МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
І ТӘРБИЕ – МАҚСАТТЫ ҮДЕРІС..................................................................5
1.1. Тәрбиенің пайда болуы....................................................................................5
1.2. Тәрбие әдістері мен тәсілдері..........................................................................7
1.3. Тәрбие үдерісінің мақсаты мен міндеттері..................................................19
ІІ ШЕТЕЛДІК ПЕДАГОГИКАДАҒЫ ТӘРБИЕ...........................................23
2.1. Шетелдер мектебі мен педагогикасының тарихы.......................................23
2.2. Шетелдік мектептегі білім беру мен тәрбиелеу практикасы.....................26
2.3. Шетелдік практика мен
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................31
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...............................................32
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Педагогтің кәсіби қызметі адамның барша
Мақсатты сезіну әрқандай іс-әрекетке қуат береді. Ұлы да
Тәрбие мақсаты - педагогика ғылымының өзекті категориясы. Оны
Шынында да, күнделікті мектептегі педагогикалық тәрбиеде болмыс көрсеткендей,
Тәрбиелік істің мұндай келеңсіз жағдайларының объективті себептері мақсаттың
Мақсат - субъект санасында оның қоршаған ортамен өзара
Өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеу мақсаты - кең
Өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеу мақсатының мазмұны қоғамның
Курстық жұмысты орындаудағы негізгі мақсат – шетелдік
Курстық жұмысты орындау міндеттері келесідей:
Тәрбие туралы түсінікті ашып көрсету;
Шетелдік педагогика және тәрбие үдерісін қарастыру.
Курстық жұмыс құрылымы кіріспе, екі тарау, қорытынды мен
І ТӘРБИЕ – МАҚСАТТЫ ҮДЕРІС
1.1. Тәрбиенің пайда болуы
Тәрбие – бұл қоғамдық өмірдің құбылысы. Ол адамның
Тапсыз қоғамда ру, отбасы болмағанда адамдардың негізгі айналысатын
Адамзат қоғамы дамуының алғашқы сатвсында тәрбиенің мақсаты еңбекке
Алғашқы қауымдық құрылыста отбасы болмаған кезде, балалар руға
Қоғамның дамуының алғашқы сатысында, алғашқы қауымдық құрылыс кезінде
Жеке меншіктің, құлиеленушіліктің және моногамдық отбасының пайда болуымен
Отбасы тәрбиесі тәрбиенің бұқаралық түріне айналды. Пайда болған
Тәрбиенің пайда болуы туралы мәселені буржуазиялық ғалымдар әртүрлі
Жануарлар дүниесіндегі жинақталған барлық материалдарға негіздей отырып, аға
Тәрбиенің пайда болуы жөнінде әлемдік ғылымда бірнеше тұжырымдама
1.2. Тəрбие əдістері мен тəсілдері
Тəрбие əдістері –бұл тəрбие көздеген мақсатқа жетудің жолдары,
Əдістер түрі сан-алуан да шексіз көп. Ал оның
Тəрбие тəсілі – жалпы əдіс бөлігі, нақты жақсаруға
Тəрбие құрал-жабдықтары. Тəрбие жеке ықпалдарды байқатса, құрал-жабдықтар тəсілдердің
Əдіс баламалары өте көп. Олар арасынан мақсаттар мен
Тəрбие əдісі- көп өлшемді құбылыс, оның жүйелесуіне негіз
Тəрбие процесінің жалпы құрылымынан байқағанымыздай, дұрыс ұйымдастырылған тəрбиенің
Наным-сенімге оқушыны əрқилы əдістермен жеткізу мүмкін. Өткен ғасыр
Этикалық тақырыптағы əңгіме – инабаттық мазмұнға негізделген деректер
Əдептілік əңгіме тиімділігі келесі шарттарға байланысты:
- əңгіме оқушылардың əлеуметтік тəжірибесіне сəйкес болу қажет.
- əңгіме көрнекілік əдісін бірге қолдану арқылы жүргізіледі
- əдептілік əңгіме өткізу үшін қолайлы үй-жай, жағдай
Қоршаған жай-жағдайлардың əсемдігі мен ондағы дүние заттары, олардың
- əңгіменің əсері кəсіптік дайындыққа байланысты. Ебедейсіз, дөрекі
- əңгіме мазмұны тыңдаушыларды еліктіруі шарт. Одан алған
Ұғындыру – тəрбиеленушілерге эмоционал-сөздік ықпал жасау əдісі. Бұл
Қандай да ұғымның орнығуы, баланы оған сендіре білуге
Тəрбие тəжірибесінде ұғындыру мен сендіруге қоса үгіттеу əдісіне
Үгіттеу арқылы кейде оқушыны өз қылығынан ұялу, өкіну
Əдептілік сұхбаты - екі тарап өкілдері – тəрбиеші
Əдептілік сұхбаттары тəрбиеленушілерді өздерін толғантқан барша сұрақтар бойынша
Əдептілік сұхбаттарының тиімді болуы келесідей маңызды шарттарға тəуелді:
1. Сұхбаттың проблемді сипатта болғаны өте маңызды. Осыдан
2. Сұхбаттың жаттанды дайын не үлкендердің құлаққа салған
3. Сұхбатыңыз тəрбиеші көпіре сөйлеп, тəрбиеленушілер үндемей тыңдайтын
4. Сұхбат үшін таңдалған материал тəрбиеленушінің эмоционалдық кейіпіне
5. Сұхбат барысында барша көзқарастарды айқындап, салыстыра білу
6. Əдептілік сұхбатында дұрыс басшылық – мəні -
Сұхбат өзінен өзі бола қалады деу – қате
Жазықты балалармен сұхбаттасу үлкен кəсіби шеберлікті қажет етеді.
Үлгі-өнеге - өте əсерлі тəрбие əдісі. Бұл əдіс
Өмір өнегесі ұдайы оңды болса, тіпті жақсы, бірақ
Тəрбие тəрбиешінің жеке басы үлгі-өнегесіне, оның қылық-əрекетіне, қамқорлығындағы
Сонымен, сана қалыптастыру əдістері тұлғаның ізгілену тəрбиесінде маңызды
Тəрбие көзделген əрекет-қылық (поведение) типін қалыптастыруы міндетті. Тұлға
Қажетті тұлға сапаларын қалыптастырудың жалпыланған əдісі – жаттықтыру.
Жаттықтыру істерінің тиімділігін келесі шарттар анықтайды: 1) жаттығулар
5) қайталау жиілігі; 6) бақылау мен түзету; 7)
Жаттығулар жүйесін жоспарлауда тəрбиеші ең алдымен өз тəрбиеленушілеріне
Тұрақты дағдылар мен əдеттер қалыптастыру үшін жаттығуларды мүмкін
Жаттықтыру əдістерінің тиімділігіне себепші маңызды шарттардың бірі- біртұтас
Гуманистік тəрбиеде де қатаң əдістер қолданылады. Бірақ əңгіме
Кеңес-талап. Бала санасына ықпал жасаумен педагог қойған талаптың
Ойын талап. Əрқандай талаптарды қою үшін тəжірибелі мұғалім
Сенім талап. Мұндай əдіс, əдетте, сыйластық жайлаған ортада
Өтініш талап. Педагог пен тəрбиеленуші арасында достық, жолдастық
Үйретіп көндіру – көзделген сапаны жылдам əрі жоғары
Үйретіп көндіру тəрбие процесінің барша кезеңдерінде де тиімді,
1. Тəрбие шарттарын екі тараптың да анық, дұрыс
2. Қандай да талапқа көндіруде, айтар ойыңызды сөзбен
3. Əрбір уақыт аралығына қонымды, оқушы мүмкіндігіне сай
4. Қалай орындалуын, одан болар нəтижені көрсете біліңіз.
5. Көндірудің бірізді – параллель схемасын қолданыңыз. Егер
6. Көндіру тілектестік пен мүдделілікке негізделген, бірақ бірқалыпты
7. Көндірудің педагогикалық тиімді нəтижесі ойынмен бірге келеді.
Тапсырыстар беру – балаларды ұнамды қылық-əрекеттерге жетелеудің тиімді
Тəрбиелік жағдайлар – арнайы жасалған шарттарға орай тəрбиеленуші
- жағдай жалған, жасанды болмай, нақты өмірде кездесетін
Аталған əдіс басқа тəрбие əдістерінің баршасымен тығыз байланысты.
Тұлға мінез-қылығын қалыптастыру əдістері тəрбиеде өте қажет. Олардың
Тəрбиеленушіні белгілі іс-əрекетті орындатуға талаптандыру ниетімен қолданылатын əдістер
Мадақтау – тəрбиеленушілер əрекетіне ұнамды баға беру. Мадақтау
Қарапайымды бола тұра, мадақтау өте жауапкерлі де іс.
1. Мадақ-марапат сырттай көзге түсіп, əйгілену ниетімен емес,
2. Мадақтау арқылы тəрбиеленушіні басқа балаларға қарсы қойып
3. Мадақ қолдана отырып, кім, не үшін, қаншалықты
4. Əрқандай мадақ жеке тұлғалық ерекшеліктерді ескерумен беріледі.
5. Бүгінгі мектеп тəрбиесіндегі басты міндеттерден жазбау. Мадақтау
Жарыс, бəсеке. Көп бала топтала қалса, сол бойда
Жарыс əдісімен баланың бəсекелестікке деген табиғи қажеттігін жеке
Гуманистік педагогика жазалауды да жоққа шығармайды, бірақ оның
Жазалау –келеңсіз қылықтарды шектеп, тежеу үшін, басқалар алдында,
Жазалау əдісінің тиімділігін анықтаушы шарттар төмендегідей:
1. Оқушы «пір» тұтқан абыройлы адам тарапынан болған
2. Бүкіл сыныпқа жаза қолдануға болмайды.
3. Жаза шешімі қабылданса, ол орындалуы шарт.
4. Жаза тиімділігі оның оқушыға түсінімді болып, оны
5. Жазала, бірақ оқушының намысына тиюші болма. Тəрбиеші
6. Жазалау мəселесін шешуде негізінен келеңсіз қылықтарды, болымсыз
7. Жазалау əдісін қолдануға негіз- дау-дамайлы жағдай (ситуация).
8. Жазалау - өте ауыр да əсерлі əдіс.
9. Педагогикалық процестегі жаза – кек алу құралы
10. Жазаның жеке балаға,оны даралығына сай қолдануы –
11. Əрқандай жаза педагогикалық əдептілікті, жас кезеңдері психологиясын,
Субъектив – прагматикалық əдіс негізі – тəрбиесіздік пен
Педагогтар қоғамдық-экономикалық тарығуларды тəрбие мақсатында қолданады. Алдымен олар
Субъектив – прагматикалық əдістің нақты іске асыру жолдары
- тараптар міндеттері анық көрсетіліп, тəрбиеші мен тəрбиеленуші
- тəрбиешілер жəне ата-аналар ортасында келісіммен түзілген жеке
- жеке қызығушылықты арттыру үшін оқушылар қалаулары бойынша
- құқық бұзуға бейімді балалармен тəрбие – сақтандыру
- ең соңғы техникалық құралдар жəне электронды –
- техникалық құралдармен жинақталған сандық жəне сапалық көрсеткіштер
- ұдайы өткізіліп тұратын ойын, жарыс, курстарға байланысты
- тəртіп бұзушыларды жазалау мақсатында қолданылатын айыппұл төлету,
Бұл əдіс, əзірше еліміз мектептерінде кең өріс ала
1.3. Тәрбие үдерісінің мақсаты мен міндеттері
Маңызды педагогикалық ұғым ретінде тәрбие үш ерекше қасиетпен
Тәрбие тұлғаны қалыптастыру барысында басқарылатын, бақыланатын және алдын
Тәтбиені қоғамдық құбылыс ретінде сипаттайтын белгілер:
Тәрбие қоғамның әлеуметтік тәжірибені беру қажеттілігінен пайда
болды.
Тәрбие әрбір қоғамдық-тарихи кезеңдерге сәйкес дамиды, өзгеріп
отырады, себебі әлеуметтік тәжірибеде де өзгеріп, жетіліп отырады.
Тәрбие қоғамдық тәжірибені меңгеру жолымен жүзеге асырылады.
Тәрбиені қоғамдық құбылыс ретінде түсіну мынадай фактілерді саналы
меңгеруді қажет етеді:
Тәрбие – әлеуметтік тәжірибені мақсатты меңгеру және дамыту
үдерісі;
Тәрбие адамның қоғамдағы өмірін қамтамасыз етеді;
Тәжірибені ұрпақтан-ұрпаққа беру үшін ересектер мен балалардың
саналы қарым-қатынасы жүреді;
Тәрбиенің негізгі өлшемі – тұлға дамуының өмір талаптарына
сәйкес келуі.
Тәрбиенің басты қызметі – баланы іс-әрекетке тарту, оларға
Тәрбие қойылған мақсатқа тікелей байланысты. Егер тәрбиені идеал
Екінші деңгейде қойылатын мақсат – қоғамда белгілі бір
Үшінші деңгейдегі тәрбие мақсаты тұлғаның жеке мақсатымен анықталады.
Бала құқығы туралы Конвенцияда (1989) білім беру және
Тәрбие мақсаты оның мідеттері арқылы нақтылана түседі. Тәрбие
Тұлғаның таланты, ақыл-ой қабілеттіктері мен денелік дамуына
толық жағдай жасау;
Адам құқы және оның еркіне деген құрметті тәрбиелеу;
Баланың ата-анасына, мәдени ерекшелігіне, тіліне, өмір сүріп
отырған елдің құндылықтарына құрметті дәлелдеу;
Баланы бейбітшілікті түсіну, шыдамдылық, достық және халықтар
арасында өзара түсінісу бар ерікті қоғамдағы саналы өмір
Қоршаған ортаға құрмет көрсетуге тәрбиелеу.
Сонымен, тәрбие үдерісі – қойылған мақсатқа қол жеткізуге
бағытталған тәрбиеші мен тәрбиеленушілер арасындағы өзара әсерлесу болып
Тұлғаны қалыптастыру үдерісі тәрбиемен ұштаса жүретін өзін-өзі тәрьиелеу
Тәрбие үдерісі логика бойынша өзін-өзі тәрбиелеуге ұштасуы қажет.
Өзін-өзі тәрбиелеуде өзіндік сананы, тұлғаның Мен-тұжырымдамасын қалыптастыру ерекше
Сол сияқты тәрбие үдерісі қоғамның талаптары мен этикалық
Қайта тәрбиелеу үдерістері алгоритміне кіретін әрекеттер: оқушының дамуы
Мінез-құлық ауытқу көбінесе мінездегі акцентуацияға байланысты байқалуы мүмкін.
Тәрбие үдерісі бірқатар ерекшеліктермен сипатталады. Мұндай ерекшеліктерге көп
Тәрбие үдерісі диалектикасы қарама-қайшылықтармен анықталады. Қарама-қайшылықтар ішкі және
Тәрбие үдерісін жүзеге асыру әрекеттерінің жүйесі ретіндегі педагогикалық
тәрбиеленушілерді диагностикалау және тәрбие міндеттерін
анықтау;
тәрбиелік іс-әрекетті жобалау, жоспарлау (мазмұнды, әдістерді,
формаларды анықтау);
педагогикалық өзара әсерлесуді ұйымдастыру (жоспарды жүзеге
асыру);
нәтижелерді тексеру, бағалау;
Тәрбие үдерісі тиімділігін екі – нәтижелік және процессуалдылық
бағытта анықтауға болады.
Нәтижелік тәрбие барысында қол жеткізген нәтижелердің қойылған
Тәрбие үдерісі нәтижелігінің процессуалдық жағы оның мақсаттары, мазмұны,
ІІ ШЕТЕЛДІК ПЕДАГОГИКАДАҒЫ ТӘРБИЕ
2.1. Шетелдер мектебі мен педагогикасының тарихы
Жас өспірімдерді өмірге дайындау және қоғамның тәрбие саласына
Бастауыш мектптерге жаңа сатыларды қосу үрдісі үстінен ғана
Білім тәрбие беру және мәдени орындардың кең ауқым
Білім беру жүиесі дегенді қалай түсіну керек? Система
Әдетте әр елдің білім беру жүйесі келесі қызметтерді
мектепке дейінгі тәрбие
жалпы орта білім
мектептен тыс білім беру және тәрбие
кәсіптік-техникалық білім
орта арнаулы білім
ғылыми және ғылыми педагогикалық кадрлар дайындау.
мамандықты көтеру және кадрларды қайта дайындау.
Қазіргі мектептің тәрбиесінің негізі рухани, өнегелі тұлға құру
Ғасыр соңында педагогикалық білім берудің дамуының басты тенденциялары
Маңызды тенденциялар мектепті басқару кезінде көрініс алды. Мектеп
а) Қоғамның жергілікті тұрғындарды білім берудің жоғары деңгейіне
1957-ші және 1961-ші жылдары ғарышқа ұщырылған спутник пен
“2000-шы жылғы Америкаға арналған білім беру саласындағы стратегия”
ә) Ақысыз білім беруді қамтамасыз ететін мемлекеттік жалпы
б) Жеке меншік жалпы орта білім беру және
Жапонияда 6 мен 15 жас аралығындағы балалардың бастауыш
в) Білім беру жүйесін мемлекеттік бюджеттен қаржыландыру ұлғаюда.
Педагогикалық авторитаризмге қарсы адамгершілік тәрбиесі тенденциялары дамуда. Мектеп
2.2. Шетелдік мектептегі білім беру мен тәрбиелеу практикасы
Мектептегі білім беруді жеткілікті жоғары дәрежеде ұстау қоғамның
Мектеп білімі бір бастан сөзсіз болып табылмайды. Оларға
Мектеп бағдарламалары үнемі түзетулер мен өзгертулерге түсіп тұрады.
Жалпы білім беру мектептерінде оқу бағдарламасының бірнеше типтері
Дүние жүзі мектебінде дәстүрлі міндетті және арнаулы бағдарламалармен
XX-шы ғасырдың екінші жартысында дүние жүзі мектебі білім
1. Экстенсивті.
2. Интенсивті.
Бірінші жол дәстүрлі болып табылады. Ол бөлшектелген пәнді
Оқушылардың өзін-өзі басқаруы тәрбие нәтижесін тез жақсартады деген
Дүние жүзінде көпмәдениетті тәрбие кең тарауда. Бірақ оның
Уақыт талабына жауап ретінде оқу бағдарламаларында жаңа пәндер
2.3. Шетелдік практика мен Қазақстандағы тәрбие мақсаттарының тұжырымдалуы
Тәрбие мақсаты арнайы дайындалған және жоспарлы түрде өткізілетін
Адамзат тарихында тәрбиенің ауқымды мақсаттары қалыптасқан философиялық көзқарастарға,
Ежелгі грек елінде тәрбиенің мақсаты – ізгілікті адамды
Платон адамның ақылын, еркін және сезімдерін тәрбиелеуге ерекше
Аристотель адамда ерлік пен төзімділікті, қанағатшылдық пен әділдікті,
Я.А.Коменский тәрбиеде үш мақсатқа қол жеткізу қажет деген:
Ағылшын философы Дж.Локк тәрбиенің басты мақсаты – өз
Француз матералисті К.Гельвецидің пікірінше, тәрбиенің мақсаты – қоғамның
Ж.Ж.Руссо тәрбие мақсатын жалпы адами құндылықтарға бағыттаған. Ең
Швед педагогі И.Песталоцци тәрбие мақсаты – адамның табиғатында
Неміс философы И.Кант тәрбие мақсатын тәрбиеленушіні ертеңгі күнге,
Неміс педагогі И.Гербарт тәрбие мақсаты адамның үйлесімді дамуына
Орыс социал-демократтары да тәрбие мақсатын тұжырымдауға қатысты өз
Ұлы педагог К.Д.Ушинский адамның басын білімдермен толтыра, ақылды
Қазіргі кездің өзінде әлемдік практикада тәрбие, білім беру
Америка Құрама Штаттарында 20-жылдары анықталып, қазіргі кезде аздап
Ізгілік (либералдық) педагогика мектептегі тәрбие мақсатын сыни ойлауы
Ал енді экзистенциалистік педагогика бойынша мектеп тұлғаны қалыптастыру
Біздің еліміз 1917 жылдан 90-жылдарға дейін кеңестер одағы
Қазіргі мектеп амалсыздан аталған мақсат аясын тарылтуға мәжбүр
Кеңестік дәуірдегі оқу-тәрбие үдерісінде біздің елімізде басты мақсат
Қазіргі кезде жалпы білім беретін мектептің басты мақсаты
Өсіп келе жатқан адамды тұлға ретінде дамыту мектептің
Бұл бағытта біздің елімізде өсіп келе жатқан ұрпақ
ҚОРЫТЫНДЫ
Курстық жұмысымды қорыта айтқанда, әр елдің білім беру
Осыған орай білім беру жүйесіне әсер ететін факторлардың
Дүние жүзінің алдыңғы қатарлы елдерінің педагогикалық және қоғамдық
Демократизм проблемасына жаңа көзқарас білім беру сатылары арасындағы
Адамға бетбұрыс, оның руханилығына көңіл бөлу, технократиялық еліктеушілікпен
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ж.Әбиев, С.Бабаев, А.Құдияров «Педагогика» Дарын-Алматы-2004
Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев «Педагогика» Астана-1998
З.Байжанов «Жалпы педагогика» Алматы-2008
Қ.Бержанов, С.Мусин «Педагогика тарихы» Мектеп-1984
Қ.Сейталиев «Педагогика тарихы» Алматы «Білім» 2008
Седнев Ю.В. Теория и практика содержания образования. –
Храпченков Г.Н, Храпченков В.Т. История школы и педагогической
Құнантаева К.К. Развитие народного образования в Казахстане. –
Жарықбаев Қ.Б, Қалиев С. Антология педагогической мысли
Күзенбай ұлы А.Е. История Республики Казахстан. -
Иманғалиев А.С. Прогрессивные идеи и опыт народного воспитания
2