Мазмұны
Кіріспе...................................................................................................................3
I. Әр халықтардың өлшемдері......................................................5
1.1. Өлшеулік мәні бар байырғы терминдерді оқыту................................5
1.1.1. Халық арасына кең тараған кейбір байырғы өлшемдер.....11
1.2. Ұзындық өлшеуіштер тарихынан.......................................................14
1.3. Метрдің тарихы...................................................................16
1.3.1. Өлшеуіштердің метрикалық жүйесінің құрылуы................16
1.4. Ұзындықты өлшеу......................................................................19
1.4.1. Штангенциркуль.............................................................20
1.4.2. Микрометр...............................................................................22
1.4.3. Үлкен қашықтықтарды қалай өлшейді?................................23
1.5. Уақытты өлшеу.....................................................................................24
1.5.1. Тәулік – уақыттың табиғи бірлігі..........................................25
1.5.2. Уақыттың атомдық эталоны...................................................27
1.5.3. Құм және су сағат....................................................................27
1.5.4. Маятник – қазіргі сағаттардың негізгі бөлігі........................28
1.5.5. Аз уақыт аралықтарын өлшеу. Сторбоскоп..........................29
ІІ. Басқа жүйелер........................................................................................32
2.1. Физикалық шамалардың өлшем бірліктері........................................32
2.2. Өлшеу бірліктері............................................................................37
2.3. Метрді жарық толқынының ұзындығы арқылы анықтау.................42
2.4. Үлестік және еселік бірліктер.............................................................43
ІІІ. Бірліктердің халықаралық жүйесі (Si)...........................................................45
3.1. Жалпы мағлұматтар.............................................................45
3.1.1. Тарихы.........................................................................45
3.1.2. Си бірлігінің жүйесі................................................................48
3.1.3. Си жүйесінің туынды бірлігі..................................................48
3.1.4. Си жүйесіне енгізілмеген бірліктер.......................................50
3.2. Еселік және үлестік бірліктер.............................................................52
3.2.1. Бірлік белгілеулерінің жазылу ережесі.................................52
3.2.2. Салмақ, уақыт және ұзындық.................................................53
3.3. Температура және жылулық................................................................54
3.3.1. Температураның термодинамикалық шкаласы....................54
3.3.2. Халықаралық температура шкаласы.....................................55
3.3.3. Фарангейттің температура шкаласы.....................................56
3.3.4. Жылу бірігі......................................56
3.4. Электр және магнетизм..........................................................57
3.4.1. Си бірлік жүйесі........................................................57
3.4.2. Практикалық үлгілер.................................................58
3.5. Жарық және жарықтану.......................................................58
3.6. Рентген және гамма-сәулелену, радиоактивтілік..............................59
3.7. Физикалық шамаларды өлшеу бірлігі................................................62
3.7.1. Негізгі бірліктер.........................................................62
3.7.2.Ұзындық және масса үлгілері, халықаралық прототиптер..64
3.7.3. Халықаралық Си жүйесі.........................................................65
Қорытынды.......................................................................70
Пайдаланған әдебиеттер................................................71