Мазмұны
Тақырыбы: Кіші мектеп оқушыларының танымдық процестерінің дамуы.
І Тарау. Кіші мектеп оқушыларының танымдық процестерінің дамуының теориялық
І. 1. Танымдық поцестерінің даму мәселелері туралы отандық және
І. 2. Кіші мектеп оқушыларының танымдық процестерінің ерекшеліктері.
ІІ Тарау. Психикалық танымдық процесінің дамуын эксперименталды зерттеу.
2.1 Кіші мектеп жасындағы баланың танымдық ерекшеліктерін диагностикалау.
2.2 Танымдық процесінің дамуын зерттеу әдістері.
2.3 Эксперименталды зерттеу нәтижесін талдау.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Кіші мектеп оқушылардың танымдық процестерінің дамуы
Кіші мектеп жасындағы бала өміріндегі маңызды құбылыс – мектепке
Статистикалық көрсеткіш бойынша мектепке келетін баланың орташа жасы 6
Әрбір бала үшін сұрақ жеке шешілу қажет: оны мектепке
Оқушының танымдық процестерінің дамуын ойдағыдай басқару үшін, мұғалім өз
Сон.дықтан да, менің зерттеу жұмысымның бүгінгі таңдағы өзектілігі
Зерттеу мақсаты: Кіші мектеп оқушыларының танымдық процестерінің даму ерекшеліктерін
Зерттеу міндеттері:
Кіші мектеп оқушыларының анатомиялық-физиологиялық даму ерекшеліктерін анықтау;
6-7 жастағы дағдарыс мәселесін талдау;
Кіші мектеп оқушыларының танымдық процестерінің даму ерекшеліктерін анықтау;
Оқу үрдісінде оқушының танымдық процестерінің даму ерекшеліктерін ескеруге ұсыныстар
1.1. Зейінді зерттеудегі мәселелер шеңбері кең ұғымдағы апперцепцияның нәтижесінде
В.Вундттың еңбектерінде бұл ұғым қабылданатын заттың саналы түрде танылуының
Э.Титченердің зейінге берген анықтамасы: «Біздің ақыл-ой еңбегімізде жақсы нәтижелерді
У.Джемстің зейінге берген анықтамасы: «Біздің сезімдеріміздің аймағына енетін барлық
Зейін туралы білімдердің дамуына үлкен үлес қосқан орыс психологы
Зейінге Н.Н.Лангенің берген анықтамасы: «Зейін – бұл алғашқы әсерде
Т.Рибо: «Зейін индивидуумның жасанды немесе ырықсыз икемделуімен жүретін ақыл-ой
Отандық психологияда зейіннің мәселесі мәдени тарихи көзқарас (Л.С.Выготский), іс-әрекет
П.Я.Гальперин бойынша, зейін – бақылаудың іс-әрекеті.
Басқа іс-әрекеттік көзқарастың өкілі С.Л.Рубинштейн іс-әрекетті санамен бірлікте, зейінді
Н.Н.Добрыниннің зейінге берген анықтамасы: «Зейін – бұл психикалық іс-әрекеттің
Зейінді зерттеудегі көзқарастар ішінде маңызды орынды Д.Н.Узнадзенің бағдар концепциясы
Узнадзе бойынша, зейін – бұл біздің санамыздың белсенді мазмұны
Зейіннің мәселелерімен айналысатын қазіргі отандық психолог В.И.Страхов берілген көзқарастарды
Адам түйсік арқылы заттар мен нәрселердің жеке қасиеттерін, мысалы,
Қабылдауда заттардың құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмі ,иісі, формасы т.б.
Қабылдау құрамына адамдардың өмір тәжірбиесі білімнің де маңызы
Гештальтпсихологтар қабылдау тұтастығын заттармен құбылыстардың объективті тұтастық қасиеттерінен
Сонымен, қабылдау дегеніміз – заттар мен құбылыстардың өз қасиеттері
Есте сақтау –дегеніміз есте сақтайтын нәрсені бұрынан белгілі нәрсемен
Ес –дегеніміз адамның бұрын қабылдаған нәрселер мен құбылыс бейнелерінің,
Естің нейрондық теориясы. Адам миының құпиялары жағынан ашылар емес.
Естің биохимиялық теориясы. Нәсілдік негізінде жатқан процестер ашылумен ғылымда
Аталған эксперимент тәжірбиелерден естің ерекше іздері дене молекулаларындағы химиялық
Адамның өз өмір – тіршілігі мен күнделікті іс -
Сонымен, ойлау дегеніміз - әлеуметтік жағдаймен ұштасқан, тілмен тығыз
Ойлаудың сезімдік таныммен және тілмен байланыстылығына тоқталсақ:
Дүниетану тікелей сезімдік процестер – түйсіну, қабылдау, пайымдаудан басталып,
Ойлаудың тілмен тығыз байланысты болуы және оның қоғамдық мәні
Елестер қазіргі сәтте сезім мүшелеріне әсер етпейтән заттар мен
Елестер – бұрынғы қабылдауларды қайта өңдеу мен жалпылаудың нәтижесі.
Елестердің физиологиялық негізі:үлкен мисыңарлары қыртысында бұрынғы қозулардан қалған
Елес ерекшеліктері:жалпылау,тұрақсыздық.
Елес түрлері: жалпылау деңгейлеріне қарай ( жеке, жалпы, схемалық),
2. Қиял және оның өзге психикалық процестермен байланысы.
Адам бұрын өзі көріп білмеген нәрселерінің бейнесін көз алдына
Адам қиялына меншікті бірсыпыра ерекшеліктерді мынадай етіп топтастырып
Физиолог И.М. Сеченевтың қиялға байланысты пікіріне сүйенсек, адамның басына
І. 2. Кіші мектеп оқушыларының танымдық процестерінің ерекшеліктері.
Зейін. І сыныпқа барған оқушылардың жаңа құрамымен өткізілген алғашқы
Жеті жастағы балалар өте зейінсіз. Олар оп-оңай және тез
Зейіннің табиғаты.Зейін адамның қайсыбір бір немесе бірнеше тітіркендіргішті адамның
Балалар үшін қайсыбір нәрсеге ұзақ уақыт зейін қоюдың қаншалық
Зейіннің түрлері. Зейіннің келіп шығуының үш себебі (қайнар көзі)
Қайсыбір күшті, ерекше, қатты, күтпеген тітіркендіргіш зейін қойдырады. Күтпеген
Бір нәрсеге зейін қою адамның өзінің қалауымен, оның еркінің
Зейіннің үшінші бір қайнар көзі мүдде, яғни адамның қайсыбір
Зейінін бұндай түрін де еріксіз, бірақ “екінші” зейін деп
Сабақта мектепттің кішкентай балаларымен атқарылатын күнбе – күнгі жұмысты
Әдетте оқу жылының екінші тоқсанында балалар олардың оқу іс
Бастауыш мектеп оқушыларын жақсы білетін әрбір мұғалімге күнделікті, жұмысты
Демек, зейіннің мүдде қолдайтын үшінші түрін ықтиярлыдан кейінгі, екінші
Бұл зейін балалар өз жұмысы туралы ойлауға, оның шешудін
Әрине, мұндай жұмыстың ойдағыдай болуы көбіне мұғалімнің балаларды жұмлдырғысы
Зейіннің сапасы. Зейіннің негізгі сапалары оның көлемі, шоғырлануы (жұмылу
Зейіннің көлемі – бұл адамның бір мезгілде біркелкі айқындықпен
Баланың зейінінің көлемі едәуір тар. Сондықтан, егер оған екі
Зейіннің шоғырлануы адамның жұмылу күшін сипаттайды және жаңа тітіркендіргіштің
Зейіннің орнықтылығы. Бастауыш мектеп оқушыларында бір доминантаның сақталу
Алаңғасарлықпен күресу үшін немесе, одан да жақсысы, бала зейінінің
Ең алдымен тағы бір рет еске салу қажет болатын
Бірақ баланың алаңғасар болу мүмкіндігін күшейтетін бірқатар себептер бар.
Өкінішке орай, көптеген ата-аналар балалардың күн режиміне тиісінше маңыз
Алаңдағыштықтың бір себебі баланың тыныс алу жолында аденоидтердің шығуы
Балалардың, әсіресе өте әсерленгіш, ақыл-ой жағынан жақсы дамыған, көп
Бала зейінінің мәдениетін көтерудің педагогикалық жағдайлары. Балалардың алаңдағыштығына мұғалім
Егер мұғалім әбігерленіп немесе абыржып тұрса, егер ол қара
Мәселен, І-сыныпта оқу сабақтарында у – шу болып кетуі
Зейіннің физиологиялық негізгі қуатты бағдарлаушылық – зерттеушілік рефлекс болып
Мұғалімнің өзінің де өз мінез – құлығымен баланың ден
Мұғалімге, әсіресе тәжірибесі жоқ немесе оқушылармен әлі толық байланыс
Әрине, осы шарттардың бәрін сақтаған күннің өзінде де кішкентай
Балалар үлкен үзілістерле аулаға жүгіріп шығып. Онда ойнайтын немесе
Бүкіл мектептің және әрбір сыныптың ойластырылған жұмыс режимі, балалар
Әрине, оқи білу сияқты, мінез – құлық ережелерінде балалардың
Қабылдау.Қабылдаудың табиғаты. Адам табиғат заттары мен құбылыстары дүниесінде,өзі күнбе-күн
Айналадағы дүниені дұрыс бағдарлау үшін,адамдар әрбір жекеленген зат(ағашты,үйді,автобусты,өзенді,найзағайды,..)пен жағдайды
Қабылдау-айналадағы ортаның заттарымен құбылыстары адамның сезім органдарына тікелей әсер
Алайда,қабылдау процесінің тууы үшін заттаң арнайы сезім органына әсер
Мәселен, адамның көзі әсер ететін затты қабылдау үшін, қабылдаушының
Адамның қабылдаудағы белсенділігі адамның өзінің саусақтарымен,қолымен,көзімен қабылданатын затты тұрқы
Қайсібір қарапайым заттың өзін (мәселен, қоңыраудың немесе рояльдің дыбысын,
Балалардың қабылдауының ерекшеліктері. Жоғарыда айтылғанның өзі бала
Дамуының бастапқы сатыларында баланың қабылдауы әлі мүлдем жетілмеген болады:
Мәселен, 10-12 айлық бала шешесінің қауырсындары бар әлем-жәлем үлкен
Балалардың қабылдауының осы ерекшелігі мектеп оқушыларының сыртқы түрі жөнінен
Балалар қабылдауының тұтастығы мен бөлшектенбейтіндігі бірінші класс оқушылары үшін
Мұндай қателер мектепте дейінгі балалардың жұмыстарында, олпрдың салған суреттерінде,
Кеңес зерттеушілері бала синкретизмінің, баланың қабылдауының дәл еместігі мен
Баланың өз өмірінің алғашқы күндерінен бастап затқа қарай алатынына,
Баланың танымының бастапқы сатысы оның күнбе-күнгі практикалық өмірі болып
Қабылдауға және байқай білуге үйрету. Қабылдай және байқай білуді
Әр түрлі методикалық ұсыныстарға қарамастан, барлық зерттеушілер төмендегі негізгі
Баланы қабылдауға арнайы үйретпесе, онсыз ол ең кішкентайларға тән
Бұл үйрету негізгі екі процесті: анализ бен жалпылауды жетілдіруге
Бірақ барлық ерекшеліктері де талдау, синтез жасауға байланыстарды белгілеуге,
Баладан белгілі бір ою - өрнек үш бұрыштардан, кішкене
Балалардың жасы неғұрлым кіші болса, мұндай талдауда олардың практикалық
Қабылдауға үйретуде сөзді кірістірудің зор ролі бар. Сөз, біріншіден,
Екіншіден, сөз қабылдаған затты сипаттау үшін қолданылады. Осының нәтижесінде
Үшіншіден, мұғалім бір затты арнайы қабылдауғабағыттағанда сұрақтар беріп, балаларды
Сөз тағы басқа да ойлау оперцияларын іске асыру үшін
Төртіншіден, сөз байқаудың қорытындыларын шығару жаңа немесе бұрышынан белгілі
Балаларды қабылдауға үйрету әдетте байқағыштық мәдениетін қалыптастыруға айналады. Мұғалім
1) байқаудың мақсатын белгілеу. Байқаудың міндетін белгілеу бақылауды талғампаз
2) балаларға байқауға ұсынылып отырған объектінің арнайы “қаралуға” тиісті
3) анағұрлым күрделі объектілерді байқауға дайындалу байқауды жүргізудің белгілі
4) бақылау барысында мұғалім балаларды негізгі міндетті орындаға жетелейтін
5) балалардың көріп – білгендерін талдап, жинақтап, жүргізілген жұмысты
6) осындай талдап қорыту кезінде байқауда жіберілген кейбір кемшіліктер
Баланы байқағыштыққа үйрету оның жеке басының бақылағыштық, терең қабылдай
Байқағыштық көптеген мамандықтар саласында жемісті қызмет ету үшін, мысалы,
Әдетте ІІІ сыныпқа таман балалардың басым көпшілігі талдай отырып
Ес. Есте сақтаудың табиғаты. Өмірге келген күннен бастап әрбір
Бұл қабілет есте сақтаудың қызметін құрайды. Есте сақтау қабілетінен
Ол әрбір жаңа күнді “ақ қағаздай” мөлдір жанымен қарсы
Ол күнделікті кездесетін заттарды, айтылған сөздерді, табиғат құбылыстарын, жаңа
Ойда сақтап қалудың, қабылданған материалды сақтау мен қайтадан қалыбына
Есте сақтаудың табиғаты мен механизмін білуге құштарлық өте ерте
Содан бері ғалымдар адамның осы бір таңғажайып қабілетін түсіндіруге
Өзімізге белгілі, “тілдің ұшынды тұрып” кенеттен жоғалыпкеткен, онан соң
Ассоциациялар есте сақтаудың материалдық негізі болды және қабылданған материалды
Соңғы он жылдықта есте сақтау жұмысында адам миында өтетін
Ассоциациялардың есте сақтау жұмысында атқарар ролі туралы алғашқы ойды
Байланыстар болмыстың шын мәніндегі өзара байланысын бейнелейтін өте мәнді
Ассоциация туралы ілімнің негізінде психологтар ХІХ ғасырдың өзінде –
Адамның белгілі бір материалды, оның бөлшектері мен жақтары арасындағы,
Осындай механикалық есте сақтаудың мысалы ретінде ойына алған бір
Бірақ осындай байланыстардың байланыстардың жасандылығы есте сақтауды барынша әлсіретіп
Адам ұмытып кеткен бір оқиғаны, басқа еске түсіру құралдары
Есте сақтаудың өтпелі және ұзақ мерзімділігін бөліп қарап жүр.
Бала үйренуге тиістінің бәрін бала күнінде үйреніп үлгеруге тиіс.
Көңіл қою мен қабылдау іспеттес, есте сақтаудың да да
Адамның өз есінде таңдап алып, сақтап қалуға тиістіні оның
Есте сақтаудың адам өмірінде орасан зор мәні бар. Ол
Есте сақтау адамның арнайы қызметінде анық көрінеді. Ол “мнемиккалық”
Адам қабылдаған оқиғаны, затты есте сақтап қалу немесе еске
Адамдар бір – бірінен есінде қалған материалды жақсы сақтай
Балалардың есте сақтай білуінің ерекшеліктері. Біздің ғасырымыздың 20-жылдарында, балалардың
Бірақ кішкентай балалардың есте сақтау қызметін көңіл қоя зерттегенде,
Есте ұстаудың беріктігі, яғни қабылданған нәрсенің сақталу мерзімінің ұзақтығы,
Мысалы, жекелеген заттардың бейнелері кез келген мазмұндағы есте ұсау
Бірақ мәселе ойда сақтап қалуда ғана емес. Есте
Қимылдық ес барлық қабілет пен дағдыланудың қалыптасып дамуына, ең
Дағдыларды қалыптастыру мектептің ортаңғы және жоғары кластарында жалғастырылады. Бұның
Баланың есте сақтауы, әсіресе олардың бір кезде көріп, қабылдаған
Балалар салған суреттердің олардың жасына байланысты өзгеріп отыратындығын зерттеген
3 – 8 жастағы балалардан өздеріне жақсы таныс заттардың
Балалардың заттарды бейнелеуіндегі тұрақты процесті байқай отырып, В. Штернге
Заттарды бейнелеудегі әрбір жаңа кезеңінің тууы және олардың өмір
Бірақ көптеген мектеп жасына дейінгі балалар педагогтары мен төменгі
Бала өмірінің уақыты – бұл оны үлкендердің үйретуге кеткен
Әрине, заттарды қабылдай білмеуіне байланысты балалар түсінігінің өзіне тән
Бала елесінің үзінді түрінде болатындығы (ойдым-ойдымдығы) – олардың қабылдауындағы
Есте сақтаудың мұндай қателіктер – балалар қабылдауының пісіп-жетілмегендігінің және
Мағыналық есте сақтау туралы жан-жақтырақ төменде айтылады. Сондықтанда мағыналық
Балалардың еске қалдыруы, есте сақтауы және қайтадан жаңғыртуы. А.
Еске сақтаудың ерікті және еріксіз түрлері болады. Осыдан біраз
А.Н. Леонтьевтің, П.П. Блонскийдің және әсіресе А.А. Смирнов пен
Жасалынған көптеген тәжірибелер төмендегі заңдылықтарды көрсетті.
Егер сыналушы алдында жалған міндет тұрмаса, онда тек материалды
Автордың қол жеткен нәтижелері сыналушының есінде өзі тікелей әрекет
Әрине, бұл арада сыналушылардың алғашында суреттерде бейнеленген заттарға, екіншісінде
Зерттеулер сондай – ақ, баланың жасы неғұрлым кіші болса,
Сөйтіп, ең басты шарттардың бірі – балалардың материалдарды еске
Есте ерікті түрде қалдыру оқушының бір затты еске ұстап
Көрнекі құралдарды пайдалану. Баланың жасы неғұрлым кіші болса, соғұрлым
Қайталау. Көптеген мұғалімдер кез келген оқу материалдарын есте берік
Осының нәтижесінде “қайталау – оқу анасы” деген, осы күнге
Өтілген материалды көп рет жөн – жосықсыз қайталай беру
Жасалынған бір тәжірибеде ересек адамдарға көзі жабық күйінде қолын
Ал, керісінше, мұғалім қайталауларды түрлендіріп отырса, яғни әр қайталағанда
Бұл, мысалы, алдымен бір әріпті бөлек алып, оның әр
Белгілі бір ережені, заңды, анықтаманы жаттау үшін, әрине, соларға
Мысалы, Т.Г.Рамзаева балалардың сөз түбірін меңгеруіне бірнеше жаттығуды ұсынады.
Тіпті сөзбе-сөз есте қалып, жатқа айтылуға тиісті ережелер, заңдар
Өзін-өзі бақылау. Адам өзі істеген істі бекіту үшін, өзі
білуі, яғни өз қолы жеткен жетістікті көре білуі қажет.
«М» әрпін бес рет жазып шығарындар. Ал енді әрқайсың
Сол ең әдемі әріптің астын сызып қойындар.
Енді ең сәтсіз жазылған әріпті тауып, қоршап сызындар. Ол
Себебін кім тапты? Қолдарыңды көтеріндер. Дұрыс. Маша, сен әріптің
Өзін-өзі бақылаудың оқу материалын есте сақтап қалу мақсатымен және
Берілген кез келген дәрежедегі материалды оқып игерудің кез келген
4. Себептер мен нұсқау. Адамның кез келген басқа қызметі
Бала материалды есте сақтап қалу үшін, оны не үшін
М. Истомина мұны 3 – 7 жастағы балалардың белгілі
Себептің роль Т.Н. Баларичтің еңбегінде жақсы көрсетілген. Зерттеуде себеп
Оқу материалын игеру үшін оқушылардың бар күшін жұмсауға итермелейтін
Оқушылардың жаңаны білуге деген құштарлығын оятуда, олардың ең бір
5. Есте сақталған материалдың мағынасын ұғыну. Кішкентай балаларға сөзбен
Көптеген тәжірибелер барысында мағыналақ жағынан байланыстыруды қалыптастырған жағдайда,материалды еске
Есте қалғанды мағаналық түсінудің жолдары әр түрлі. Мысалы, кез
Ең кішкентайларға жоспарды суреттердің орналасу реті бойынша жасыуға болады.
Кейінірек суреттерді негізгі ойларды тізіп айтумен алмастыруға болады: Әңгіменің
I сыныптың оқушыларына төмендегідей алгоритмді (кезекті әрекеттердің тізімін) үйрету
1.Есепте оқып шық
2.Мысалды қысқартып жаз
3.Әрбір санның қандай мәнді білдіретіні туралы сұрақтарға жауап бер.
4.Мысалдың басты сұрағын ата.
5.Мысалда не туралы айтылатындығын елестет (қажет болса, чертежін сыз).
6.Шешімін тексер де, жауабын жаз.
......................................................
9.Мысалға байланысты сұрақтар қойып, оларға жауап бер.
Осындай жүйелі атқаратын белгілі әрекеттер тізбегін жасауға программаланған оқыту
Тыңдалынған және қайтадан еске түсіруге тиісті материалдың жоспарын жасау,
Есте сақталғанды ұғу үшін балаларға әр сөздің, терминнің мәні
Есте қалғанды ұғынуға кеткен уақытқа өкінуге болмайды, бұған кеткен
Б. Есте сақтау және ұмыту. Материалды жаттау, оны қайтадан
Ұмыту процесі де осы жасырын кезеңде жүзеге асады. Ұмытудың
Әрине, әрбір оқушы мұғалім тапсырғанды шын көңілден есте ұстауға
Оқушы екпін түспейтін дауысты дыбысты тексеру үшін сөздегі екпінді
Мұндай жағдайда оқушы бір нәрсені ұқпаған немесе бір нәрсені
ХІХ ғасырдың өзінде – ақ неміс психологы Эббингауз ұмыту
А. Бинэ мен оның ізбасарлары қолданған балаларға таныс сөздік
Демек, ұғынып қабылданған түсінікті материалды ұмыту, түсінбестен қабылданған материалды
В. Жаңғырту. Есте сақтау процестерінің осы соңғы бөлімінде жоғарыда
Қайталап еске түсірудің ең жеңіл формасы тану процесі болып
Еркін ықтиярсыз жаңғырту кездейсоқ түрткіден, ізденуден пайда болуы мүмкін.
Ал жаттау барысында өз ойында қорылып барып қабылданған материалды
Мағыналық есте сақтау оқушы материалды қайта жаңғыртқанда оның формасын
Текстің негізгі логикалық құрылымын – мағынасын игерген оқушылар қосалқы
Қабылданып және қайтадан еске түсірілетін материалдың осылайшаөңделуін психологияда жаңарту
“Топталған”, яғни ұқсас бөлімдері біріктіріліп, белгілі бір логикаға құрылған
Бұл туралы оқушылардың өзі, қасқыр туралы білген тексті қалай
Қасқыр итке ұқсас болады.
Қасқыр бір орында тұрақты өмір сүрмейді.
Жаздыгүні қасқыр зиянын аз тигізеді.
Шындығында, осы тұжырым ойларға сүйене отырып, текстің барлық мағыналық
Сөзбе-сөз (механикалық деп аталатын) және мағыналық жадында сақтаудың нәтижелілігін
Бұл есте сақтау аталған сөздің уақытша реттік байланысына, яғни
Бұл процестемұғалімнің бүкіл сынып оқушыларына қойған сұрақтары зор роль
Егер мұғалім әнгімені балаларды логикалық жүйелілікпен мазмұндап беруге үйретуге
Егер балалар әңгіме кейіпкерлерінің бәріне тән ортақ белгілерді атауға
Мұғалім сұрақтары – оқушының бұрын қабылдағанын еске түсіруге құрал
I – III сынып оқушылары мен күнделікті жүргізілетін жұмыстың
Екіншіден, төменгі сынып оқушыларының барынша күрделі оқу материалын
Үшіншіден, логикалық есте ұстау баланың жас шамасына қарай пісіп-жетілуінің
Ойлау. Ойлаудың табиғаты. “Хайуанаттар ойлай ма? Кішкентай балалар ше?
Бұл сұрақты ересек адамдар қояды. Бірақ бұларға жауап беру
Ойлау – қабылдау, қиял секілді адам танымының формасы болып
Кез келген танымдық процесс сияқты, ойлау өмір шындығы бейнесін
Ойлау арқыл адам заттар мен құбылыстарды олардың айрықша белгілері
Мысалы, адам ерекше автобусты көрді. Ал енді, адам бұл
Бірақ ойлаудың екінші бір ерекшеленетін белгісі – оның жинақылық
Ойлау арқылы адам құбылыстарды олардың байланыстарымен бірге таниды. Байланыстың
Ойлау мен тілдің органикалық байланысы арқасында ойлау арқылы адамдар
Ойлау дегеніміз процесс, басқаша айтсақ, оның динамикасы кезінде тану.
Ойлау процесі ой еңбегі болып табылады. Одан мынадай негізгі
Сондықтан да балаларды оқыту мен тәрбиелеуде міндетті, сұрақты дәл
Ойлау процесінің сұрақта белгіленген белгісізді ашуға бағытталуы, ойлауға өте
Адам шешетін мәселенің кез келгені ең алдымен берілген бүтін
Ойлау нәтижесінде адам қойылған мәселені шеше алмады, іздеген байланысын
Ойлау процесінің біз жасаған осы қысқаша сипаттамасынан қорытынды шығарсақ,
Ондай бірдеңені түсіну, табу, жаңалық ашу жолында басын бәйгеге
Жоғарыда көрсетілгендей, бүкіл таным қызметінің тегершігі болып табылады. Ол
Ойлау адам сезімімен “жарқырайды”, оның қажеттілігі мен мүддесі қоршаған
Бала ойлауының жалпы ерекшеліктері. Практикалық ойлау. ХХ ғасырдың басында,
Көрсетілген қате ережелердің бірі – психологтардың бала сауатты байланыстырып
Кіштентай бала үшін мәселені шешудің бірінші құралы оның практикалық
Кішкентай баланың ойлауының тапсырманы көрнекі - әсерлі шешу сатысынан
Сөз арқылы белгілі бір мәселе қойылады, сөзді ересек адам
Екіншіден, ерекше атап өтетін жайт, логикалық ойлаудың неғұрлым жоғарғы
Қимылға байланысты берілген мысалды шешу үшін, 2 – 3
«Қол арқылы ойлау»тіпті ересек адамдар мен жас өспірімдер жаңа
Практикалық іс-әрекеттің аса зор маңызы бала заттарға тікелей әсер
П.Я.Гальперин негізін салған»ақыл-ой әрекетінің сатылап қалыптасу»концепциясын,практикалық іс-әрекет адам ойлауының
Бала ойлауының келесі,дамудың жоғарырақ сатысына өтуіне байланысты оның бастапқы
Сөйлеудің дамуы мен тәжірибенің жинақтауына орай бала бейнелі ойлауға
Адамдардың есімдері мен жануарлар аттары бас әріппен жазылатының Коля
Бала ойлауының жарқын бейнелілігі,сонымен бірге нақтылығы ең алдымен, баланың
Күшті де ер жүрек алып Айдын туралы қысқа әңгімені
«Тас жүрек»-дамак,оның жүрегі тастан жаралған.
«Алтын қолдар»-алтынмен қапталған.
Әр мұғалім мұндай мысалдарды ондап және жүздеп келтіре алады.
2. Сөздік (логикалық)ойлау. Логикалық ойлау ең алдымен ойлау процесінің
3. Ұғымдарды меңгеру. Ұғымдарды әрбір адамның бойындағы рухани байлығы
Екіншіден, әрбір ұғым сөзбен белгіленетін болғандықтан, балалар “өсімдік”, “жүйе”,
Заттар мен құбылыстардың қайсыбір категориясының жалпыланған бейнесі мен оны
Мәселен, балалар сөйлем, қорытынды, бастауыш ұғымдардың анықтамаларыберінген тұжырымдарды дұрыс
Балада ұғымдардың пайда болу процесін көптеген психологтар зерттеді. Зерттеушілерді
Мектептегі алғашқы оқу жылы бойында балалар бұл жаңа ұғымды
Оқудың келесі, 2 және 3 сыныптардағы сатысында бұл алғашқы,
Зерттеушілер ұсыенған әдістердің айырмашылықтарына қарамастан, балаларды әр түрлі заттардағы
1) қалыптасатын ұғым көрсететін фактілерді (сөздерді, геометриялық фигураларды, математикалық
2) әрбір жаңа құбылысты талдау мен ондағы белгілі бір
3) барлық маңызсыз, қосалқы белгілерден дерексіздену, ол үшін маңызсыз
4) жаңа заттарды таныс сөздермен белгіленген тиісті топтарға еңгізу.
Мұндай қиын және күрделі ақыл – ой жұмысына кішкентай
Мектепте балаларды оқыту практикасы дәйекті, нанымды көрсеткеніндей, арнайы ұйымдастырылған
Объектіні маңызды белгілеріне қарай бөлу және айырып танудың қиындықтары,
Балаға әралуан гүлдер бейнеленген таблицаны көрсеткенде, 1 және 2
Табблицада бейнеленген жануарларды таңдау үстінде 1 және 2 сынып
Алайда, жоғарыда келтірілген мысалдарға қарап, 7-9 жастағы балалар ұғымдарды
Оқушылардың ұғымды меңгергендігінің ең дәлелді көрсеткіші оны үйреншікті және
Қазір тиісті әдістемелерде балада дұрыс саналы ой қорытындылары қалыптасуының
Ақыл – ой әрекеттерін меңгеру. Бастауыш мектеп оқушыларының логикалық
Бұл – екі салыстырылатын заттардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтауға
Баланың ересектеуінің өзі басшылықсыз, әдетте бір айқын, көзге ұрып
Салыстыру операциясын меңгеру үшін адам әртүрлі заттардағы ұқсастықты және
А.И. Кагальняк, А.Я. Савченко, Е.Н. Шилова, Т.В. Косма және
Зерттеулер сондай – ақ, бастауыш мектеп оқушыларының ойлауына тағы
Егер іс жүзінде жыл басында 1 сынып оқушларының
Салыстыру операциясын меңгеру – бастауыш мектеп оқушыларының оқу жұмысында
Логикалық ойлау баланың ақыл – ой дамуының жоғары сатысы
Дамудың алғашқы сатыларында бала сезімдік тәжірибе жинақтайды және бірқатар