Жоспары


Жоспары
Кiрiспе 2
I.Банктiк несие түсiнiгi және оның теориясы 3
1.1 Банктiк несие мәнi және экономикалық ролi 3
1.2.Банктiк несиенiң функциялары мен түрлерi. 6
1.3. Банктiк несиенiң принциптерi 11
1.4. Банктiк несиенiң жiктелуi. 14
2. Қазақстан Республикасының экономикалық жағдайына банктiк несиенiң объективтiк
2.1.Банктiк несиенiң экономикаға тигiзетiн ықпалы 20
2.2. Банктiк несиелеудiң өзектi мәселелерi мен даму перспективалары
Қорытынды 25
Қолданылған әдебиеттер 27
Кiрiспе
Осы курстық жұмыстың тақырыбы “Банктiк несие және оның
Республикамызда нарықтық қатынастар қалыптасқалы берi, көптеген экономикалық-әлеуметтiк өзгерiстер
Несие нарығы ақшаның экономикадағы мол өндiрiсiнен пайда болды.
Банктiк несие экономиканың дамуына үлкен әсер тигiзедi. Банктiк
Курстық жұмыстың мақсаты - ҚР-ғы қазiргi таңдағы банктердiң
Курстық жұмыс кiрiспеден, 1-несие түсiнiгi және оның теориясы,
I.Банктiк несие түсiнiгi және оның теориясы
1.1 Банктiк несие мәнi және экономикалық ролi
Ұдайы өндiрiс фазаларының бiрлiгi мен өзара әсерi тауар-ақша
Ұдайы өндiрiс процесi фазаларының өзара әсерi тауарлық шаруашылығы
Несие айырбас сатысында пайда бола отырып, қарыз мәмiлесiнiң
Айырбастың 2 контрагентiнiң бiрегей келiсiмi ретiнде алынған сатып
Несиенi экономикалық категория ретiнде қарыз мәселiсi негiзiнде көрiнетiн
Несие шаруашылық жүйелердiң ауысуына жағдай жасап отырып өзi
Қарыз мәмiлесi ретiнде несиенi екi көзқараста қарастыруға болады:
Бұл жағдайда былайша түсiндiруге болады. Мысалы, машина өндiрiсiн
Несие - өндiрiстiк қатынастарды бiлдiретiн экономикалық категория. Несие
Қолдан-қолға тауарлардың қозғалысы ретiнде тауарлар айырбасы, қызметтер айырбасы
Несие ұдайы өндiрiс процесiнiң үздiксiздiгiн қамтамасыз ету қажеттiлiгiнен
Несиенiң мәнiн ашу - бұл несиенi экономикалық қатынастардың
Несиелiк мәмiледе қатынас субъектiлерi қарыз берушi және алушы
Кредитор-несиелiк мәмiленiң қарызды ұсынушы жағы. Қарыз беру үшiн
Банктердiң құрылуымен кредиторлардың шоғырлануы жүредi. Банкирлер басқа барлық
Қарыз алушы-несиелiк қатынастың, несиенi алушы және алған қарызды
Қарыз алушының кредитордан айырмашылығы ол несиелiк мәмiледе
Кредитор мен қарыз алушы несиелiк қатынас жасай отырып,
1.2.Банктiк несиенiң функциялары мен түрлерi.
Кәсiпорындарды, фирмаларды, мекемелер мен тұрғындарды несиемен қамтамасыз етудi
Ең алдымен, өнiм өткiзумен өндiрiс процесiнiң үздiксiздiгiн қамтамасыз
Кәсiпорындар, ұйымдар және басқа да шаруа жүргiзушi субъектiлердiң
Мұндай қаражаттың бар болуы мен оларды тұтыну арасындағы
Қаражаттарда уақытша қажеттiлiк маусымдық өндiрiс пен, өнiмнiң жеке
Белгiлi бiр бағытта несиенi қолдану бөджеттiк қаржыландырумен салыстырғанда
Ақша айналымы сферасында несие маңызды роль атқарады. Қолма-қол
Нарық қатынасы қалыптасуының қазiргi жағдайында несиелiк қатынастар сферасы,
Қазiргi кезде бюджеттiк қаржыландыру көлемi қысқарып азаяды. Мемлекеттiң
Нарықтық экономиканың дамуымен несиелiк қатынастарды кеңейту үшiн басқа
Инфляция кезiнде де несие ролi зор болады. Себебi
Сонымен қатар несиелiк қатынастардың кеңеюiне несиелеудiң жаңа әдiстерiн,
Осының бәрi экономиканы басқарудың нарықтық әдiстерi кезiнде несиенiң
Несиенiң мәнi нақты функцияларда көрiнедi. Қазiргi экономикалық әдебиеттерде
Қайта бөлу функциясы. Кредитор мен борышқор арасындағы несиелiк
Шаруашылық субъектiлерi мен азаматтардың уақытша босаған ресурстарын басқаларға
Қайта бөлу салалық және территориялық белгiлерi бойынша жүруi
Несиенiң екiншi функциясы нақты ақшаларды несиелiк операциялармен алмастыру
Қазiргi несие шаруашылығында осындай алмастыруға қажеттi шарттар қолданылады.
Бiздiң көз қарасымыз бойынша тек көрсетiлген осыдан басқа
Капиталды орталықтандыру мен шоғырлануын жылдамдату функциясы. Несиелiк механизм
Бақылау функциясы. Оның мазмұны өзiне алған мiндеттi үақытында
Мемлекет жоғарыда айтылған несиенiң функцияларын қолдана отырып банк
Несие экономикалық категория ретiнде формаларға ие. Форма әр
Экономикалық әдебиеттерде несинiң негiзi 2 формасы қарастырылады: коммерциялық
Коммерциялық несие-бұл жеткiзушiнiң сатып алушыға ұсынған тауары немесе
Коммерциялық несие Жапонияда және Францияда кең таралған. Олардан
Банктiк несие - бұл банктердiң, арнайы несие-қаржылық мекемелердiң
Банктiк несие коммерциялық несиенiң шектеулерiн жояды. Бос ақшалай
Тұтыну несиесi-бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып алу және
Дербес несиелер - бұл жеке тұлғаларға ақшалай формада
Ипотекалық несие-жылжымайтын мүлiктердi, жердi, тұрғын үй және өндiрiстiк
Мемлекеттiк несие азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз
Халықаралық несие-валюталық және тауарлық ресурстарды қайтарымдылық және пайыздар
Несиенiң түрлерi бұл белгiлi бiр түрдегi экономикалық қатынас
Несие түрлерi төмендегiдей жiктеледi:
Мерзiмдерi бойынша: а) қысқа мерзiмдi (1 жылға дейiн);
Несиелеу объектiлерi бойынша: а) негiзгi қорларға берiлетiн несие;ә)
Несиелеу әдiстерi бойынша: а) қалдық бойынша несиелеу; ә)
Қазақстанда несиелердiң келесi түрлерi дамыған:
Ұлттық Банктiң несиелерi:
-аукциондық - ұлттық банктiң ақша несие саясатының уақытша
-ломбарттық- ұлттық банктiң мемлекеттiк бағалы қағаздарды кепiлге ала
-бюджеттiк-ұлттық банк ҚР Қаржы Министрлiгiне қайтарымдылық шартымен беретiн
Екiншi деңгейдегi банктердiң несиелерi:
-өз айналым қаражаттарының жеткiлiксiздiгiн уақытша толықтыруға;
-күрделi жұмсаулымдарды қаржыландыруға;
-импорттық бойынша котрактiлердi төлеу үшiн берiлетiн импорт;
-импотекалық;
-несиелiк желi негiзiнде- қарыз алушының бiрiншi талап етуi
-консорциялық- несиелiк, кепiлдiк немесе басқа да банктiк операцияларды
-тұтыну мақсаттарына;
-банкаралық.
Банкаралық несиелердiң негiзгi көлемi ұйымдастырылған банкаралық нарықта аукциондық
1.3. Банктiк несиенiң принциптерi
Несие - бiр заңды тұлғаның екiншi бiр заңды
Нарықтық экономика жағдайында несие коммерциялық және банктiк болып
Коммерциялық несие - 1 субъектiнiң 2-шi субъектiге сатқан
Банк несиесi - субъектiге ақша қаражаты түрiнде өндiрiсiн
Банктiк несие сферасы коммерциялық несие сферасына қарағанда несиенi
Банктiк несие әмбебап болып келедi, өйткенi банк арқылы
Кредитор ретiнде банктердiң несиелеу үшiн белгiлi бiр шарттармен
Шаруашылық субъектiсi банк мекемесiнен несие сұрамастан бұрын несие
Банктiк несиенiң принциптерi несиелеу жүйесiнiң негiзгi элементiн құрайды.
Банктiк несиелеудiң принцитерi тұрақты болады. Олар тек несиенiң
Несиелеудiң принциптерi несие мазмұнымен байланысы (осыдан олардың объективтiлiгi)
Жалпы экономикалық принциптерге мақсаттылық және саралау жатады.
Несие мәнiн ащатын принциптерге несиенi қайтару мерзiмi, несиелеудiң
Мақсаттылық принципi. Несиенi беру мақсатын барлық несиелеу процесi
Несиелеудiң мақсаты – борышқордың қайтарылатын қосымша ақша қаражаттарында
Кұнделiктi несие тәжiрибесiнде несиелеудiң мақсаты борышқордың түрлi шаруашылық
Саралау принципi. Бұл принцип банктердiң қарыз алушының несиенi
Несиенi қайтару мерзiмi принципi. Құнды жоспарлы қайтарылатын қозғалысы
Екiншiден, несиелеу мерзiмi несие есебiнен қанағаттандырылатын қажеттiлiктерден туындайды.
Несие мерзiмi бiр жағынан уақытша пайдалануға берiлген қаражаттарды
Несиелеудiң материалдық қамтамасыз етiлуi принципi. Бұл принцип материалдық
Несиелеудi төлеу принципi. Бұл әрбiр борышқордың банкке қарыз
1.4. Банктiк несиенiң жiктелуi.
Банк несиелерiн несиелеудiң мақсаттылығына, қарызданушылардың типiне және қызмет
Төменде әлемдiк тәжiрибеде банк несиелерiн жiктеудiң негiзгi критерийлерi
борышқорлар типiне байланысты;
қолдану типiне байланысты;
қамсыздандыру, сипатына қарай;
қолдану жағдайларына байланысты;
несиенi өтеу әдiстерiне байланысты;
пайыздық мөлшерлеменiң сипатына қарай;
пайызды төлеу әдiсiне қарай;
несие валютасына қарай;
несиелердiң санына қарай;
несиенi өткiзу шарттарына қарай;
несиелердiң объектiсiне қарай;
Жоғарыда келтiрiлген банк несиелерiнiң топтпрын жекелеген сипаттарына қарай
1)Банк несиелерiн борышқорлардың типiне қарай жiктеу банк тәжiрибесiнде
Ипотекалық несиелер құрылыс фирмаларына құрылыс цикл процесiне аралық
Ипотекалық несие категориясына сонымен қатар жеке тұлғаларға жылжымайтын
Банктiк ипотекалық несиелердiң ерекшелiктерi келесiден көрiнедi:
-несие беруде салыстырмалы төмен тәуекелдiлiк, өйткенi бұл жылжымайтын
-ұзақ мерзiмдi сипатқа ие.
-банк үшiн бұл несиелер тұрақты клиентураны қалыптастырады.
-банк өзiнiң несиелiк портфелiн диверсификациялауға мүмкiндiгi бар.
Ауылшаруашылық несиелерi ауылшаруашылығы кәсiпорынына мал және өсiмдiк шаруашылығына
Ауылшаруашылығы техникасын, құрал-жабдықтарды алуға банктiк несиелер орта және
Банк несиелерiн пайдаланушы банктiк емес қаржылық ұйымдарға қаржылық
Коммерциялық банктерге несиелер корреспонденттiк қатынастар шеңберiнде банктер арасындағы
Банк аралық несиелердi қолдану екi жағдаймен шартталады. Бiрiншiден,
Брокерлер мен диллерлерге несиелер талап ету шарттарына сом
Банктер бағаны қағаздарға несие ұсына отырып, элементтiң қаржылық
Шетелдiк үкiмет органдарына несиелер мемлекеттiк бюджет тапшылығын жабуға,
Шетел банкiлерiне несиелер де iрi инвестициялық жобаларды жүзеге
Билiк органдарына банктiк несиелер салықтық түсiмдер аралығында ақшаға
Жеке тұлғаларға банк несиелер тұтыну несиелерi нысанында берiледi.
Тұтыну несиелерi соңғы тұтынушы-жеке тұлғалардың қарыздық қаражаттарға қажеттiлiктерiн
2) Қолдану мерзiмiне байланысты банктiк несиелер әдетте 4
-орта мерзiмдi-1-3 жыл
-ұзақ мерзiмдi-3 ж.жоғары
-талап етуге шейiнгi несиелер
Мерзiмсiз несиелердi онкальды деп атап анықталмаған мерзiмге, яғни
3) Қамсыздандыру сипатына қарай банктiк несиелердiң қамсыздандырылған және
Банктiк несиелердi мыналар қамсыздандыруы мүмкiн:
-мүлiктiк кепiлдiк
-кепiлдемелер мен кепiлгерлiк. (поручительство)
-банктiң пай дасына борышқордың үшiншi тұлғаға ұсынған депиторлық
-өтелмеген несиелер үшiн борышқордың жауапкершiлiгiн сақтандырушы келiсiм-шарттар
-жол және тауар құжаттарымен, бағалы қағаздармен қамсыздандыру
-вексельмен қамсыздандыру
-өмiрдi сақтандыру калитерiмен қамсыздандыру.
Келтiрiлген қамсыздандыру түрлерiне сипаттама бере кетейiк.
Мұлiктiк кепiлдiктер. Қазақстанда кепiлдiк қатынастар ҚР-ның Азаматтық кодексi
Кепiлдемелер мен кепiлгерлiк. Отандық банктiк тәжiрибеде кепiлдеме мен
Кепiлдемелер мен кепiлгерлiктер борышқорлар арқылы жазбаша түрiнде берiлiп,
Боршқордың үшiншi тұлғаға ұсынған дебиторлық шоттарының, талап, келiсiмдерiнiң
Борышқор алдындағы басқа үшiншi тұлғаның мүндеттемесi банкке өзiнiң
Өтелмеген несиелер үшiн борышқордың жауапкершiлiгiн сақтандырушы келiсiм-шарттар несие
-банк борышқордан несиенi өтемеген жағдайындағы жауапкершiлiгiн сақтандыруды куәландыратын
-банк несие бергеннен кейiн осы соманы сақтандыру компаниясында
Жол және тауар құжаттарымен, бағалы қағаздармен қамсыздандыру. Несиенi
Вексельмен қамсыздандыру. Банктiк несиелердi вексельмен қамсыздандыру 2 түрде
Өмiрдi сақтандыру полисiмен қамсыздандыру. Дамыған нарықтық қорғанысы бар
4) Қолдану жағдайларына байланысты банк несиелерi бiр жылғы
Бiр жылғы несие жағдайында несие беру өз бетiнше,
5) Несиенi өтеу әдiсiне қарай мынадай түрлерi ажыратылады:
-Пропорцияналды өтелетiн несиелер, яғни несие негiзгi қарыздың бөлшектерiне
-Прогрессивтi әдiс. Бұл жағдайда несие өтеу сомасы өсiп
-Бiр уақытта өтелетiн несиелер, яғни несие бiр мерзiмде
6)Пайыздық мөлшерлеменiң сипатына қарай банктiк несиелердiң екi түрi
-тұрақты пайыздық ставкалы несие
-қалқымалы пайыздық ставкалы несие
Тұрақты пайыздық ставка несиелеудiң мерзiмi бойына өзгерiсiз қалады.
7)Пайызды төлеу әдiсiне қарай банктiк несиелер:
-қарапайым несие
-дисконтты несие болып бөлiнедi.
Қарапайым несиелерге қарағанда дисконттық несиелердiң мынадай түрлерi бар:
-бiр банк арқылы ұсынатын несие синдикатталған (консорциалды) несиелер
-параллельдi несиелер
Қазiр де бiр банк арқылы ұсынылатын несиелер кең
Несиенi өткiзу шарттарына сәйкес:
-қолма-қол несиелер (борышқордың шотына аударылады)
-акцептiлiк несиелер (банк траттаны акцептiлеуге келiседi)
Несиелеудiң обьектiгiне байланысты:
-Айналым қорларына шығындарды жабу
-Негiзгi қорларға шығындарды жабу
-Сыртқы экономикалық қызметке шығындарды жабу.
Қазақстан Республикалық экономикалық жағдайына банктiк несиенiң обьективтiк қажеттiлiгi.
2. Қазақстан Республикасының экономикалық жағдайына банктiк несиенiң объективтiк
2.1.Банктiк несиенiң экономикаға тигiзетiн ықпалы
Қазiргi уақытта Қазақстандағы банк сферасы-бұл экономиканың ең динамикалық
Қазiргi банктер клиенттерi кең ауқымда қызмет
Шаруашылық жүргiзудiң нарықтық жағдайында несиенiң негiзгi нысаны болып
Банктiк несие – бұл банктiң қарыз берушiмен немесе
Банктiң несие мәмiлесiне қатысуы несиенiң ақшалай нысанының дамығанын
Банк несиесi саласында несиелiк қатынастардың субъектiсi кәсiпорындар, ұымдар,
Ақшалай нысанда ұсынылған банк ссудасы банк пен қарыз
Республикада банктердiң қызметi түрлi факторлардың әсерiнен қалыптасқан қиын
Нарықтық қатынастардың дамуымен байланысты және Қазақстан экономикасының салыстырмалы
Несиенi қамту ретiндегi депозиттердiң қолданылуы 2001 жылы
Кепiлдiктер бұрынғыдай банктерде үлкен сенiмге кiрмеген: 01.09.2000 жылғы
Халықтық тұтыну тауарларының үлесi тез көбейiп кеттi: 2000
2.2. Банктiк несиелеудiң өзектi мәселелерi мен даму перспективалары
Банктiң несиелiк қызметi оны банктiк емес ұйымдардан ерекшелендiретiн
Қазiргi таңда несиелеу негiзiнен қысқа мерзiмдi сипатқа ие
Қазiргi таңда несиелеудiң негiзгi мақсаттары болып: айналым қаражатын
Қысқа мерзiмдi несиелер өзiнiң пайдалылығына қарамастан экономикалық тұрақсыздық
Сонымен қатар, клиенттiң менеджементiк талдау маңызды, өйткенi несиенiң
Осы секiлдi жүйенi елiмiзде енгiзудi жүзеге асыру керек.
Негiзiнен, бұндай жүйенi ҚР-да енгiзу бұрын қолға алынған.
Бұндай жетiспеушiлiктiң тағы бiр себебi несие келiсiм- шарттарының
Келесi проблема - ҚР-ғы кепiлдiк механизiмнiң дұрыс жетiлмегендiгi,
Бәрiмiзге белгiлi болғандай, банктiк операциялар экономикалық өмiрдiң серпiндi
Жалпы, несиелеу негiзгi принциптерге сүйене отырып жүзеге асырылуы
Бiздiң отандық банктер шоттарында дәл осындай ұран қажет,
Қорыта келе, бұның барлығы бiздiң банктiк тәжiрибеде дамыған,
Қорытынды
Қорытындылай келе мынадай тұжырымдарға келдiм. Несие ұдайы өндiрiс
Банктiк несие субъектiге ақша түрiнде өндiрiсiн ұлғайтуға, ағымдағы
Банктiк несиенiң қазiргi кездегi нарықтық қатынастардың қалыптасуы мен
Қаншалықты банктер өздерiнiң несиелiк қызметiн жақсы атқарса, соншалықты
Республикада банктердiң қызметi туралы факторлардың әсерiнен қалыптасқан қиын
Бұның бұрынғы бiздiң банктiк тәжiрибеде дамыған, өркениеттi нарықтық
Сонымен банктердiң несиелеумен байланысты қызметiн жақсарту үшiн келесiдей
Қолданылған әдебиеттер
Г.С. Сейтқасымов. Ақша, несие, банктер. Алматы. Экономика 2001
Ш. Қашықов, О. Нұрғалиев. Экономикалық теория негiздерi. Қарағанды
Г.Т. Қалиева. Кредитное дело. Алматы. Қаржы-Қаражат. 1997 жыл.
М.Т. Давлетова. Кредитная деятельность банков в Казахстане. Алматы.
С.В. Галицкая. Денежное обращение, кредит, финансы. Москва. Международные
Г.С. Сейткасимов. Банковское дело. Алматы. Қаржы-Қаражат. 1998 жыл.
О.И. Лаврушина. Банковское дело. Москва. Финансы и статистика.
Е.Ф. Жукова. Банки и банковские операции. Москва. Банки
И.Т. Балабанова. Банки и банковское дело. Санкт-Питербург. 2001
А.М. Бабич, Л.Н. Павлова. Финансы. Денежное обращение, кредит.
Банки Казахстана. Номер 2-2002 г.
Г.Т. Калиева. Коммерческие банки в Казахстане: проблемы устойчивости.
О.Қ. Шеденов. Жалпы экономикалық теория негiздерi. Алматы-Ақтөбе. 2001
Баймұханов С.Б., Балапанова. Бухгалтерлiк есеп. Алматы. Қазақ университетi.
Қ.Қ. Кеулiмжаев “Қаржылық есеп”. Алматы, экономика, 2001 жыл.
ⅩⅪ ғасырдағы ұлттық экономиканың даму проблемалары мен тенденциялары.
Статистический бюллетень Национального банка Республики Казахстана. Алматы 2002
1
1