Кәсіпорында аудитті жүргізуді талдау

Мазмұны
Кіріспе 8
1 Нарық экономика жағдайында аудиттің рөлі 10
1.1 Аудиттің даму тарихы, мәні, қызметтері 10
1.2 Қаржылық аудиттің ерекшелігі, қажеттілігі, түрлері 16
1.3 Қаржылық аудитті ұйымдастырудың принциптері 22
2 Кәсіпорында аудитті жүргізуді талдау 26
2.1 Аудитті жүргізу әдістемесі 27
2.2 Елеулі және аудиторлық тәуекелдік 33
2.3 «Мерей» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктегі
аудиттің жүргізілу тәртібін талдау 38
3 Қазақстан Республикасында аудитті жетілдірудегі негізгі бағыттар
Қорытынды 62
Қолданылған әдебиеттер тізімі 64
Кіріспе
Ел Президентінің Қазақстан халқына «Қазақстан-2030» барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі,
Қазақстандық экономиканы сәтті функциялау үшін, оны ұйымдастырудың озық
Елдің микроэкономикасына басқару құралына сай қажетті әр түрлі
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық тәжірбиесіне
Аудиторлық іс экономикалық талдау, кешенді құжаттық тексеру, балансты
Әкімшіліктік құқы бар және сатылас байланысты ұсынатын тексерушіні
Тексеру және бақылау түсініктеріне қарағанда, аудит ұғымының аясы
Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстанның аудиторлық қызметтің қалыптасуын
Берілген мақсатқа жету үшін , келесі міндеттерді шешу
- аудиттің тарихын, мәнін, қызметтерін ашып көрсету;
- қаржылық аудиттің ерекшелігін, қажеттілігін, түрлерін қарастыру;
- қәсіпорынның қаржылық қызметінде аудитті пайдалануын анықтау;
- аудитті жүргізу әдістемесімен танысу.
Жұмыстың жазылуының әдістемелік негізі Қазақстан, Ресей және шетелдік
1 Нарық экономика жағдайында аудиттің рөлі
1.1 Аудиттің даму тарихы, мәні, қызметтері
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық тәжірибесіне сәйкес
XIV ғасырда бірінші рет аудит туралы сөз соттағы
XVI ғасырда көптеген елдерде есептік кітаптардың құқықтық бақылауы
Қазіргі кезеңде аудиттің отаны болып Ұлыбритания танылады. Онда
Осылайша, аудиттің пайда болуы ұйымды басқарумен айналысатындар (менеджерлер,
Аудиттің пайда болу тарихы құқықтың бастамасын Шотландиядан алады,
Аудиттің соттық – бухгалтерлік сараптамадан айырмашылығы бар екенін
Аудит құқықтық немесе азаматтық істің болмауы немесе олардың
Аудитордың ревизордан өзінің мәні бойынша, құжаттарды тексеру әдісі
Ресейде аудиторлық әрекет пен аудит мамандығы жақында ғана
Нарықтық қатынастарға көшуге байланысты, бірінші аудит туралы сөз
Қазақстанда аудит өз бастамасын 1990 жылы ақпандағы ҚР
1993 жылы 18 қазанда Жоғарғы Кеңеспен «ҚР-дағы аудиторлық
«ҚР – ң Аудиторлық әрекет туралы» заңының 4
ҚР – да кәсіби бухгалтерлер мен аудиторлар Институты
Қазақстан Реапубликасындағы аудиттің дамуымен пайда болуына келесі жағдайлар
біздің мемлекеттің әлемдік шаруашылыққа енуі, шетелдік инвесторларға экономиканың
жеке меншіктің пайда болуы, ол меншік иелері мен
мемлекеттік бақылау жүйесінің құлауы, себебі бұрын бақылау объектісі
коммерциялық құпияның пайда болуы және оның заңмен бірге
берілген қаржылық жылға субъектілерге есеп беру саясатына бостандық
мемлекет территориясындағы жеке және заңды тұлғалардың міндетті табыстары
Осы негізде бухгалтерлік есеппен жинақталатын және мәліметтердің сенімділігін,
Мұндай кәсіби бақылау аудитке деген қажеттілік көптеген жағдайларға
1) Кәсіпкерліктің дамуы мен капитал өсуінің
2) Өзін-өзі реттеуге ұмтылатын ұйымдар санының
3) Экономикалық тұрақтылықты, меншік иеленушілерге және кредиторларға олардың
4) Компаниялардың операциясы көп әрі күрделі болуы мүмкін,
5) Қаржылық ақпаратты пайдаланушылар компанияның есептік жазбаларына әдетте
6) Пайдаланушылар қабылдайтын шешімнің салдары өздері үшін өте
Аудит - бұл біздің еліміздегі акционерлік қоғамдардың, серіктестіктердің
Аудит бақылаудың шығармашылық дамуын білдіреді. Ол экономикалық бақылаудың
Аудиторлық іс экономикалық талдау, кешенді құжаттық тексеру, балансты
Әкімшіліктік құқы бар және сатылас байланысты ұсынатын тексерушіні
Тексеру және бақылау түсініктеріне қарағанда, аудит ұғымының аясы
Аудитті қаржылық, экономикалық, техникалық, заңдық және басқа да
Бұл арада клиенттің нормативті - құқықтық актілердідегі талаптарды
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» Заңында мынадай анықтама берілген:
Пән анықтамасы осы ғылымның басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсететін
Ғылымның мақсаты мен мазмұны;
Өзіндік ерекшелігі бар зерттеу принциптері;
Зерделеу объектісі;
Ақпарат көздері.
Осылайша аудит мазмұнын қалыптастырамыз, өйткені арнайы әдебиеттерде оның
Аудит мазмұны алға қойылған мақсаттар мен бақылау объектілерін
Аудит мақсатының консалтингтік қызмет жүзеге асыру барысында клиенттің
Алға қойылған аудит мақсаттарына қол жеткізу үшін нақты
Кәсіпорынның қаржылық есептемесінің шындыққа жанасымдылығын қамтамасыз ету және
Шешім қабылдаудың логикалық тұрғыдан негізделген базасын құру үшін
Кәсіпорын экономикасын немесе оның белгілі бір қызмет түрінің,
Кәсіпорын қызметі және оның жарғысының бір-біріне сәйкестігін, жасалған
Заңның сақталуын, бухгалтерлік есепті жүргізудің және есеп берудің
Заңды белгілейтін бастапқы құжаттар мен олардың шынайы мазмұнына
Кәсіпорынның өндірістік, маркетингтік, инвестицилық және басқа қызметтерін бақылау
Клиенттің меншігін бекітіп беруге, оның бизнесінің тиімділігін арттыруға
Аудиттің ең нақты міндеттері алға қойылған мақсаттарға, оның
Осылайша аудит - бақылау, бағалау, ұсыныстарды әзірлеу және
Аудиторлық қызметті жүзеге асырудың негізгі формаларының біріне тексеру
Аудит ұғымы тексеру және бақылау ұғымдарынан әлдеқайда терең.
Аудит қаржылық көрсеткіштердің анық екендігін тексеруді ғана қамтамасыз
Аудит және оның рәсімі эволюцияның үш сатысынан өтті:
Растаушы аудитте негізінен бухгалтерліктіркелімдер мен есеп берудің формаларын
Аудитке жүйелі - бағдарламалы тәсілдеме батыс елдерінде 1960
Тәуеклге негізделген аудит-бұл кәсіпорынның жұмыс жағдайына, негізінен оның
Аудит ауытқудың, артық шығындар мен ысыраптың алдын алу
Оған қоса, нарықтық қатынастардың даму жағдайындағы кәсіби аудит
1.2 Қаржылық аудиттің ерекшелігі, қажеттілігі, түрлері
Қаржылық аудит – жалпы қоғамдық өнімді бөлу мен
Қаржылық аудиттің обьективті бар болуының себебі, экономикалық категория
Қаржылқ бақылаудың ерекшелігі, ол ақшалық формада жүзеге асырылады.
Қаржылық бақылау сферасы әкімшілік, құқықтық, әлеуметтік, техникалық сияқты
Қаржылық аудиттің негізгі міндеттері:
-Халық, ұйымдар, мемлекет алдындағы міндеттерді қаржылық орындалуының
-Кәсіпорын, ұйымдардың ақшалай ресурстарын дұрыс пайдалануды тексеру;
-Кәсіпорын, ұйымдарда ақша құралдарын сақтау және есептеу, қаржылық
-Ішкі өндірістің резервтерінің шығуы шаруашылық рентабельділігінің өсу мүмкіндігі,
-Қаржылық тәртіптің бұзылуын, құрылуын ескерту
Қателіктер болған жағдайда заңды және жеке тұлғалар мемлекет
Қаржылық аудит қаржы жағдайының дұрыстығын бағалауын, қаржылық есеп
Басқарушы аудит – бұл ресурстарды тиімді қолдануы мен
Салықтық аудит мемлекеттік қазынаға салық салудың объектілерін, салықтың
Аудиттің барлық түрлері бір-бірімен байланысты. Экономистердің еңбектерінде –
Аудиттің пәні аудитталатын субъектінің қаржылық және басқа да
операциялық (қарапайым);
қаржылық;
инвестициялық.
Операциялық (қарапайым) – бұл табу бойынша субъект қызметі,
Қаржылық – субъект қызметі, қарыздық қаражаттардың (ақцияның шығарылуы,
Активтер, міндеттемелер, өзіндік капитал, пайда, шығындар – бұлардың
Ұйымдастырылған кәсіпорынның құрлымы, жауаптылықты және қарыздық міндеттемелерді реттеу
Салық аудитінің объектісі салықтық базасын есептеу, салықтың өзі,
Қаржылық бақылаудың жіктелуі субьектілері, бақылау жүргізу уақыты, тәсілі
Субьектілерге байланысты қаржылық бақылау бөлінеді. Жалпы мемлекеттік бақылау
Барлық аталған органдар қаржылық бақылауды жыл сайынғы бюджеттік
Үкімет, жергілікті әкімшілік аппарат қаржылық - несиелік қаржылық
Ведосмстволық бақылаудың негізгі міндеттері: жоспарлық тапсырмалардың орындалуын, материалдық
Ведомстволық бақылау ішкі шаруашылық бақылау, яғни кәсіпорында, бірлестіктерде,
Нарықтық қатынастардағы шартқа сәйкес ішкі шаруашылық бақылау өзінің
Қаржылық бақылаудың өткізуіне қарай алдын ала, ағымдық, кейінгі
Алдын ала қаржылық бақылау – операциялық аяқталуына дейін
Бұл жағдайда қаржылық қызметті жүзеге асыруға байланысты құжаттар
Ағымдық қаржылық бақылау – бұл бақылау ақшалық операциялардың
Кейінгі қаржылық бақылау – қаржылық операциялар біткеннен кейін
Бұл жағдайда қаржылық тәртіптің жағдайы, оның бұзылуы, оны
Іске асыру формалары бойынша қаржылық бақылауға келесі бақылаулық
- превентивтік;
- ағымдық;
- тақырыптық ревизия;
- кешендік ревизия.
Превентивтік (ескерушілік) бақылау тексерулері кәсіпорындардың өндірушілік және қаржылық-шаруашылық
Бас бухгальердің превентивті тексерулердегі жауапкершілігі бухгалтерлік есеп жүйесінде
Бас бухгалтердің шаруашылық операциялардың орындалуын қамтамасыз етуі, мүліктің
Ағымдық бақылау тексерісі кәсіпорынның шаруашылық опрациялардың жағдайын нақты
Шаруашылық қызметтің операцияларын бақылауды ағымдық бақылау тексерулері маңызды
Тақырыптық бақылау тексерісі – кәсіпорынның орындайтын шаруашылық операцияларды
Ревизия – бұл тексерудің обьектісін терең және жан-жақты
Кешенді ревизия – шаруашылық және қаржылық қызметті жан-жақты
Жалпы ғылыми әдістерге кіретіндер: анализ, синтез, индукция, дедукция,
Анализ – зерттеу әдісі, затты талдаудағы ойша немесе
Синтез – обьектіні танып білу тәсілі, оның біріңғайлығы
Индукция (лат. - жекеден жалпыға) – обьектінің көпшілік
Дедукция (лат. – жалпыдан жекеге) – обьектінің жалпы
Аналогия (грек - ұқсастық) – бұл ғылыми ой
Үлгілеу – бұл обьектің өзіне ұқсасқа, яғни үлгімен,
Абстракциялау (лат. – алаңдау) – бұл ойдың алшақтау
Нақтылау – анықталған обьектілердің жан-жақтылығын зерттеу, оның нақты
Жүйелі анализ – жүйе құратын зерттеу обьектілердің жиынтық
Тәжірибелік зерттеуде жүйелі анализ келесі әдістерді қолданады, операцияларды
Функционалды бағалау анализі – бұл өндірістің инжинерлі дайындық
Қаржылық бақылаудың органолептикалық әдісі:
Органолептикалық («орган» және грек – алуға бейім) –
- инвентаризация;
- бақылау есебі;
- таңдаулы және жалпы тексеріс;
- технологиялық және химия-технологиялық бақылау;
- экспертиза;
- қызметтік әшкерлеу;
- тәжірибе.
Инвентаризация (грек – құрылғы) бақылау обьектілеріне натуралды
Жұмыстың бақылау есебі – бұл құрылыс-монтажды жұмыстардың натуралды
Таңдамалы қадағалау – бұл шаруашылық үрдістердің сапалық жағдайын
Жалпы қадағалау – обьектілердің фактілік жағдайын зерттеуде қолданылатын
Технологиялық бақылау – бұл өндірістің инженерлі және техникалық
Химия - технологиялық бақылау – бұл өнім шығаруда
Әртүрлі түрлердің экспертизасы – бұл қаржылық бақылаумен байланысы
Жобалардың және сметалық құжаттың экспертизасы – бұл монтажды
Қызметтік әшкерлеу - әртүрлі халық шаруашылық бөлімдердің өндірістік
Тәжірибе – бұл қаржылық бақылау мақсатына сәйкес үрдістерді
1.3 Қаржылық аудитті ұйымдастырудың принциптері
Аудит теорисы мына негізгі элементтерден тұрады: компоненттер, қағидалар,
Бірінші компонент – бұл экономикалық объект. Аудиторлық қызметті
Екінші компонент - өндірістік жағдай мен ақпарат. Аудиттің
Үшінші компонент – бұл аудитті жүзеге асырушы тұлғаның
Аудиттің төртінші компонентіне техникалық тұрғыда аудиторлық қызметтің негізгі
Бесінші компонент ретінде аудит мазмұны туралы ақпаратқа немесе
Аудиттің алтыншы компоненті – аудиторлық есеп беруді жасау.
Негізгі принциптердің маңызы мен оларды сақтау аудиторлықты тек
Аудиторлық қызмет аудиттің негізгі қағидаларын сақтау негізінде жүргізіледі:
а) ғылыми, аудиттің бұл методологиясы ақиқат шындықты объективті,
ә) жүйелілік, бүтіндік және комплекстік, жүйелілік пен бүтінділік
б) жүйенің сақталуы, аудит тәжірибесінде аудиторлық бақылау объектісі
в) бақылаудың белгілі бір участкеге жұмылдырылуы, аудиторлық тексеруде
г) объективтілік, объективтілік – бұл берілген іске ғана
ғ) адалдық, аудитор өзі шындығына сенбейтін нәрсені растауға
д) тәуелсіздік, аудиторлар қаржылық есептер мен өзге мәліметті
- тексеруді жоспарлаудағы тәуелсіздік, аудиторлар тексеріліп жатқан кәсіпорынның
- тәуелсіз зерттеулер, аудиторлар бухгалтерлік регистрлер, жай қолжазбалар,
- тәуелсіз есеп беру, аудиторлардың клиентке немесе тексерілетін
Осылай, тәуелсіздік аудиттің маңызды қағидасы болып табылады. Аудитор
- кәсіпорын – клиенттің акциясын (немесе облигациясын) иемденсе;
- кәсіпорын басшысымен туысқандық қатынаста болатын болса;
- клиент – кәсіпорынның штатында жұмыс істейтін болса;
- клиент – кәсіпорыннан сыйлық алатын болса;
- бір кәсіпорынды көп жыл қатарынан тексеретін болса.
Аудитордың тәуелсіздігі артады, егер аудитор:
- клиенттен қаржы жөнінен тәуелсіз болса: ақы төлеу
- берілген клиентпен тек белгілі бір жылдар көлемінде
- көзқарастар қақтығысынан қашқақтауына мүмкіндік беретін өзге қызметтерді
- клиенттің кез келгенін жоғалтып алудан қорықпаса;
е) профессионалдық шеберлік, біліктілік және ұқыптылық, аудит тиісті
ж) құпиялық немесе конфиденциалдық, аудитор өзінің жұмыс барысында
з) оперативтілік, бұл қағида тапсырманы тез, анық әрі
Аудит әрдайым екі қуатты шектеменің ықпалында жүргізіледі: сметалар
а) есеп берушілік, аудитор көп жағдайларда акционерлердің мүддесін,
ә) пайымдау, пікір, аудитор шын, кәсіпқой пікірлерін қолдануы
б) коммуникация, аудитор өз пікірін білдіру үшін мәселені
в) құндылығы, аудитордың көрсететін қызметі клиентке пайдалы болуы
Халықаралық аудиторлық қызметтің нұсқауында тәуелсіз тексеру жүргізілгенде сақталуы
2 Кәсіпорында аудитті жүргізуді талдау
2.1 Аудитті жүргізу әдістемесі
Әдіс кең мағынада (грек тілінде methods – зерттеу)
Маңыздырақ болып табылатын таным тәсілінің барлық ғылым салаларына
Танымның жалпы ғылыми әдісі мыналарды қамтиды: қадағалау, салыстыру,
Аудиттің жұмыс тәсілі мен өзіндік ерекшелігі бар немесе
Осыған орай, аудит әдісі дегеніміз – бұл шаруашылық
Аудиттің жалпы және ерекше әдіснамасы бөліп көрсетіледі.
Аудиттің жалпы әдіснамасы табиғаттың, қоғамның және қоршаған ортаның
Аудиттің ерекше әдіснамасы экономикалық ғылымның заңдарына негізделіп, бір
Әр білім саласында зерттеу міндеттеріне әлдеқайда нақты жауап
Аудиттің ерекше әдіснамасы – бұл талдамалы-бақылау, экономикалық және
Тексеруге бел буған, яғни тексеруге шешім қабылдаған аудитор
-нақты бақылау тәсілдері: тексеру, зерттеу, түгендеу, бақылап жіберу,
-айғақтарды құжаттық тексерулер әдістері, оның ішінде, деректемелерді формальдық
-қадағалау тәсілдері: жаппай, тұтастай, іріктемелі, визуальды және тікелей;
-жауап алу тәсілдері: ауызша, анкеталық, корреспонденттік, өзін-өзі тіркеу
-операциялар мен міндеттемелердің шынайылығын тексеру тәсілдері: құжаттық растау,
-сандық параметрлерді нақтылау тәсілдері: өлшеу, салмақтау, қайта есептеу,
-талдамалы процедуралары: іздестіру, жоспарлы, шолу, елеулі, перспективалық, оперативті,
Аудитте және қаржылық-экономикалық талдауда қолданылатын әдістерде жіктеу тәсілдемесі
Атап айтқанда:
а) техникалық тәсілдің қосалқы жүйесі талдамалы-бақылау міндетін шешу
ә) талдамалы-есептік тәсілдің қосалқы жүйесі экономикалық талдау (салыстыру,
б) құжаттық тәсілдер ақпараттық модельдеуді, нормативті-құқықтық реттеуді, тексеруді,
в) қорытындылау тәсілі жиынтық есеп берулермен байланыстарды жасакуда,
г) нақты бақылау тәсілдері белгіленген әсілдердің (кем өлшеу,
Оның үстіне, аудиторлық бақылауда шектес ғылымдардың – бухгалтерлік
Айғақтарды алу үшін аудитордың сараптау, қадағалау, сұрау, растау,
а) ротациялау тестілеріне тексеруге жататын объектілерді аудитор белгілі
ә) тереңдетілген тестілер шаруашылық қызметтердің циклдеріне сәйкес барлық
б) осал тұстың тестілері аудитор осы арада қателік
в) бағыттық тестілер жабдықтау, өнім, жұмыс, қызметті өндіру
г) толассыз тестілер – бұл, мысалмен бейнелеп айтатын
Аудиторлық айғақтар үшін бизнестің операциондық аудиті мен қаржылық
- экономикалық талдауының алдын ала жасалған деректерін растайтын
Алайда материалдық өндірістің әр түрлі салаларындағы шаруашылық қызметтердің
Жалпы тәсілдерге мыналарды жатқызуға болады: түгендеу, өнім сапасын
Өзіндік ерекшелігі бар тәсілдер ұлттық экономика салаларының бір
Шаруашылық жүргізуші субьектілердің активтері, өзіндік капиталы мен міндеттемелері
Қаржылық бақылау нарықтық экономикаға кіру шартында мәнді өзгерістерді
Аудиттің бүкіл процессін нақты бір кезеңдерге бөлуге болады:
келісім-шарт қатынастарын хаттау;
жоспарлау;
өзіндік аудитті іске асыру;
есеп беруді хаттау.
Екінші кезеңінде аудитор несие және оның бизнесі туралы
Клиенттің бизнесі туралы ақпарат алуды аудиттің маңызды жоспары
Аудиторға аудитті жүргізу мінездесмесін және ұйғарымды аумағын көрсетудің
Тексерістің бағатын анықтап алу үшін аудитор шаруашылық субъектісінің
Қаржылық есеп беру аудитінің екінші кезеңі, технологиясының негізгі
фирманың обьектілері мен іс қызмет циклдерін тексерудің нақты
аудиторлық тәуекелдің елеулілік деңгейі анықталды;
баланс баптары мен Бас кітаптың баптары тексерілді,шығындар және
сатып алу циклінің аудиті жүргізіледі;
өндірістің және ресурстарды жұмсау циклінің аудиті жүргізілді;
еңбек ақыны септеу мен төлеу тәртібі тексеріледі;
таза пайданы жасау мен қолдану тәртібі тексеріледі;
бюджетке салық төледің уақыттылығы мен есептеудің дұрыстығы тексерілді;
меншікті капиталды қалыптастыру мен қолдану тексерілді және т.с.с.
Үшінші кезенде құзіретті мәліметтер мен фактілерді тексерудің мәні
Табыстар мен шығындардың есебі бойынша есепті кезеңнің соңына
Аудитор дебиторлық қарызды және кассалық операцияларды тексеруге
қарыздың шығу себептерін;
баланс баптары бойынша қарыз қалдықтарының қаншалықты сәйкестігін, дұрыстығын.
Шаруашылық қызмет процессінде шаруашылықты жүргізуші субъект жабдықтаушылармен, сатып
Есеп берудің жағдайының дұрыстығын аудитор ең алдымен Бас
Есеп берулерді тексергенде құжаттық және фактілік қадағалау, аналитикалық
Дебиторлық қарыз баланста келесі баптардың бөлігінде көрініс табады:
алулар бойынша шоттар (тапсырыс берушілермен, сатып алушылармен есеп
есеп беруші тұлғалар мен есеп айырысулар;
берілген аванстар;
акционерлік қоғам жауапты тұлғаларына берешегі;
басқа да дебиторлық қарыздар;
аванстық төлемдер.
Шынайлықты, дұрыстықты және заңдылықты орнату бойынша есеп берулердің
дебитордың аты – жөні;
берешек түрі;
берешектің пайда болған күні;
төлемдік құжаттың мерзімі;
шығу себептері.
Дебиторлық берешекті тексерген кезде шаруашылық субъектімен, сатып алушылармен,
өнімді (орындалған қызметтер мен жұмыстар) өткізуге байланысты келісім-шарттар
тауарлы материалдық қорларды түсіріп алу бойынша салалар дұрыс
арыз бойынша қарастырылған дебиторлық берешектің істен шығарылуы дұрыс
Аудитор сонымен қатар күмәнді қарыздар бойынша резервтің құрылуының
Аудитор басты назарды вексельмен төлеу кезінде операциялардың дұрыс
Тексерістің бағытын белгілеу үшін, қадағалау аумағын нақтылау үшін
қолданылатын біріншілік құжаттардың тізімі, олардың дұрыс толтыру ұқыптығын;
аналитикалық шоттың жағдайы есеп айырысу операциялары бойынша біріншілік
есеп айырысу операцияларының ішкі қадағалауының ұйымдастырун. Осы және
Аудиторлық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар аудиторлық ұйымдардың
2.2 Елеулі және аудиторлық тәуекелдік
Бухалтерлік стандарттар бойынша комитет әзірленген Қаржылық есеп беруді
Епеулі белгілерді бағалау кәсіби пікірдің мазмұнын білдіреді. Тексерудің
Жоспарлау кезеңінде аудитор қаржылық есептемелерде елеулі бұрмаланған ақппараттарды
Елеулік пен аудиторлық тәуекелділіктің арасында кері байланыс болады,
Қаржылық есептемелердің аудитімен бірқатар тәуекелдік аспектілері тікелей байланысты.
Аудиторлық тәуекелдіктің мағынасын былай түсіндіруге болады: аудитор қаржылық
Бизнес иәуекелділігінің мынаған саяды: клиентке ұсынылған аудиторлық
а) бағалаушылық (интуициялық , яғни түйсіктік);
ә) сандық;
Арнайы әдебиеттерде сипатталған аудиторлық тәуекелдіктің үлгісі (моделі) SAS
DAR=IR*CR*DR,
Мұнда:
DAR – қолайлы аудиторлық тәуекелділік (Desired fudit risk);
IR – шаруашылық ішіндегі тәуекелділік (Interent risk);
CR – бақылау тәуекелділік (Control risk);
DR – табылмау тәуекелділігі, яғнй байқамай қалу қатері
Осы келтірілген үлгіге (моделге) кіретін адиторлық тәуекелділік түрлерінің
А). Қолайлы аудиторлық тәуекелділік (DAR) – аудит аяқталғаннан
Ә). Шаруашылық ішіндегі тәуекелділік (IR) – сегментте қателіктің
Б). Бақылау тәуекелділігі (CR) – сегменттегі шамадан тыс
В). Табылмау қатері ( DR ) – қандай
Аудиторлық тәуекелділіктің үлгілерін пайдаланудың бірінші тәсілі. Айталық, аудиттор
Мұндай жоспар аудиторлық тәуекелділіктің қолайлы деңгейін аудитордың алуына
Осы мақсаттағы аудиторлық тәуекелділік үлгілелерінің формуласы былайша өрнектеледі:
DR= DAR/ IR* CR.
Алдындағы үлгілерге орала отырып, былайша айтып көрелік: аудитор
Тәуекелділік үлгілерінің осы формасында табылмау қатері шешуші факторға
Бірқатар аудитордың іс-тәжірбиесінде қолданылатын аудиторлық тәуекелділік үлгілерін пайдаланудың
Әдетте ТМД елдерінде аудиторлық тәуекелділікті есептеу үшін мына
Ат=Тт*Бт*Пт;
Мұнда:
Ат – аудиторлық тәуеклділік;
Тт – кәсіпорынның (ұйымның) өзіндік ерекшелігіне байланысты таза
Бт – бақылау тәуекелділігі, яғни рұқсат етілген шамадан
Пт – нақты шамалардың қателіктерін тестілеу процесінеде анықталмауы
Осылайша, тәуекелділігі көп салалардағы аудиторлық жұмысты шоғырландыру арқылы
Бизнесті басқарудағы қалыптасқан жүйенің жұмыс істеу ұтымдылығын және
Бұл схема - өндіріс, жабдықтау, өткізу, ресурстардың айналымдылығы
Талдау процедуралары 1988 жылы Аудиторлық іс-тәжірибе бойынша комитет
Бизнестің операциондық аудитінде қаржылық-экономикалық талдау процедуралары мына түрде
-аудиторлық тексерулердің бағдарламаларын жоспарлау мен әзірлеу кезеңіндегі іздестірушілік
-шаруашылық операциялар үшін есеп пен ішкі бақылау жағдайын
-дайындап-жабдықтау, өндіріс және қаржылық-өткізу қызметтерінің оперативті, ағымдық және
-бизнес тиімділігінің негізгі көрсеткіштеріне әсер ететін факторларды зерттеу
-бизнесті басқару мен оның тиімділігін арттыру жүйелерін жетілдірудің
Талдамалы процедуралар қолданылу мақсаттарына қарай мынадай маңызды түрлер
Іздестірушілік талдау опреациондық аудит міндетін тиімді шешудің және
Жоспарлы талдау аудиторға тексерудің
Шолып талдау алдын ала «осал» тұсты анықтап, зерттеудің
Елеулі талдаудың мақсатына негізгі талдамалы процедураларды орындау үшін
Аудиторлық дәлелдің құралы ретінде елеулі талдауды қолданбастан бұрын
операциондық аудит мақсаттарының нақтылығы;
ішкі бақылау жүйесі ұсынған ақпараттар қаншалықты дәрежеде толық
аудитордың кәсіби деңгейі;
тексерудің сапасына қойылатын талаптар;
аудиторлық тәуекелдің маңыздылығы мен деңгейі туралы пікір;
операциондық аудиттің мақсатқа лайықты және нәтижелі болуы.
Кейбір талдамалы процедуралар, әдістер және тәсілдер өте нақты
Кепілдік деңгейі жоғары техникалық тәсілдер жабдықтаушылармен, кредит берушілермен,
Операциондық аудиттің нақты мақсаттарына қол жеткізу үшін кепілдігі
Басқа ұқсас әдістермен өзара байланыстырып қарастырғанда кепілдемесі шектеулітехникаларының
Бизнестің операциондық аудитін ұйымдастырудағы жүйелі тәсілдеме оның уақыт
Бизнес аудитін жүргізуге қойылатын басты талап кешенді тәсілдемелерді
2.3 «Мерей» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктегі
аудиттің жүргізілу тәртібін талдау
Аудиттің зерттеу обьектісі «Мерей» жауапкершілігі шектелген серіктестігі болып
Жауапкершілігі шектелген серіктестіктің банктерде есеп айырысу және басқа
шағын объектілерді құрастыру жұмыстары;
өнеркәсіптік өнімдерді шығару мен сату;
ұйымдарға ақылы көмек көрсету және т.б.
Обьектінің зерттелу мерзімі – 2007-2009 жж. Ақпарат көздері
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қаржылық жағдайын жақсарту бағытында,
«Мерей» ЖШС –тің экономикалық жағдайын сипаттау барысында
Кесте 1 - «Мерей» ЖШС тің 2003
№ Өндіріс көлемінің аттары 2007 2008
2007-2008 2008-2009
1 2 3 4 5 6 7
1 Тауар сатудан кіріс 164156 360932
2 Негізгі құралдар 541180 544834 3065314 3654
1 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
3 Жұмысшылар саны 452 471 475 19
4 Еңбек ақы қоры 105039,3 125658,6 143579,7
5 Дебеторлық бережа 304961 35423 25435 -269538
6 Кредиторлық бережақ 504747 448370 349590 -56377
7 Таза табыс -105369 181346 173642 286715
«Мерей» ЖШС-ң өндіріс көлемін талдау
Кесте 2 -«Мерей» ЖШС -ң 2007 –2009
негізгі құралдардың құрылымы
Негізгі құралдардың
аты 2007 2008 2009
тыс. тг. % тыс. тг. % тыс. тг.
Негізгі құралдар, - барлығы
ғимарат және құрылғылар
машина және жабдықтар
транспорттық құралдар
басқа негізгі құралдар
аяқталмаған құралдар 541180
33574
476799
-
30807
6946 100
6,2
86,8
-
5,7
1,3 544834
27575
479363
24981
5969
6946 100
5,1
87,9
4,6
1,1
1,3
3065314
26106
2997698
27081
7483
6946 100
0,9
97,8
0,9
0,2
0,2
«Мерей» ЖШС -ң негізгі құралдардың құрылымын қорытындылай
Негізгі құралдардың, соның ішінде ғимарат және құралдар бойынша
Ал машина және жабдықтар бойынша 2007 жылы 476799
Транспорттық құралдар бойынша 2007 жылы еш өзгеріс болмағаны,
Ал аяқталмаған құрылыс бойынша базистік жылы 6946 тенге
Кесте 3 - «Мерей» ЖШС-ң 2003-2004 жж.. аралығындағы
№ Көрсеткіштердің
аты 2007 2008 2009 Орташа құны
1 Дайын өнімнің сатылу кірісі (тауар, жұмыс, қызмет)
2 Дайын өнімнің сатылған өзіндік құны (тауар, жұмыс,
3 Жалпы табыс 17702 52433 83441 51192
4 Кезең шығындары, -соның ішінде:
сату бойынша шығындар
жалпы және әлеуметтік шығындар 121054
2710
118344 166910
2398
164512 171895
2185
158635 153286
2431
147164
5 Негізгі қызмет табысы(зиян) -103352 -114477 -101563 -37653
6 Негізгі емес қызмет табысы (тауар, жұмыс, қызмет)
7 Салық салудан жай қызметке дейінгі табыс(зиян) -105369
8 КТС шығындары - 8573 9315 8944
9 Салық салудан кейінгі жай қызмет шығыны(зиян) -105369
10 Таза табыс(зиян) -10369 181346 173642 83206
Қорыта келе, «Мерей» ЖШС -ң 2007-2009 жж.. аралығындағы
Кесте 4 - «Мерей» ЖШС -ң 2007-2009 жж..
саны және еңбек ақы қоры
№ Жұмысшылар саны және еңбек ақы қоры атаулары
2007 2008 2009
мың, тг. % мың, тг. % мың, тг.
1 2 3 4 5 6 7 8
1 Жұмысшылар саны, орташа еңбек ақыны есептеуге алатын,-
соның ішінде:
негізгі жұмысшылар персоналы
449
433
100
96,4
467
467
100
100
485
485
100
100
2 Еңбек ақы қоры (ақшалай және натуралды нысанда)
соның ішінде:
негізгі жұмысшылар персоналы
105039,3
101081,8
100
96,2
125658,6
125658,6
100
100
163493,6
163493,6
100
100
Салық салудан кейінгі жай қызмет шығыны(зиян) бойынша 2007
Қорыта келе, жұмысшылар саны және еңбек ақы төлеу
Негізгі құралдар аудитінде колданылатын
НҚ-1 формасы – негізгі құралдарды қабылдау
НҚ-3 формасы – жөнделген, қайта құрылған
НҚ-4 формасы – негізгі құралдарды жою
НҚ-4а формасы – автокөлік құралдарын жою
НҚ-6 формасы - негізгі құралдар есебінің
НҚ-14 формасы – қондырғыларды қабылдау туралы
НҚ-15 формасы - қондырғыларды монтажға
НҚ – 16 формасы қондырғылардың анықталған
Негізгі құралдар қозғалысы мен олардың
Негізгі құралдар есебінің аудитінің
-Негізгі құралдардың тұтастығы мен
-Жабдықтардың негізгі құралдарға жатқызылу
-Негізгі құралдардың есепте бағалану
-Негізгі құралдардың түсуі мен
-Негізгі құралдардың тозуы мен
-Бухгалтерлік есеп пен есеп
Бухгалтерлік есеп стандартының талабына сәйкес шаруашылық субъектісінің қаржылық
Төртінші, бухгалтерлік есеп стандарты бойынша ақша қаржысының есебіне
Төртінші станарт бойынша берілген анықтамалар:
-Ақша қаржысы кассадағы, банкідегі, есептегі нақты ақша;
-Ақша қаржысының қозғалысы – ақша қаржысының кіріс –
-Операциялық кәсіпкершілік – заңды тұлғаның ақша қаржысымен
-Инвестициялық кәсіпкерлік – ұзақ мерзімдік активтік сатып алу,
-Қаржы кәсіпкерлігі – заңды тұлғаның кәсіпкершілік барысындағы меншікті
Заңды тұлға өзінің ақша, қаржы әрекеттерінің мазмұн, мағынасын
-Тікелей әдіс – онда ақша қаржысының іс
-Қосалқы немесе жанама әдіс – ақша қаржысының құбылысы
Шаруашылық субъектілері қазіргі бухгалтерлік стандарт бойынша осы жоғарыда
Қаржы-шаруашылық нәтижесінің есебін тексеру үшін аудитор алдымен бухгалтерлік
Дайын өнімді сатудан түскен табыс – бұл көрсеткіштің
дайын өнімнің өндірістік өзіндік құны – бұл көрсеткішті
Қазақстан Республикасы Президентінің “бухгалтерлік есеп” туралы Указында (№2732,
-материалдар шығыны;
-негізгі құрал тозу табысы;
- еңбек ақы төлем;
-әр түрлі қорларды есептеу: әлеуметтік қамсыздандыру, міндетті медицина,
-суға төлем, табиғи ресурс шығыны, заңды төлем үшін
-тағы басқа шығындар.
Аудит барысында осы өндіріс шығынын есептеу бабының бухгалтерлік
Жалпы және әкімшілікшығыны – 821 есептегі тікелей өндіріс
Тауарды сату шығыны – 811 есептегі топталған тауарларды
“Процент” төлеу шығыны – 831 есептегі әртүрлі несие
Өндіріс өнімнің өзіндік ұның анықтауда көптеген қосалқы есеп
Шаруашылық субъектілерінің “ақша – қаржысының есебі ақша операцияларының
Дебиторлық қарызды аудиттауға кірісер алдында аудитор алдын-ала аудиторлық
Кесте 5 - ЖШС «Мерей» шаруашылық субъектісінің дебиторлық
№ Аудит процедурасы Ақпарат көздері
1 2 3
1 Баланс көрсеткішінің Бас кітаптың көрсеткіштерімен сәйкестігі Бухгалтерлік
2 Аналитикалық және синтетикалық есебінің нгізілуінің дұрыстығы Бас
3 Дебиторлармен инвесторлық есеп беру арқылы дебиторлық қарыздың
5 кестенің жалғасы
1 2 3
4 Күмәнді қарыздарға резерв құрудың негізгілігі және олардың
5 Сатып алушылармен, тапсырыс берушілермен есеп айырысуды атқарудың,
6 Дебиторларға тілек-талаптарды рәсімдеу мен ұсынудың уақыттылығы мен
7 Еншілес және басқа да тәуекелді серіктестіктер мен
8 Басқа да дебиторлық берешекті тексеру 8
9 Есептесулерді реттеу мен дебиторлық берешекті азайту жөніндегі
Үшіншіден, касса арқылы жүргізілген инвестиция әрекеттерінде алғашқы құжат
Негізгі құралдардың бар болуы
-Кәсіпорында негізгі құралдарды қабылдау
-Негізгі құралдарды стау – сатып алу
-Келісім шарттың бағалардың протоколдардың толтырылғандығын;
-Негізгі құралдарды қабылдау – жіберу актілерінде
-Объектілердің жөндеуден және қайта
Негізгі құралдар объектілерінің есебі
Негізгі құралдардың тұтастығын қамтамасыз
Негізгі құралдар есебінің жағдайын
Негізгі құралдар есебі мен
Негізгі құралдар есепте жүйелі
Жинақталған амортизациялық шығындар есеп
Шот – фактура, келісім – шарт,
Негізгі құралдар бойынша шаруашылық
Негізгі құралдар аудиті процессінде
Негізгі құралдар қозғалысының аудиті.
- Жабдықтаушылардан төлем арқылы алу;
- Қайтарымсыз түсу;
- Жалданған негізгі құралдар құны
- Бірге қызмет істеу туралы
Негізгі құралдардың түсуі негізгі
Кәсіпорында негізгі құралдардың есептен
-Объектінің тозу нәтежесінде және
-Қайта құру, жетілдіру нәтежесінде
-Негізгі құралдарды басқа ұйымдарға беру.
Негізгі құралдардың жарамсыздығын анықтау үшін кәсіпорында
Негізгі құралдардың қолдану орындарында (цехтар мен бөлімдерде)
Кәсіпорын ішіндегі түскен, есептен шыққан және орын ауыстырылған
Негізгі құралдардың бағалануының дұрыстығын тексеру қажет, себебі
амортизацияның қате есептелуіне;
есептелген салық сомаларының өзгерісіне;
негізгі құралдардың шамасының бухгалтерлік
Негізгі құралдар қозғалысы бойынша
-негізгі құралдарды жарғылық капиталдарға
-негізгі құралдарды алған кезде
-негізгі құралдар объектілерін комплект
-Негізгі құралдар объектілерін шет ел
-Негізгі құралдардың пайдасыздығын, оларды
-Қондырғыларды өзгертуден және бұзудан
Тозуды есепке алу аудиті.
Аудит барысында негізгі құралдардың
Тозу кәсіпорын балансындағы негізгі
Негізгі құралдар нысаны бойынша
Негізгі құралдар нысаны бойынша
Негізгі құралдар нысаны бойынша
Есептік жыл бойына негізгі
Негізгі құралдардың амортизациялық есептеулердің сәйкес тобына
Тозудың шығындар немесе басқалай көздер шотына жатқызылуының дұрыстығын
Аудиттің негізгі мақсаты шаруашылық субъектісінің бухгалтерлік есебін тексеру
Аудти тұрғысынан мәлімет көзінің ең негізгісі – ол
Қазіргі кезде біздің елімізде қабылданған “Бухгалтерлік есеп
-бухгалтерлік баланс;
-қаржылық –шаруашылық нәтижесінің есебі;
-ақша қаражатының есебі.
Қандай құрылымдық түрде болса да, шаруашылық саласына
Бухгалтерлік есебі, баланс өте күрделі бухгалтерлік есеп әдіс.
Қаржы – шаруашылық нәтежесінің есебін жасаудың алдында
Стандарт талабына сәйкес “қаржы – шаруашылық нәтежесінің есебін”
Кесте 6 - Ішкі қадағалауды ұйымдастыруды тексеру тесті
№ Аудит процедуралары Жауаптары Ескертулер
Жауабы жоқ Иә Жоқ
1 2 3 4 5 6
1 Сатып алушылармен, тапсырыс берушілермен жүргізілген операциялардың келісім-шарты
+
2 Келісім-шарттың мазмұны қарастырыла ма және олар дұрыс
+
Әр келісім-шартта мөр қойылады, онымен танысқандығы туралы: 1.
6 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
3 Келісім-шарт уақытында байланысты емес, екі жақ келісім-шарт
+
4 Біріншілік құжаттар дұрыс тіркеледі ме?
+
5 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге уақытында айтыла
+
6 Келісім-шарт міндеттемелерін бұзғанда сатып алушылар мен тапсырыс
+
7 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің берешегі есеп
+
8 Барлық тапсырыстарға келісім-шарт – тапсырыстары бар ма?
+
9 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің есеп берулерінің
+
Кейбір тапсырыс берушілерден сәйкестендіру актісін көп уақыт күту
10 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен инвесторлық есеп
+
Дебиторлық қарыз бойынша ешқандай қателіктер анықталмаған.
Касса мен кассалық операциялардың аудиті негізінен үш бағыт
Кассалық операцияларды тексеру кезінде «Мерей» ЖШС - де
- кәсіпорында тексерудің мерзімділігін белгілейтін басшы бұйрығының жоқтығы;
- кассир ауысқанда кассаға ревизияны сырт көзге ғана
- кассирмен толық материалдық жауапкершілік туралы шарттың жасалмауы;
- кассаға ревизияны немқұрайлы өткізуі, - ревизия өткізетін
Аудитор кәсіпорында аудитті жүргізіп біткеннен кейін, анықталған кемшіліктер
«Мерей» ЖШС тексеріс соңында тәуелсіз аудитордың аудиторлық қорытындысы
Талдау мен бағалау кезінде қаржылық есеп беру құрылуының
Аудитордың қорытындысында мақсатты түрде жазбаша және нақты берілген
Аудитор аудиторлық бақылау кезіндегі қаржылық есеп беру туралы
Қорытындының негізгі бөлімінде аудиторлық тексерістің масштабы және оның
«Аудит масштабы»түсінігі белгілі бір оқиғалардағы аудиттің орындайтын
Қорытындыда сонымен қатар аудиттің жоспарланғаны және кепілдік үшін
Аудиторлық қорытындыда аудиторлық тексерудің тәртібі де қарастырылады, соның
қаржылық есеп және ашылулардың, сомалардың нақтылануын куәландыру және
есеп айырысу операцияларын дайындауға қолданылған бухгалтерлік есепті жүргізу
қаржылық есепті дайындаудағы басшылықпен құралған алдын ала есепті
жалпы қаржылық есепті бағалау.
Аудитор қорытындысында қорытынды жасаудағы тексеріс кезінде барлық керекті
Аудиторлық қорытындыда есеп айырысу операцияларын қаржылық есеп беруді
Тексеріс шарты бойынша қорытындыға аудитор немесе аудиторлық фирманың
Аудитордың қорытындысы мынадай болады: шартсыз, оң қорытынды. Ол
3 Қазақстан Республикасында аудитті жетілдірудегі негізгі бағыттар
Қазақстан әлемдік шаруашылық интеграция байланыстарына және нарықтық қайта
Қазақстан халқына кезекті Жолдауында Елбасымыз «Қазақстан өзінің дамуындағы
Нарықтық қатынастарға өту сатысынан бастап Қазақстанда тәуелсіз аудиторлық
Аудитор мамандығы айырықша ерекшеліктерге ие және терең әрі
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында шамамен 387 аудитор бар.
Елімізден жоғары оқу орындарында аудитті дербес дисциплина ретінде
Осындай стандарттар базасы негізінде жұмыс істеу аудиторлардың біліктілік
Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігімен және білім бойынша халықаралық
Атап кету қажзет қолданыстағы аудиторлардың белгілі бір бөлігі
Біздің ойымызша еліміздегі аудиторлық қызмет сапасын жоғарылату мақсатында
Қазақстан республикасының Президенті өз Жолдауында Қазақстанның дүниежүзінің бәсекеге
Экономикалық дамудағы сапалық бұзып өту негізі ретінде және
Дүниежүзілік экономикаға интеграция, сонымен қатар алдағы уақытта Қазақстанның
Осыған байланысты жеделдету, техникалық және инновациялық дыму сияқты
Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарының енгізілуі Қазақстанның дүниежүзілік
Қазіргі уақытта бухгалтерлік есепте ақпараттарды қалыптастырудың және Қаржылық
Дайындау жүйесін және қарастырылып отырған облысындағы кадрлар біліктілігін
- халықаралық бағдарламаларға сәйкес кәсіби бухгалтерлер мен аудиторларды
- орта және жоғарғы оқу орындарындағы оқу бағдарламаларын
- бухгалтерлік есеп пен аудитке оқып жүргендер үшін
Орта мерзімді перспективаға бағытталу қаржылық есептілік бақылау сапасының
«Аудиторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес аудит
Жоғырыда айтылған міндеттерді жүзеге асыру шегінде отандық аудиторлардың
Аудит жүйесін жетілдірудегі негізгі бағыттары келесілерде:
- орта және жоғарғы оқу орындарына Аудиттің халықаралық
- кәсіби аудиторлық ұйыммен расталған тәжірибелі аудиторлардың біліктілігін
- кәсіби ұйымдар жағынан аудиторлар мен аудиторлық ұйымдарына
- аудиторлық қызметіне деген тиімді мемлекеттік қадағалау жүйесі;
- аудиторлармен және аудиторлық ұйымдармен аудит прмнциптерін, кәсіби
Кәсіби қоғамдастық пен жалпы қоғамды толғандыратын сұрақтарды өз
Мамандықтың сәтті дамуы үшін аудиторлық қызметке деген мемлекеттік
Аудиторлық тексерудің нәтижелері көптеген экономикалық шешімдердің негізі болғандықтан
Мемлекеттік секторындағы бухгалтерлік есепті қайта қалыптастыру объективті қажеттілік
Қазақстандағы шаруашылық субъектілердің бухгалтерлік есеп тәжірибесіне қаржылық есеп
Бірінші кезеңде мемлекеттік сектор үшін қаржылық есеп беру
- халықаралық тәжірибеде стандарттарды қолдану мен енгізу
- стандарттарды талаптар сәйкестілігінебайланысты бюджеттік заңнама анализін жүргізу;
- Қазақстанның мемлекеттік секторы үшін пайдаланылатындай әдісті анықтау;
- стандарттарды өту шегінде біліктілігі бар кадрларды оқыту
- стандарттарды өту бойынша нормативті – құқықтық базаны
Осылайша, Қазақстандағы аудиттің болашақ дамуы бойынша келесі шараларды
- «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы»
- кіші және орта кәсіпкерлік субъектілер үшін жеңілдетілген
- бухгалтерлік және аудиторлық мамандықтарды реттеу мен дамуда
- бухгалтерлік есеп пен аудит кадрларының біліктілік деңгейін
- бухгалтерлік есеп пен аудиторлық қызмет облысындағы халықаралық
- мемлекеттік секторындағы буқгалтерлік есеп пен есеп берулерді
Республикамызда аудитті жетілдірудегі негізгі бағыттары келесіде:
-кәсіби аудиторлық ұйыммен расталған тәжірбиелі аудиторлардың біліктілігін
-кәсіби ұйымдар жағынан аудиторлар мен аудиторлық ұйымдарына жұмыс
- аудиторлық қызметіне тиімді мемлекеттік қадағалау жасау.
Қазақстан Республикасында аудиторлық қызметті жетілдіруіне кейбір факторлар әсер
Аудитті жетілдіру бойынша сипатталған шаралар аудиторлық мамандықтың болашықта
Қорытынды
Дүниежүзілік экономикаға интеграция, сонымен қатар алдағы уақытта Қазақстанның
Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан, елде ғылыми техникалық
Аудитті жетілдіру бойынша Конституция, Азаматтық кодекс, Бюджет кодексі,
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық тәжірибесіне
Аудиттің түрлері посткеңестік аумақтарда нарықтық экономиканың қалыптасудағы
Дипломдық жұмыс бойынша қорытынды тәжірбиелік аспектілер «Мерей» жауапкершілігі
Жауапкершілігі шектелген серіктестіктің шаруашылық қызметінің дұрыс жүргізілуі тексерілді.
шағын объектілерді құрастыру жұмыстары;
өнеркәсіптік өнімдерді шығару мен сату;
ұйымдарға ақылы көмек көрсету және т.б.
Обьектінің зерттелу мерзімі – 2007-2009 жж. Ақпарат көздері
Қаржылық есеп беру аудитінің бірінші кезеңінде «Мерей» ЖШС
Қаржылық есеп беру аудитінің екінші кезеңі, технологиясының негізгі
фирманың обьектілері мен іс қызмет циклдерін тексерудің нақты
аудиторлық тәуекелдің елеулілік деңгейі анықталды;
баланс баптары мен Бас кітаптың баптары тексерілді,шығындар және
сатып алу циклінің аудиті жүргізіледі;
өндірістің және ресурстарды жұмсау циклінің аудиті жүргізілді;
еңбек ақыны есептеу мен төлеу тәртібі тексеріледі;
таза пайданы жасау мен қолдану тәртібі тексеріледі;
бюджетке салық төледің уақыттылығы мен есептеудің дұрыстығы тексерілді;
меншікті капиталды қалыптастыру мен қолдану тексерілді және т.с.с.
Үшінші кезенде құзіретті мәліметтер мен фактілерді тексерудің мәні
Жалпы фирмада аудитті жүргізген кезде ешқандай қателіктер анықталмаған,
Республикамызда аудитті жетілдірудегі үшін келесідей негізгі бағытт ұсынылады
- кәсіби аудиторлық ұйыммен расталған тіжірибелі аудиторлардың
- кәсіби ұйымдар жағынан аудиторлар мен аудиторлық ұйымдарына
- аудиторлық қызметіне тиімді мемлекеттік қадағалау жасау.
Қазақстан Республикасында аудиторлық қызметті жетілдіруіне кейбір факторлар әсер
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
“Аудиторлық қызмет туралы” Қазақстан Республикасының заңы, 20.11.1998ж. №304
“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы” Қазақстан
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандарттары, Алматы, 13.11.1996ж., №3,
Аудит стандартары, Алматы, Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің бухгалтерлік
Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігінің 18.09.2002ж. №438 бұйрығымен бекітілген
Алборов Р. А Аудит в организациях промышленности
Әдістемелік ұсынылымдар// Бухгалтер бюллетені, №10, 2004ж. – Б.10-12
Богатая И. Н, Хахонова Н. Н.
Ба ймұханова С.Б. Аудит. - Алматы 2001.
Дүйсенбаев К.Ш. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау, Алматы, 2001ж.
Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления
Дюсембаев К.Ш Аудит нематериальных активов, Алматы, 1998г. -
Дюсембаев К.Ш. Теория аудита, Алматы, 1995г. – 221с.
Ержанов М.С. Теория и практика аудита, Алматы, 1994г.
Каренова Г.С. Практический аудит, Караганда:
Каренова Г.С. Теория и практика аудита, Караганда, 2001г.
Кеулімжаев Қ.К. Қаржылық есеп, Алматы, 2001ж. – 330б.
Назарова В.Л. Бухгалтерлік іскерлік корреспонденция, Алматы, 2002ж. –
Попова Л.А., Жұматов М.К., Нұрғалиева Д.М., Омашева А.Б.
Радостовец В.К. Бухгалтерский учет на предприятии, Алматы, 1994г.
Радостовец В.К. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп, Алматы, 2003ж. –
Сәтмырзаев А.А, Укашеев Б.Е. Аудит теориясы.
Сейдахметова Ф.С. Современный бухгалтерский учет, Алматы, 2003г. –
Толпаков Ж.С. Бухгалтерский учет, Караганда, 2004г. – 972с.
Торшаева Ш.М. Аудит, Караганда, 2002г. – 174с.
Финансовый учет на предприятии, под ред. Рахимбековой Р.М.,
Шеремет А.Д. Аудит, Москва, 1995г – 240с.
Сәтмырзаев “Аудит теориясы //Алматы 2001ж.//
Сейдахметов “Современный бухгалтерский учет” //Алматы 2000г.//
Шеремет “Аудит” // Москва 1997г.//
Заочная школа №2 02.2005г
Бухгалтер бюллетень №3 01. 2000г.
Бухгалтер бюллетень №5 06. 2003г.
Қосымша А
Аудиторлық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар аудиторлық ұйымдардың
№ Аудиторлық ұйымның атауы Облыс, қала, аудан, ауыл
1 2 3 4 5
1 «Ержанова және К» ЖШС Алматы қ. .0000003
МФЮ 21.10.99ж.
2 "ПрайсуотерхаусКуперс" ЖШС Алматы қ. .0000005 21.10.99ж.
3 “ALMIR CONSULTING” ЖШС Алматы қ. .0000014 27.11.99ж.
4 «НАК Орталықаудит-Қазақстан» ЖШС Алматы қ. .0000017 27.11.99ж.
5 «Ар-Аудит» ЖШС Павлодар, .0000020 27.11.99ж.
Екібастұз қ.
6 «АУДИТ ЖӘНЕ КОНСАЛТИНГ–АА» ЖШС Қарағанды, .0000021 27.11.99ж.
7 «ДАНА-КОНСАЛТИНГ» ЖШС Алматы қ. .0000022 27.11.99ж.
8 «ГАММА-АУДИТ» ЖШС Алматы қ. .0000023 27.11.99ж.
9 «Еуразиялық қаржы қызметі» ЖШС Алматы қ. .0000026
10 «НАК «Қазақконсалтинг» ЖШС Алматы қ. .0000028 07.01.00ж.
11 «АЙАУДИТ» ЖШС Алматы қ. .0000032 25.01.00ж.
12 «ДАЛЕМСТОК-АУДИТ» ЖШС Алматы қ. .0000035 10.02.00ж.
13 «Интерконсалт» ЖШС Алматы қ. .0000036 10.02.00ж.
14 «К & С АУДИТ КОНСАЛТИНГ» ЖШС г.
15 «АЛМАТЫАУДИТ» Аудиторлық және консультациялық қызметтерді көрсету жөніндегі
16 «Аудитсервис» фирма ЖШС Қарағанды .0000046 24.02.00ж.
Қарағанды қ.
17 «НАК «Отау Консалтинг» ЖШС Алматы қ. .0000048
Кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
18 «Алмат – Аудит» ЖШС Астана қ. .0000050
19 «КОНТАКТ» ЖШС БҚО .0000059 21.03.00ж.
Орал қ.
20 «Виктория – Аудит» ЖШС Павлодар .0000062 21.03.00ж.
21 «ВКП» ЖШС Павлодар .0000066 21.03.00ж.
22 «Береке – Аудит» ЖШС Алматы қ. .0000071
23 ФИРМА «Қаржаудит» ЖШС Алматы қ. .0000078 05.04.00ж.
24 «ТРАСТАУДИТ» ЖШС Алматы қ. .0000081 05.04.00ж.
25 «АУДИТ – АРМАН» ЖШС Қостанай .0000084 05.04.00ж.
26 "ТрастҚаржАудит" Аудиторлық компаниясы" ЖШС Алматы қ. .0000085
27 «Отрараудит» ЖШС ОҚО, Шымкент қ. .0000095 05.04.00ж.
28 «СЕРВИС-АУДИТ» ЖШС Алматы қ. .0000102 05.04.00ж.
29 «Сестры Алтынбаевы» ЖШС Алматы қ. .0000104 05.04.00ж.
30 “HELP” ЖШС Алматы қ. .0000105 05.04.00ж.
31 «БЕЙБІТШІЛІКАУДИТ» ЖШС Алматы қ. .0000109 05.04.00ж.
32 «ТАБЫС-АУДИТ» ЖШС ОҚО .0000115 05.04.00ж.
Шымкент қ.
33 «Фирма Оңтүстiкаудит» ЖШС ОҚО .0000121 06.05.00ж.
Шымкент қ.
34 «ИНСАР» ЖШС ОҚО .0000122 06.05.00ж.
Шымкент қ.
35 «Ақмешіт-аудит» ЖШС Қызылорда .0000125 06.05.00ж.
Қызылорда қ.
36 «Петропавловскаудит» ЖШС СҚО .0000129 06.05.00ж.
Петропавловск қ.
37 "АЗАМАТАУДИТ" ЖШС ОҚО .0000134 17.06.00ж.
38 "АСИКО" ЖШС Алматы қ. .0000135 17.06.00ж.
39 "Инаудит" ЖШС Алматы қ. .0000138 17.06.00ж.
40 "ВНЕШАУДИТ" ЖШС Алматы қ. .0000144 07.07.00ж.
41 "НАК "Көкше-Консалтинг" ЖШС Ақмола .0000145 07.07.00ж.
Көкшетау қ.
Кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
42 "Фирма "Көктем-Аудит" ЖШС Алматы қ. .0000155 12.10.00ж.
43 "Бизнес-Аудит" ЖШС Алматы қ. .0000157 27.11.00ж.
44 "Алмас" аудиторлық фирма ЖШС Астана қ. .0000158
45 " Аудиторлық -консалтингтік фирма "МАРКА-АУДИТ" ЖШС Алматы
46 "НАК" Универсал" ЖШС Алматы қ. .0000173 14.02.01ж.
47 "Аудит-ХХ" ЖШС Қостанай .0000174 16.03.01ж.
Рудный қ.
48 " Аудиторлық компания "Есепаудит" ЖШС Қостанай .0000176
49 "БИЗНЕС КОНСАЛТ" ЖШС Алматы қ. .0000177 16.03.01ж.
50 "SLK-АУДИТ" ЖШС Алматы қ. .0000178 28.03.01ж.
51 "Хегай және К" ЖШС ШҚО .0000179 28.03.01ж.
Өскемен қ.
52 "AGM" ЖШС Алматы қ. .0000180 17.04.01ж.
53 "SPECTRE AUDIT" ЖШС Алматы қ. .0000182 18.05.01ж.
54 «ФИНЭКС» ЖШС Алматы қ. .0000184 1.06.01ж.
55 «НАК «Остбизнес» ЖШС ШҚО .0000186 18.06.01ж.
Өскемен қ.
56 «BARYS-AUDIT» ЖШС Алматы қ. .0000187 18.06.01ж.
57 «АЛТЫНАУДИТ» ЖШС Алматы қ. .0000193 27.08.01ж.
58 «ИНВЕСТ-аудит» ЖШС ШҚО .0000196 06.10.01ж.
Өскемен қ.
59 «МинТакс Аудит» ЖШС Алматы қ. .0000198 06.10.01ж.
60 " Аудиторлық компаниясы САРАП" ЖШС Алматы қ.
61 «Аудиторлық фирма «АЛИАС-ТУ» ЖШС СҚО .0000206 23.11.01ж.
Петропавловск қ.
62 Тәуелсіз Аудиторлық компания "НҰР" ЖШС Алматы қ.
63 "НАЗАР-АУДИТ" ЖШС Алматы қ. .0000211 07.01.02ж.
64 "AGN-H & CO (Kazakhstan) Ltd" (ЭйДжиЭн-Ш Анд
Кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
65 "ГРАТА-АУДИТ" ЖШС Алматы қ. .0000214 01.03.02ж.
66 "ТӨРЕЛIК" ЖШС Алматы қ. .0000215 01.03.02ж.
67 " Аудиторлық компания "Management of International Networks
68 "Finance Profile LTD" ЖШС Алматы қ. .0000217
69 "ҚАРЖЭКСПЕРТ-АУДИТ" ЖШС Алматы қ. .0000221 25.04.02ж.
70 "Салык Консалтинг А" ЖШС Атырау .0000228
Атырау қ.
71 " Аудиторлық компания Макс консалтинг" ЖШС Алматы
72 "ЖАЛПЫ АУДИТ ОРТАЛЫҒЫ" ЖШС Алматы қ. .0000237
73 "Бухгалтерлік- Аудиторлық орталық" ЖШС Алматы қ. .0000238
74 "BAS-Консалтинг" ЖШС Алматы қ. .0000241 28.12.02ж.
75 "ЛИРА-АУДИТ" ЖШС Алматы қ. .0000248 21.03.03ж.
76 Тәуелсіз Аудиторлық орталық «Дербис» ЖШС ОҚО .0000251
Ордабасы ауданы,
Темірлан а.
77 "Аудит-Company" Алматы қ. .0000256 04.10.03ж.
78 "ОПТИУМ-АУДИТ" Тәуелсіз Аудиторлық компания Алматы қ. .0000257
79 "Ордабасы-Аудит" ЖШС ОҚО .0000258 21.01.04ж.
80 "Салык Консалтинг А" ЖШС Атырау .0000228
Атырау қ.
81 "АУДИТ-ЭКСПРЕСС-СЕРВИС" Фирма Алматы қ. .0000259 04.10.03ж.
82 "Accounting and Audit" ЖШС Алматы қ. .0000260
83 " Аудиторлық компания "Алуа және серіктестер" ЖШС
84 "CAPITAL AUDIT LTD" ЖШС ОҚО .0000263 21.01.04ж.
Шымкент қ.
85 "CAPITAL AUDIT" ЖШС Астана қ. .0000264 21.01.04ж.
Кестенің жалғасы
1 2 3 4 5
86 " Аудиторлық компания "Соломон" ЖШС Астана қ.
87 "Тенде" ЖШС Алматы қ. .0000267 22.01.04ж.
88 "ТАНИ-АУДИТ" ЖШС ШҚО .0000268 16.02.04ж.
89
Семей қ.
90 "НАК АДАЛ АУДИТ" ЖШС Алматы .0000269
Қаскелен ауданы Қаскелен қ.
91 "Серпін Аудит" ЖШС Алматы қ. .0000273 23.06.04ж.
92 "ФБК Аудит" ЖШС Алматы қ. .0000275 25.06.04ж.
93 "BDO Қазақстанаудит" ЖШС Алматы қ. .0000276 24.06.04ж.
94 "Жан - Аудит" ЖШС Ақтөбе .0000278 13.08.04ж.
Ақтөбе қ.
95 "САН Аудит Ақтау" ЖШС Маңғыстау .0000279 13.08.04ж.
Ақтау қ.
96 "Asia Business Audit" ЖШС Алматы қ. .0000280
97 "Аудит-Сервис-96" ЖШС Жамбыл .0000283 27.12.04ж.
Тараз қ.
98 "JPA International Аудит - Гарант" ЖШС Қарағанды
Қарағанды қ.
99 "Эрнст энд Янг" ЖШС Алматы қ. .0000003
100 Аудиторлық компания "Бусар" ЖШС Алматы қ. .0000004
69