МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ………………………………………………….…………….3
I. Салық механизмінің экономикалық мазмұны,
1.1 Салық механизмі-қаржы механизмінің құрамдас бөлігі............6
1.2 Салық теориясындағы салық механизмінің негізгі элементтеріне сипаттама..............................................................................................10
II. Экономиканы тұрақтандыру жағдайындағы салық механизмінің экономиканы басқаруда
2.1 Қазақстан Республикасында салық механизмінің
2.2 Салықтық түсімдердің мемлекеттік бюджет кірістерін кұраудағы рөліне
III. Қазақстан Республикасының салық механизмін жетілдіру жолдары
3.1 Әлемнің дамыған елдеріндегі
3.2 Қазақстан Республикасының салық механизмін жетілдіру
ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................…….68
ӘДЕБИЕТТЕР................................................………………………..70
Кіріспе
Салық механизмі қаржы механизмінің құрамдас бір бөлігі, және
Салық механизмі салық теориясындағы ұйымдастырушылық экономикалық категория ретінде
- салықтық жоспарлау мен болжау;
- салықтық реттеу;
- салықтық бақылау.
Негізінен салық механизмінің құрылымы мынандай негізгі элементтерден тұрады,
Бүгінгі салық механизмі арқылы мемлекеттің жалпы экономикалық саясатының
Осы салық механизмі бүгінгі танда мемлекеттің мақсатты түрде
2006-жылдың 1 қаңтарынан бастап іске қосылған жаңа салық
Диплом жұмысының негізгі мақсаты бүгінгі нарықтық экономика жағдайында
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін және диплом жұмысының
- салық механизмінің құрылымына сипаттама
- экономиканы тұрақтандыру
- ҚР Ұлттық Статистикалық Агенттігінің Статистикалық мәліметтері
- бүгінгі салық жүйесіндегі өзгерістерге барынша тоқтала
Диплом жұмысын жазу барысында классик-экономистердің еңбектері, қаржы және
І. Салық механизмінің экономикалық мазмұны, теориялық негіздері
1.1 Салық механизмі - қаржы механизмінің
Қазіргі заманғы қоғамның дамуының айырықша ерекшелігі, оған мемлекеттің
Салық саясаты дегеніміз - мемлекеттің салық салу саясатында
Мемлекеттің салық саясатын жүзеге асыру үшін салық механизмінің
Салық механизмі- қаржы механизмінің құрамдас бөлігі болып табылады
Осы анықтаманы өзгерте отырып салық механизмінің буындар жүйесінің
Салық саясатының құрамына мемлекетте жинақталатын, қалыптасқан салықтардың түрлері,
Мемлекеттің салықты орындау сферасында қалыптасқан қатынасты салықтық құқық
Сапалық параметрлерін салықтың әсерімен қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуы, экономикадағы
Сандық параметрлерінің салық механизмінің мобильді блогы элементіне оперативтік
Салық механизмінің көмегімен мемлекет оның элементтерін біртұтастыра отырып,
Салық механизмі мемлекет қолындағы ең күшті құрал. Осы
Салық механизмінің функцияларының басты мақсаты болып, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық
Салық механизмінің құрылымы келесі элементтерден тұрады:
- салық түрлерінің жиынтығы (салық
- салықтық төлемдерді жоспарлау және
- салықтық құқық және салықтық
- салық салу қағидалары;
- салықтарды басқару жүйесі;
салық элементтері;
- салықты төлеу қабілеттілігі және
- салықтық федерализм;
- салықтық бақылау;
- ақпараттық қамсыздандыру;
- салықтық есеп қисаптар.
Көрініп тұрғандай салық механизмі салықтарды басқарудан бастап, салықтық
салықтық түсімдермен
Қазақстан Республикасының салық жүйесі құрылымының және территориялық қағидасына
Салықтардың қоғамдық өндіріске
қарасақ олардың функционалды
Әр буынға салықтық басқаруда және салық механизмінде
1.2. Салық теориясындағы салық механизмінің негізгі элементтеріне сипаттама
Нарықтық экономиканы реттей отырып, әлеуметтік- экономикалық саясаттың негізгі
- тұрақты экономикалық өсуге жету;
- негізгі тауар мен қызмет түрлерінің бағасының
- еңбекке жарамды халықтың толық жұмыс бастылығын қамтамасыз
- тауарлардың экспорты мен импортын ескере отырып,
Бұл төрт мақсат сиқырлы төртбұрыш тәрізді, өйткені олардың
Салық жүйесі төмендегідей негізгі шарттарда жасалуы тиіс:
олардың ерекшеліктеріне және меншік формаларына байланыссыз, барлық кәсіпорындар
Салық жүйесінің моделі қолданылатын салық салу объектісінің, яғни
Яғни салық салудың объектісі ретінде шығыстардың басым бөлігін
Бұл модельдер арасындағы принципиалды ерекшелік экономиканы салықтық
Әрбір салықтық алымдар салық төлеушілердің тұтынудағы мүмкіндіктерін шектейді.
Бірінші модельде бұл әсер адресті болады, және ең
Бұл модельді қолдану, яғни тікелей салықтарды қолдану табыс
Тікелей салық салудың маңызды аспектісі болып салықтардың табыс
нақты тауар, өнім, қызмет түріне салық салынғанда, салық
Екінші модельдің қызметінде, төлеушілердің тұтынуы кезінде, яғни тауарлар
Жанама салықтарды қолданғанда салық төлеушінің табысын дәл, адресті
қаражаттарын жүмсайды. Бұл фактор өмірге қажетті өнімдерді, қызметтерді
Тікелей және жанама салықтардың экономикалық мазмұнын талдау белгілі
1)негізінен тікелей салықтарды қолдану реттелген, жоғарғы ұйымдастырылған жүйелерге
2)негізінен жанама салықтарды қолдану ұйымдастырушылық-экономикалық мүмкіндіктері аз жүйелерге
Мұндай жағдайда мемлекетке жанама салықтар арқылы фискалды саясатты
Жанама салықтардың маңызды қасиеті болып олардың тауар бағаларымен
Салықтық реттеудің тағы бір тетігі салық салу ставкасы.
Салықтық реттеудегі салық ставкаларына байланысты маңызды аспект болып
Сондықтан да салықтық реттеу бұл факторларды есепке алуы
Салықтық реттеуде салық ставкалары факторларымен қатар, салықтық жеңілдіктер
Жеңілдіктер арқылы қоғамға қажетті даму бағыттары ынталандырылады. Әлеуметтік
П. Экономиканы тұрақтандыру жағдайындағы салық механизмінің экономиканы басқаруда
2.1 Қазақстан Республикасының салық механизмінің қызмет ету ерекшеліктері
Салық механизмінің элементтері салықтық жоспарлау мен болжау, шешімді
Салықтық жоспарлау мен болжаудың негізгі мақсаты- бюджеттік тапсырмалардың
Салықтар бойынша ағымдағы бюджеттік тапсырманың өңделуі, тоқсандық салықтық
Салықтық тактика - дегеніміз билік органдарының тәжірибиелік әрекет
Бюджеттік салықтың қарым-қатынасқа қолданылатын оперативті салықтық әдістердің араласуы,
Стратегиялық салықтық жоспарлау (болжау) басқару теориясы мен тәжірибиесінде
Орта мерзімдік перспективаға салықтық болжамның өңделуі мыналарды қосады:
1. Территориялық меншіктің табыстылығына баға беру (аймақтардың қаржылық
2. Аймақтық экономикалық қарқынын ескере отырып, салықтық түсімдердің
3. Аймақтық әлеуметтік-экономикалық қажеттілігін болжау, экономиканы құратын ресурстар
Салықтық жоспарлау мен болжау қаржылық менеджменттінің негізгі базалық
Жалпы мемлекетің қаржы менеджменттінің құрамында негізгі позицияны бюджеттік
Жалпы мемлекеттік салықтық жоспарлаудың мақсаты, бюджетке салық төлеушілерінің
тенденциясы анықталады: халықтың өсуі, қызмет салаларында қажеттіліктің өсуі,
Салықтар бойынша нақты тапсырмалардың өңделуі есепті жылға, бір
- қалыптасқан экономикалық тенденция есебімен салықтық режим варианттарын
- оптималды салық салу варианттына баға беру;
- алдағы салық режимдерінің негізділігі,
- салықтық табыстар проектісін есептеу, өткен жылдың бюджеттік
- үкімет пен парламент салықтық міндеттемелерді талқылау, олар
Әр түрлі деңгейдегі бюджеттерге нақты салықтық түсімдердің есебіне
1. Салық төлеушімен бюджет арасындағы қарым қатынастардың негативті
2. Бюджет салық жүйесінде факторлық талдауды жүргізу,
3. Экономикалық фискалдық, бюджеттік және салықтық құбылыстардың пайда
Бүгінгі таңда салық ғылымы бюджеттегі салықтық түсімдердің көлемін
Сонымен, табысты болжау бұл заңмен белгіленген салық пен
Табыстың анықтамасын бергенде дәстүрлі түрде мемлекеттік бюджетке табыстың
Қаржылық болжамда келесі әдістер қолданылады:
1. экстрополяциялық әдіс (немесе коэффициенттер) қаржылық көрсеткіштерді
2. кең тараған әдістердің бірі ретінде нормативтік әдіс,
Осы айтылған екі негізгі әдістен басқа болжауда кең
Баланыстық әдіс шығыс пен қаржылық көрсеткіштер жоспарында өзара
Программалық - мақсаттық әдіс қаржылық болжаудың ғылыми техникалық
Қазақстан Республикасында табысты болжаумен Республикалық және облыстық бюджетті
Болжауды құру әдістемесінде негізінен қаржы министрлігінде қолданылуы салыстырмалы
Сонымен қатар ортақтандырылған болжам әрбір табыстың түріне байланысты
Осы кезде әрекет етуші жүйелік тәжірибеде табысты болжау.
Осының өзі біздің республикамыз үшін "Бюджет жүйесі" туралы
Шаруашылық өмірге тигізетін салықтардың реттеушілік әсері әр жақты
Бүгінгі танда салықтар бюджет жүйесінің белгілі бір буынына
Пайыздық аударымдар әдісі ол жоғары тұрған бюджетке бюджет
Экономиканы салықтық реттеу саласында (өндірістік күштердің дамуы темпімен
Салықтық реттеу - салық механизмі элементтерінің ішінде және
Салықтық реттеу - бұл өндірісті дамыту үшін мемлекеттің
Салықтық реттеудің мазмұны мен мақсаты, салық салу жүйесінің
Тиімді салық жүйесін құру үшін, оның ішкі экономикалық
Сол себептен, салықтық реттеудің негізгі бір қүралы салық
Мемлекет бекітетін әртүрлі салық ставкалары, өндіріс шығындарын жоғарылатады
Бұл жинақтық мүмкіншіліктерін кеміту, соған сай инвестицияға әсерін
Лаффердің қисығына сүйенсек, белгіленген шектен (Т) салық салудың
Теория жүзінде оптималды салық ставкасы (Т) бар деген
А. Лаффердің ойынша "егерде нарықтың сәттілігі жоғарғы және
Салықтық реттеудің тәсілдері екі өзара байланысты салаға бөлінеді:
Әлеуметтік салықтың тәжірибиеде салықты қуаттау жүйесінің бірқатар ұйымдастыру
- салық жеңілдіктерінің қолдануы, менщік түріне, әрекет түріне,
- салық жеңілдіктері, оның ішкі табиғаты бойынша әкімшілік
инвестициялық салық несиесі тек қана инвестициялық бағдарламалардың орындалуын
Жалпы мемлекеттің мағыналар:
- салық жеңілдіктерін қолдану бюджет табыстарына шығын жасамауы
- салықтық жеңілдік портфелін қалыптастыру тәртібін анықтау жалпы
- жергілікті деңгейде жеңілдікті қолдану жоғарғы заңдылықпен анықталады.
Сонымен, салықтық реттеу экономикалық негізделген жеңілдіктер жүйесі арқылы
Салықтық механизмді жүзеге асыру салықтық бақылаудың мәліметтерсіз мүмкін
Салықтық бақылау, салықтардың бақылау функциясының түрі болып табылады.
Бюджетке уақытылы және толық салықтардың төленуімен есептелінуінің толық
Салық органдары өткізетін салықтық тексерістерді камералды және құжатты
Камералдық салықтық тексеріс, салық органдарының орналасқан жері бойынша
Камералдық тексеріс салық органдарының қызметкерлерімен олардың қызмет міндеттемелеріне
Камералды тексерістердің негізгі мақсаты болып:
- салық төлеушінің салықтық есептері мен есептеулерінің сақталуын
- бухгалтерлік есеппен есептеулердің уақытылы тапсырмағаны үшін қолданылатын
- бюджетке және бюджеттен тыс қорларға аударылатын салықтар,
Камералды тексерістің алдындағы мақсаттардан шыға, жұмысты өткізу кезеңдері
Тексеруді өткізу дайындығы төмендегі кезеңдерді қосады: - тексерілген
- алдағы өткізілген тексерістер негізінде табылған кемшіліктер мен
- аванстық төлемдердің дұрыс жасауын қадағалау, ал төлемдер
- есепті жылда өткізілген тексерістердің нәтижесіндегі қосымша аударымдар
- бюджетке төленген нақты төлем сомалардың мәліметтерін қорғау,
- салық ставкаларын дұрыс қолдануын тексеру.
Камералды тексеріс бухгалтер есеп-қисап қүжаттары негізінде салық базасының
Камералды тексерістің басталуы, салық бойынша бухгалтерлік есеп-қисаптың уақытылы
Камералды тексерістің келесі этаптарында (тексеріс нәтижесін рәсімдеу
Қазақстан Республикасның салық кодексіне сай күнтізбелік жыл ішінде
Тақырыптық тексерулер салық полициясымен басқа да құқықтық органдар
Құжаттық тексеру тікелей кәсіпорында және қызметті тұлғалардың барлығымен
Қазақстан Республикасының салық кодексі салық инспекциясымен салық полициясына
1. соңғы салықтық тексеру,
2. салық төлуеушінің қаржыларының болуына күмәндар туғызатын деректер
3. құжаттық бекітілмеген мүлік пен басқа да салық
4. табысты өткізуде және баланс баптары бойынша шығындарды
5. салықты немес алымды төлеуде, салық декларациясымен басқа
6. салық салу объектісін жасыру немесе салық төлеушінің
7. алдағы жүргізілген бақылау немесе басқа да тексерістің
Құжаттық тексерудің өткізу мерзімі және бақылау тобының құрамын
Қоғамдық тәртіпте тексеруді жүргізу бағдарламасы келесі сұрақтарды қамтиды:
- бухгалтерлік есеп-қисапта табыстың (шығынның)
- өндіріске және өнімді өткізуге (жұмысты және
- салық есептерінің
- салықтар мен
- ұлттық экономикалық кейбір салаларынан салықтарды есептеумен бюджетке
Құжаттық салықтық тексеру жоспарлы және аяқ асты болуы
Құжаттық салықтық тексеру, жұмыс уақытында және салық төлеушінің
Алғашқы кұжаттармен тіркеу құжаттарының тексерілуі арнайы әдістер арқылы
Жалпы тексеруге әдетте жауапты операциялар (негізінен кассалық және
Қүжаттық салықтық тексеруде басқада құжаттар тексеріледі.
Таңдамалы бақылау екі түрде жүзеге асырылады: жыл шегінде
Салықтық тексерудің уақытына қарай былай бөлінеді: алдын- ала,
Алдын - ала бақылау салықтық түсімдерді жоспарлау кезінде,
Ағымдағы бақылау салық органдарының негізгі әрекеті болып табылады
Кейінгі бақылау есепті салық кезеңімен бюджет жылының аяқталуымен
Салықтық тексерудің аяқталуымен байланысты, салық органдарының қызметкерлері тексеріс
Салық төлеушінің мониторингі, салық төлеушінің қаржылық -шаруашылық әрекетін
Салық төлеушінің мониторингі республикалық және жергілікті деңгейде жүзеге
2.2 Салықтық түсімдердің мемлекеттік бюджет кірістерін құраудағы рөліне
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастарға және тиісті
Мемлекеттік бюджетте мынандай принциптер қалыптасқан және олар бюджеттің
- қаржылық орталықтандырылуы, яғни олардың бір ақша
- жоспарлылығы, өйткені бюджет-теориялық
- тепе-теңдігі, яғни бюджет құрылымы бойынша кірістер
- мерзімділігі, яғни барлық жоспарлар тәрізді мемлекеттік
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет кірістерінің құрамында ең маңызды
Салықтар мемлекеттің іс-әрекетін қаржыландырудың және оның аппаратын ұстаудың
Қазақстан Республикасында салықтардың келесі түрі бар: корпоративтік табыс
1 кесте мың теңге
Мемлекеттік бюджет табысындағы салықтық түсімдер құрылымы
Табыс түрлері 2003 ж 2004 ж 2005
I % I % I %
Жалпы түсімдер соның ішінде: 544673 100 476612
Салықтық түсімдер 524058 87.5 635792 85.2 750777
Корпоративтік табыс салығы 163528 30.0
Жеке тұлғалар табыс салығы 51016 9.3
ҚҚС 115158 21.1 159913 25.2 175893 25.5
Акциз салығы 19285 3.5 21830 3.4 25443
Жер салығы 5741 1.1 5454 0.7 5588
Көлік салығы 5701 1.2 6431 0.9 6540
Мүлік салығы 14763 2.7 20944 3.3 22514
Әлеуметгік салық 99082 18.9 124284 19.5 61058
Салықтық емес түсімдер 23671 4.4 72505 9.7
1-ші кестеден көріп тұрғандай мемлекеттік бюджет кірісіндегі салықтық
Қазіргі таңда біздің елімізде нарықтық экономикалық қатынастардың белсенді
Жергілікті бюджет кірісіндегі салықтық төлемдерге экономикалық талдауды қалалық
- жер салығы (673330,0 мың теңге немесе орындалу
- мүлік салығы (нақты 2389936 мың тг немесе
- көлік салығы (1030012,0 мыңтг немесе орындалу пайызы-102%-і),
- жеке табыс салығы (нақты 15849429,0 мың тг
- әлеуметтік салық (22876505,0 мың тг немесе орындалу
- акциз (нақты 2146455,0 мың тг немесе орындалу
Ендігі кезекте Алматы қаласы бойынша жергілікті бюджетке бекітілген
2 кесте
Жергілікті бюджетке түсетін салықтық түсімдердің 2001-2003 жылдар аралығындағы
Төлемнің 2003 жыл 2004 жыл
Атауы
Барлық салықтық
түсімдер,
ішінде
116284
127072
148846
Жер салығы 763 765 673
Мүлік салығы 1472 1798 2390
Көлік салығы 1028 1193 1030
Жеке
салығы 10666
14128
15849
Әлеуметтік салық 16604 21481 22876
Акциздер 1293 1714 2146
Енді жалпы осы жергілікті бюджетке бекітілген салықтарды әрқайсысын
Жер салығы 2005жылдың 12 айының қорытындысы бойынша болжамдалған
3-кесте
Өзара үш жылдық көрсеткіштерді салыстыру арқылы келесідей кесте
2002 жыл 2003 жыл 2004 жыл
Телем
нің
атауы
Жоспар
Факт
Орын
далу
пайызы Жоспар
Факт
Орын
далу
пайызы Жоспар
Факт
Орын
далу
пайызы
Жер салығы 750051 764142 101,9
2003 жылы жоспар болжамдалғаннан 1,9% артық орындалған, ал
Бұл салық бойынша болжамның орындалмауы келесідей мынадай негізгі
1. көптеген кәсіпорындардың
2. Біршама кәсіпорындар қаржылық жағдайының тұрақсыздығынан 2004 жылдың
3. Қ.Р Салық кодексінің 340 б.
4. Қ.Р Салық Кодексінің 324 б. 7 тр
5. Алматы қалалық мәслихатының 14 сессиясының 2
6. Басқадай салықтық ұтылу — 16396 мың
Аталған салық бойынша түсімдерді көбейту мақсатымен келесідей іс-әрекеттер
1. Алматы қаласы бойынша салық комитеті мен
2. Алматы қаласы
3. Тоқсан сайын жер ресурстарын басқару комитетінен аудандық
4. Сонымен қатар аудаңдық
Көлік құралдарына салынатын салық
2005 жылы көлік салығы болжамдалған 1010000,0 мың теңгеден
Болжамның 2%-ға артық орындалу себебі Алматы қаласы салық
1.ЭХО ААҚ "Қазақтелеком" — 2354,4 мың тг;
2. ААҚ "Автобус паркі № 6" — 3240,0
3."Кока-кола Алматы Ботлерс" — 2033,9 мың тг;
4. ЖАҚ "Алматы Пауэр Консолидейтед" — 4712,2 мың
5. ЖШС "Янзар" --- 3945,4 мың тг;
6. ЖШС "Стандарт Ойл"— 4200,0 мың тг;
7. РШ Мем. Авиакомпаниясы "Беркут"-5 — 323,8 мың
8. ЖАҚ"Эйр-Қазақстан"--І-17336,6 мыңтг;
9. ЖШС "Авиационная компания Саяхат" — 6829,2 мың
10. ААҚ "Алматы Халықаралық аэропорты" — 2000,0 мың
11."Алматы Қаржы-Сауда Банкі" — 133575,0 мың теңге.
Мүлік салығы
Салық органдарының бақылауында 25543 кәсіпорын бар, соның ішінде
2005ж. заңды түлғаларға салынатын мүлік салығы болжамдалған 1937693,0
Қаланың аудандары бойынша жоспардың орындалуын қарастыратын болсақ:
1. Алмалық
2. Әуезов
3. Бостандық
4. Жетісу
5. Медеу
6. Түрксіб
Осы мәліметтерге негізделе отырып қаланың барлық аудандарында мүлік
4-кесте
Мүлік салығы бойынша салықтық түсімдердің сандық көрсеткіші
2003жыл 2004 жыл 2005 жыл
Төлемнің
атауы
Жоспар
Факт
Орын
далу
пайызы Жоспар
Факт
Орын
далу
пайызы Жоспар
Факт
Орындалу
пайызы
Мүлік салығы 1160000 1245584 107,3
Түсімдердің көбеюі келесі салық төлеушілердің негізгі құралдар алуымен
1. "Алаш" 2005ж. - 21457,0 мың
2. "Ақ Бірлік" 2005 ж. - 25,0
3. "Цветмет" 2004 ж. - 19331,0 мың
Сонымен қатар Болжамның артық орындалуы мынағанда байланысты:
1. "Каспиан прогрессив
2. Афк Ардагер — 1277 мың тг;
3. ГКП Водоканал — 4758,2 мың тг;
4. ААҚ Казкоммерцбанк— 14311,1 мыңтг.
Азаматтардың кәсіпкерлік қызметінде және жедел басқару құқығындағы қосымша
- бау-бақша қауымдастықтарын және гараждық кооперативтерін
- өткен жылдардағы салык берешегін өндіріп алу нәтижесінде
Әлеуметтік салыққа тоқталатын болсақ:
Салық органдарының бакылауында 79477 кәсіпорын есепте түр, сонын
2005ж 1826 кәсіпорында тексеріс жүргізілді, онын ішінде 594
Әлеуметтік салық болжамдалған 21655301 мың теңгеден асып.
ЖАҚ "ЭЙР" - 13217,6 мың тг.
ААҚ "Альянс банк" - 1 1 33 1
ЖАҚ Корпорация "КУАТ - 1 1 128 мың
Салық бойынша берешекті 206845.0 мыңтеңге өндіріп алу. Тек
5-кесте
Алматы қаласы бойынша 2004-2005 жылдарға ішкі өнім тауарларына
Атауы 2004жыл 2005жыл
Болжам Нақты % Болжам
Арақ 17022 193768 110,1
Ликер арағы 2775 1942 70,0
Шарап 62832 72876 116,0
Коньяк 15720 22458 142,9
Шампан 11691 15508 132,6
Сыра 263751 345966 131,2
Күшті сусын 123643 151030 122,2
Зергерлік бұйым 6605 7058 106,9
Ойын бизнесі 34343 49737 144,8
Лотерея еткізу 2659 2633 99,0
Бензин 181422 184082 101,5
Жанаржағармай 24163 38903 161,0
Қорытындылай келе, Алматы қаласының салық комитеті
2003 ж. бюджетке төленетін салық және басқа да
Сонымен бірге Алматы қаласы бойынша жалпы соңғы екі
6-кесте млн теңге
Алматы қаласы бойынша салықтар мен басқа да төлемдердің
Бюджет деңгейлері 2004 жыл 2005жыл
Абс. түрде %-пен
Мемлекеттік бюджет 127072 148846 21774
Республикалық бюджет 71674 100739 29065
Жергілікті бюджет 44857 46288 3249
III. Қазақстан Республикасының салық механизмін жетілдіру жолдары
3.1 Әлемнің дамыған елдеріндегі салық механизмінің қызмет ету
Әлемнің дамыған елдеріндегі салық жүйесі әр түрлі экономикалық,
Салық жүйесін құруда және салық механизмін жасауда дәстүрлі
- салық ауыртпалығын үлестіру тең болу керек;
- тұрақтандыру және
- салық жүйесі әділетті болу керек және
- салық жүйесі салық төлеушілерге түсінікті
- салықты басқарудағы әкімшілік шығындар және салық туралы
Әлемінің дамыған елдеріндегі салық механизмін құрудағы қиын проблема
Салықтың регионалды аспектісін қарастырайық. Салық жүйесінің маңызды элементі
Жоғарыда келтірілгендерден федералды құрылымның өзінде де (АҚШ, Канада,
Орталық және жергілікті органдардың арасында мемлекеттік қаржы ресурстарын
Федералды елдерде салық саясаты үш деңгейде өтеді: үкіметтік,
Кәсіпорындармен жеке кәсіпкерлердің жалпы салығы олардың табысынан 3/1
Батыс мамандарының айтулары бойынша, әр түрлі деңгейдегі салық
Дамыған мемлекеттерде экономиканың дамуының ең жоғарғы көрсеткіштері ретінде
салық механизмін қолданатын негізгі құралдарына мыналар жатады:
• салық ставкаларының төмендетілуі;
• амортизациялық төлемдердің арнайыланған жүйесі, соның ішінде жеделдетілген
• инвестициялық салымдарға арнайыланған салық жеңілдіктері немесе бұны
• әр түрлі сый ақылар, субсидиялар
АҚШ-пен Батыс Европадағы инвестицияларды ынталандыру мақсатында қолданылып жүрген
Жеделдетілген амортизация. Бұның мазмұны келесіден көрінеді: негізгі капитал
Салык несиесі. Негізінде инвестициялық салық несиесі бұл –
Инвестициялық салық несиесі құрылғылардың соммасының пайызы есебінде және
1980 жылдардағы АҚШ-тағы салық реформалары американдық корпорациялардың қаржылық
1986 жылдан бастап, АҚШ- тың салық реформалар заңына
АҚШ-тағы корпорациялық салық салудың негізгі қағидасы болып бұл
АҚШ- тың әкімшілік бюджеттік басқармасының эксперттерінің бағалары бойынша
Бұны салыстыру мақсатында 1987 жылы АҚІЫ- тың өндіруші
ҒТП-ның қазіргі таңдағы даму этаптары дамыған мемлекеттерде, оның
Кейбір кезеңдерде бұндай фирмалар үшін "салық каникулдары" қарастырылады
Германиядағы салық реформасымен экономикалық өсуді ынталандыру шаралары ретінде
Соңғы жылдары көптеген елдерде жалпыға ортақ салық саясатынан
Бірақ бұндай саясаттың көптеген кемшіліктері де кездеседі. Бұндай
Сонымен қатар салық базасының қысқартылуына байланысты корпаративтік салық
Қазақстан үшін дамыған елдердің бұрыннан қолданып келе жатқан
Соғыстан кейінгі кезеңде дамыған елдерде экономикалық және әлеуметтік
Жапонияда әлеуметтік экономикалық даму үшін орта және ұзақ
Жапонияның экономикалық жоспарлануының күшті жағы әуелі экономиканың дамуында
Жапонияның тәжірибиесі нарық жағдайында жалпы мемлекеттік жоспарлау өте
Батыс елдерінде салықты жоспарлау мазмұны: заңмен бекітілген барлық
Көптеген ірі компаниялар заңды салықты жоспарлау және заңсыз
Жүргізілген зерттеу шетел практикасының салық механизмімен жұмыс істеу
құралдарын белсенді қолдану, өндірістің техникалық дамуы және ғылыми
3.2 Қазақстан Республикасының салық механизмін жетілдіру жолындағы түйінді
Салық саясаты өз алдына мемлекеттің салыққа байланысты шараларын
Нарықтық қатынастарының даму жағдайында экономикалық реформалардың басты мақсаты
Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қызмет етуін талдап зерттегенде
Салық механизмінің тиімсіз аспектілерінің бірі негізінде салық жинау
Салық төлеушілердің іс-қимылы салық салу базасының жиынтығы негізінде
- салықтарды жеңілдету және салықтардан жалтаруды мүмкін емес
- салық төлеушілердің потенциалды мүмкіндіктерін өндіріске және өны
- қызмет нәтижесі салық төлемдерінің мөлшерінің тәуелсіздігін қамтамасыз
Потенциалды салық төлеушілердің салық жинау процесінде нақты қамтамасыз
Фискалдық саясаттың жаңартылуына ат салысу жұмысына Қазақстан Республикасының
Салық механизмінің маңызды бір бағыты ТМД елдерімен және
Ішкі инвестицияларды ынталандырмайынша экономиканы көтеру мүмкін емес. Сол
- Қазақстан Республикасының Парламент Мәжілісіне салықтық және кедендік
- қаржы тапшылығына байланысты отандық және шетел инвесторлары
- Қазақстан Республикасының Үкіметіне салық және кеден заң
Егер осы айтылған ұсыныстар іске асырылса, онда Қазақстан
Казіргі кезде Қазақстанда өндірістің дамуына ғана емес сонымен
Қазақстан Республикасының даму жағдайында үкімет шешімімен жаңа принциптерді
Қорытынды
Нарықтық экономиканың дамуы барысында салық механизмін тиімді пайдаланудан
Сонымен салық механизмі деген категорияға мынандай нақты тұжырымдалған
Салық механизмі құрылымы бойынша мынандай элементтерден тұрады:
- салықтардың түрлерінің жиынтығы (салық
- салықтарды жоспарлау мен болжамдау;
- салықтық реттеу;
- салық салу принциптері;
- салық зандылықтары мен құқықтары;
- салықтық бақылау;
- салық элементтері;
- салықтарды есептеу алу әдістері.
Салық механизмі арқылы біз салықты қашан, қандай мөлшерде,
Осы дипломдық жұмысты қорытындылай
1) методикалық жағынан жаңа салық кодексі оқырманға бір
2) барлық экономиканың салалары бойынша және салық түрлері
3)салық заңдарына өзгерістер жасау өте жиі жасалынады, соның
4) салық төлеуші жеке тұлғалардың "салық мәдениетін" арттыру
5) салық комитеті қызметкерлерінің еңбек ақысын көбейткен жөн;
6) жергілікті атқарушы органдарға салықтарды бюджетаралық бөлінуге байланысты
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының "Салықтар және бюджетке төленетін басқа
10-қаңтар, Алматы, 2006 жыл.
2. Қазақстан Республикасының "Бюджет жүйесі туралы" заңы,
1- сәуір, 2003 жыл.
3. Қазақстан Республикасының 2005 жылғы
"Республикалық бюджет туралы заңы",
2005 жыл.
4. Баймуратов У. "Национальная экономическая система"
Алматы, 2000ж.
5. Баймурзаев Р. Л.Аносова, Г.Жарылгасимова "Налоги
в Казахстане", Алматы, 2000 г.
6. Драбозина Л.А. "Финансы" Москва-2001ж.
7. Ильясов К.К., Зейнелгабдин А.Б., Дрыстанбекова С.С.
Алматы,1995 ж
8. Ильясов К.К.,
9. Құлпыбаев С.Қ. "Қаржы" Алматы, 2004ж.
10. Мельников В.Д., Ильясов К.К. "Финансы" Алматы, 2003ж.
11. Оспанов М.Т. "Налоговая
12. Сейдахметова Ф.С. "Налоги в Казахстане", Алматы,2002 г.
13. Худяков А.И. "Налоговое право Республики Казахстан" Алматы
" Жеті жарғы".
14. Юткина Т.Ф. "Налоги иналогооблажение" Москва, 1999ж.
15. Ермекбаева Б.Ж. "Салықтар және салық салу"
16. Шеденов О. "Салық - экономиканы реттеу құралы
"Қаржы-қаражат"Алматы, 2003ж. №3
17. Елубаева Ж. "Салық жүйесін жетілдіру жолдары"
"Қаржы-қаражат" Алматы,2003ж. №5
18. Байдүйсенов А.Д. "Қаржы - қаражат" Алматы, 2004ж.
19. Кусаинов К.К. "Қаржы - қаражат" Алматы, 2003ж.
20. "Бухгалтер бюлетені" ресми газетінің 2005-2006ж. басылымдары.
40