Кіріспе
"Қазақстан-2030" Стратегиясында дамудың ұзақ мерзімді басым мақсаттарына ұлттық дағдарысқа
Мемлекеттің ұлттық дағдарысқа қарсы басқаруының ұлттық мүдделері нақты өз
Мемлекеттің экономикалық кәсіпорындарының дағдарысқа қарсы басқару импортты алмастыру арқылы
Кәсіпорындарды дағдарысқа қарсы қамтамасыз ету мақсатында қалыптасқан көзқарастар мен
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын зерттеу өрісі әлі көптеген
Дипломдық жүмыстың мақсаты кәсіпорындардың қызметтерін жан-жақты зерттей отырып,
Белгіленген максатқа жету үшін зертеу жұмысының келесі міндеттері анықталды:
дағдарысқа қарсы қатысты
олардың мазмұнын ашу;
дағдарысқа қарсы басқарудың экономикалық тигізетін әсерін
анықтау;
жеңіл өнеркәсіп өнімдерінің әлемдік нарығының даму беталысын
бағамдау;
Қазақстан Республикасы
кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа
салыстырмалы түрде талдау;
ғаламдану жағдайындағы кәсіпорындарының
дағдарысқа қарсы басқару бағдарларын негіздеу.
Экономикалық дағдарысқа карсы басқарумен байланысты ұйымдастырушылық - экономикалық қатынастар
Дипломдық жұмыстың максаты кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын қамтамасыз
КӘСІПОРЫННЫҢ ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ БАСҚАРУ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Кәсіпорынның дағдарысқа қарсы басқаруының мәні мен
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынға қоршаған орта тарапынан көптеген дағдарыс
Қаржылық-экономикалық дағдарыстар, әдетте, өнеркәсіп кәсіпорындарға кері әсерін тигізеді:
Кәсіпорын алдына өзіне тән өндірістік қызметтерді орындауына байланысты өзінің
Әрбір кәсіпорын үшін өзінің экономикалық дағдарысқа қарсы басқарудың қамтамасыз
Кәсіпорын тұрақты қызмет ету жағдайында экономикалық дағдарыстын сұрақтарын
Дағдарыс жағдайында кәсіпорын әлуетінің (өндірістік, технологиялық, ғылыми-техникалық және кадрлық
Қазақстан Республикасының егемендік
Үлкен заңгерлік сөздікте экономикалық дағдарыс келесідей түсінік
ҚР-ның «ҚР-ның Ұлттық қауіпсіздігі туралы «Заңында экономикалық қауіпсіздік «ҚР-ның
Біз жоғарыда тоқталып өткен экономикалық дағдарысқа қарсы басқару түсінігіне
Отандық және ресейлік авторлардың ғылыми жұмыстарында кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа
Бір авторлардың пікірінше, кәсіпорынның (фирманың, ұйымның) экономикалық қауіпсіздігі ғылыми
Келесі авторлар кәсіпорынның (шаруашылық субъектісінің) экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Басқа авторлардың пікірінше, экономикалық дағдарысқа қарсы басқару дегеніміз -
Кейбір авторлар экономикалық дағдарысқа қарсы басқару кәсіпорын қызметіне
Осы пікірлерде кәсіпорынның экономикалық дағдарыспен байланыстыруға талап болмағаны байқалады,
Нарықтық экономика кәсіпорын менеджерлері тек қана дамудың нарықтық стратегиясын
Кәсіпорындағы экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын қамтамасыз ету үшін меншікті
Капитал ресурсы;
Персонал ресурсы;
Ақпараттар және технологиялар ресурстары;
Техника және жабдықтар ресурстары;
5. Құқық ре сурстары: патенттер, лицензиялар, экспорттық
Экономикалық субъектілердің іс-әрекеттері әлеуметтік-экономикалық мәртебені анықтайтын экономикалық қызығушылықтардан тұрады.
Өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін экономикалық дағдарысқа қарсы басқару бағалау өте
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару ең алдымен менеджерлердің мүмкін
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруда төнетін қатерлерді келесі түрде
Субъективті, кәсіпорынның немесе оның басшылығының тиімсіз
Объективті, кәсіпорынға тәуелсіз жағдайлардан болатын қатерлер. Мысалы: инфляция деңгейі,
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару функционалдық тұрғыдан келесі элементтерден
Технико-технологиялық;
Интеллектуалдық және кадрлық;
Қаржылық;
Саяси-құқықтық;
Ақпараттық;
Экологиялық .
Осы элементтерге толығырақ тоқталып кетейік.
Технико-технологиялық элемент. Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз етуде менеджерлердің
Интеллектуалдық және кадрлық элемент. Қазіргі экономикалық жағдайларда экономикалық дағдарысқа
Қаржылық элемент. Бұл элемент кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы меншікті қаржы
Саяси - құқықтық элементті қорғаудың үрдісін келесі түрде жүргізуге
кері әсерлерді анықтау;
қорғаудың қазіргі деңгейін талдау;
осы деңгейді жетілдіру бойынша шараларды жоспарлау.
Ақпараттық элемент. Кез-келген ұйым немесе кәсіпорынның құрамында ақпараттарды жинап,
Экологиялық элемент. Кәсіпорын экологиялық мөлшерлерді бұзудан болатын айып пұлдары
Осы ретте, біздің ойымыз бойынша, келесі шаралар алгоритмі тиімді
Мүмкін болатын экономикалық қатерлерді талдау;
Қарсы шараларды жоспарлау;
Қабылданған шаралардың орындалуын бақылау;
4. Экономикалық дағдарысқа қарсы басқару жүйесінің тиімділігін талдау.
Кейде экономикалық қауіпсіздікті заңдылықтағы, нарықтағы, экономикалық тәуекелдерді есептеуде кеткен
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету үрдісі, біздің
Тоқыма-кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз етудің
Осы тәріздес талдауға негізгі және айналым капиталының пайдалануы, еңбек
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз етудің ағымдағы жағдайын бағалауда
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды камтамасыз етуді бағалауды аяқтай отырып,
Ешкім және ешқашан дағдарыстан қорғап қалуға кепілдік бермейді. Әдетте,
Қазақстан кәсіпорындарында дағдарыс мүлде күтпеген, "көктен түскендей" тосын жай
1.2 Дағдарысқа қарсы басқару - кәсіпорынның экономикалық қауіпсіздігін
Нарық қатынастарының қазіргі кезеңінде отандық фирмалардың көріп отырған қаржы
Дағдарыстық жағдайлар көптеген себептердің әсерінен пайда болады. Олардың ішінде,
Шарықғаған бәсекелестік жағдайында, нарықта өз орнын табу үшін уақыт
шаруашылық механизмдерінің қызмет етуінің өзгеруі;
басқару шешімдерін қабылдау шарттарының өзгеруі;
жаңа жағдайлардағы кәсіпорынның стратегиясын жасау және
басқарудың жаңа мүмкіндіктерін белсенді пайдалану;
шаруашылық жүргізуде барлық заңды әдістерді пайдалану.
Осы жағдайда дағдарысқа қарсы басқарудың концепциясын анықтап алу маңызды
Экономикалық әдебиеттерде дағдарысқа қарсы басқарудың көптеген анықтамалары бар.
Кейбір авторлар дағдарысқа қарсы басқарудың "нақты бір борышқор
Ресейлік экономист- ғалым Э.А.Уткин дағдарысқа қарсы басқару дегенде, ресейлік
тұрақтылыққа бағытталған басқаруды түсінеді.
Профессор Э.М.Коротков былай жазады: "дағдарысқа қарсы басқару -дағдарысты алдын-ала
Келесі авторлар тобы дағдарысқа қарсы менеджментті қазіргі менеджменттің барлық
Батыс Еуропалық экономистер дағдарысқа қарсы басқару деп, "негізгі мәселе
Бірақ та, Хаберландтың ойынша, барлық назар жедел, қысқа мерзімді
Қазақстандық экономист-ғалымдар дағдарысқа қарсы басқаруды -кәсіпорындағы базистік, өзгермелі шамаларды
Сонымен қатар, Қазақстанда қалыптасқан кейбір көзқарастарға сәйкес, дағдарысқа қарсы
Көптеген елдердегі нарықтык экономиканың қалыптасуы мен даму тарихы, оның
Отандық және шетелдік экономист-ғалымдардың зерттеулерін қорытындылай келе, біз "кәсіпорынның
Біздің көзқарасымыз бойынша, " Кәсіпорынның экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету-кәсіпорынның
Осы тұрғыдан алғанда, дағдарысқа қарсы басқару экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз
Экономикалык қауіпсіздікті қамтамасыз ету жағдайында уақытша қиыншылықтан өту үшін
Дағдарысты қабылдаудың екі концепциясы бар:
Дағдарысқа деген қатынас - қолда барды сақтап қалуға бағытталған.
Мұнда дағдарыс кауіп және тосқауыл деп қабылданып, қатысушы
тұлғалар немесе ұжым үшін тәуелсіздігін жоғалтып алу қаупі
Осының нәтижесінде, жауапты тұлғалар дағдарысты теріс қабылдап,
дағдарысқа дейінгі қалыпқа жету шараларын жүзеге асырады.
Дағдарысқа деген қатынас -
жағдайда дағдарыс кәсіпорынның эволюциялық даму үрдісіндегі
жаңартуға деген қажеттілік деп қарастырады.
белгілі бір иррационалдық немесе дұрыс емес жасалған мақсаттар,
ережелерден тазартудың әдісі болып табылады. Осының нәтижесінде,
дағдарысты туғызған, бұрынғы жағдайды өзгертуге әкелген талаптар
ұтымды шешіммен қарастырылады. Мұнда негізге дағдарыспен күрес
емес, өзіндік құрылымды жаңа қатынастарға сәйкес өзгерту алынады.
Кәсіпорынның экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету төмендегі белгілермен сипатталады: экономикалық
Кәсіпорындағы дағдарысқа қарсы басқару механизмі келесі негізгі элементтерден тұруы
Қаржы жағдайының диагностикасы;
Кәсіпорынның бизнесін бағалау;
Маркетинг;
Ұйымдастырушы - өндірістік менеджмент;
Персоналды басқару;
Қаржылық менеджмент;
Инвестициялық саясат;
Дағдарысқа карсы бизнес-жоспарлау;
Бизнесреинжиниринг үрдісі;
Кәсіпорынның таратылуын ұйымдастыру.
Кәсіпорындағы экономикалық кауіпсіздікті қамтамасыз ету оның құрылған мезетінен басталады.
мүмкіндіктер мен қауіп-катерлерді анықтайтын факторларды тереңінен зерттеу және болашақ
Кәсіпорынның әр түрлі қызмет саласымен байланысты факторлар кәсіпорынның
Фирманы құру бастамасынан-ақ, фирманың экономикалық қорғау (қауіпсіздік) жүйесін құру
Осылайша, кәсіпорынның экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету механизмін калыптастыру мәселесі
1.3
және
Мемлекет нарықтық экономиканың сыртқы жүйесі емес, оның құрамдас бөлігі
Экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды міндеттерінің бірі болып, кәсіпорын қызметіндегі
Дағдарысқа қарсы басқару үрдістерін мемлекеттік реттеудің дамыған елдердегі тәжірибесін
Біз осы зерттеу жұмысымызда нарықтық экономикалы, транзитты экономикалы елдердің
Осы жерде мынадай орынды сұрақ туады - кәсіпорынның төлем
Жалпы түрде, кәсіпорынның банкроттығының ресми белгілері борышкердің ақшалай міндеттемелерін
Банкроттықтың ресми белгілерімен қатар, мүмкін банкроттықты білдіретін ресми емес
Дағдарысты мемлекеттік реттеу тәжірибесін нарықтық экономикалы елдердің бірі -
жоғары деңгейін, және оның салдары ретінде жоғарғы ұйымдастыру
Экономиканы мемлекеттік реттеудің құралы ретінде банктік несиелер бойынша кепілдік
Германияда, банкроттық механизм жетік әзірленген. Арбитрлық соттың конкурстық өндірісті
Заң жүзінде несие қарызын жабудың келесі кезектілігі белгіленген:
мемлекетке салық борыштарын өтеу;
әлеуметтік төлемдер, оның ішінде еңбек ақы (Германияда азаматтарға әлеуметтік
басқа да несиегерлер.
Дегенмен, коммерциялық банктермен несиелеу, әдетте, жылжымайтын мүлікті кепілге алу
Неміс заңдылығы конкурстық өндірісті екі талап орындалған жағдайда қарастырады:
Әрине, кәсіпорынның дәрменсіздігін анықтаудың мұндай критерийлері
кәсіпорынның қызмет етуінің құқықтық жағдайларын талдау оның ұйымдық -
кәсіпорын филиалдарының орналасуын, өндірістік бағдарламасын талдау өндіріс жағдайларының
кәсіпорынды өндіріс ресурстарымен жабдықтау жүйесін талдау
барысында шикізат пен өнім қорының бар-жоғы, тауар айналым қарқыны,
кәсіпорынға қаржы ресурстарының қажеттілігін
ұйымдастырушылық жағдайларды талдау кәсіпорынды басқару тиімділігін, менеджмент құрылымының ұтымдылығын,
кәсіпорынның қызмет етуінің сыртқы жағдайларын бағалаудың да маңызы зор
Осы аталған факторлардың және заңдылықтың ресми мөлшерлерінің жиынтығы кәсіпорынның
Италияның банкроттылық туралы заңдылығы бірнеше құқықтық нормаларды бөліп көрсетеді:
Германия тәжірибесінде белгіленгендей кәсіпорынды қаржылық сауықтыру нысандарына ұқсас, бұл
Кредиторлармен келісім, төлемдердің мерзімін борышкер бірқатар шарттарды орындаған соң
Басқару органдарын күштеп тарату ерекшелігі - стратегиялық маңызы бар
Банкроттық туралы Италияның заңдылығы үнемі жетілдіріліп отырғанын айта кету
Италияда дәрменсіздік жағдайды келесі көрсеткіштермен анықтайды:
өмірді сақтандырумен айналысатын
егер банктер немесе кооперативтік типті несие мекемелері үшін жарғылық
басқа типтегі несие мекемелер үшін, егер қалған жартысы қарыз
Чехия Республикасында өтпелі кезең экономикасының күрделігіне қарамастан, кәсіпорындар қызметін
егер конкурстық өндіріс
мемлекеттік кәсіпорындарды банкрот деп танудың ерекше тәртібі
банкроттылық туралы зандылық мемлекет қарыздары бойынша субсидиарлық жауаптылықты өз
Чехия заңдылығында банкротты ажыратудың басқа елдерден ерекшелігі жоқтың қасы-дәрменсіздік
Экономиканы дағдарысқа қарсы мемлекеттік реттеудің аспектілері әр елде әртүрлі.
Конгресс мәліметтері бойынша, елдегі жұмыссыздардың көп бөлігі жастардың үлесіне
АҚШ-та дағдарысты мемлекеттік реттеуді жетілдірудің екінші маңызды бағыты болып,
қаржы ресурстарын басқаруды жетілдіру;
басқару құралдары мен үрдістерін ұтымдау;
бас инспектор қызметін үйлестіру;
қылмыстар санын қысқарту жөніндегі әртүрлі ұйымдардың күшеюі және т.
Дағдарысқа қарсы мемлекеттік басқару экстремальді даму кезеңдерінде күшейеді-дағдарыс кезінде
Ол кезеңдегі жапон бизнесі үшін күрделі мәселе- отандық тауарларының
Кей елдерде мемлекеттік органдар жекешелендіру бағдарламаларын әзірлейді, ал олардың
Дамыған елдердің банкроттық туралы заңдылық негіздерінің мұқият әзірленгендігі, олардың
Америкалық құқық институтымен құрастырылған үлгілік қылмыстық кодексте американ штаттарына
Француз заңы бойынша «дәрменсіздік» ұғымы тек алыпсатарларға қолданылады, сондықтан
Тағы бір айта кететін жайт, дағдарысқа қарсы мемлекеттік реттеудің
Ресей Федерациясының «Кәсіпорындардың төлемқабілетсіздігі (банкроттығы) туралы» Заңы алғаш рет
Бұл елде заңды тұлғаның үш ай көлемінде кредиторлардың акша
Санацияның бірінші түрі қарызды қайта ұйымдастыруға бағытталған (санация жүргізілетін
Санацияның екінші түрі бойынша заңды тұлғаның мәртебесі, меншік түрі,
баланстық және нарықтық құны бойынша банкрот - кәсіпорынның
тарату массасы анықталады;
мүлікті сатудың ең тиімді нысаны анықталады;
кредиторлар талаптарын қанағаттандыру орындалады;
- тарату комиссиясы кредиторлардың барлық талаптары қанағаттандырылған соң арбиторлық
Кредиторлар талаптарын қанағаттандырудың өз кезегі бар: біріншіден арбиторлық соттың,
Қазақстан Республикасында банкроттықты реттейтін негізгі заң болып, 1997 жылдың
Заң қазыналық кәсіпорындар мен мекемелерден басқа, заңды тұлғалардың банкроттығы
Кредитордың борышкерге қоятын талаптары жиынтығында жүз елу айлық есептік
Борышкердің өзін банкрот деп тану туралы сотқа не соттан
Кредиторлар мүддесін қорғау және әкімшілік шығындарды азайту мақсатында кредиторлар
Конкурстық және оңалту басқарушысына ай сайын берілетін сыйақы мөлшері
Біріншіден, таратылатын банкрот өміріне немесе денсаулығына зиян келтіргені үшін
қанағаттандырылады.
Еңбек шарты бойынша жұмыс істеген адамдарға еңбегіне ақы мен
Кредиторлардың таратылған банкрот мүлкінің кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемелері бойынша
Салық және бюджетке міндетті төлемдер бойынша берешек төрттінші кезекте
Бесіншіден, басқа кредиторлармен есеп айрылысады.
Әрбір кезек талаптары алдыңғы талап толық қанағаттандырылғаннан кейін орындалады.
Әлемнің нарықтық экономикасы әртүрлі деңгейде дамыған елдерінің дағдарысты мемлекеттік
1 кесте - Дағдарысқа қарсы
№ Жіктеу белгілері Дағдарысқа қарсы мемлекеттік реттеу түрлері
1. Тараптарды қорғау кредиторлар мүдделерін қорғайтын; бейтарап;
кәсіпорын мүдделерін қорғайтын
2 Кәсіпорынның төлемқабілетсіздігін
Тану төлемдер сомасы;
төлемдер мерзімі
Сауықтыру мерзімінің ұзақтығы үш айға дейн;
үш айдан алты айға дейн;
алты айдан бір жылға дейін.
4. Конкурстық салмақты өткізуі әлеуметгік бағьггталған;
әлеуметтік бағытталмаған.
5. Төлемқабілетсіздік диагностикасын
терең талдау жүргізу.
Бұл кестеде келтірілген белгілер бойынша Қазақстандағы дағдарысты мемлекеттік реттеуді
Төлем қабілеттілікті анықтау диагностикасы ҚР-сы заңдылығы бойынша тек қана
2 ТОҚЫМА ЖӘНЕ КІЛЕМ ӨНЕРКӘСІБІ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАҒДАРЫСҚА
2.1 Қазақстан Республикасындағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің
дамуын талдау
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Қазақстандағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуын бағалау үшін біз
Өнеркәсіп өндірісі Қазақстан Республикасы экономикасының
Кесте ақпараттарына сүйенсек, өнеркәсіптің ішкі жиынтық өнімдегі үлесі 2003
Өнеркәсіптік өндіріс көлемі қарастырып отырған барлық жылдарда артып отыр.
2 кесте - 2003 -2004
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2003 жыл 2004
жыл өткен жылғы пайызбен
1. Республикалық ЖІӨ- дегі өнеркәсіптің ЖҚҚ-ның үлесі %
2. Өнеркәсіп кәсіпорындары мен өндірістерінің саны бірлік 13177 1536
3. Өнеркәсіп өндірісінің көлемі млрд тенге 2336,9 2618,6 112,1
4. Салық салуға дейінгі жиынтык табыс млн
тенге 401087 351600 87,7
5. Негізгі қызметтен табыс млн. тенге 402210 324832 80,8
6. Өнеркәсіп табыстылығының
деңгейі % 23,0 37,8 164,3
7. Негізгі капиталға салынған инвестициялар млн. тенге 587953 475820
8. Негізгі қызметтегі қызметкерлер мың
адам 671,2 626,1 93,3
9. Негізгі қызмет өнеркәсіптік қызметкерлерінің орташа
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген;
Өнеркәсіпте жұмыс істейтін персонал саны
Республикада жүргізілген экономикалық реформа келесідей сандық және сапалық парметрлермен
Дамудың бірінші кезеңінде (1992-1994 жж.) басты назар шет елдік
экономикалық, инфляциялық, төлем, инвестициялық дағдарыстарды басқару арқылы, экономикада даму
ЖІӨ-де импорттың үлес салмағы азайып, экспорттың дамуы байқалады;
Тұрғылықты халықтың нақты табыстарының артуы және жұмыссыздық деңгейі азайғаны
Экономиканың салалық құрылымы өзгеріп, өнеркәсіптің үлес салмағы артты .
Біздің ойымызша қазір республикада дамудың төртінші кезеңі (2000 жылдан
3 кестеде - тоқыма және кілем өнеркәсібі даму көрсеткіштерінің
3 кесте - ҚР-сы тігін
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2003 жыл 2004 жыл өткен
1. Өнеркәсіп өндірісінің көлемі млн. тенге 39673 37474 94,5
2. Өнеркәсіп өнімдерін өндірудің жалпы көлеміндегі сала
3. Өнеркәсіп кәсіпорындары мен өндірістерінің саны бірлік 724 188
4. Салық салынғанға дейінгі жиынтық табыс млн.тенге -760 -200
5. Негізгі қызметтен табыс млн.тенге -490 -42 8,6
6. Тиімділік деңгейі (залалдығы) % -2,1 0,3 14,3
7. Негізгі капиталға салынған инвестициялар млн. тенге 963 _
8. Негізгі қызметтегі қызметкерлер мың адам 24,4 25,4
9. Өнеркәсіптің гізгі қызметіндегі қызметкерлердің орташа айлық жалақысы
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген;
Тоқыма және кілем өнеркәсібінің өнеркәсіп өндірісінің көлемінің 2003 жылдан
4 кесте - ҚР-сы тоқыма және кілем өнеркәсібіндегі
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2003 жыл 2004 жыл.
Өткен пайызбен
жылға (%)
1. Кардо немесе тарақпен түгілген майсызданған жуылған жүн
тонна
4707
6762
144
2. Мақта талшығы, кардо және тарақпен түгілген
тонна
137364
131942
96
3. Маталар-барлығы мың шаршы метр
19162,9
22975,5
120
4. Арнайы маталардан басқа, мақта
шаршы метр 14204 19926
140
5. Төсек жаймалар мың дана 1727,8 1599,8
93
6. Кілемдер мен
73
7. Киіз тонна 248 378
150
8. Машинамен және қолмен тоқылған тоқыма
дана 3007,8 2396,4
80
9. Ерлер мен ер балаларға арналған сырт киімдер, трикотаждан
110
10. Әйелдер мен қыздарға арналған
97
11. Бөлшек саудаға арнап өлшеп оралмаған жүн иірім жібі
100
12. Бөлшек саудаға арнап өлшеп оралмаған мақта иірім жібі
153
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген:
Статистика агенттігінің ақпараттары бойынша азық-түлік емес тұтыну тауарларына шығындар
2003 жылғы саладағы дамуды біз экономикалық қауіпті деп
бағалаймыз. 2004 жылғы
экономикалық өсу нышандары болғанымен, аяғына тік тұрды деп
айтуға әлі ертерек болар еді.
Келесі тауар топтары бойынша арту қарқыны анықталған: кардо немесе
Осы мәселенің оң шешімі отандық нарықтан азықтық емес тауарлардың
Отандық тауар өндірушілерге бәсекеқабілетті өнім шығаруда нақты қолдау көрсету
Берілген шаралардың бір бөлігі тәжірибелік маңызға ие болып, нақты
-франчайзингтік қызмет көрсету нарығын, оның аспекгілерін, сыйымдылығын, қозғалу механизмдерін
-импорт алмастыру бағдарламасының басымды бағыттарына кіретін кәсіпорындар басшыларына, өндірісті
Сонымен қоса, бұл бағдарламалық құжатта, басымдылықтарға сәйкес, жеңіл және
Мұнда таң қаларлық жағдай қалыптасты. Ақшаның қайтарылуына жауапкершілік банк
Сөйтіп нәтижесінде жеңілдікті несиенің құны, қосымша рұқсаттарды есепке алғанда,
Қазір осы - бағдарламаның қорытындыларын талдай отырып, кейбір кемшіліктеріне
Тоқыма және кілем өнеркәсібінде ең үлкен өндіріс көлемінің өсуі
сыртқы тоқыма киімдер;
бөбектерге арналған тоқыма киімдер;
трикотаж іш киімдер;
жүн тоқыма жіптері;
былғары шикізаты;
спорт және қорғаныс киімдері.
Жүргізілген зерттеулер сала кәсіпорындары өндіре алатын бәсеке қабілетті, тұтынушылар
Ішкі нарық арзан және ортаң қолды тауарларға толы десек
Ақырғы және аралық өнім өндіруші салаларының жағдайы қиын болып
Осы ретте Қазақстан аймағында тоқыма және кілем өнеркәсібі үшін
Саладағы экономикалық қауіпті жағдайдың қалыптасуына бұрынғы, көбіне рационалды емес,
Екінші мәселе бақыланбайтын, реттелмейтін импортпен байланысты. Киім, тиркотаж, аяқ-киімнің
Алыс және жақын шетелдерден келетін импорттық тоқыма өнімдерінің сапасы
5 кесте - Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібі
(млн. доллар)
№ Көрсеткіштер Экспорт Импорт
2003
2004
2003 жыл 2004
1 Тоқыма және тоқыма өнімдер, барлығы
115 120
72,8 76
2
ТМД елдері
50 53
32,6 35
3
ТМД-дан тыс елдер
65 67
39,7 41
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген.
5 кестеден қарастырылып отырған жылдары, тоқыма және тоқыма өнімдері
Кедендік декларациялар ақпараттары бойынша есептелген бұл кестеде 2004 жылғы
6-кесте - Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібінің тауарлар
(мың доллар)
№ Көрсеткіштер 2003
жыл 2004
жыл 2004 ж. 2003 ж - ға %
1. Мақта талшығы 84716,3 101328 119,6
2 Мақта-мата иірілген жібі 15,3 111,6 729,4
3. Жүннен иірілген жіп - 21,8 -
4. Қаптар, брезент 146,6 441,2 301,0
5. Басқа да тоқыма материалдары 588,5 64,6
6. Өндірістік - техникалық бағыттағы өнім, барлығы 113023,4 129587
7. Маталар, мата емес материалдар 1357,2 2249,8 165,8
8. Тоқыма бұйымдары 456,8 502 109,9
9. Шұлық бұйымдары 49,4 135 273,3
10. Тоқыма, тігін бұйымдары 1002 629,4 62,8
11. Көрпелер, ас үй орамалдары 487 -
12. Кілем және кілем бұйымдары 92,6 10,4 11,2
13. Басқа да бұйымдар 48,4 1 2,1
14. Ақырғы тұтыну тауарлары 6091,4 7292,6 119,7
15. Барлық өнім 119114,8 136879,6 114,9
16. Ақырғы өнім үлесі 5,1% 5,3% 103,9
Ескертпе:
ҚР Кедендік декларациялар мәліметтері бойынша есептелген;
Бірақ, тоқыма және кілем өнеркөсібінің барлық тауарларынан ақырғы өнім
7 кесте -
(мың доллар)
№ Көрсеткіштер 2003 жыл 2004 жыл 2004 ж
% - бен
1. Мақта-мата иірілген жібі 444,2 249,6 56,2
2 Жүннен иірілген жіп 379,9 9,2 2,4
3. Қаптар, брезент 5953,8 9347,4 157,0
4. Басқа да тоқыма материалдары 12723 10838 85,2
5. Өндірістік-техникалық бағыттағы өнім, барлығы 5032,5 6470 128,6
6. Маталар,
7 Тоқыма бұйымдары 5032,5 6470 128,6
8. Шұлық бұйымдары 4432,3 4069 91,8
9. Тоқыма, тігін бұйымдары 17088,5 23612,4 138,2
10. Көрпелер, ас үй орамалдары 1420,8 2414,6 169,9
11. Кілем және кілем бұйымдары 355,8 3823,4 1074,6
12 Басқа да бұйымдар 153,1 244,2 159,5
13. Ақырғы тұтыну тауарлары 46443,5 52302,4 112,6
14 Барлық өнім 72740,2 81082,4 111,5
15. Ақырғы өнім үлесі 63,8% 64,5% 101,1
Ескертпе:
-ҚР Кедендік декларациялар мәліметтері бойынша есептелген;
2004 жылы жеңіл және тоқыма өнеркәсібінің импорты 81082,4 мың
5 және 6, 7 кестелердегі статистикалық және кедендік ақпараттардың
Тоқыма және кілем өнеркәсібіндегі тағы бір мәселе —бағдарлы емес
Макро деңгейде саланың экономикалық қауіпсіздігіне келесі факторлар қатер төндіреді:
Біздің есептеулеріміз отандық тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық дағдарыс
Қазақстан аумағындағы тоқыма өнімдерінің нарығын сипатгай келе, саланың қауіпсіздігін
импорт алмастыру саясатының белсенділігін арттыру;
өндіріске қажет сырттан әкелінетін шикізаттарға, құрал - жабдықтарға кедендік
отандық өндірушілерді теріс пиғылды бәсекеден қорғау, ішкі нарыққа енетін
Кәсіпорын тарапынан келесі шаралар шешілуді қажет етеді:
бәсекеге төзімді өнімдер шығару қадамдарын жасау;
өндірісті инновациялық құрал-жабдықтармен жаңарту;
өнімнің жаңа түрлерін өндіруді қолға алу;
маркетингтік ізденістердің, өткізу желістерінің мәнін бекіту;
мүмкіндігінше жаңа нарықтарға шығу.
Мезо деңгейдегі тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық қауіпсіздігін талдау
Өңдеуші өнеркәсіптің құрылымында шағын кәсіпорындардың үлесі басым. Бұл сектор
Барлық тіркелген жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарының 181 - 1
Алматы қаласында маталарды өндеумен айналысатын бір де бір кәсіпорын
8 кесте - Алматы қаласының жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарының өнеркәсіп
№ Жіктегіш нөмірі мен аты Кәсіпорындар саны
бірлік саны
1 17-тарау Тоқыма бұйымдарын шығару 46 18
2 17.1 Иіру 7 3
3 17.2 Тоқыма өндірісі 6 2
4 17.3 Маталарды өндеу (отделка) - -
5 17.4 Дайын тоқыма бұйымдарын шығару 18 6
6 17.5 Басқа да тоқыма материалдарын шығару 8
7 17.6 Трикотаж және тоқылған маталар өндірісі 1 0,5
8 17.7 Трикотаж және тоқылған бұйымдар өндірісі 6 2
9 18-тарау Киім өндірісі 181 73
10 18.1 Теріден киім өндірісі 7 3
11 18.2 Тоқыма материалдардан киім өндірісі 159 64
12 18.3 Теріні өңдеу және бояу, теріден бұйымдар жасау
13 19-тарау Былғары,былғарыдан бұйым өндірісі және аяк киім өндірісі
14 19.1 Теріні өндеу 9 4
15 19.2 Шабадан, сөмке және басқа да тері галантерея
16 19.3 Аяк киім өндірісі 11 4
17. Барлығы 249 100
Ескертпе: ҚР жеңіл
Алматы қаласының тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа
Бір қуантатын жағдай, бір жұмыскердің орташа айлық еңбек ақысы
9 кесте - Алматы қаласының тоқыма және кілем өнеркәсібінің
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2003 жыл 2004 жыл 2004Ж.
%-бен
1 Өнім көлемі млн. тенге 2091,8 3428,8 163,9
2. Физикалық көлем индексі % 125,4 113,7 125,4
3. Сала өнімінің
4. Өнеркәсіптік кәсіпорындар саны бірлік 249 251 100,8
5. Қызметкерлер саны мың адам 3,895 3,719 95,5
6. Қызметкерлердің орташа айлық жалақысы теңге 12396 15647 126,2
7. Сала жұмыскерлерінің жалпы өнеркәсіптегі
персоналдағы үлесі % 8,4 8,3 98,8
8. Негізгі құралдардың тозу деңгейі % 65,4 67,3 102,9
9. Негізгі құралдарды жаңалау коэффициенті % 0,5 0,7 140
Ескертпе:
-Алматы қалалық статистика
Негізгі құралдардың тозу деңгейі артып отыр. Негізгі құралдардың жаңару
Мақта маталары, мата емес материалдар және олардан жасалған бүйымдар
Натуралдық өлшеммен есептегендегі өнім өндірісі 10 кестеде сипатталады.
10 кесте — Алматы қаласындаға тоқыма және кілем
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2003 жыл 2004
жыл 2004 ж. 2003 ж -ға %-бен
1. Мақта маталары, барлығы Мың кв, м
2. Төсек жаймалары мың дана 740,3 200,3 27,1
3 Кілем және кілем өнімдері мың кв. м 130,7
4. Мата емес материалдар және олардан жасалған бұйымдар
1030,3
1222,4
118,6
5. Машинада және колдан тоқылған жемперлер
6. Ерлердің жұмыс киімі мыңдата 66,6
7. Әйелдердің жұмыс киімі мың дата 75,7 39,6 52,3
8. шалбарлар және баскиімдер мың
9. Киім аксессуарлары мың дана 6012,1 -2 -
Ескертпе:
- Алматы қалалық
Қазақстан Республикасындағы жалпы өнеркәсіптің, тоқыма және кілем өнеркәсібінің, Алматы
- Тоқыма және кілем өнеркәсібінің
а) рентабельділік деңгейі өнеркәсіп бойынша — 16,6%, тоқыма және
ә)жұмыскерлердің орташа айлық еңбек ақысы өнеркәсіп бойынша - 27759
б) негізгі құралдардың тозу деңгейі жалпы өнеркәсіптік кешенде -
Алматы қаласында тіркелген жеңіл өнеркәсіп саласының кәсіпорындарының 73 %-ы
- Ақырғы өнімнің экспорттық үлесі тоқыма және кілем тауарларының
Микродеңгейде экономикалық қауіпсіздікті, оның Қамтамасыз етілу деңгейін келесі бөлімде
2.2 «Алматы кілем» АҚ-ның қаржылық сипаттамасы және дағдарысқа
Дипломдық жұмысымыздың негізгі объектісі "Алматы кілем" АҚ-ы болып
"Алматы кілем" АҚ-ы өз бастауын 1936 жылдан "Ковровщица" артелінен
Кәсіпорынның жобалық қуаты жылына 15 мың тонна мақта талшығын
"Алматы кілем" АҚ-ында негізгі құралдардың жаңаруы кәсіпорынның Астана қаласындағы
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету көрсеткіштері еңбек
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету қызметкерлерді басқару
Оған орай: "Алматы кілем" АҚ-ы жұмыскерлер саны бойынша орта
Бұқаралық ақпарат құралдарында жария болған материалдардың көзқарастары әртүрлі. Бір
Біз кім қалай десе де, осы шиеленістің кәсіпорынға қолайлы
Шығындарды басқарудың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету көрсеткіштеріне
11 кесте - Кәсіпорындардың қаржылық қамтамасыз ету көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер нормативті мәні
"Алматы кілем" АҚ- ы
2004 ж 2005 ж
1. Тәуелсіздік коэффициенті 0,5-0,6 0,6556
2. Тәуелділік коэффициенті 0,4-0,5 0,3444
3. Қаржылыңдыру коэффиценті >1 1,9039
4. Қарыз және меншік қаржыларының өзара катынас коэффициенті =0,5 0,7790
7. Оңтайлаңдыру коэффициенті >=0,5 0,3099
8. Запастар мен шығындарды меншік көздерімен камтамасыз ету
9. Қысқа мерзімді коэффициенті - 0,2961
10. Кредиторлық карыз коэффициенті - 0,2436
11. Дебиторлық және кредиторлық карыз қатынасының коэффиценті 2\1 2,5857
Ескертпе: Кәсіпорындардың мәліметтері бойыншаесептелген
12 кесте -"Алматы кілем" АҚ-нда кілемнің өзіндік құнының көрсеткіштерінің
(1 шаршы метрге)
№ Көрсеткіштер
2004 жыл 2005жыл
теңге % теңге %
1 Шикізат және материалдар 601,17 44,1 461,52 44
2 Өндірістік шығындар 379,55 27,8 293,69 27,9
3 Амортизация 39,38 2,8 30,42 2,9
4 Негізгі құралдарды жөндеу 68,28 5 52,45 5
5 Салықтар 138,74 10,2 104,89 10
6 Әкімшілік шығындар 62,1 4,6 47,2 4,5
7 Ғылымға шығындар 33 2,4 25,17 2,4
8 Сақтандыру шығындары 24 1,8 18,88 1,8
9 Несиеге төленген шығындар 10,5 0,8 14,68 1,4
10 Жалпы толық өзіндік кұн 1362,7 100 1048,9 100
11 Сатылым бағасы 1368 100,4 1446,2 137,8
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған
12 кесте мәліметтері 1 шаршы метр кілемнің (жалпы тоқыма
13 кесте — Кәсіпорындағы іскерлік белсенділік қамтамасыз ету көрсеткіштері
Көрсеткіштер Өлшембірлігі АлматыкілемАҚы
2004ж. 2005 ж.
1. Меншік капиталының
Айналым коэффициенті рет 1,8192 1,3897
күн 197,9 259,1
2. Негізгі капиталдың
Айналым коэффициенті
рет 1,4171 1,1208
күн 254,0 321,2
3. Ағымдағы активтердің
айналымдылығы
рет 2,1782 1,7286
күн 165,3 208,3
4. Материалдық айналым
Қаржыларының айналымдылығы
рет 1,3229 0,9111
күн 272,1 395,1
5. Дайын өнімнің айналымдылығы
рет 5,0152 2,7715
күн 71,8 129,9
6. Дебиторлық қарыздың
айналымдылығы рет 1,4953 1,5081
күн 240,7 238,7
7. Кредиторлық
Қарыздың айналымдылығы
рет 2,3390 1,2003
күн 153,9 299,9
8. Ақша каражаттарының
айналымдылығы
рет 7,9398 7,2122
күн 45,3 49,9
9. Парманентті
Капиталдың айналымдылығы
рет 1,3282 1,3897
күн 271,0 259,1
Ескертпе: Кәсіпорындардың мәліметтері бойынша есептелген
Кәсіпорында жалпы шығындарда өнімнің өзіндік құнының алатын үлес салмағы
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету көрсеткіштерін өндірістік бағдарламаның
Іскерлік дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету тұрғысынан кәсіпорындардың экономикалық
Осы кәсіпорында қарастырылып отырған мерзім де меншік капиталы, негізгі
14 кесте - Кәсіпорындағы өнімнің сапалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Бағалануы "Алматы кілем" АҚ
1. Өнімнің
стандарттарға
сәйкестігі сәйкес /
сәйкес
емес сәйкес
2. Сапаны
3. Сапа көрсеткіштері *эстетикалығы
*сенімділігі
сәйкес /
сәйкес
емес
сәйкес
қауіпсіз
таза
сақталады
сенімді
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған
Оның үстіне, кредиторлық және дебиторлық. қарыздың айналым ұзақтығы күндер
Кәсіпорындардың өнімдерін сапа көрсеткіштері бойынша бағалау үшін 14 кестені
"Алматы кілем" АҚ-да кілемдер, кілем бұйымдары және төсеніштер ҚР-ның
15 кесте -"Алматы кілем" АҚ-да
№ Кілемдер мен
төсеніштер Жоспар Нақты Ауытқуы
1. 2004жыл 90% 94,1% +4,1%
2. 2005 жыл 92% 97,1% +5,1%
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындаған автор.
Кәсіпорында көркем-техникалық кеңестің мәжілістері өткізіліп, жаңа суреттер мен техникалық
Кәсіпорындардың нарықта өнімді өткізуі 16 кестеде берілген.
16 кесте - Кәсіпорындардың нарықта
№ Көрсеткіштер Өлшем біршгі "Алматы кілем" АҚ
1. Жалпы нарықтағы кәсіпорын өнімінің үлесі % 5
2. Кәсіпорынның өнімді нарықта өткізуі
* ішкі нарықта
* сыртқы нарықта
%
%
80
20
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған
"Алматы кілем" АҚ-ның - 5 % көлемінде. Кәсіпорынның негізгі
Кәсіпорындарда маркетингтік мақсаттарға жұмсалатын шығындар көлемі 2004 жылы алдыңғы
Тоқыма және кілем кәсіпорындарында айналым қаражаттарының жетіспеушілігінің маркетингтік шығындарға,
17 кесте - Кәсіпорындарда 2005 жылы маркетингтік мақсаттарға жұмсалған
№ Көрсеткіштер Өлшем
бірлігі "Алматы кілем"АҚ Өткен жылдан ауытқуы
1 Маркетингтік мақсаттарға жұмсалған шығындар көлемі мың теңге 265,9
2 Сонын ішінде: жарнама шығындары мың теңге 165,4 151,6
3 Жарнама шығындарының жалпы маркетинг шығын сомасындағы есі мың
Ескертпе: Кәсіпорьш ақпараттары бойынша дайындалған
Осы ретте кәсіпорын капиталының, инвестициялардың тиімділігін бағалау орынды. Талдау
18 кесте - Кәсіпорындардағы 2005-жылғы капиталдың рентабельділік көрсеткіштер
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі "Алматы кілем"АҚ
1 Қарыз капиталының рентабельділігі % 0,82
2 Меншік капиталының рентабельділігі % 8,58
3 Инвестицияланған капитал рентабельділігі % 5,7
4 Қаржылық тетік % 0,03
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындаған автор.
"Алматы кілем" АҚ-дарындағы қарыз капиталының рентабельділігі 2005 жылы 0,82
Қарастырылып отырған мерзімде меншік капиталының рентабельділігі "Алматы
"Алматы кілем" АҚ-ның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды бірінші бөлімде
19 кесте -Кәсіпорындардың жиынтық экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды бағасы
№ Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды құраушы көрсеткіштер "Алматы
1 Өндіріс әлеуеті дағдарысқа қарсы басқаруды -
2 Еңбек әлеуетінің дағдарысқа қарсы басқаруды +
3 Шығындарды дағдарысқа қарсы басқару +
4 Өндірістік дағдарысқа қарсы
5 Өнім дағдарысқа қарсы сапасы
б Инвестициялар және инновациялар дағдарысқа қарсы басқару -
7 Қаржылық қауіпсіздік +
Іскерлік белсенділік кауіпсіздігі +
9 Барлығы +
Ескертпе:
"+" —экономикалық қауіпсіз деңгейде;
"-" —экономикалық дағдарыс жағдайында.
Маржиналдық талдау негізіндегі басқару шешімдерінің көрсеткіштері кәсіпорын дағдарыс жағдайында
19-кесте мәліметтері "Алматы кілем" АҚ-ның, қызметтерін экономикалық қауіпсіз. Бұл
Дипломдық жұмысымызда кәсіпорындағы бизнес-реинжиниринг үрдісін өткізу бағыттарын, тоқыма және
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТОҚЫМА ЖӘНЕ КІЛЕМ ӨНЕРКӘСІБІ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ
3.1 Тоқыма және кілем өнеркәсібінің дағдарысқа қарсы
«Алматы кілем» АҚ дағдарысқа қарсы басқару механизмінің стратегиясын
Жоба жоғары технологиялы, қазіргі заманға сай электрондық жаккардтық машиналары
Жобаның қалыптасуына 1844503 АҚШ доллары қажет, өндірістік емес шығындар
20 кесте - "Алматы кілем" АҚ-ының инвестициялық жобасы капиталының
1 доллар=155 теңге
№ Көрсеткіштер Меншікті қаржы салымдары Алынатын инвестиция Барлығы
теңге доллар доллар
1. Негізгі капитал
2 Ғимараттар, үйлер және жер 934000000
602581
3. Компанияның қолда бар құралы 55333000
356987
4 Сатып алынатын құрал-жабдық
883000 883000
5. Айналым қаржылары
6. Қоймадағы дайын өнім,
шикізат және материалдар 50200000
323871
7. Барлығы
2166438
8. Өндірістік емес шығындар
9. Кедендік баж салықтары 300000
1935
10 Барлығы 300000
1935
11 Өндіріс алдындағы шығындар
12 Персоналды оқыту
20000 20000
13 Суретті дайындау станциясы
97000 97000
14 Оқыс шығындар 2200000
14194
15 Барлығы 201432288 1000000 2299567
Кілем тоқитын жаңа станокта жұмыс орындары ашылатын болғандықтан, біз
21 кесте -"Алматы кілем" АҚ-да жаңа кілем тоқу станогы
№ Персоналлауазымы Персонал саны, адам Айлықеңбекақытеңге Еңбекақы
қорытеңге
1 смета үшін Сменалар саны Барлығы
1. Цех бастығы 1 1 1 35000 35000
2 Инженер-ситемотехник 1 1 1 35000 35000
3. Мастердің көмекшісі 1 1 1 30000 30000
4 Есепші 1 1 1 17000 17000
5. Тасымалдаушы 2 1 2 16000 32000
7 Тоқымашы 1 3 3 28000 84000
8. Ставилыцик 2 3 6 24000 144000
8. Инженер-жүйеші 1 3 3 28000 84000
9. Барлығы
18
461000
Жоғарыда келтірілген кестеде бір сменаға қажетті жұмыскерлер саны, сменалар
Енді несиені игеру жоспарын жасайық. Жоғарыда несиені игеру алдыңғы
22 кесте - "Алматы кілем" АҚ-да несиені алдыңғы алты
АҚШ доллары
Көрсеткіштер 1-ай 2-ай 3-ай 4-ай 5-ай 6-ай Барлығы
1. Құрал-жабдық бойынша бірінші төлем 240000
240000
2 Суретті дайындау станоктарын алу 57000
40000
97000
3. Мамандарды оқыту
20000
20000
4 Тарау аппараттарын
алу
55000 55000
110000
5. Құрал-жабдық бойынша екінші төлем
533000 533000
6. Барлығы 297000 20000 40000 55000 55000 533000 1000000
Ескертпе: Дайындаған автор
Несиені игеру жоспары 6 айға есептелген. Бірінші айда құрал-жабдық
Тығыздығы жоғары жаңа технологиялы құрал-жабдықты орнатқан соң, кәсіпорын сапасы
"Алматы кілем" АҚ-да несиені игеру қолайлы жағдайларда өтетін болса,
Несиені ойдағыдай игеру жағдайында тығыздығы жоғары кілемдерден түскен табыс
23 кесте - "Алматы кілем" АҚ-ның болжамдық табыстылығы
№ Көрсеткіштер Болжамды сомасы
теңге доллар
1. Жай кілемдерді сатудан түсетін табыс
2 Тығыз кілемдерді сатудан түсетін табыс
3. Басқа тауарлар мен
4 Ғимаратты жалға беруден табыс 3780000 24387
5. Басқа да табыстар 3780000 24387
6. Барлығы 607824000 3921445
7 Дайын өнімнің өзіндік құны (жай кілемдер) 278600000 1797419
8 Дайын өнімнің өзіндік құны (тығыз кілемдер) 187470000 1209484
9. Барлығы 466070000 3006903
10 Салық салынатын табыс 141800000 914542
11 Корпоративті табыс салығы 42540000 274362
12 Таза ақша тасқынының дисконты 17% 43780100 282452
13 Әкімшілік шығыңдар 20000000 129032
14 Таза табыс 160271000 1034006
Жоба бойынша таза табыс көлемі 1034006 долларды құрауы керек.
"Алматы кілем" АҚ-ның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз
негізгі капиталды жаңарту, мүмкіндігінше жоғары технологиялық станоктарды өндіріске енгізуге
кәсіпорындағы жоспарлау деңгейіне көңіл аудару, жоспарлардың орындалуына тырысу;
әкімшілік шығындарын төмендету;
өнімнің сапасын арттыру;
маркетингтік қызметті жандандыру;
өнім өткізудің дилерлік желісін бекіту.
3.2 Ғалам даму жағдайындағы тоқыма және кілем өнкеркәсібі
Қазақстан Республикасы тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық дағдарысқа қарсы
Бірінші топтың себептері - қазақстандық тоқыма және кілем өнеркәсібі
Кәсіпорындардың мамандануы. Шетелдің көптеген тоқыма және кілем өнеркәсібінің
әмбебептылығымен ерекшеленіп, әртүрлі талшықтар мен жіптерден маталар, тоқыма бұйымдарын,
З.Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының көлемі. Шетелдік тоқыма және
Технологиялық өндірісті басқаруды компьютерлеу. етелдік тоқыма және кілем кәсіпорындарындағы
Синтетикалық талшықтарды пайдалану. Шет елдердегі кілем және
оларды оңай сатып алуға мүмкіндігі бар.
Маталардың ассортименті мен сапасы. Шет елдік кәсіпорындар
технологиясы жеңіл, қарапайым маталар өндірісі басым болды.
Қазіргі кезде маталардың ені
Құрал-жабдықтардың деңгейі мен жағдайы. Шетелдік тоқыма кәсіпорындары үнемі бәсеке
Екінші топтың себептері — кәсіпорындарды басқару деңгейі. Көптеген фабрикалардың
Бірінші топтың факторларын жақсарту көп қаржы салымдарын қажет етеді
Нарықтық экономика зандары бойынша, бәсеке қабілетсіз кәсіпорындар дағдарысқа ұшырып,
Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясына сәйкес
Алматы қаласының 2010 жылға дейінгі индустриалдық дамуы саясатының регионалдық
кәсіпорындарды қаржылық сауықтыру;
жаңа технологияларды игеру арқылы бәсекеқабілеттілікті арттыру;
ішкі тұтыну нарығында отандық өндіріс тауарларының үлесін арттыру табылады.
Саланың дамуы ең алдымен отандық ауыл шаруашылық шикізатты
Селективті қолдаудың негізгі нысандары болып, жеңіл өнеркәсіптің дайын тауарларын
Кілем және тоқыма өнеркәсібінің өз артықшылықтары бар, олардың
Тоқыма жөне кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Мақтаны, зығырды (оның котонизациясы жоғары сапалы аралас
маталарды алуға мүмкіндік береді), химиялық шикізатты, жүнді
өңдеудің жаңа технологияларын, былғары-тері шикізатын (оның
ішінде тігін, автомобиль, жиһаз, тері-галантерея өнеркәсібі үшін)
кеңірек пайдалану негізінде саланың шикізат базасын дамыту;
Маркетингтік, ақпараттық, жарнамалық қызметтерді, дилерлік желілерді, өткізуді, бағаларды, қаржылар
Салада ұлттық киімдер, қолөнер бұйымдары, киіз, текемет, алашалар бойынша
Мақта-мата және жүн
үдемелі құрал-жабдықпен материалдарды пайдаланған тігін өнімдерінің экспортын дамыту;
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарындағы әлеуметтік
сфераның обьектілерін жергілікті бюджеттің балансына беру;
Қазақстан Республикасында шығарылмайтын құрал-жабдықтар мен материалдар үшін баж
Әскери құрылымдардың, балалар үйлерінің, көмір, мүнай өндіру-өңдеу өнеркәсіптерінің үдемелі
Спорт және басқа да
Тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Теріс пиғылды бәсекені жою.Қазақстандық нарыққа тоқыма және
Салалық лизингтік компанияны құру және сала кәсіпорындарының техникалық қайта
Жоғары сапалы, экологиялық таза және қауіпсіз өнім шығару
Елдің барлық территориясында аймақ аралық көтерме-жеке тауар өткізу желісін
Кәсіпорындардың қаржылық мүмкіндіктері шектеулі екенін ескере отырып, мемлекеттік
Тоқыма және кілем өнеркәсібі ғылыми-зерттеу секторын қайта
қалыптастыруды өткізу.
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының деңгейінде экономикалық дағдарысқа қарсы
Химиялық талшықтар қосылған, ені 150 сантиметрден асатын
маталар өндірісін ұлғайту.
Жіп иіру өндірісіне талшықтарды тұту, араластыру үшін кардотарайтын, ленталық
Өндеу (отделка) өндірісіне таза мақта және химиялық талшықтар
мен жіптер қосылған маталарды өңдеу үшін мерзімді және үздіксіз
жұмыс істейтін құрал-жабдықтарды енгізу.
Жуылған, жуылмаған және карбондалған жүнге және солардан
жасалатын өнімдерге нормативті-техникалық құжаттаманы халықаралық стандарттарға сайлау.
Сәнді көркем-колористік, жеңілдетілген ерлерге және әйелдерге
арналған пальто, костюмдік маталарды өндіруді игеру және өндіру.
Түйенің жүнінен жасалатын маталар өндірісін игеру.
Сән әлемінде тақымал дизайнерлердің лицензиялары бойынша
киім өндірісін ұлғайту .
Әлемдік тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуын жасалған талдау, синтетикалық
24 кесте — 2040 жылға тоқыма талшықтарын әлемдік
№ Талшықтардың түрлері Өлшем бірлігі жылдар
1960 1970 1980 1990 2000 2040(болжам)
1 Жүн млн. т 1,5 1,6 1,6 1,7 1,5
2 Мақта млн. т 9,4 12,3 14,2 18,2 20,2
3. (нарықтық үлесі) % 64,5 53,3 46,6 45,8 37,3
4 Химиялық талшықтар млн. т 1,8 4,8 8,2 10,4
5. (нарықтық үлесі) % 12,0 20,5 27,1 26,2 30,0
6. Химиялық жіптер млн. т 1,5 4,0 5,9 8,9
7 (нарықтық үлесі) % 10,1 17,1 19,4 22,4 28,7
8. Барлығы млн. т 14,6 23,2 30,3 39,8 54,1
9. Өсу қарқыны (алдыңғы кезеңге шаққанда) % - 4,7
10 Жер шарының тұрғындары Млр адам 3,0 3,6 4,4
11 1адамға шаққандағы талшықтарды тұтыну кг/адам 4,7 6,2 6,7
Ескертпе: Мәліметтер [24] дерек көзі бойынша есептелген.
Кесте мәліметтері химиялық талшықтарды тұтыну жылдан-жылға артқанын, 2040 жылға
Тоқыма және тігін өнеркәсібі дамуының негізі болып, фундаментальды және
Ауыл шаруашылық кешенін басқару сұрақтары байсалды ойлануды талап етеді.
Ғылыми және инновациялық зерттеулердің басыңқы бағдарлары болып:
тоқыма өнеркәсібіне ресурс үнемдейтін, экологиялық таза технологияларды жасау;
сорбциялық сиымдылығы және селективтілігі жоғары тоқыма материалдарын және технологияларын
аз сызықтық тығыздықты жеңілдетілген жартылай жүн маталарын табу жатады.
Өнеркәсіпте ғылым мен техниканың жетістіктерін пайдалану "ғылым - өндіріс"
Нарықтың дамуы, бәсеке, тұтынушылар талаптары сапа түсінігін кеңейте түсіп,
Қазір тоқыма және тігін өнеркәсібінің өнімдерінің сапасы ҚР-ның "Стандарттау
Қазақстан экономикасының түрлі салаларындағы ұйымдар мен кәсіпорындарда халықаралық сапа
ISO халықаралық стандарттары жалпы сипатта болады және өнеркәсіптің немесе
Сапа жүйесін тұрғызу және тәжірибеде қолдану нақты ұйымның міндеттерімен,
Бұл жүйе тек кәсіпорынның ішкі құрылымын жақсартып және тиімділігін
Осы ISO жүйесін енгізу процесіне кәсіпорындардың көп санын тартып
Қазір бұл стандарттар әлемнің 73 елінде қолданылады. Қазақстан Республикасында
Стандартқа сәйкестігі;
Пайдалануға сәйкестігі;
Нарықтың нақты талаптарына сәйкестігі;
Ерекше талаптарға сәйкестігі.
Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібінің кәсіпорындарында, оның ішінде
Әлемге танымал стандарттарды енгізу халықаралық сауда және өнеркәсіптік қатынастарына
Әлемдік экономикада терең өзгерістер болып жатыр. Олардың сипаты мен
тоқыма және кілем өнеркәсібі азия елдерінде қарқынды дамып келеді,
орта сапалы, көлемі шектелмеген өнімдер Еуропалық Одақтан,
АҚШ-тан, Жапониядан тыс мемлекеттерде өндірілуде;
дамушы елдердің шығаратын тоқыма бұйымдарының сапасы жоғарылауда;
экономикасы дамыған елдерде технологиясы күрделі, сәнді, модельдік бұйымдар өндірісі
Дамушы индустриалдық елдердегі фабрикаларды қаржыландырудың нұсқасын зерттей келе, А.Ормирод
Ұлттық экономикалардың өзара тартылысының бір-біріне әсер етуі реттеуді қажет
Әлемдік шаруашылықтың ашықтығы жағдайында аса маңызды орын Бүкіл Әлемдік
БСҰ халықаралық сауданың
болжамдығы мен еркіндігін қамтамасыз ету және сауда, сауда шекаралары
БСҰ-на кіру үрдісі Қазақстан үшін 1996 жылдың қаңтарында басталды
Қазақстан экономикасының әртүрлі салаларының БСҰ-на кіру дайындығының әртүрлілігін, осы
Қазақстанда қызметі экспортқа бағытталған жеке салалар мен кәсіпорындар бар,
Соңғы 10-15 жылдардың тәжірибесі БСҰ-на өткен дамушы елдер (Оңтүстік
Қазақстан Республикасы БСҰ-на мүше болып кіргеннен кейін, отандық тоқыма
Біздің ойымызша, қиыншылықтарға төмендегілерді жатқызуға болады:
- Бәсекеқабілетті технология мен өнімді қамтамасыз ете алмайтын құрал-жабдықтардың
Ұзақ мерзімді, көп сатылы, шығынды технологияларды қажет
Кәсіпорындардағы менеджменттің орташа деңгейі.
Тоқыма және одан өнім өндірушілердің БСҰ-на кіруіне жеңілдіктерді келесі
- Дамыған және дамушы елдердегі еңбек ақы деңгейімен салыстырғандағы
Жеке қазақстандықтың салыстырмалы түрдегі төмен төлем қабілеттілігіне қарамастан,
Сапасыз импорттың ағынын жоғары баж
(БСҰ-ның ережелеріне қарсы), өркениетті сертификация өткізіледі. Осындай жүйеде ешқандай
Лабораториялардың тәуелсіздігіне мін түспеген болуы керек.
Тәуелсіз тестілеу лабораториясын ұйымдастыру-оңай дүние емес, арнайы
Өнім сапасын тестілейтін жүйелер, әдістер, құралдар деңгейі
тоқыма және киім
технологиялы" болған құрал-жабдықтарынан қалмауы керек.
Тестілеу қымбат болмауы керек.
Тестілеу жүйесін ұйымдастыруға қоғамдық ұйымдар белсене
ат салысады. АҚІП-та тоқыма өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігін
тексеру әдістерін Америкалық химиктер-токымашылар және колористер ассоциациясы, Европа үшін
Осының бәрін қорытындылай келіп, тоқыма және кілем өнеркәсібінің алдына
қазіргі заманға сай жабдықталған тәуелсіз тексеру лабораторияларын жасау;
тексеру құралдарын Қазақстан Республикасында жасауды Ұйымдастыру.
Қазақстанның БСҰ-на енуі тоқыма және тігін өнеркәсібі үшін оң
БСҰ-на өту отандық кәсіпорындарға әлемдік саудаға жалпыға бірдей және
қазақстандық экспорттың дискриминациясын болдырмау;
өркениетті сауданың ережелері мен принциптерін
- ЕврАзЭО және ТМД шеңберінде аймақтық
- нақты Кедендік одақ
- экспортты ынталандыру бойынша
Қазірдің өзінде қазақстан БСҰ-на мүше 144 елдің 135-імен сауда
Соңғы кезде баспасөз бетінен Қазақстан БСҰ-ның 2005 жылы толыққанды
Әлемнің ғаламдануы жағдайында тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындары үшін
ҚОРЫТЫНДЫ
Диплом жұмысын қортындылай келе экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету - кәсіпорынның
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды барлық құрамдас бөліктерін талдай
ұйғарымға келдік. Осы ретте,
шаралар алгоритмі тиімді болар еді: мүмкін болатын экономикалық
қатерлерді талдау; қарсы
шаралардың орындалуын бақылау;
Шетелдік және дағдарысқа
аспектілерін салыстыра зерггеп отырып,
мемлекеттік реттеуді бірнеше белгілері
жіктелу бойынша Қазақстандағы дағдарысқа қарсы мемлекеттік
реттеуді кредиторлар мүддесін
бойынша төлемқабілеттілігін анықтайтын, реабилитация
алты айға дейінгі, әлеуметтік бағытталған, жедел диагностикалы
завдылық деп қарастыруға болады. Экономикалық
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету
ретінде қарастыруды
орындалуы; өнім сапасы және бәсекеқабілеттіліктің көрсеткіштері;
өндірістік әлует көрсеткіштері;
қаржылық дағдарысқа қарсы басқаруды
Қазақстандағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуы жалпы өнеркәсштің дамуымен
Алматы қаласында тіркелген жеңіл өнеркәсіп саласының
кәсіпорындарының 73%-ы киім өндірісінде шоғырланған (бұл жерде киім