер пайдаланылады:
Кесте - Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау көрсеткіштері
Көрсеткіштер атаулары Есептеу алгоритмі
1 Ағымдағы өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер / ағымдағы міндеттеме
2 Мерзімді өтімділік коэффициенті Ағымдағы активтер – запастар /
3 Активтер рентабельдігі Пайда / кәсіпорын активтері
4 Рентабельділік сауда Өнімді сатудан түскен пайда /
5 Негізгі құралдар мен басқа айналымнан тыс активтер рентабельділігі
6 Меншікті капитал рентабельділігі Пайда / меншікті капитал
7 Ұзақ мерзімді міндеттеме рентабельділігі Пайда / ұзақ мерзімді
8 Қаржы тұтқасы коэффициенті Заемдық қаражаттар / меншікті қаражаттар
9 Тіркемелі активтерді өтеу коэффициенті Тіркемелі активтер (ғимараттар және
10 Қарызға қызмет ету коэффициенті Пайда / қарыз бойынша
11 Қор қайтарымы Жалпы пайда – түсім / активтер
Ескерту – автормен құрастырылған: Ларионова И.В. Оценка кредитоспособности предприятия,
Осы көрсеткіштердің ішінде аса көңіл аударатыны бұл баланс өтімділігіне
өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз міндеттемесін
Баланс активінің баптары олардың өтімділік дәрежелеріне қарай үш топқа
1) ақшалай қаражаттар (есеп айырысу шотындағы және банктегі басқа
2) жеңіл іске асатын талаптар (төлейтін мерзімі жетпеген, жөнелтілген
Берешектермен есеп айырысу құрамында үш айға дейінгі қарыздар есепке
3) жеңіл іске асырылатын тауарлы – материалдық құндылықтар (арзан
Өтімділік коэффициентін талдау барысында мынадай факторлар есепке алыну қажет:
- қызметінің көлемі (қаншалықты өндіріс және өнімді сату көлемі
- өнеркәсіп және өндіріс саласы (өнімге сұраныс және оны
- өндіріс циклінің ұзақтығы (аяқталмаған өндіріс көлемі);
- материалдар қорын жаңарту үшін қажетті уақыт (өтімді қаражаттардың
- жұмыстың маусымдылығы.
Жеке тұлғаның несиелік қабілетін бағалау.
Қазіргі кезде екінші деңгейдегі банктердің жеке тұлғаларға беретін несиелеріне
Тұтыну несиесінің мынандай түрлері қолданылуда:
- автомобильдік несие;
- ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарлар сатып алуға берілетін несие;
- тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;
- кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктерге (оқу, емделу, демалу және т.с.с.)
Мұнда автомобильдік несие бойынша жаңа және жүрілген автомобильдерді банк
Ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарларға мыналар жатады:
- жиһаз;
- сантехника;
- аудио – видео және тұрмыстық техникалар;
- компьютер және оргтехника;
- басқа да тұтыну тауарлары.
Тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына: үйдің ішінде және сыртында құрылыс
Мысалы, «Банк ЦентрКредит» АҚ-ның тұтыну несиесін беру шартын алайық.
Оған келесідей ережелер бойынша құжаттар қабылданады:
- Жасы 21-ден асқан, тұрғылықты тұратын, тұрғылықты жұмыс орнында
Ең алдымен келген клиентке тұтыну несиесін қалай алу пайызын
Арыз Банктің басшысының атына жазылады және 7 пунктерден тұрады:
1. Толық аты-жөні, сұрайтын соманың мөлшері санмен жақшаның ішіне
2. Клиенттің тұрғылықты мекен-жайы және сол мекен-жай бойынша байланыс
3. Клиенттің тұратын жерінің мекен-жайы және сол мекен-жай бойынша
4. Жұмыс орнының заңды мекен-жайы, мамандығы, телефоны жазылады;
5. Клиенттің пластикалық карточкасының нөмірі және оның осы Банкте
6. Әйелінің/жолдасының толық аты-жөні;
7. Клиент басқа заңды/жеке тұлға алдында ешқандай ақшалай міндеттемесі
Несиелік бюроға келісім 2 бөліктен тұрады:
1-бөлікте: Жеке тұлғаның аты-жөні, РНН нөмірі, СИК нөмірі және
Қай күні толтырылғаны, қол үлгісі қойылады;
2-бөлікте: Осы деректер қайталанады;
- Ұзақ уақытқа тапсырма онда клиенттің қолымен аты-жөні, РНН
- Жинақталған құжаттарға қарай отырып клиентке резюме жазылады. Резюме
- Ең алдымен резюмеге нөмір беріледі, ол нөмір арнайы
2. Клиенттің сұраған сомасы, мерзімі, қанша пайыздық мөлшерлемемен алатыны,
3. Клиентің/гаранттың несиелік тарихы, яғни егер клиент несиені екінші
4. Клиентті/гарантты жалпы база бойынша тексереді, яғни клиент/гарант басқа
5. клиенттің/гаранттың қай банктен несие алатыны, несиенің атауы, бағдарламаның
6. Берілетін зайымның максималды есебі EXCELL программасында әзірленген формулалар
Егер, клиент гарантсыз/гарантпен болса:
4- Кесте - Несиеге берілетін зайым сомасының максималды мөлшерін
Көрсеткіштердің атауы Көрсеткіштер
1 2
Шетел валютасының курсы *
Код 2 немесе 1
Қарызгердің аты-жөні *
Несиелеудің бағдарламасы Халықтық
Қамтамасыз ету заты Болашақта келіп түсетін қаражат немесе
4- кестенің жалғасы
1 2
Займның берілу мерзімі 12,24,36
Жылдық проценттік мөлшерлеме 23,00%
Сұраған сомасының көлемі *
Орташа айлығы салықтар мен ұсталымдарды есептемегенде *
Максималды берілетін несиенің көлемі *
Берілген несие бойынша ай сайынға төлем мөлшері *
Ескерту – АҚ «БанкЦентрКредит» тәжірибесі мәліметтері негізінде жасалған
Осындай процедуралардан кейін клиент туралы мәліметтер жиынтығына түгендеу жасалып,
Егер, клиент несиені мерзімде өтемеген жағдайда айыппұл төлетіп, жұмыс
Сондықтан да «БанкЦентрКредит» АҚ-ның қолданылатын әдістемесін мысал келтірсем:
Қарыз алушының төлем қабілетін анықтау үшін мынадай көрсеткіштер қолданылады:
5- Кесте - Қарыз алушы жеке тұлғаның төлем қабілетін
Көрсеткіштер атаулары Есептеу алгоритмі
1 Негізгі қарыз төлемнің айлық мөлшері (НҚАТ); Несиенің мөлшері
2 Сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемнің айлық мөлшері (СМАТ); Несиенің
3 Негізгі қарыз және сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемнің айлық
4 Таза табыс (ТТ) Жалпы табыс – салықтық және
5 Нақты несиелік қабілеті (ННҚ) НҚСАТ / ТТ (мәні
Ескерту – автормен құрастырылған: Мақыш С. Коммерциялық банктердің операциялары.
Егер, клиент несиені мерзімінен бұрын өтегісі келсе, онда қарыз
Жеке тұлғаның төлем қабілетін анықтау техникасы әр банкте әр
2.2 Қарыз алушының несие өтеу кабілеттілігін бағалау
Тұтынушылық қажеттілікке қарыз ұсынуға түскен өтінішті қарау барысында өтініш
Қарыздарының болуы, не болмаса түрлі төлемдерді уақтылы төлемеу өтініш
Бұл кірістердің негізгі қарызды және қарыз қүралдарын пайдалану үшін
Жанұя мүшелері мен бірлесіп қарыз алушының (созаемщик) кірістері мен
Өтініш берушінің кірістері мен шығындары олары жұмыс орны берген
Өтініш төлеушінің төлем қабілеттілігін анықтаумен қоса, оның өтінішін қарау
Сонымен бірге өтініш берушінің жанұялық жағдайын да ескеру (електен
Қарызды өшірудің екіншілік көзі ретінде кепілдегі мүліктің тиімділігі мен
Кепіл ретінде мыналар қабылданады:
- Қозғалмайтын мүлік;
- Көлік құралдары;
- Ұзақ қолданыстағы тауарлар;
- Депозиттер;
- Банктің несие саясатына сай қозғалмалы және қозғалмайтын мүлік.
Жалпы орнатылған тәртіпке мүлік кепілдігі бойынша заң орнататын құжаттарға
Ай сайынғы несие төлемдерінен қалған ақша қарыз алушының отбасының
Сонымен қоса жеке кәсіпкерлердің несие алу туралы өтініші бойынша
1. Заңды тұлғалық білімі жоқ жеке кәсіпкерлікпен айналысатын жеке
2. Жеке кәсіпкерлерге атқарушы заңға сәйкес формальды талаптар үлкен
3. Жеке кәсіпкер туралы толық әлі нақты мәлімет несиені
- Банкке арызданған жеке кәсіпкер сол қалада тұра ма;
- Ол қашаннан бизнеспен айналысады (сауда - 3 ай,
- Клиент жеке тұлға және кәсіпкер ретінде банктің сеніміне
- Клиенттің жеткілікті кепілдемесі бар ма және ол оларды
- Клиенттің өзінің жеке бизнесі туралы шынайы көзқарасы;
- Клиентпен ұсынылған мәлімет нақты ма.
Алынған жауаптар негізенде несие маманы өзінің қарыз алушы туралы
Әрі қарай несие офицері бизнес құрылымын меңгеруі тиіс, дәлірек
- негізгі жеткізуші бойынша;
- негізгі сатып алушылар бойынша.
Одан кейін несие офицері келесі бөлімдер бойынша қарыз алушының
1. Төмендегі белгілер бойынша тығыздалған балансты құрастыру және сараптама
- кәсіпкер активтері
- кәсіпкер пассивтері
- кәсіпкердің жеке қаржы қорын санау (активтер-міндетті)
2. Кірістер мен шығандар туралы есепті сараптау. Бұдан сон,
Ссуда алушының қаржылық жағдайын сараптауға оның қаржы-шаруашылық қызметі сараптамасының
- материалдық қорлардың әрекеті;
- сарапталған белгілі уақытқа клиенттік есеп айрысу шоты мен
- өнімнің өзіндік құны;
- кіріс;
- негізгі және айналымдағы қаржының орналасуы.
Субъектінің экономикалық мүмкіндігі екі жақты сипатталуы мүмкін: қаржылық жағдайы
Қызметтің бұл екі жағы бір-бірмен байланысты мүліктің тиімсіз құрылымы,
Сондықтан «Қаржы коэффициенттерінің сараптамасын» жасау керек.
Бұл коэффициенттердің сараптамасын жоба бойынша сараптама қорытындысының типтік құрылымда
Қаржы коэффициенттері сараптамасына ұсыныстар. Банк тәжірибесінде қарыз алушының несие
- өтімділік коэффициенті;
- қаржы көзін басқару тиімділігі сараптамасы үшін қаржылық тәуелділік
- компания ресурстарын пайдалану тиімділігі сараптамасы үшін айналым коэффициенті;
- пайда (кіріс) коэффициенті
1. Өтімділік коэффициенті
Төменде осы коэффициенттің құрамы мен есептеу тәсілі көрсетіледі.
а) Ағымды өтімділік коэффициенті = ағымды активтер
ағымды пассивтер
- Ағымды активтер - бұл кассадағы ақшалар және банк
- Ағымды пассивтер жақын уақытта өшірілетін ссуда (1 жьл
Ағымды өтімділік коэффициенті «жабын коэффициенті» деген атпен де белгілі.
Бұл көрсеткіштің ұсынылған мәні 0,70 - 1,20 құрайды.
Мысалы:
- Егер ағымды өтімділік коэффициенті жоғары, яғни, 1,20 болса,
- Коэффициентің ұдайы төмендеуі төлем қабілетсіздігі тәуекелінің өсуін білдіретін
Бұл көрсеткішті аналогиялық компаниялар топтары бойынша салыстыру орынды.
Анықтама: Қазақстан бойынша ағымды өтімділік коэффициентінің орташа салалық деңгейі
6- Кесте – Қарыз алушының несие қабілеттілік класын анықтау
Класс Өндірістік Ауыл шар-ғы Сауда
1 0,91-ден аса 0,70-тен аса 1,15-тен
2 0,91 0,70 1,15 0,80
3 0,91-ден кем 0,70-тен кем 1,15-тен
кем 0,80-нен кем 0,86-дан кем 0,88-ден
Ескерту- Мақыш С.Б, Ілияс А.Ә «Банк ісі » оқу
Анықтама: Қарыз алушының несие қабілеттілігін бағалауда әлемдік банк тәжірибесі
- I, II, III класс-2,0
- IV класс- - 1,5
- V-VІ класс-1,25
Коэффициент неғұрлым жоғары болса, клиенттің қаржылық тұрактылығы да соғұрлым
б) Жылдам өтімділік = (ағымды активтер - тауарлы матер,
коэффициенті ағымдағы пассивтер
Бұл көрсеткіш қарыз алушы тауарлы-материалдық қорларын тез сата алмаған
Бұл коэффициенттің мәні 0,4 - 0,6 шамасында ұсынылады.
Жеке тауар компанияларында ол 0,3 -0,4-ке дейін төмендеуі мүмкін,
2. Қаржы көзін басқару тиімділігі үшін қаржылық тәуелділік коэффициенті.
Аталған топтағы бұл коэффициенттердің сараптамасы қарыз алушының жеке қаржысымен
Төменде олардың құрамы мен есептеу тәсілі келтіріледі:
а) Міндеттердің активтерге = кезең бойындағы қарыздың орт.сомасы
қатынасы кезеңдегі активтердің орт. Сомасы
Осы және келесі коэффициенті есептеу барысында банкпен, жабдықтаушымен (поставщикпен),
б) Міндеттердің жеке капиталға = кезең бойындағы қарыздың орт,
Бүл коэффициент жалпы қарыз бен жеке капитал арасындағы қатынасты
2.3 Несиелік шарт және оны жасаудың құқықтық негіздері, несиелік
Несиелік келісімшарт несиелік келісім жақтарының құқықтары мен міндеттерін көрсететін
Несиелік келісімшартта клиенттің аты – жөні, мекен – жайы,
Келісімшарттың алғашқы бөлімінде бұл келісімшартта кездесетін негізгі түсініктемелерге анықтама
- Қарыз – төлемділік, мерзімділік, қайтарымдылық, мақсатты қолдану қағидаларына
- Алғашқы салым – қарызға алынатын қозғамайтын мүлікке төленетін
- Кепіл – міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету тәсілі, егер
- Банктік күн – Қазақстан Республикасының банктері банктік операцияларды
Ал екінші бөлімде қарызды ұстану шарттары мен есептеу режесі
1. Қарызды Банк Қарыз алушының № _______ банктік шоты
2. Қарызды қолданғаны үшін Қарыз алушы жалпы қарыз сомасының
3. Қарыз алушы қарыз бойынша негізгі соманы «22» тамыз
4. Қарыз бойынша пайыздың бірінші төлемі «22» тамыз 2006
5. Қарыз алушы қарызды және ол бойынша пайызды осы
6. Егер Қарыз алушы қарызды алдын ала өтесе, өтеу
7. Егер негізгі қарызды және ол бойынша пайызды өтеу
1) Келісімшарт бойынша Банк Қарыз алушының міндетін орындауға кеткен
2) Айыппұл санкцияларның сомасы;
3) Кешіктірілген пайыз сомасы;
4) Кешіктірілген негізгі қарыз сомасы;
5) Қарызды қолданғаны үшін есептелінген пайыз сомасы;
6) Негізгі қарыз сомасы.
Үшінші бөлімде екі жақтың құқықтары көрсетіледі:
Банктің құқықтары:
1. Қарызды тек келісімшарт түзілгеннен және рәсімделгеннен кейін беруге.
2. Негізгі қарыздың және ол бойынша пайыздың төлем уақытысы
3. Келісімшарт бойынша Қарыз алушы өз міндеттемелерін орындамаған уақытта
4. Несиелік ресурстардың құрылу шарттарының, Банктің валюталық операцияларын қаржыландыру
5. Келісімшарт бойынша талап ету құқығын Қарыз алушының рұқсатынсыз
6. Несиелік процесс барысында Қарыз алушының қаржылық жағдайын тексеріп
7. Келісімшарттың бөліміне сәйкес кешіктірілген соманы алдын ала өндіріп
8. Келісімшарт бойынша Қарыз алушы өз міндеттемелерін мүлдем орындамаған
Қарыз алушы құқықтары
1. Банктен несиені Келісімшартта белгіленген көлемде, сомада талап
2. Қарыз бойынша төлемдерді қолма – қол және қолма
3. Банкпен қарызды өтеу графигі өзгертілсе, бес күннің ішінде
Екі жақтық міндеттері де арнайы бөлімде келтіріледі.
Банктің міндеттері:
1. Келісімшарттың бойынша құрылған келісімшарт негізінде несиені Келісімшартта
2. Қарыз алушы Келісімшарт бойынша өз міндеттемелерін толық орындап
Қарыз алушы міндеттері:
1. Банкте қарыз валютасымен банктік шот ашуға.
2. Келісімшарттың бойынша құрылған келісімшартты рәсәмдеу және тіркеу.
3. Қарызды алуғы байланысты шығындарды төлеуге.
4. Қарызды мақсатымен қолдануға.
5. Қарыз бойынша төлемдерді уақытысымен және толық мөлшерде төлеп
6. «Mercur Reward Сақтандыру компаниясында» қамсыздандыру ретінде берілетін қозғалмайтын
7. «Mercur Reward Сақтандыру компаниясында» өмірді және еңбекқабілеттілігін күтпеген
8. Әр жылдың «22» шілдесінен кешіктірмей қозғалмайтын мүлікті сақтандыру
9. Әр жылдың «22» шілдесінен кешіктірмей еңбекқабілеттілігін күтпеген жағдайдан
10. Сақтандыру жағдайы туған уақытта 1 (Бір) күннен кешіктірмей
11. Сақтандыру келісімшартына Банктің жазбаша келісімінсіз өзгерістер енгізбеуге.
12. Банктің талабы бойынша қарыздың мақсатты орындалу, қамсыздандыру және
13. Жұмысберушімен еңбек келісішарты бұзылған немесе тоқталған уақытта Банкке
14. Келісімшарттың қызмет етуіне әсер ететін оқыс оқиғалар пайда
15. Келісімшарттың көрсетілген талапқа сай Банктің бақылау құқығының орындалуына
16. Жазбаша түрде басқа банктерде ашылған шоттар туралы Банкке
17. Келісімшарттың орындалуы барысында Банктің жазбаша келісімінсіз:
- Басқа банктермен келісімшарт құруға, кепіл, кепілдеме беруге сонымен
- Басқа да кепіл келісімшарттарын түзуге; коммуналдық төлемдерді, мемлекет
18. Келісімшарттың баптары өзгерістен кейін 5 (Бес) күннен
19. Келісімшартқа қосымша келісім түзу керек болса, түзуге кететін
20. Сот процесіне кезігіп қалса Банкке жазбаша түрде хабар
Қарыз алушының жауапкершілігі:
1. Қарыз алушы уақытысымен негізгі қарыз сомасын немесе қарыздың
2. Қарыз алушы уақытысымен негізгі қарыз сомасын немесе қарыздың
3. Қарыз алушы қарызды мақсатымен қолданбаса, сол қолданған соманың
4. қамтамасыздандыруды ұсыну бойынша міндеттемені уақытылы орындамау, Қарыз алушы
6. Міндеттемені орындаудың кешіктірілу мерзімі міндеттеме орындалуға тиіс күннің
7. Қарызды уақытына дейін орындағаны үшін:
- несиелеудің алғашқы жылы Қарыз алушы Банкке қарызды уақытына
- несиелеудің алғашқы жылы өткеннен кейін қарыз бойынша қарыз
8. Жоғарыда келтірілген щтрафтармен қоса Қарыз алушы басқа да
9. Егер екі жақтың біреуі осы Келісімшартта келтірілген талаптарды
Арнайы шарттар:
1. қозғалмайтын мүлікті, өмірді және еңбекқабілеттілігін күтпеген жағдайдан және
2. Алғашқы сақтандыру сомасы қарызға алатын қозғалмайтын мүліктің құнынан
3. күтпеген жағдайдан және аурудан сақтандыру бойынша алғашқы сақтандыру
Басқа шарттар:
1. Келісімшарт қол қойылған күннен бастап жұмысына кіріседі. Қарызды
2. Қарыз алушы келесілерді кепілдендіреді:
- Келісімшарт қол қойылған күннен бастап Қарыз алушының басқа
- Келісімшарт бойынша төлемдерді жүргізуге кедергі болатын басқа да
- Барлық төлемдер Қазақстан Республикасының заңымен бекітілгендерден басқалары бірінші
- Басқа несие берушілердің алдындағы міндеттемелер Қарыз алушыға осы
3. Келісімшартта орындалатын барлық өзгерістер екі жақтың келісімімен орындалуы
4. Қарыз алушы өз міндеттемелерін Банктің рұқсатынсыз басқа тұлғаларға
5. Келісімшарт бойынша пайда болған келіспеушіліктердің шешімдері екі жақтың
6. Егер дұрыс шешім табылмаса, Қазақстан Республикасының сот органдарына
7. Екі жақ та өздерінің реквизиттері өзгерсе тез арада
8. Келісімшарт екі экзэмплярда жасалып, біреуі Банкте, біреуі Қарыз
Бұл келісімшартқа қосымша ретінде қарызды өтеу графигі беріледі. Бұл
7 - Кесте - Алғашқы он айдағы төлем
Айлар Кешіктірілмей төленуге тиіс Айлық төлем Соның ішінде Ай
Пайыз Негізгі қарыз
1 22/08/2007 356,45 297,00 59,45 29640,55
2 22/09/2007 356,45 296,41 60,04 29580,51
3 22/10/2007 356,45 265,20 60,64 29519,86
4 22/11/2007 356,45 295,81 61,25 29458,61
5 22/12/2007 356,45 294,59 61,86 29396,75
6 22/01/2008 356,45 293,97 62,48 29334,26
7 22/02/2008 356,45 293,34 63,11 29271,16
8 22/03/2008 356,45 292,71 63,74 29207,42
9 22/04/2008 356,45 292,07 64,38 29143,04
10 22/05/2008 356,45 291,43 65,02 29078,02
Ескерту – “БанкЦентрКредит” тәжірибесіндегі мәліметтер негізінде жасалған
Мұнда айлық төлем бірдей көлеммен, яғни аниутеттік әдіспен есептелінеді:
Айлық төлем сомасы = Қарыз * R / 100
1-(1+R/100/12)-n
R – жылдық пайыз;
n – қарыз мерзімі (ай)
Тоқсандық төлем сомасы = Қарыз * R / 100
1-(1+R/100/4)-m
R - жылдық пайыз;
m - қарыз мерзімі (тоқсан)
Несиелік мониторинг (несиелік операцияларды бақылау) – несиелік ресурстардың мақсатты
Клиенттің несиелік шарттағы көрсетілетін шарттарды орындауын банк объектіге барып
Орындарына барып инспекциялық тексеруді жүзеге асыру келесі сұрақтар бойынша
- Банктік несиені мақсатты пайдалану;
- Банктік несиені қамтамасыз ететін кепілдің қоймада болуы;
- Бухгалтерлік есептің ахуалы;
- Тауарлы – материалдық запастардың сақталу жағдайлары;
- Қарыз алушылардың өз қаражаттарын пайдалануы.
Осыған байланысты несие бөлімінің маманы несиелік іске келесі құжаттарды
1. Қарыз алушы мен бак арасындағы қарыз алушының қаржылық
2. Кепіл зат ретінде берілген меншікті түгендеу акті;
3. Меншікті орындарынка барып тексеру графигі, т.б.;
Несиелік мониторинг – несиені қайтаруды бақылау жүйесі, сонымен қатар
а) Несиелердің барлық түрлерін кезең бойынша тексеру. әрбір 30,
б) Несиелік бақылаудың сатыларын жасау. Бұл шара әрбір несиенің
- Есептелінетін мәліметтерге нақты түрде жасалатын несиелік төлемдердің сәйкес
- Несиенің қамтамасыз етілуінің жағдайы және сапасы;
- Құжаттардың толық болуы;
- Қаржылық жағдайдың өзгеруін бағалау, қарыз алушының банктік несиеге
- Берілген несиенің банктік ішкі несиелік саясатына сәйкес келуі.
с) Проблемалық қарыздарды жиі тексеру;
d) Экономикалық құлдырау және банк көбірек несиелеген саладағы проблемалардың
Несиелік мониторингтің маңызды элементі – несиелеудің ішкі аудиті. Ондай
- Мерзімі өткен несиелер бойынша банктік шоттардағы қалдықтардың жағдайын
- Несиені қайтару жағдаймен байланысты нақты жағдайды анықтау;
- Несиелік процесті ұйымдастырудың жағдайын анықтау.
Аудитор несиелік істің дұрыс жүргізілуін, ұсталуын тексереді және т.б.
Аудиторлық тексерудің нәтижелеріне мынандай қорытында жасалады:
- несиелердің берілуі және олардың қайтарылуының жалпы жағдаййы;
- несиелік төлемеушіліктердің негізгі себептері;
- үмітсіз несиелерді есептен шығару мәселесі;
- несиелер бойынша шығындарды жабуға арналған қорлардың жағдайлары;
- несиелік есеп беру және басқа да құжаттамалардың жағдайы.
Банктік бақылау және несиелік мониторинг сапасы банк мамандарының іскерлік
3. БАНКТІК НЕСИЕНІ ҚАЙТАРУДАҒЫ ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА
3.1 Коммерциялық банктегі несиелеудегі проблемалармен жұмыс істеуді талдау
Ипотекалық түрғын үй несиесі бойынша несие қабілеттілігі бағасы, жеке
- несие тарихын талдау
- несие тарихы болмаған жағдайда ол қарыз алушыдан алынған
- қарыз алушының несие тарихын қүру барысында оның соңғы
- несие тарихын талдау барысында клиенттің төлем міндеттерін өз
- егер несие тарихын талдау барысында қарыз алушы оған
- соңғы 12 айға аз көлемдегі мерзімі өткен төлемдер
- аталған бағалауда 3 факторды талдаудан өткізу керек: түрғын
1. мүлік құнын бағалауда жүргізудің тиісті әдістемесі пайдаланылды ма;
2. Қозғалмайтын мүлікті банктің келесі минимальді стандарттарынан ажырата ма:
а) үйді бағалауға 50 жылдан асып кеткен тозығы жеткен
б) инженерлік - техникалык құралдарсыз (су құбыры, канализация, газ,
3. Бағалау ипотекалық тұрғын үй несиесі туралы шешім қабылданған
4. Бағалау банкпен келісілген лицензияланған бағалаушылармен жүргізілуі тиіс;
5. Бағалаушының мәліметі банк мәліметіне сәйкес келе ме. Қозғалмайтын
- Тәуекел ету факторларын сараптау нәтижелерін қорыту және андерайтинг
- Несие комитеті жалпыға ортақ орнатылған тәртіпте банктің әрекет
Сонымен қатар, қарыз алушының ипотекалық тұрғын үй несиесін өтеу
Қарыз алушының ипотекалық тұрғын үй несиесін өтеу мүмкіндігі 3
1. Ипотекалық тұрғын үй несиесі бойынша айлық төлемдердің қарыз
2. Қарыз алушының дәл сол кезеңдеғі кірісіне жалпы айлық
3. Ипотекалық тұрғын үй несиесі соммасы мен кепілдегі мүлік
П/Д коэффициенті = ипотекалық тұрғын үй несиесі бойынша ай
сайынғы төлем
_____________________________________ х 100
қарыз алушының айлық кірісінің жиынтығы
Бұл коэффициент қарыз алушының жиынтық кірісінде үйге жіберетін барынша
тұрғысынан, ипотекалық тұрғын үй несиесін ұсыну кезіндегі тәуекел етудің
О/Д коэффициенті = міндетті айлық төлемдердің жалпы сомасы
_____________________________________ х 100
қарыз алушының айльқ жиынтық сомасы
Бұл коэффициент қарыз алушының жиынтық кірісіндегі барлық міндеттерінің барынша
К/3 коэффициенті = ипотекалық тұрғын үй несиесінің соммасы
кепілге койылған жылжымайтын мүлік құны
Бұл коэффициент ұсынылған ипотекалық тұрғын үй несиесінің барынша көп
Ипотекалық тұрғын үй несиесінің барынша мүмкін соммасын есептеу әдістемесі
КИК-тің қатысуынсыз ұсынылған ипотекалық тұрғын үй несиесі бойынша келесі
«Банк Центр Кредит» АҚ-ның несие ұсыну мәселелері:
- 400 (төрт жүз) мың АҚШ долларына дейін -
- 400 (төрт жүз) мың АҚШ долларынан 1 (бір)
- 1 (бір) миллион АҚШ долларынан астам несиені банк
- Банк Центр Кредитте тұрғындарға берілген несие мөлшері банктегі
8- Кесте - Жекелеген несиені ұсыну мен өтеу тәртіптерін
п/д коэффициенті 40% 45% 50%
о/д коэффициенті 45% 50% 50%
К/3 коэффициенті 65% 60% 50%
Алғашқы жарна 35% 40% 50%
Ескерту- Қалқабаева Г.М «Методы обоснования графиков погашения банковских ссуд»
Жалпы тәртіп.
Оң нәтиженің болуында (несие бөлімінің, заң қызметінің және қауіпсіздік
Қарыз беру ісі өқілетті несие комитетінің оң шешімі негізінде,
Қарыз келісімі мен төлем графикасында қарызды ұсыну тәртібі, негізгі
Қарыз қарыз алушының тілегіне орай, қарыз беру қелісімінде белгіленген
Негізгі қарыз бен сыйақыны өтеу төлемдер графигінде орнатылған уақытта,
Объективті себептерге орай қарыз алушыда туындаған уақытша қиындықтардың пайда
соттық емес немесе соттық тәртіпте өндіруге, қарызды гарантией, кепілмен
Ұсынылған қарыздардың маниторингі мониторинг бойынша әрекет етуші Ережеге сәйкес,
Қарыз беру шарттары.
Тұтынушылық қажеттілікке ұсынылатын қарыздар (займ) коммерциялық негізде жылдамдық, қайтарымдылылық,
сэйкес). Займның ең көп соммасы займ бойынша 30 000
Займ несиелеу кезеңінде қарыз алушының кірісінің 50 %-нан аспауы
Займ қарыз алушымен келісім бойынша ұсынылады, бірақ 1 жылга
Сыйақы мөлшері Бас офистің өкілетті ұйымымен орнатылады.
Қарызды өтеу негізгі қарыз бен сыйақыны аи сайын бірқалыпты
Ай сайынғы төлем сомасы = Несие
1-(1+і)
і - сыйақы мөшелері
n - несиелеу мерзімі
Өтеудің қосымша немесе өзге шарттары мен көлемі Бас офистеі
Займды қарыз алушының "Банк ЦентКредит" ААҚ-нан ашқан ағымды немесе
Негізгі қарыз бен несиелеу кезеңіне тиесілі сыйақы қамсыздандырудың тиімді
Автомобиль сатып алуға қарыз ұсыну. Қарыздар ірі компаниялардан сатып
Банк пен Сатушы аталған қызмет түріне жарнама жүргізгенде, біріккен
Біріккен қызмет тұралы келісімнің бірі болып сатушының Банк Центр
Сатушы потенциалды клиенттерді іздеуге, оларды алғашқы кезеңді іскерлік имиджі,
Қарыз алушының автомобиль құнының 30 %-дан кем емес мөлшерінде
Банк потенциалды қарыз алушыдан қажетті құжаттар пакетін алған сон
Сатушы бұл кезеңде қарыз алушыға автомобильге мемлекеттік номер мен
Кепілді тіркеумен бірге, қарыз алушы өз қаржысы есебінен банк
Сақтандыру келісім-шарты мен сақтандыру төлемінің толықтай төленгендігін растайтын құжатты
Қарыз алушымен банкке займ және кепіл келісіміне сай тіркелген
Автомобильді банк бірлескен қызмет туралы келісімге отыратын ірі импорттаушы
Бұл бөлімде айтылмаған барлық сұрақтар жалпы жағдайға сәйкес, банктің
Ұзақ қолданыстағы тауарларды сатып алуға ұсынылатын қарыздар.
Клиенттер қатарын көбейту мен жеке тұлғаларды тарту мақсатында қарыз
Банк пен сауда үйінің қызметтестік тәртібі бірлескен қызмет келісімінде
Сауда үйі потенциалды клиенттерді іздеуге, алғашқы кезеңде оларды іскерлік
500 АҚШ долларына (теңге эквиваленті) дейінгі соммадағы займ қарыз
500 АҚШ долларынан жоғары сомадағы займды беру шарттарының бірі
1000 АҚШ долларынан жоғары қарыздар тек қана өтімді кепілге
Банк потенциалды қарыз алушыдан қажетті құжаттар пакетін алған соң,
Қарыз және кепіл келісімінің жалпы орнатылған тәртіпте тіркелуі мен
Ұзақ мерзімді қолданыстағы тауарларға қарыз ұсыну банкпен қызметтес сауда
Бұл бөлімде айтылмаған барлық сұрақтар жалпы жағдайға сәйкес, банктің
Тұрғын үйді жөндеуге қарыз ұсыну.
Тұрғын үйді жөндеуге қарыздар, ережеге сәйкес, мамандандырылған құрылыс-жөндеу компаниялары
Бірлескен қызмет туралы келісім шарттарының бірі компанияның "Банк Центр
Банк пен Компания аталған қызмет түрін жарнамалау барысында бірлескен
Компания потенциалды клиенттерді іздеуге, алғашқы кезеңде олардың іскерлік имиджі,
беру шарттары мен кестесі бойынша кеңес береді және мүмкіндігі
Банк қарыз алушыны өз күшімен тартқанда оларды берлескен қызмет
Займ берудегі міндетті шарт болып кепілге өтімді мүлік ұсыну
Жалпы орнатылған тәртіпте өтініш берушінің несие қабілеттілігі мен төлем
құжаттардың сараптамасы бойынша жұмыс жүргізеді. Жалпы орнатылған тәртіп бойынша
Қарыз беру туралы өтініштің өкілетті несие комитеті қабылдаған қорытындысы
Оң шешім қабылданған жағдайда қарыз және кепіл келісімдері құжатталады.
Қарыз және кепіл келісімін тіркеу мен құжаттау аяқталған соң,
Тұтынушылық тауарларды алумен қатысты емес қарыз беру. Тұтынушылық тауарларды
Қарызды қамсыздандыруға тиісті түрде тіркелген өтімді кепіл ұсынылуы керек,
Мұндай қарыздардың ұсынылуы қызмет көрсетуші фирманың немесе мекеменің есеп
Басқа сұрақтардың барлығы банктің несие саясатына сәйкес шешіледі. Жедел
Өзге карыздарға қарағанда жедел қажеттілікке берілетін қарыздар қарыз алушының
Жедел қажеттілікке ұсынылатын қарыздар жеке тұлғаларға 3 айдан артық
Тәуекел етудің жоғарылығына байланысты, карыз бойынша сыйақы көлемі бір
мөлшерін құрауы керек (немесе 48% жылдық) . Қарыз сомасы
Қарыз бөлімшенің он, шешімі бар жағдайда (өз бетінше несиелеу
тіркелуіне беріледі.
Жедел қажеттілік қарыздары нақты мақсатты сипатты көздемейді және банк
Заңды тұлғалардың жедел қажеттілігіне жеке тұлғаларға қарыз ұсынуға
Банктің ірі корпоратвті клиенттерінің депозиттері немесе кепілдемелері негізінде қарыз
Банктің ірі корпоратвті клиенттерінің депозиттері немесе кепілдемелері негізінде қарыз
Гарант - мекеме оған түскен өтініштер негізінде қарыз алушылардың
Банк қарызды қарыз алушының төлем қабілеттілігін талдамай-ақ гарант -
Несие алу кезінде қарыз алушы банкке жеке басының куәлігі
Банк пен қарыз алушы арасында жалпы тәртіпте қарыз және
Ұсталынған сома (негізгі қарыз және пайыз) ай сайын гарант
Банктің ірі корпоративті клиенттерінің депозиттері немесе кепілдемелері негізінде қарыз
Кіріс көздері анықталмаған немесе толықтай анықталмаған жеке кәсіпкерлерге және
Жеке кәсіпкерлер мен шағын мекеме иелері бойынша келесі шарттардың
Қажетті шаралар:
1. Жеке тұлғаның (жеке кәсіпкерлер) коммерциялық мақсатта несие алуға
- өтініш берушінің төлем қабілеттілігінің сараптамасы, яғни, оның ресми
- өтініш берушінің ағымды қызметі бойынша барлық құжаттарын жинау;
- сонымен қатар заңды тұлғаның сараптамасының болуы мүмкін.
2. Кіріс/шығыс деңгейінің бағасы және мүліктердің есебі. Оның шығындары
- жеке меншігі болып табылатын барлық нәрселер: тұрмыстық техника,
- шығындары: кұрылыс, саяхат, жол жүру,
3. Қарыз алушы төлей алмаған жағдайда несие бойынша қаразды
4. Болашақта қарыз алушыда болуы мүмкін өрі қарайғы шығындарды
Алынған мүлік құнының 30 %-нан кем емес алғашқы жарна
Алынған мүлік қүнының 30 %-ынан кем емес алгашқы жарна
1. Қосымша кепіл: жылжымайтын мүлік, автомобиль (аманат/кепіл және сақтандыру).
2. Төлем қабілеттілігі бар екі жеке түлганың немесе жеке
Жеке тұлға бойынша қарыз ұсыну келесі шарттардың біреуін сақтаған
Алынған мүлік құнының 40 % - 50 %-на тең
1. Бүкіл жанүяның кірісі мен шыгынын есептеу, қаржы қорының
- өтініш берушінің 12
- 12 ай мерзіміндегі шығын
- 12 ай мерзіміндегі таза кіріске талдау жасау, яғни,
шындығында бар екендігіне
- үйді жабдықтау, жөндеу;
- білім алу (түбіртек бойынша көз
- мүлік алу: тұрмыстық техника (шыққан уақыты, түбіртектері
- жинақ (олардың шындығында бар екеніне көз жеткізу) жылдам
- қозғалмайтын
- өзге инвестацияларды салу (міндетті түрде дәлелденғен); -өзге мақсаттар
Өтініш берушінің жеқе меншігінде не бар екендігін тексеру.
1. Талдау қорытындысы бойынша 12 айға ақша қорының жылжуы
2. Қарыз алушы төлей
Алынған мүлік қүнының 30 %-нан кем емес алғашқы жарна
Қажетті шаралар - алынған мүлік құнының 40-50 %-на тең
Алынған мүлік құнының 30 %-нан
негізгі қарыз бен ол бойынша сыйақыны толықтай жабатын өтімді
1. Қосымша кепіл.
2. Екіден кем емес төлем
Ипотекалық қарыздарды ұсыну шарттары.
Тұрғын үйге берілетін қарыздарды ұсыну коммерциялық негізде жылдамдық, қайтарымдылық,
АҚШ долларымен 5 жылга дейін мерзімге қарыз алушымен келісім
Сыйақы мөлшерін Бас офистің өкілетті ұйымы орнатады және ол
Қарыз беру мына шарттарда жүзеге асады: қарыз алушы қарыз
Негізгі қарыз бен сыйақыны өтеу, ережеге сәйкес, аннуктетті төлемдермен
Ай сайынғы төлем сомасы = Несие х
1-(1 + і)
і - пайыздық
n - несиелеу мерзімі
Ай сайынғы аннуитетті төлем қарыз қалдықтарына есептелетін пайыз бойынша
Өтеудің қосымша немесе өзге де шарттары мен мөлшері өқілетті
Соңғы жылдары қазақстан банктері үшін несиелік тәуекел деңгейі өсті,
Осы жүйенің басты элементтері жақсы дамыған несиелік саясат және
Қойылған мақсаттарға жалпы стратегия шегінде жетуді бірінші кезектегі шаралар
Қазіргі кездегі екінші деңгейлі банктердің негізгі міндеті - ол
Негізгі назарды тікелей қабілеттілік сұрақтарынан басқа стратегиялық мәселелерді шешу
Атап айтсақ:
- несиелендіру лимитімен орнатылған, банктің несиелік саясатын орындау жөнінде
- несие жұмысшыларының біліктілік деңгейін жоғарлату, Несие Департаментінің мамандарын,
- несиелік қызметте кейбір мәселелерді шешуде консультативті және тәжірибелі
- несиелік процедураларды жетілдіру және реттеу, оларды үнемі қарап
- проблемалы несиелермен жұмысына жаңа құқықтық және қаржылық механизмдерді
1993-1995 жылдардағы ресей банктерінің жұмыс тәжірибесі, несиелік саясаттың жетістігі
Батыста серіктес ретінде, қарыз алушы немесе банктің қаржылық жағдайы
Алайда, көптеген коммерциялық банктер қандай да бір банк алдында
Мысалы: Қазақстанға тартылған шетелдік неселердің 95% -тен аса несиелерге
Дербес секторға қызмет көрсететін Ұлттық Банк және екінші деңгейлі
Қазақстанда "банктік қүпия" туралы заң қабылданғандықтан, банктік құпия туралы
Алайда, көптеген банктер ары қарай несиелік сферада жұмыс істеуге
3.2 Әлемдік қаржы дағдарысының Қазақстандық коммерциялық банктердің несиелік проблемаларын
Әлемнің түкпір-түкпірін шарпыған қаржы дағдарысы, қазіргі кезде экономиканың
Қаржы дағдарысының салқыны Қазақстанға 2007-ші жылдың екінші жартысынан бастап
Дағдарыс ел экономикасына үш бағытта соққы берді :
1 сала. Қаржы, яғни банктер. Осыған дейін банктер шет
2 сала. Жылжымайтын мүлік нарығындағы қаржылық «бос шарлар» орын
3 сала. Мұнай, маусым айында бағасы 1 баррельге 147
Әрине мұхиттың арғы жағында орналасқан елдегі дағдарыс қалайша біздің
Ең басты себебі, Қазақстан экономикасының ашықтығының нәтижесінде экономикаға тартылған
Келесі себебі, қазақстандық банктердің ипотекалық несиелеу мақсатында шетелден әр
Сырттан тартылған ресурстарды банктер аз мерзім ішінде жылжымайтын мүлік
2007 жылы АҚШ – та ипотекалық дағдарыстың нәтижесінде орын
Бір қызығы, бастапқыда отандық сарапшылар және мамандар бұл құбылысқа
АҚШ – ғы дағдарыстың бірінші ықпалы, бұл 2007 жылы
Қазақстанның несиелік қабілеттігінің деңгейі мынадай факторлардың есебінен тежелгендігі алға
- меншік құрылымдарының жеткіліксіз айқындылығы,
- несиелік операциялардың жоғары деңгейде шоғырлануы,
- тез арада қалыптасқан несиелік қоржындардың сапасыздығы,
- операциялардың жоғары дәрежеде долларлануы,
- банк секторының капиталдану деңгейінің төмендігі,
- тәуекел – менеджменті жүйесінің жетімсіздігі.
«Banking Industry Country Risk Assessment» (BICRA) елдік және салалық
2007 жылдың тамыз айынан аяғына дейін Қазақстандық банктер өтімділіктерінің
Банктерді теңгедегі қысқа мерзімді өтімділікпен қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі қайта қаржыландыру заемдарының
2007 жылы тамыз – желтоқсан аралығындағы кезеңде Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі тамызда ең төменгі резервтік талаптар
Банктердің несиелік ресурстарының тапшылығының салдарынан көптеген отандық құрылыс компанияларының
Кестеден көріп отырғанымыздай әлемдік қаржы дағдарысының салдары Қазақстанның макроэкономикалық
2007 жылдың жартысына қарай қазақстандық банктердің сыртқы қарыздары 45
«Экономиканы зерттеу институты» АҚ, елбасы Н.Ә.Назарбаевтың ұсынысымен құрылған «Ғалымдардың
Сондықтан да Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Дағдарыстан жаңару мен
Біріншіден, ақшаның нарықтық бәсекелестікте қоғамдық құнды өлшеу, реттеу, анықтау
Екіншіден, қаржы қорларының, оның ішінде қызметкерлердің де еркін қаржысын
Үшіншіден, қаржыға қол жеткізетін кредит көптеген бунды және берілу
Келесі проблема экономиканың көпсатылығы. Бұрынғыдай кәсіпорын – сауда –
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылаған кезде экономикалық өмір мен экономикалық шынайлықты
Жаһандық дағдарыстың ұлттық экономиканың банк жүйесінің ликвидтік мүмкіншілігінің
Қазақстандық дағдарыстың жартысы әлемдік монетарлықтан гөрі құрылымдыққа сәйкес келеді.
Оның үстіне 2 Астаналық экономикалық форумға қатысқан BNR PABJBAS
Қазақстан экономикасының әлемдік қаржы – экономикалық дағдарыстан шығуына толық
- нарық жағдайындағы жиналған жұмыс тәжірибе,
- табиғи,
- материалдық және жинақталған қаржы көздері,
- кәсіби кадрлар мен адам капиталы,
- Еуропа мен Азия елдерін жалғастырып жатқан географиялық орналасу,
- күшті мұнай – газ, тау,кен,
- металлургия салалары мен банктердің 2009 – 2010 жылдарға
Тәуелсіз мемлекеттер достастығы елдері арасында «Дағдарыстан кейінгі әлем институты»
Дегенменде кейбір аса маңызды мәселелерге көңіл аудару керек:
- Мемлекеттің тарапынан бөлініп жатқан көптеген миллиард қаржы қорларын
- Кейбір деректер бойынша 2009 жылға дейінгі бөлінген несиелердің
- Мемлекеттік құрылымдар, министрліктер мен ведомствалар, «Самұрық – Қазына»
- Кәсіпкерлерге салықты әлі де төмендету керек, сонда олардың
Банк қарызды алушының төлем қабілеттігін талдамай-ақ, кепіл беруші мекеменің
Несие алу кезінде қарыз алушы банкке жеке басының куәлігін
Банк пен қарыз алушы арасында жалпы тәртіпте қарыз және
Банк пен қарыз алушы арасында жалпы тәртіпте қарыз және
Ұсталынған сома (негізгі қарыз және пайыз) аи сайын гарант
Банктің ірі корпоративті клиенттерінің депозиттері немесе кепілдемелері негізінде қарыз
Кіріс көздері анықталмаған немесе толықтай анықталмаған жеке кәсіпкерлерге және
Жеке кәсіпкерлер мен шағын мекеме иелері бойынша келесі шарттардың
Бұл дағдарыстың қанша уақытқа созылырын ешкім дөп баса алмай
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасында қалыптасқан әлеуметтік – экономикалық жағдайына қазіргі әлемдік
2007 жылдың тамыз айынан аяғына дейін Қазақстандық банктер өтімділіктерінің
Банктерді теңгедегі қысқа мерзімді өтімділікпен қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі қайта қаржыландыру заемдарының
2007 жылы тамыз – желтоқсан аралығындағы кезеңде Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі тамызда ең төменгі резервтік талаптар
Банктердің несиелік ресурстарының тапшылығының салдарынан көптеген отандық құрылыс компанияларының
2007 жылдың тамыз айынан бастап банктердің несиелік ресурстарының тапшылығы
2007 жылдың жартысына қарай қазақстандық банктердің сыртқы қарыздары 45
«Экономиканы зерттеу институты» АҚ, елбасы Н.Ә.Назарбаевтың ұсынысымен құрылған «Ғалымдардың
Сондықтан да Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың
Біріншіден, ақшаның нарықтық бәсекелестікте қоғамдық құнды өлшеу, реттеу, анықтау
Екіншіден, қаржы қорларының, оның ішінде қызметкерлердің де еркін қаржысын
Үшіншіден, қаржыға қол жеткізетін кредит көптеген бунды және берілу
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылаған кезде экономикалық өмір мен экономикалық шынайлықты
Жаһандық дағдарыстың ұлттық экономиканың банк жүйесінің ликвидтік мүмкіншілігінің кемуіне,
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.
www.centrcredit.kz
ҚР – ғы Банктер және банктік қызмет туралы Заң.
Давлетова М.Т. «кредитная деятельность банков Кахстане», Алматы, 2001г.
Досымов Б.С. «Современные проблемы ипотеки» Банки Казахстана, №8 2001г.
Зиябеков Б. «Несие бюросы несімен тиімді?» Алматы Ақшамы 19-қараша
Көшенов Б.А. «Ақша, несие, банктер», оқу құралы,- Алматы: Экономика
Калиева Г.Г. «Кредитное дело ». Алматы 1998 ж
Калкабаева Г.М. Методы обоснования графиков погашения банковских ссуд. №
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие ». Оқу құралы.-Алматы,
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие » Оқу құралы
Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктер операциялары ».- Алматы. Қазақ Университеті
Мақыш С.Б. Банк ісі: Оқу құралы.-Алматы: Қазақ Университеті,
Мақыш С.Б. Туенбаев Ж.О. Несиелік бюро – несиелік тәуекелдің
Под ред. Лаврушина О.И Банковское дело.-Москва 2008 г
Под ред. Жукова Е.Ф. Банки и банковские операций:-Москва 1997
Панова С. «Кредитная политика коммерческого банка». Москва 1997 г
Сейткасымов Г.С. «Деньги, Кредиты, Банки». Алматы 1999 г
Сейкасымов Ғ.С. «Ақша, Несие, Банктер». Оқулық/ Алматы: Экономика, 2009
Филипченко Л. Риск с шампанским и без. Банковское обозрение.
Эдвин Дж. Доллан и др. Деньги, банковское дело и
Абалкин Л.И. Зарубежный опыт оценки кредитоспособности заемщика, Финансы
www.afn.kz
Козлов А.А., Хмелев А.О. Качество кредитной организации, Деньги
Райханов Н. Реформа және дағдарыс. //
Бакин А. Дағдарысқа дайын тұрайық. //Егемен Қазақстан 2009 8
Сәйкенов Б. Дағдарыс тамыры тереңде емес.//Егемен Қазақстан 2009 16
Куватов Р. Новое слово о преодолении кризисного состояния экономики.
О. Баймұратов // «Қазақстан қаржы нарығы» // Алматы «Экономика»
«Статистикалық мәліметтер» // Банки Казахстан, 2006 г. №8.
Н. Ә. Назарбаев. Дүние жүзінің бәсекеге қабілетті 50 елдің
2