Анықтамалық жүйе жобасының терезесі

М а з м ұ н ы
Кіріспе................................3
I. Оқу жүйесінде автоматтандырылған жұмыс орнын жасаудың негізгі
1.1 ACCESSS – ті автоматтандырылған жұмыс орны ретінде
1.2 Delphi программалық жүйесінде автоматтандырылған жұмыс орнын жасаудың
1.3 Объектілі бағдарлы программалаудың элементтері.........16
ІІ. Delphi ортасында анықтамалық жүйе құру.............23
2.1.1 Анықтамалық ақпарат құжатының файлы.............23
2.1.2 Анықтамалық жүйе жобасын құру................27
2.1.3 Анықтамалық ақпаратты (RTF-файл) файл жобасына енгізу.....29
2.1.4 Анықтамалық жүйе терезесінің мінездемесі...........30
2.1.5 Анықтама бөлімінің идентификаторларша сандық мәндерді тағайыңдау...........................32
2.1.6 Жобаны компиляциялау....................34
2.1.7 Анықтамалық ақпаратқа рұқсат................35
2.2 Delphi программалау тілінде телефон анықтамасын құру......36
2.3 Delphi тіліндегі бағдарламаның элементтері.............46
Қорытынды……………………………………………………………………...51
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................52
Қосымшалар
Кіріспе
Қазақстан – 2030 бағдарламасына сәйкес қоғамның барлық салаларында
Қазіргі кезде оқу жүйесін басқаруды автоматтандырудың әдістерін көлемді
Оқу жүйесін басқаруда ақпаратты жергілікті өңдеу қарастырылады. Басқаруды
Икемділік принципі қандай да бір модуль арқылы құрылатын
Орынқтылық принципі автоматтандырылған жүйе орнының жүйесі мүмкін
Тиімділік принципі жүйені жасаған және оны пайдалануға кеткен
I. ОҚУ ЖҮЙЕСІНДЕ АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫН ЖАСАУДЫҢ НЕГІЗГІ
Негізі дербес компьютер болып табылатын автоматтандырылған жұмыс орнының
Енді автоматтандырылған жұмыс орнының қалып күйін және даму
Қазіргі уақытта әр түрлі мамандық саласында ойлауды және
Оқу жүйесінде қызмет етушілердің және басқару қызметінің автоматтандырылған
Автоматтандырылған жұмыс орнының техникалық негізі болатын, дербес компьютердің
Программалық қамсыздандыру іске асырылғанда, программа техника арасында қарама-қайшылықтарды
1-сурет. Дербес компьютердің жалпы схемасы
1-процессор, 2-негізгі жады, 3-сыртқы есте сақтау құрылғысы, 4-дисплей,
Тәжірибелерді, ғылыми ізденістерді талдау нәтижесінде автоматтандырылған жұмыс орнына
Яғни,
Машинаның ақпараттық және оның есептеушілік сұранысын жаңаша
Қолданушының сұранысына аз уақытта жауап беру;
Автоматтандырылған жұмыс орнының жұмыс істеу тәсілдерін үйренудің қапарапайымдылығы
Қолданушының тез үйрену мүмкіншілігі;
Қолданушыға қарағанда төзімділігі;
Компьютер желісінің құрамында жұмыс істеу мүмкіншілігі.
Автоматтандырылған жұмыс орнының (АЖО) жалпы схемасын қарастырайық (2-сурет).
2 - сурет. Автоматтандырылған жұмыс орнының схемасы
1.1 ACCESSS – ті автоматтандырылған жұмыс орны ретінде
пайдаланудың тиімді жолдары
Айлық жалақысын есептеу мысалы арқылы ACCESS-ті автоматтандырылған жұмыс
Білімділік:
ACCESS мәліметтер қорын басқару жүйесінде кесте, сұраныс, үлгі
Шағын көлемді қолданба жасауды үйрету;
MS ACCESS бағдарламасында есептеулер жүргізуді меңгеру;
Айлық ведомосын есептеу автоматтандырылған жүйесін үйрету.
Дамытушылық:
ACCESS-те жұмыс арқылы студенттердің логикалық құрылымдық және логикалық
Тәрбиелік: Студенттерді ақпараттық мәдениеттікке, өзін-өзі бағалауға, уақытты тиімді
Сабақтың типі: зертханалық.
Сабақтың әдісі: сөздік, көрнекі, практикалық, глоссарий (термин сөздерімен
Студенттердің танымдық іс-әрекетін ұймдастыру тәсілі бойынша: түсіндірме-көрнекі, репродуктивтік,
Оқыту формалары: жеке, топтық және ұжымдық.
Сабақтың көрнекілігі: көрнекі материал, тартпа материал, оқу құралдары,
Есептеу техникасы көптеген салалардың ішінен әсіресе, екі салада
Ақпараттық жүйе (АЖ) - ақпаратты сақтауға, өңдеуге
Ақпараттық жүйенің классикалық мысалы ретінде банк жүйесін, авиация
Жалпы ақпараттық жүйенің функциялары:
ақпаратты сақтау;
ақпартты енгізу және өзгерту;
ақпаратты көру және іздеу;
берілген критерий бойынша ақпаратты іріктеу;
кез-келген формада есеп құжатын алу;
ақпараттың дұрыстығын қадағалау.
Ақпаратты іздеу жүйесі – берілген іздеу критерийі бойынша
Мәліметтерді іздеу жүйесі – мәліметтерді өңдеуге бағытталған. Бұл
Қолданылу аймағына қарай ақпараттық жүйелерді өндірісте қолданылатын, білім
Мақсатының функциясына қарай ақпараттық жүйелерді шартты түрде: анықтамалық-ақпараттық
Басқару элементтері конструктордың барлық элементтерін, яғни үлгі және
Байланысқан басқару элементі – мәліметтер қорының кестедегі, сұраныстағы
Байланыспаған басқару элементі – мәліметтер қорының элементтерімен байланысты
Есептелетін басқару элементі – мәтіндік терезені, яғни есептің
ACCESS мәліметтер қорымен жұмыс істегенде барлық мүмкіншіліктерді қамтамасыз
MS ACCESS-ті пайдалану үшін осы мәліметтер қорын басқару
Кесте (Table) – берілген деректерден тұрады, оларды қарап
Сұраныс (Query) – белгілі бір мәліметтерді іздеу, сұрыптау,
Үлгі (Form) – деректер енгізу және берілген түрдегі
Қорытынды есеп (Report) – форматталған мәліметтердің көрінісін экранға
1-сурет. Сұраныс арқылы жалақы есептейтін формула жазылады.
Макрос (Macro) – бағдарлаусыз кейбір шағын бұйрықтарды (командалар)
Модель (Module) – Visual Basic for application тілінде
Алдымен, АЙЛЫҚ және САЛЫҚТАР кестелерін құрамыз.
АЙЛЫҚ кестесінде: Салық Коды (Числовой), Фамилия (Текстовый), Оклад
САЛЫҚТАР кестесін алдын-ала толтырып, жылды таңдауымызға байланысты жазбаны
Келесі әрекетіміз – сұраныс құру.
Мысалы, 1-суретте көріп отырғанымыздай, сұранысты конструктор арқылы құрып,
Айлық: [Оклад][Оклад]*([ПенсФонд]+[ПодНалг]++[ПрофВзнос])/100
Сұранысты құрып болғаннан соң, мәліметтерді енгізу үшін, үлгі
2-сурет. Тізімдер өрісін қасиетінің көрінісі.
3-сурет. Айлық жалақыны есептеу үлгісінің көрінісі.
Әр жылда салық өзгеріп отыратыны белгілі. Жылды таңдау
1.2 Delphi программалық жүйесінде автоматтандырылған жұмыс орнын жасаудың
Жалпы программалық қамсыздандыру (ПҚ) компьютер жұмысын басқаруды, жаңа
Автоматтандырылған жұмыс орнының мамандық бағдары программалық қамсыздандырудың функционалды
Қолданушы компьютерді өзін-өзі керекті және пайдалы нақты жұмыс
Сұхбатты ұйымдастыру тұрғысынан қарастырайық. Қолданушы мен машина арасындағы
Жүйелер командалық тіл;
«Адам объектілер әлемінде»;
«Мәзір» түріндегі сұхбат.
Командалық тілді қолданбалы жүйеде қолдану, бұл командалар түсініктемесін
«Адам объектілер әлемінде» командалар болмайды және жұмыс кезінде
Delphi программалық жүйесінде мәзірді жасау үшін саймандар тақтасының
Ол үшін компонентке тышқан сілтемесін апарып, сол жақ
3-сурет. Delphi программалау жүйесінің көрінісі
қиындық туғызбайды. Ол үшін Объектілер инспекторына өтіп, Caption
4-сурет. Мәзір жасау конструктор терезесі
Қазіргі уақытта қолданушының интерфейсі кең ауқымды тарала бастады,
Енді автоматтандарылыған жұмыс орнын жасаудың екі түрін қарастырамыз.
Қолданудың нақты шарттарына функционалды программалық қамсыздандыру қалай қалыптасатынын
Ең бірінші, техникалық қызметшілердің еңбегін автоматтандыру үшін программалық
Әртүрлі құжаттар үшін керекті ақпаратты табу үшін, мамандарға
МҚБЖ үлкен көлемді ақпаратты сақтауға мүмкіндік береді, ең
Көптеген жағдайда ақпараттар кестелік құжаттар түрінде беріледі. Сондықтан,
Үлкен форматты электронды кестелер ұқсас құжаттар жасауға көмектеседі.
Ұжымдағы болатын іс-әрекеттерді басқару және координаталарға арналған жұмыс
Мекемелік қызметте бастықтардың 95% уақытын және мамандардың
53 % уақытын алатын мәліметтер алмасу мәселесін шешу
Қазір ақпараттың басқа екі түрі қарқынды дамып келеді:
Қазіргі кезде функциональды программалық қамсыздандыру түрі кәсіптік жұмысшылардың
Қазірде кәсіби қызметке автоматтандырылған жұмыс орнын жасау тенденциясы
Шешілетін есепті тіркеу;
Басқа қазметкерлермен тіркеу;
Кәсіби әдет және бейімділікті тіркеу;
Тек ғана функционалдық программалық қамсыздандыру ғана емес және
Мамандарды мұндай автоматтандырылған жұмыс орнымен жабдықтау мекеме жұмыстарының
Программалық жабдықтар пакетін жасау, жасалған уақыты және кезеңдері
Жұмыста аталып отырған принциптермен талаптарға сай оқу жүйесін
оқу жүйесін автоматтандарыруды берілген техникалық тапсырмаға сәйкестендіру;
қолданушы мен дербес компьютер сұхбатын, кадрлардың жеке түрлерін
компьютерлік программада бір кадрдан екінші кадрға өтуді графикалық
программалау принциптерін іске асырудың негізгі талаптарын анықтау;
жасалған программалық жабдықтарды басқа жүйеде және басқа жабдықтармен
1.3 Объектілі бағдарлы программалаудың элементтері
Объекті- бағдарлы тәсілдердің негіздері.
Объектіге - бағдарлы (ОББ) тәсілдерінің негізінде берілгендерді
Object Pascal қүрамына өрістерді, әдістерді және
ОББ тәсілдері инкапсуляция, иемдену және полиморфизм
Инкапсуляция, дегеніміз - берілгендерді оларды басқаратын процедура
Иемдену - алдын ала анықталған объектілерді пайдалану арқылы
Полиморфизм - кластың барлық объектілеріне қолдануға болатын аты
Кластың қүрылымы және оны жариялау
Жалпы ОББ тәсілдерінің ерекшелігі - алдын ала қүрылып
Кластың қүрамындағы өрістер кез келген түрде болуы мүмкін.
Классқа сәйкес типті объекті тип деп атайтын боламыз:
type
TMyObject = class(TObject)
MyField: Integer;
function MyMethod: Integer;
end;
Объект
Объекке жадыдан орын бөлу арнайы кластың қүрастырушы әдісі
Мысалы, жоғарыдағы сипаттаманы өзгертейік:
TPerson = class
Private
Fname: integer;
Faddress: string[35];
Constructor Create;
Public
Procedure Show;
End;
Объектілер қалай құрылады және жойылады?
Объект конструктор деп аталатын арнайы тәсілдің негізінде
AMyObject := TMyObject.Create;
{ құрылған объектіге қолданылатын амалдар }
...
AMyObject.Destroy;
Класстың бірнеше конструкторы болуы мүмкін. Конструктордың жалпы аты
type
TMyObject = class(TObject)
MyField: Integer;
Constructor Create;
Destructor Destroy;
Function MyMethod: Integer;
end;
Өрістер, қасиеттер және тәсілдер
Класстың өрістері - класстың ішінде сипатталған айнымалылар. Олар
Класстың сипаттамасында өрістер тәсілдер мен қасиеттерден бұрын келуі
Әдетте өрістер класстың ішіндегі операциялардың орындалуын қамтамасыз ету
Деректер алмасу үшін класста қасиеттер қолданылады. Қасиеттерді сипаттау
Мысалы, қосымша терезесіндегі қарапайым батырманың түс, өлшем, алатын
Қасиеттер сыртқы ортамен дерек алмасуды қамтамасыз етеді.
Сондықтан оның мәнін пайдалану үшін класстың арнайы тәсілдері
Әдетте қасиет үш элемент арқылы анықталады: өріс және
type
TAnObject = class(TObject)
function GetColor: TSomeType;
procedure SetColor(ANewValue:
TSomeType);
property AColor:
TSomeType read GetColor write
SetColor;
end;
Егер қасиет тек оқылатын немесе жазылатын болса, онда
type
TAnObject = class(TObject)
property AProperty: TSomeType
read GetValue;
end;
Объектінің берілгендеріне орын бөлу - құрастырушы Create әдісін
Proff:=TPerson.Create;
// proff объектінің берілгендеріне қажетті
Сонымен қатар, Consructor көмегімен объектінің берілгендеріне бастапқы мәндерін
Constructor TPerson Create;
Begin
fname:=’ ‘;
faddress:=’ ‘;
end;
Ендi объектiнi жариялап, инициялизациялаудан кейiн оны пайдалануға болады.
Жоғарыда айтылғандай, объектінің өрісіне қол жеткізу үшін
Әдістер
Кластың әдістері (кластың анықтамасындағы көрсетілген процедуралар және
Инкапсуляция және объектінің қасиеттері.
Инкапсуляция деп объектінің өрістеріне оның әдістері арқылы қол
Иемдену
ОББ - ның иемдену қасиеті бүрыннан анықталған кластарға
Туындысын жариялағанда алғы буынның атын міндетті түрде көрсету
Protected және private
Класс элементтерін (өрістері, әдістері және қасиеттері) жариялаумен
Protected арқылы анықталған элементтерді тек олардың туындыларынан көруге
Private арқылы анықталған элементтер тек модульде белгілі
Полиморфизм және виртуалдық әдістер
Полиморфизм, дегеніміз, - әртүрлі кластарға жататын әдістерге бір
Негізгі класта Virtual нұсқауы арқылы бұл әдіс
Жалпы қажеттіліктерге қолданылатын кластар
Object Pascal құрамындағы барлық кластар TObject класының
1.TPersistent класы өзінің Tobject - алғы
2.TControl класының бірнеше қасиеттерін қарастырайық. Мысалы,
ІІ. DELPHI ОРТАСЫНДА АНЫҚТАМАЛЫҚ ЖҮЙЕ ҚҰРУ
Әрбір программа қолданушыға программа туралы толық ақпарат және
Windows-тың құрама бөлігі болып табылатын Winhelp программалары белгілі
Анықтамалық ақпарат құрамына кіретін HLP файлдары анықтамалық жүйенің
Анықтамалық жүйені мысалы, Delphi-мен бірге берілетін Microsoft Help
Анықтамалық жүйе (HLP-файлы) құру процесін келесі екі қадам
1 .Анықтамалық ақпаратты дайындау (анықтамалық. ақпарат құжатының қаппын
2. Анықтамалық, ақпарат файлын анықтамалық жүйе файлына түрлендіру.
2.1.1 Анықтамалық ақпарат құжатының файлы
Анықтамалық ақпарат құжатының файлы белгілі бір құрылымдағы RTF-файлы
Бөлімдердің мәтіні терілгеннен кейін, нұсқамалар көмегімен (1-кесте) анықтамалық
1-сурет. Сносканың диалогтық терезесі
бөлімдерінің тақырыптарын белгілеу қажет (анықтама файлы, RTF-файлын HLP-файлына
1-кесте. RTF-файлын белгілеу үшін қолданылатын нұсқамалар
Нұсқама Тағайындалуы
#
$
К
Осы нұсқамамен белгіленген бөлімге өту үшін басқа бөлімдерде
Анықтама бөлімінің іздеу тізімін және такырыптар тізімін қарауды
Осы нұсқамамен белгіленген анықтама бөлімінің тақырыбына өтуді іске
Бөлім тақырыбын нұсқамамен белгілеу үшін бөлім тақырыбының бірінші
2-сурет. Құжатқа анықтама бөлімінің тақырыбын белгілейтін сносканы қою.
Нәтижесінде құжатқа # нұсқамасы қойылады және құжат терезесінің
Идентификатор ретінде мысалы, ТІ (Topic Identifier) әріптерін бөлімнің
Бірақта анықтама бөлімінің идентификаторы IDH_ префиксінан басталғаны дұрыстау.
Әдетте, анықтама бөлімдері басқа бөлімдерге сілтемелерден тұрады. Анықтама
Анықтамалық ақпарат мәтінін дайындау барысында, сілтеме-сөз таңдалуы анықтаманың
3-сурет. Басқа анықтама бөліміне сілтемені беру
Қойылған идентификаторды жасырын мәтін ретінде көркемдеу керек.
3-суретте анықтамалық ақпарат файлын дайындау барысындағы квадрат теңдеуді
Басқа анықтама бөліміне өтуді қамтамасыз ететін сілтмеден басқа
2.1.2 Анықтамалық жүйе жобасын құру
Анықтамалық ақпарат жүйесінің (RTF-файл) файлы кұрылғганнан кейін анықтамалық
4-cурет. Tool Options диалогтық терезесі
5-сурет. Tool Properties диалогтық терезесі
Microsoft Help Workshop программасын Windows немесе Delphi-дегі Tools=>Help
Егер Tools менюінде Help Workshop жоқ болса, онда
6-сурет. Help Workshop прогрммасының негізгі терезесін
қоддануға болады.
Microsoft Help Workshop программасы іске
7-сурет. Жаңа HPL – жобасымен жұмысты бастау
қосылғанан кейін экраңда программаның негізгі терезесі пайда болады
Осы терезеден алдымен анықтамалық жүйе құрылатын программа бумасын
8- сурет. Жаңа жобамен жұмысты бастау
анықтамалық жүйе құжатының файлы қайда орналасатынын таңдау қажет.
Құрылған анықтамалық жүйенің сынақ түріне іске қосу және
9-сурет. Topic Files диалогтық терезесі
2.1.3 Анықтамалық ақпаратты (RTF-файл) файл жобасына енгізу
Анықтамалық ақпаратты файл жобасына қосу үшін Fіles батырмасын
Нәтижесінде ашылатын открытие файла стандартты терезесінен керекті RTF-файлын
10-сурет. Create a Window диалогтык, терезесі
2.1.4 Анықтамалық жүйе терезесінің мінездемесі
Анықтамалық жүйенің негізгі терезесінің мінездемесін беру үшін жоба
ll-сурет. General паракшасы
Window Properties диалогтық терезесіндегі Position парағын қолдана отырып
12-сурет. Position парақшасы
жүйе терезесінің орналасуы мен өлшемін беруге болады (12-сурет).
Position парағындағы Auto-Sizer батырмасын шерткеннен кейін Help Window
ОК батырмасын шерткеннен кейін Help Window Auto-Sizer терезесінің
13-сурет. Help Window Auto Sizer терезесі
14-сурет. Color-парақшасы
Color парағын қолдана отырып (14-сурет) анықтама бөліміндегі тақырып
2.1.5 Анықгама бөлімішң идентификаторларьша сандық мәндерді тағайыңдау
Анықтамалық жүйені пайдаланатын программа, анықтамалық информацияның нақты бір
15-сурет. МАР-сұхбат терезесі
Осы терезеде ADD батырмасын шертеміз және ADD MAP
16-сурет. Add Map Entry сұхбат терезесі
17-сурет. Анықтамалық жүйе жобасының терезесі
Анықтамалық жүйенің бөлім атауын-түсіндірмесін енгізуге болады.
17-суретте бөлім идентификаторына сандық мәндер тағайындау және анықтамалық
2.1.6 Жобаны компиляциялау
Жоба файлы дайын болғаннан кейін оны компиляциялауға болады.
Бұл терезеден Automatically display help file in
18-cypeт. Compile a Help File сухбат терезесі
winhelp when done жалаушасын орнатып, Compile батырмасын басу.
19-сурет. HelpFile қасиетінің құрамында анықтама файлының атауы болу
экранда компиляция нәтижесі туралы ақпараттық хабарлама терезесі пайда
2.1.7 Анықтамалық ақпаратқа рұқсат
Қолданушы программамен жұмыс жасау кезінде анықтамалық ақпаратты F1
Анықтамалық жүйе идентификаторлары анықтамалық жүйе жобасының [MAP] файл
Қосымшаның анықтамалық жүйе файлын орыңдалатын программа файлы орналасқан
Форманың әр компонентіне өзінің анықтама бөлімін беруге болады,
Егер диалогтық терезеде Анықтама батырмасы болса, онда анықтамалық
Егер нақты анықтама бөлімін шығару керек болса, онда
Төменде мысал ретінде квадрат теңдеуді шешу программасының диалогтык
// Анықтама батырмасына шерту
procedure Tforml. ButtonlClick (Sender: Tobject);
begin
winhelp (form1.Handle, 'справка о программе.һір', help_context,l);
end;
2.2 Delphi программалау тілінде телефон анықтамасын құру
Жаңа объектi: көп парақты қойын дәптер, қисындастырылған тiзiм.
Жұмыстың мақсаты. Жазбалары файл түрiнде реттелiп кескiнделген телефон
Жаңа объектiлермен танысу: көп беттi қойын дәптер (PageControl),
Теориялық мағлұмат. Көпбеттi дәптер (PageControl) Tabbed Pages (PagesDlg
Қасиетi Қасиет сипаттамасы Мәндер үлгiсi
ActivePages Екпiндi бет аты TabSheet7
MultiLine Бiрнеше жол бойынша бет белгiлеуiн орналастыру мүмкiндiктерi
Қойын дәптердiң (TabSheet объектi) жеке беттерiнiң қасиетi алдыңғы
ComboBox объектiсi тiзiмнен түсiп қалғандарды қайта құру үшiн
Қасиетi Қасиет сипаттамасы Мәндер үлгiсi
DropDownCount айналдыру жолағын пайдаланбай-ақ көрiнетiн түсiп қалған тiзiмдегi
Sorted Альфавит бойынша тiзiмдi сұрыптау True (тiзiм сұрыптау),
Style Тiзiмдi пайдалану және безендiру түрi caOwnerDrawVariable (программист
Файлдарды стандартты сақтау (SaveDialog объектiсi) және сұқбатты түрде
Жұмыс барысы
Delphi визуальды программалау ортасын iске қосыңыз.
Көпбеттi қойын дәптерi бар жаңа пiшiндi ашыңыз.
File ( New.. ( Forms ( Tabbed Pages
Delete пернесiн арқылы ашылған пiшiннiң төменгi бөлiгiндегi Ok,
“Tabbed Notebook Dialog” пiшiнiнiң тақырыбын “Телефон анықтамасы” деп
Ол үшiн бiрiншiден Object Inspector терезесiндегi ағымдық пiшiндегi
TabSheet3 қойын дәптерiнiң үшiншi бетiн белгiлеңiз (тышқанмен беттiң
Ұқыпты болыңыз және PageControll объектiсiн – көпбеттi қойын
Қойын дәптердiң (TabSheet1 және TabSheet2 объектiлерi) бiрiншi және
Пшiннiң екi бетiнде визуалды объектiлермен 16 және 17
Қиылыстырылған Тiзiмдер объектiсiн құру үшiн Standart құраушылар палитрасындағы
Қасиетi Мәнi
ColCount 4
FixedCols 0
RowCount 100
FixedRows 1
Options ( goEditing True
Сол уақытта орындалған пiшiндi өз бумаңызға сақтаңыз.
Тышқан көмегiмен кесте бағанасының енiн, мысалы үшiн, 16
Ол үшiн тышқан арқылы StringGrid1 кестесiнiң бiрiншi (сұр)
Пiшiнге негiзгi менюдi енгiзiңiз және 16, 17 суреттерде
“Файлды жазу” және “Соңы” меню командаларының арасына бөлгiш-сызығын
Ескерту. “Альфавит бойынша реттеу” командасындағы “А-ß” және “ß-А”
“Программа туралы” пiшiн терезесiн құрыңыз. (18. сур. қараңыз)
Жобаға жаңа пiшiндегi терезе About box (File (
“Телефон анықтамасы” терезесiндегi басты менюiнiң “Программалар туралы” командасын,
Процедура дайындамасында бұл команданы өңдеуде AboutBox: AboutBox.Show. объектiсiндегi
“Программа туралы” терезесiне Ok батырмасын программалаңыз.
Ол үшiн “Программа туралы” пiшiнге және Ok батырмасының
Ескерту. “Программа туралы” пiшiн терезесi Delphi-дiң басқа терезелерiнен
Жобадан қажет емес бос Form1 пiшiнiн жойып тастаңыз.
Ол үшiн жоба командасының менеджерiн шақырыңыз View (
Файл ( Шығу командасын басты пiшiн ретiнде программалаңыз.
Жұмысты сақтаңыз және жобаны орындауға жiберiңiз.
Құрылған тiзiмде жасалатын жұмыстың дұрыстығына көз жеткiзiңiз, яғни
17. Программаның мәлiметтерi типi мен кең ауқымды ауыспалыларын
Ол үшiн implementation бөлiмiн жүзеге асыру жолында төмендегi
info = record {жазбалар типi}
familia, imja: string[20];
adres: string[100];
tel: string[15];
end;
{Бұл жол модулі дайындамасында бар}
var PagesDlg: TPagesDlg;
F: file of info; {Файлдар жазбасы}
r: info; {Бiр жазба}
N: integer; {Жазбалар саны}
18. Windows стандартты сұқбаты үшiн пiшiнге файлды ашу
(OpenDialog) және (SaveDialog) батырмалары Delphi-дегi компоненттер тақтасының Dialogs
19. Телефон анықтамасы файлдарының ашу және сақтау процедураларын
procedure TPagesDlg.N3Click(Sender: Tobject); {Бұл жердегi N3 – “Файлдан
var i: integer;
begin
{“Open file” стандартты сұқбатын орындау}
if OpenDialog.Execute then
begin
{F-таңдалған сұқбат файлының аты
(OpenDialog объектiсiндегi FueName қасиетi)}
AssignFile(F, OpenDialog.FUeName);
Reset(F);
N:=O; {Файлды басынан оқимыз}
{Файлдағы барлық жазбаларды аламыз}
while not eof(F) do
begin
{r ауыспалысын ағымдағы жазбаға аламыз}
Read(F, r);
{Фамилия – кестенiң бiрiншi бағаны}
StringGrid1.Cells[0,N+1]:=r.familia;
{Аты – кестенiң екiншi бағаны}
StringGrid1.Cells[1, N+1]:=r.imja;
{Мекен-жайы – кестенiң үшiншi бағаны}
StringGrid1.Cells[2, N+1]:=r.adres;
{Телефоны – кестенi төртiншi бағаны}
StringGrid1.Cells[3, N+1]:=r.tel;
N=N+1; {N жазбаның жалпы санын көбейтемiз}
end;
CloseFile(F); {Файлды жабамыз}
{Төменде жазылған процедура пiшiннiң екiншi бетiндегi жөндеу өрiсiн
NewEdit(ComboBox1);
{Төмендегi жазылған процедура пiшiннiң екiншi бетiндегi құрастырылған тiзiмдi
NewComboBox;
end
end;
procedure TPagesDlg.N4Click(Sender: TObject); {Бұл жерде N4 – “Файлға
var i:integer;
begin
if SaveDialog1.Execute then
begin
AssignFile(F, SaveDialog1.FileName);
Rewrite(F); i:=1;
while StringGrid1.Cells[3,i]’’do
begin
r.familia:= StringGrid1.Cells[0,i];
r.imja:= StringGrid1.Cells[1,i];
r.adres:= StringGrid1.Cells[2,i];
r.tel:= StringGrid1.Cells[3,i];
Write(F,r);
i:=i+1;
end;
CloseFile(F);
end
end;
20. Пiшiндi құру процедурасын жазыңыз.
Объектiнi тексерушi терезесiнде PagesDlg объектiсiн белсендi жасаңыз және
procedure TPagesDlg.NewEdit(Sender:Tobject);
var i: integer;
begin
{i-кестедегi мәлiметтер жолының номерi}
i:=ComboBox1.ItemIndex+1
if i > 0 then begin
{Құрастырылған тiзiмнiң мәндiк орны үшiн}
Edit1.Text:= StringGrid1.Cells[0, i];
{i-шi мәлiметтi көшiру}
Edit2.Text:= StringGrid1.Cells[1, i];
{пiшiннiң бiрiншi бетiнде}
Edit3.Text:= StringGrid1.Cells[2, i];
{екiншi беттегi сәйкес өрiс}
Edit4.Text:= StringGrid1.Cells[3, i];
end
end;
22. NewCombobox құрастырылған тiзiмдi толтыру процедурасын жазыңыз.
Interface бөлiмiндегi (көпбеттi пiшiнi) TPagesDlg (объектi) класы типiнiң
type
{Бұл жазба модулі дайындамасында бар}
TPagesDlg=class(TForm)
{Қою қажет}
procedure NewComboBox;
…
Implemenation бөлiмiне осы процедураның сипаттамасын қосыңыз:
procedure TPagesDlg.NewComboBox;
var i,j: integer;
begin
{құрастырылушының белсендi орнын есте сақтаңыз}
j:=ComboBox1.ItemIndex; {тiзiм}
{Құрастырылған тiзiмдi тазалаймыз}
ComboBox1.Clear;
for i:=1 to N do {Барлық N жазбалар
{Жаңартылып құрастырылған тiзiмге кестенiң бiрiншi бағанындағы барлық фамилияларды
ComboBox1…Items.Add(StringGrid1.Cells[0, I];
{j орнына өтемiз}
ComboBox1.ItemIndex:=j;
end;
23. Жұмысты сақтаңыз, программаны iске қосыңыз, кестенi мәлiметтермен
24. Басты менюдегi “Жазылымдар тiзiмiндегi өзгерiстердi сақтау” командасын
procedure TPagesDlg.N6Click(Sender: Tobject); {Мұндағы N6-“Файлға жазу” командасының номерi,
var i: integer;
begin
{Белсендi жазба номерiн анықтаймыз}
i=Combobox1.ItemIndex+1;
if PageControll.ActivePage=TabSheet2 then
begin {Егер екiншi бет белсендi болса}
StringGrid1.Cells[0, i]:=Edit1.Text;
{онда бiрiншiге өзгерiс енгiземiз}
StringGrid1.Cells[1, i]:=Edit2.Text;
StringGrid1.Cells[2, i]:=Edit3.Text;
StringGrid1.Cells[3, i]:=Edit4.Text;
end
{әйтпесе – екiншi бетке өзгерiс енгiземiз}
else NewEdit(ComboBox1);
{Екi жағдайда да құрастырылған тiзiмдi жаңартамыз}
NewComboBox;
end;
25. Келесi жазбаға көшетiн “Келесi” батырмасын программалаңыз.
procedure TPagesDlg.Button1Click(Sender: Tobject);
begin
if ComboBox1.ItemIndex=0 then
{Тiзiмдi қайталау}
ComboBox1.ItemIndex:=N-1
else
{Тiзiмнiң ортасында көрсеткiш бiрге кiшiрейедi}
ComboBox1.ItemIndex:=ComboBox1.ItemIndex –1;
{“Жазба табылды” тақтасын жаңартамыз}
NewEdit(ComboBox1);
end;
26. “Келесi” батырманы алдында көрсетiлгендей етiп программалаңыз.
Процедураның құрылған программалық кодын есебiңiзге жазып қойыңыз.
27. Программаны сақтаңыз және жұмыстың дұрыстығына көз жеткiзiңiз.
Программаны iске қосыңыз, дискiден телефон анықтамасы файлын оқыңыз,
“Өшiрiңiз” батырмасымен бiр жазбаны өшiрiңiз, өзгерiстi сақтаңыз және
5.1. Тапсырма. “Жою” батырмасын құрастырылған тiзiмдегi “Жазба табылды”
5.2. Тапсырма. “Табу” батырмасын “Жазба табылды” тақтасында Edit5
5.3. Тапсырма. Басты менюдегi “Сұрыптау” бөлiмiндегi “А->ß” және
5.4. Тапсырма. Басты менюден “Тiзiмдегi жазба өзгерiсiн сақтау”
5.5. Тапсырма. Телефон анықтамасында жоқ файлды ашқан кезде
5.6. Тапсырма. Программадан шыққан кезде телефон анықтамасы файлының
2.3 Delphi тіліндегі бағдарламаның элементтері
Object Pascal бағдарламалау тілінің негізгі элементтері келесі:
1)Арнаулы сөздер;
2)Идентификаторлар (атаулар);
3)Мәлімет типтері;
4)Тұрақтылар;
5)Белгілер;
6)Айнымалылар;
7)Ішкі бағдарламалар;
8) Түсініктемелер.
Түйінді сөздер
Түйінді сөздер - белгілі бір іс-әрекеттердің орындалу қажеттілігін
Идентификаторлар
Идентификаторлар (атаулар) тұрақтыларды, айнымалыларды, олардың типтерін, бағдарламаларды, процедураларды,
Идентификатор стандартгы және бейстандартты (өзіміз берген атау) болып
Атауларда келесі символдар қолданылады:
1) ден Z дейінгі және а дан z
2) 0 ден 9 дейінгі араб цифрлары;
3) "_" сызықша таңбасы.
Бос және арнаулы символдар атауларда қолданылмайды.
Мәлімет типтері
Мәлімет типтерін басқа элементтерді құруда қолданылатын үлгі деп
Типтерді анықтау бөлігінің жазылуы:
Type < типтің атауы> — < типтің анықталуы>;
Мысалы:
Type ореr= (plus, minus); color= (red, black, yellow);
Мысалы,
Var A: oper; В.соіог;
Тұрақтылар
Тұрақтылар деп, мәндері бағдарламаның орындалуы кезінде өзгермейтін шамаларды
қарапайым тұрақтылардың жазылуы:
Const = ;
= ; Мысалы:
Типтік тұрақгылардың жазылуы:
Const : < тұрақтының түрі>= ;
: < тұрақтының түрі>= ;
: = ;
Мысалы:
Const x : integer = 5; ; z:
Y: real = -1.5; c: char=#97; (немесе с:
Obj: string = 'pascal';
Object Pascal тілінде тұрақтыларды жариялағанда операторы алдын-ала анықталған
Abs
Shr
Hi
Length succ
Мысалы, MaxReal=Maxlnt div SizeOf(real); LNIO = 2.302585092994;
Тұрақтының мәнін бағдарлама денесінде өзгертуге болмайды.
Белгілер
Белгілер бөлігі арнаулы сөз label және бағдарлама құрамына
Бөліктің жазылуы:
Белгілер есебінде 0-99999 сандар мен a-z символдарынан құралған
Мысалы;
Label 1,2, сіп;
begin
1:
2:
сіп: .
End
Айнымалылар
Айнымалы деп, бағдарламаның орындалу барысында әр түрлі мәндерді
: ;
< айнымалы шаманың атауы >: < айнымалы шаманың
Мысалы: Var х : integer; y: byte; Z,
Мұндағы x стандартты Integer түрінде анықталған, сондықган х
Ішкі бағдарламалар
Ішкі бағдарлама деп бағдарламаның құрамындағы арнайы белгілі бір
Ішкі бағдарламалар функция және процедуралар болып екі топқа
Функциялар мен процедуралар бөлігі арнаулы /unction —функция және
function MyFunction: Integer,
және айнымалы Varx: integer;
келесі түрде анықгалған болса, онда меншікгеу операторының түрі
X: =2* MyFunction ~1;
Процедураның идентификаторын өрнекте қолдануға болмайды, себебі процедураның идентификаторы
Жалпы алғанда, бағдарлама жұмысын немесе оның ішкі бөліктерінің
Қорытынды
Программалық жабдықтар пакетін жасау, жасалған уақыты және кезеңдері
Жұмыста аталып отырған принциптермен талаптарға сай оқу жүйесін
оқу жүйесін автоматтандаруды берілген техникалық тапсырмаға сәйкестендіру;
қолданушы мен дербес компьютер сұхбатын, кадрлардың жеке түрлерін
компьютерлік программада бір кадрдан екінші кадрға өтуді графикалық
программалау принциптерін іске асырудың негізгі талаптарын анықтау;
жасалған программалық жабдықтарды басқа жүйеде және басқа жабдықтармен
Дипломдық жұмысым кіріспеден және екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған
Бірінші тарауда оқу жүйесінде автоматтандырылған жұмыс орнын жасаудың
Екінші тарауда Delphi ортасында анықтамалық жүйе құру туралы
Дипломдық жұмыс электронды оқулық түрінде көрсетілген. Жұмыстың соңында
Дипломдық жұмыс жазу барысында әртүрлі маман жұмыстарымен таныстым.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Нурбекова Ж. Практикум решения задач на Delphi 5.O.
методическое пособие. Павлодар, 2001. -106 с.
Халықова К.З. Паскаль тілінде программалау. Оқу құралы. Абай
Фаронов В.В. Система программирования DELPHI. -СПб.:БХВ-Петербург, 2004. -912с.
Фаронов В.В. DELPHI. Программирование на языке высокого уровня.
Архангельский А.Я.. Программирование в DELPHI. 7. -М.:ООО “Бином-Пресс”,2005.
Фаронов В.В. Программирование баз данных в DELPHI 7.
Фаронов В.В. Программирование баз данных в DELPHI 6.
Глушаков А.Л. и другие. Программирование на Delphi 5.0.
Суворов К.Ф., Черемных М.Н. Справочник DELPHI. -СПб.: БХВ-Петербург,
19
3
▼
1
2
▲
4
5
6
7
АЖО
Техникалық
жабдықтар
Программалық
жабдықтар
Ақапараттық қамсыздандыру
және әдістемелік құжаттар
программалық қамсыздандыру (ПҚ)
Жалпы
Функционалды
Есептеуіш жүйенің ресурстарын басқару және желіде жұмыспен қамтамасыз
Жаңа программалық жабдықтар жасау ортасы