Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Аймақтық саясатты жүргізуде қолданылатын механизмдер
Қабылдаған:
Орындаған:
Мазмұны
Кіріспе.......................................................................................................................3
І Аймақтық саясатты жүргізуде қолданылатын механизмдердің тәжрибесі мен
1.1Аймақтық саясатты жүргізудің ғылыми теориялық негіздері........................4
1.2.Аймақтық саясатты жүргізуде қолданылатын құралдар................................8
ІІ Қ.Р-да аймақтық саясатты жүргізуде қолданылатын механизмдердің
2.1. Қ.Р-да аймақтық саясатты жүргізудегі қаржылық механизмдерін қалыптастыру
2.2. Аймақтық саясатты басқарудың шетел тәжрибесіндегі бағдарламалық әдісі
2.3. Қ.Р-да аймақтық саясатты жүргізуде әлеуметтік-экономикалық механизмдерді қолдану
Қорытынды............................................................................................................27
Пайдаланылған әдебиеттер................................................................................29
Кіріспе
Экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекше бағыты ретінде қарастырылатын аймақтық
Аймақтық саясаттың мәні мен міндеттері және оларды
Аймақ дамуының кез келген аясындағы дағдарысты жою, бір
І Аймақтық саясатты жүргізуде қолданылатын механизмдердің тәжрибесі мен
1.1 Аймақтық саясатты жүргізудің ғылыми теориялық негіздері
Аймақтық саясаттың мәні мен міндеттері және оларды
Экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекше бағыты ретінде қарастырылатын аймақтық
Нарықтық қатынастарды қалыптастыру барысында жүргізілген реформалар аймақ аралық
Мұндай тым саралау, әрине, миграцияның күшеюіне, дағдарысты және
Шаруашылықтарының құрылымы экспортқа бағытталған;
индустриялық дамыған;
агроөнеркәсіптік;
дағдарыстық.
Сонымен бірге осы топтағы аймақтардың дамуы үшін шешілуі
экологиялық дағдарыстың терендеу үрдісінің алдын алу;
осы аймақтарда тұратын халықтардың өмір сүру сапасын және
қоршаған табиғи ортасы адамдардың денсаулығына өте кауіпті ауылдық
шетелдік техникалық және гуманитарлық көмектерді тарту және оларды
Республика аймақтарын мұндай топтастыру басқарудың аймақтық мәселелерін тиімді
Проблемалық аймақтардың қатарына бірқатар себептердің салдарынан экономикалық әлеуеті
Аймақтардың дағдарыстығының басты белгілері болып табылатындар:
өндіріс қарқынының төмендеуі;
халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі (жан басына шаққандағы
жұмысбастылыққа қатысты жағымсыз тенденциялардың өрістеуі (жұмыссыздықтың жоғары деңгейі);
демографиялық, экологиялық, әлеумеггік қызметтер көрсету саласындағы проблемалардың күшеюі
Аймақтардың біркелкі дамымауы іргелі әлемдік үрдістерге жатады. Әрбір
Өмір сүру деңгейі мен сапасындағы шектен тыс аймақтық
Аймақ дамуының кез келген аясындағы дағдарысты жою, бір
Тәуелсіз мемлекетіміздің аймақтық саясатын жүзеге асыру тиімді басқару
Аймақтық басқару құрылымының деңгейлері бойынша функциялар мен міндеттерді
1.2. Аймақтық саясатты жүргізуде қолданылатын құралдар
Макроэкономикалық денгейдегі аймақтың экономикалық саясаты мемлекетпен оның басқару
Аймақтық саясатты қалыптастырудың негізі мыналар:
1. мемлекеттің аймақтық саясаттын
елдің өндіргіш күштерді дамыту мен тиімдірек орналастырудың объективті
мемлекеттің аймақтық - экономикалық саясатын қалыптастырудың анықтаушы факторы
Аймақтық экономиканы реттеудің жалпы мемлекеттік тәсілі, республиканың тұтастай
жергілікті бюджетке аударылатын төлемдер мөлшерін арттыру мақсатында республикалық
әр түрлі аймақтардың дамуына арналған ашық жәрдем ақылар;
үкімет деңгейінде аймақтық мәселелерді шешу кезінде әр түрлі
Жоғарғы макроэкономикалық денгейдегі мемлекеттің реттеуші күші төмендегі үш
Ұйымдастыру - басқару бағытында негізінен аймақтық экономикалық саясатты
Аймақтардың дамуын заң-құқықтық реттеу Конституцияға сәйкес орталық пен
Жалпы аймақтық дамуды реттеудің құқықтық негіздері балансталынған ұлттық
Аймақтық дамуды қаржы-эконмикалық реттеу әлемдік тәжірибеде тексерілген және
белгілі бір территориядағы көптеген экономикалық субъектілердің қызметіне әсер
адрестік реттеуіштер мен микро құралдар
Аймақтық экономикалық саясаттың микроқұралдары аймақтық экономика субъектілер қызметіне
Аймақтағы толық және тиімді жүмыспен қамтамасыз етуге қол
Капиталға әсер етудің негізгі микроэкономикалық құралы болып әртүрлі
Макро және микроқұралдар орталық үкімет сияқты, аймақтық органдармен
Белгіленген облыстардағы әкімшілік шекараларында Қазақстан аймақтарын әлеуметтік-экономикалық даму
ЖІӨ көлемі бойынша бір адамға шақканда ең жоғарғы
Қазіргі кезде ҚР аймақтары әртүрлі белгілері белгілері бойынша
Бірінші топқа ЖАӨ және бір адамға шаққандағы өнім
Екінші топты көмірсутегі минералды ресурстарына бай облыстар құрайды
Үшінші топ-табиғи минералды-шикізат ресурстарына бай және жергілікті щикізатты
Төртінші топқа табиғи ресурсқа бай және біраз ауылшаруашылығында
және ОҚ облыстары. Бірінші 2 облыста орташа табыс
Бесінші топтағы облыстарға Батыс Қазақстан және Солтүстік Қазақстан
Алтыншы топтағы облыстар негізінен аграрлық облыстар-Ақмола, Алматы, Қызылорда,
Аймақтарды нақты белгілері бойынша топтастыру аймақтың дамуының мүмкін
ІІ Қ.Р-да аймақтық саясатты жүргізуде қолданылатын механизмдердің
2.1. Қ.Р-да аймақтық саясатты жүргізудегі қаржылық механизмдерін қалыптастыру
Нарықтық экономикада қаржылар бүкіл аймақтық шаруашылықтың қызмет етуін
Аймақтың экономикалық әлеуетінің жағдайымен деңгейі қаржылық ресурстарды қалыптастыру
Кез келген реформаны, оның ішінде экономикалық реформаларды жүргізу
Ал бюджет жүйесі ең алдымен, мемлекеттің құрылымымен анықталады.
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастар мен сәйкес
Республикада келесі деңгейлердің бюджеті бекітіледі, орындалады және дербес
республикалық бюджет;
облыстық бюджет, республикалық
ауданның бюджеті (облыстық маңыздағы
Республикалық бюджет салықтық және басқа да түсімдерден кұралатын,
Облыстық бюджет, республикалық маңызды қала, астана бюджеті салықтық
Мемлекеттік бюджет республикалық және жергілікті бюджеттердің арасындағы өзара
Сонымен, бюджет жүйесінің жұмыс істеуі әр түрлі деңгейдегі
Жеке аймақтар бюджеттеріне қаражаттардың түсу көлемі мен құрылымына
Жергілікті бюджеттердің құрылуының қазіргі механизмі Қазақстан Республикасының Конституциясымен,
Жергілікті атқарушы органдарға жүктелген міндеттерге сәйкес жергілікті бюджеттер
Табыстық түсімдердің шектелуі жағдайында құрылымы мен құрылу әдістері
Қазақстан Республикасының аймақтық бірегей бюджеті жергілікті бюджет бола
Соңғы уақытта Қазақстан Республикасындағы жергілікті бюджет түсімдерінің құралу
1. Жергілікті бюджеттердің кірістері:
салықтар, алымдар жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті
салыққа жатпайтын түсімдер;
капиталмен жасалған операциялардан түсетін түсімдер (коммуналдық меншік объектілерін
Ресми трансферттер;
Несиелер бойынша негізгі борыштарды өтеу.
жылғы Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуын сипаттайтын
жылдың 1 қаңтарына Республикалық бюджетке түскен түсімдер көлемі
2003 жылдың тиісті кезеңімен (541,6 млрд. теңге) салыстырғанда
тің тапшьшығы 46,9 млрд. теңге деңгейінде анықталып отыр.
Есепті кезенде республикалық бюджеттің 89,9%-ын табыстар (соның ішінде
Шығындардың негізгі бөлігі - 35,2% әлеуметтік сала мен
Осы кезең ішінде жергілікті бюджетке түскен түсімдер 486,3
2004 жылдың 1 қаңтарына жергілікті бюджетке түскен түсімдердің
Жергілікті бюджет шығындарының елеулі бөлігі әлеуметтік салаға (51,9%)
2003 жылғы тиісті кезеңнің деректерімен салыстырғанда жергілікті бюджеттің
2003 жылғы жергілікті бюджеттердің табыстар құрылымын арқьлы
Салықтық түсімдер (96,7)
Салықтық емес түсімдер (1,6)
Капиталмен жасалған операциялардан түскен түсімдер (1,8) Трансферттер (25,3)
Несиелерді қайтару (1,6)
2003 жылғы Қазақстан Республикасының жергілікті бюджеттерінің табыстық құрылымы,
Бұл деректер 2003 жылы Қазақстан Республикасының жергілікті бюджеттерінің
2.2. Аймақтық саясатты басқарудың шетел тәжрибесіндегі бағдарламалық әдісі
Еуроодаққа мүше мемлекеттердің аймақтарды дамытуға қатысты саясатын талдай
Батыс Еуропадағы бағдарламалық әдіс және жоспарлау механизмдері. Берілген
ЕО ішінде экономикалық және әлеуметтік интеграцияның дамуына ықпалын
Аймақтық экономикалық кұрылымдарды жетілдіру үшін құрылған ОА(Gemeinschaftsaufgabe) міндеттерді
Мемлекет пен аймақтар арасындағы француздық жоспарлық келісімдер (СРЕR)
Жоғарыда көрсетілген барлық ұйымдардың түрлі мақсаттары мен механизмдері
Батыс Еуропадағы бағдарламалық әдіс және жоспарлау механизмдері
Сипаттама
1 Жобалау кезеңіңде бекітілген кағидалар негізіңде жасалған
2
3
4 басқалар алдынд
5 зандарын жасақтау және
6 жүйесінің заңнамалық
Жауапкершіліктерді бөлу
1 Қаржылық қолдауға
2 Биліктің фед. оргаңдары мен Жерлер аймақтық
3 СРЕК-дің әрбір
¥жымдық таңдау, жоспарлау кезеңі
Жауапкершіліктерді бөлу
1 Әр түрлі деңгейдегі билік органдары
2 Құрамына бірдей дауыспен федерадды және
3 Ұлттық жоспар федерадды деңгейде құрылады.
Оперативті таңдау және жүзеге асыру кезең
Сипаттама Берілген бағдарлама бойынша жүзеге асыратын жобаларға
Жоспарда баяндалған мақсаттармен мүдделерге жетуге бағытталған жобаларды қаржыландыру.
Аймақтық деңгейде жасалған бағдарламаларды жүзеге асыру
Жауапкершіліктерді бөлу
Бағдарламалар арналып жасалған деңгейде серіктестік нысанында жүзеге асырылады.
Жерлер жобаның орындалуына жауап береді. Моноторинг жерлергеқаржыландыру туралы
Әрбір қатысушы ұйым өзі жоспарлаған жобаны өз құзыреті
Қарастырылған еуропалық тәжірибе республикалық та, аймақтық та деңгейлерді
Осындай жүйелерді құрудың еуропалық тәжірибесі айқындағандай, олардың табысты
«Ынтымақтастық пактісін» жалпы мақсатқа сай құрылатын кез келген
Жанама әдіс те тиімді болып табылады. Оған экономикадық
Тұрақты экономикалыц жағдай. Жоғарыда сипатталған әрбір жүйе аймақтағы
2.3. Қ.Р-да аймақтық саясатты жүргізуде әлеуметтік-экономикалық механизмдерді қолдану
Аймақтық саясат механизмдерін жүзеге асыру, соның ішінде әлеуметтік
Шағын және орта қалалардың өркендеуі екі – үш
Қазақстан Республикасының болашақтағы әлеуметтік-экономикалық өсуі, оның аймақтарының дамуымен
аймақ - мемлекет экономикасын тікелей және жанама ресурстары,
бұл жерде ұдайы өндіріс пен еңбек ресурстары,
басқару органдарының біріккен әрекеті, территориялық өндірісітің дамуына орындаушы
аймақтың табиғи құзіретіне жоспарлау , қаржыландыру ,
Экономикалық механизмге деген қажеттілік ұдайы өндіріс
Әлеуметтік тұрмыс инфрақұрылымның дамуына кәсіпорын мен бірлестіктердің
- кәсіпорын – аймақтың басты экономикалық көзі
- облыс, қала, аудандардағы шаруашылық субъектілердің есеп принціпі
- жергілікті бюджеттің қалыптасуы кәсіпорын мен ұйымдардың жұмысының
Ұйымдық құрылым - шаруашылықтың өзін -өзі басқаруы
Аймақтық жоспар алдындағы зерттеулерді жүргізудің басты мақсаты
аймақтың дамуының мүмкін болатын қарқыны, деңгейі мен құрлымдық
аймақтың ресурсты патенциалын және әлеуметтік –экономикалық
арнайы бағдарламаларды дайындауды қажет ететін ғылыми –техникалық,
табиғи ресурстарды пайдалану бағыттары мен жағымсыз құбылыстардың
Аймақтық деңгейіндегі жоспар алдындағы зерттеулер жүйесінің
Аймақтың әлеуметтік- экономикалық жоспарын жүзеге асыру барысында
өндіріс пен көмекші салалардың, қызмет көрсету, маманданған салалардың
өндірістік қорлар, еңбек, су, жер және басқа да
барлық кәсіпорындардың, ұйымдардың және фирмалардың тиімді жұмыс істеуі
аймақтық халқының өмір сүру жағдайын тұрақты түрде жақсарту,
меншік формасына қарамастан барлық кәсіпорындар мен ұйымдардың қоршаған
Аймақтық комплексті жоспарының негізгі міндеттеріне сәйкес, аймақты
аймақтық өндіргіштік процессінің дамуын білдіретін , өндіргіштік
блок ;
шешуші аймақтық және аймақ аралық мәселелер блогы;
аймақтық әлеуметтік – экономикалық патенциалының даму бағытын сипаттайтын
халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын, әлеуметтік даму
сыртқы экономикалық қызмет , материалды өндіріс саласы тарапынан
Аймақтық әлеуметтік-экономикалық дамуының кешенді жоспарларында кеңейтілген
Қорытынды
Аймақтың саясаттың стратегиялық жоспарларының мақсаты мемлекеттің біртұтастығын сақтай
Аймақтардың біркелкі дамымауы іргелі әлемдік үрдістерге жатады. Әрбір
Өмір сүру деңгейі мен сапасындағы шектен тыс аймақтық
Аймақ дамуының кез келген аясындағы дағдарысты жою, бір
Аймақтық саясаттың мәні мен міндеттері және оларды
Қазіргі кезеңдегі аймақтық басқарудың тиімділігін арттырудың мемлекеттік стратегиясы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1 Баянов Е. ред. "Мемлекеттік және құқық негіздері",
" Бәсекеге қабілетті Қазақстан
2. «Аймақтың экономикасын басқару»
3. ҚР әлеуметтік – экономикалық дамуының 2005
4. Танкиева. «Жергілікті экономиканы басқару»
5. Бердалиев К.Б. «Основы управления экономкой Казахстана». Алматы,
6. Саиров.Е.Б. «О региональном развитии и региональной политике
7. ОҚО « 2005 – 2007 жылдарға
1