МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1. ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ
Өндірістік қызметтегі еңбек ресурстарын басқаруды
Қазақстан Республикасындағы еңбекті ынталандыру бағыттары мен қалыптасқан тенденциялар 10
Кәсіпорынның еңбек ресурстарын басқарудағы инновация 23
Факторлар классификациясы оларды талдау және жүйелендіру 29
2 ӨНДІРІСТЕГІ ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН
АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫН ТАЛДАУ 32
«Қазмырыш» АҚ-ның ұйымдық-экономикалық сипаттамасы 32
Кәсіпорын еңбек потенциялы: біліктілігі мен білім деңгейі 36
Кәсіпорын жұмыс уақытын ұтымды пайдалану әдіс-тәсілдері 41
3 ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУДЫҢ БАСЫМДЫҚТАРЫ МЕН ЖЕТІЛДІРУ
Еңбекпен қамтудың экономикалық тиімділігін арттыру бағыттары 45
Еңбек ресурстарын басқарудағы шетелдік тәжірибе 50
Өндірістегі пайданы жоғарылату басымдылықтары мен негізгі бағыттары
ҚОРЫТЫНДЫ 58
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 61
ҚОСЫМША А Кәсіпорын пайдасын жоспарлаудың жалпы сызбасы 63
ҚОСЫМША Ә Шаруашылық қызметтің негізгі көрсеткіштерінің
қалыптасуы мен талдануының жалпы сызбасы 64
ҚОСЫМША Б Еңбек факторларын тиімді пайдаланудың көрсеткіштеріне сандық әсер
ҚОСЫМША В «Қазмырыш» АҚ сменалық ауысым бойынша еңбекті ұйымдастырудың
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Ғылыми-теориялық және практикалық тұрғыдан қарағанда қоғам
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың осы жылғы Қазақстан халқына жолдауында: "Қазақстандықтардың
Бұл өзектілігі жоғары тақырыпты орындауға түрткі болған осы уақытқа
Осы тұрғыдан алғанда зерттеу тақырыбының өзіндік мақсатымен, оған сәйкес
Зерттеу жұмысының мақсаты қазіргі заманғы Қазақстан Республикасындағы еңбек потенциалын
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін алдыға келесі міндеттер қойылды:
- еңбек ресурстарын пайдалану тиімділігінің ғылыми-теориялық негіздерін талдау;
- еңбек ресурстарының тиімділігін арттырудың негізгі әдістемелік жүйесін талдау;
- Қазақстан Республикасындағы еңбек ресурстарының пайдаланылу тәсілдерін, оған
- Қазақстандық компаниялардағы еңбек жағдайларын салыстырмалы-аналитикалық талдау принциптеріне сәйкес
- Еңбек ресурстарын пайдалану тиімділігін арттырудың
бағыттарын анықтап, келешектегі даму жолдарын айқындау.
Зерттеу жұмысының объектісі: ҚР еңбек ресурстарының ұйымдастырылу ерекшеліктері мен
Дипломдық жұмыстың ақпараттық-сараптамалық негізін ҚР Президентінің, ҚР Үкіметінің, ҚР
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш негізгі тараудан, қорытындыдан, қолданылған
1 ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІПН ТАЛДАУДЫҢ
1.1 Өндірістік қызметтегі еңбек ресурстарын басқаруды тиімді
Қазақстан Республикасы ұлттық экономикалық жүйесінің жоспарлыдан нарықтық бағытталған экономикаға
Еңбек ресурстарын басқару мынадай басым бағыттардан түрады:
1) ресурстарды жоспарлау: адам ресурстарына деген сұраныстың болашақтағы мүмкін
2) персоналды жинау: барлық қызметтерге сэйкес келетін
3) таңдау: жинақтау
4) жалақы мен жеңілдіктерді анықтау: жалақы мен жеңілдіктердің қызметкерлерді
5) кәсіби үгіттеу (профориентация) және
6) үйрету: еңбеккерлерден жұмысты тиімді орындауды талап
7) еңбек ісін бағалау: еңбек ету барысындағы іс-эрекеттерді
8) еңбеккерлерді қызмет ету барысында еңбек сатылары бойынша жоғарылату,
9) басқарушы кадрларды дайындау, олардың қызмет сатылары
Осыған орай, жалпы кәсіпорындағы еңбек ресурстарын басқаруды тиімді ұйымдастырудың
- персоналды басқару
- басқару ориентацияларының оптимальды қарым-қатынасы;
- үнемділігі,
- перспективтілігі;
- оперативтілігі;
- автономдылығы;
- ғылымилылығы;
- ыңғайлылығы.
Нарық жағдайына өту экономикадағы еңбек қатынастарына деген көзқарастарды күрделі
- меншіктің мемлекеттік емес формаларының ұлғайып, жаңа өндірістік
- жұмыс берушілер және жұмысқа жалданушылар арасындағы келісім-шарттық
- жұмыс орындарының «тапшылығы» мәселесінің пайда болуы;
- ірі кәсіпорындармен салыстырғанда еңбек қатынастарын реттеу сұрақтары ерекше
- қаржы құрылымдарының кәсіпорынды басқару процесіне меншік
- әлеуметтік, түрмыстық, мәдени-сауықтыру т.б. маңызды объектілердің басқару формаларының
- экономикалық ауыртпалықтардың салдарын
Еңбек ресурстары - бұл еңбек қызметінің физикалық және интелектуалды
Яғни еңбек ресурстары реалды (шын) және потенциалды жұмысшылардан тұрады.
Қажетті физикалық және интелектуалды қабілеттер жастан тәуелді. Бұлар адамның
Еңбек ресурсының эртүрлі бағыттарының негізгі түсініктерін үйренуді қарастырмастан бүрын,
Халықтың үдайы өндірісінің демографиялық, экономикалық және социалды аспектілері -
Еңбек ресурсының қүрамының қалыптасуына тоқталайық. Еңбек ресурстарының жас шекаралары
Бұларды ашып қарастыратын болсақ:
Экономикалық белсенді халық - тауар өндіру үшін еңбек күшін
Сурет 1 Еңбек ресурсының құрамы
Экономикалық белсенді емес халық - бұл жұмыс күші құрамына
Экономикалық белсенді емес халықтың жоғарылығы тексерілетін
периодқа қатынасымен өлшенеді және келесі категориялар кіреді:
- оқушылар мен студенттер, тыңдаушылапр мен курсанттар күндізгі оқу
- қартаюы бойынша зейнетақы
- мүгедектердің (1,2,3 группа бойынша) зейнетақы алуы;
- үй шаруасымен айналысатындар, балаларды бағу, ауру тумаларын бағып
- жұмыс табудан күдерін үзген, яғни жұмыс іздеуді
- жұмыс жасауға деген қажеттіліктері жоқ басқа жақтар
Еңбек ресурстарының құрылымы көп қырлы.
Ол еңбек ресурстарының сол және басқа жақтарын мінездеуші әртүрлі
Оны құрушыларды төмендегі суреттен көреміз.
Сурет 2 Еңбек ресурстарын құраушы компоненттер
Жыныс бойынша еңбек ресурсының құрылымы жұмыс бастылықтың тиімді құрылымының
Жалпы ер адамдардың еңбекке қабілетті жасй эйел адамдарға қарағанда
Еңбек ресурсының білім деңгейі - олардың сапалы мінездемесі маңызды.
Білім деңгейі мынадай көрсеткіштермен: білімділік процентімен, оқу жылының орташа
Абсолютті арту басындағы және соңындағы қаралатын кезеңдегі еңбек ресурсының
Өсу темпі периодтың соңында берілген еңбек ресурсының санының абсалютті
Басқару қызметшілерінің құрамы мен құрылымы
Басқару кадрларын басқару жүйесінде істейтін және белгілі бір басқару
Басқару кадрларын алуан түрлі белгілері бойынша бағалауға болады басқару
Басшылар – бұлар тиісті ұжымға басшылық етушілер, басқару аппаратының
Шаруашылық жүйесінің басшыларына алуан түрлі, бірін бірі толықтыратын қызметтерді
Басшы әкімшілік рөлінде өз билігін пайдалана отырып, қолданылып жүрген
Басшының тәрбиешілік қызметінің ден мәні зор. Жақсы жолға қойылған
Басшылық қызметті жүзеге асырудың оқшау шаруашылық бөлімшсіне жетекшілік ететін
Қызметтік басшылық – бұл қызметтік басқарма, қызмет, бөлімдер мен
Мамандар – бұлар, әдетте, өндірістік немесе басқару санатындағы жекелеген,
Техникалық қызметшілер – басшылар мен мамандар қызмет көрсететін жұмыскерлер.
Техникалық қызметшілер нақты бір мамандардың иелері, өзара басқарма басшылар
Негізінене менеджер мен басшы арасында айырмашылық жоқ. Ал
Менеджерлердің атқаратын рөліне тоқталайық. Бұл тарапына басшылапдың атқаратын рөлін
Өнімнің өзіндік құнының қалыптасуы және
Аталған шығындар, өнім және қызмет
Өзіндік құн-өнім өндіруге жұмсалған барлық шығын.
электр энергиясы, амортизациялық жарна, еңбекақы т.б.
Сонымен, кәсіпорын қызметінің негізгі көрсеткіштерінің
Өзіндік құнның экономикалық міндеті-жұмсалған шығындардың
Өнекәсіптің дамуының бөлек кезеңдерінде бұл шығындардың
Шығындар жиынтығы пайда көлемін анықтайды,
Өнімнің өзіндік құны –синтетикалық, кәсіпорын қызметінің
жағын бірлікте және өзарабайланыста сипаттайтын жалпылама көрсеткіш болып табылады.
1) Өзіндік құнда өндірістің қоғамдық шығындарының 5/4 бөлігі
2) Өзіндік құн көтерме бағаны қалыптастыру базасы болып табылады,
3) Өзіндік құн негізінде табыс, жеке бұйымдардың рентабельділігі ,
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар 2
Шығындардың алғашқы элементтері бойынша.
Пайда болу және бағытталу сипаттамасы бойынша.
Шығындарды экономикалық элементтері бойынша жіктеу өндірі шығындары сметасын
Қарастырылып отырған шығындар тобы заттай және тірі еңбек шығындары
Шығындарды калькуляциялық баптар бойынша жіктеу оларды өз алдына
Шығындарды калькуляциялық баптар бойынша жіктеудің негізі ол тікелей
шығындар бабы түрінде ерекшеленсе, ал қосымша шығындар
Шығындарды калькуляциялық жіктеу мағынасы-оның негізінде әртүрлі өнім
Өзіндік құнның көрсеткіштерінің маңыздылығымен байланысты ол әртүрллі критерилер бойынша
а)шығу көзі бойынша шығындар (өндіріс,цех, участок);
б)жұмыс және қызмет көрсету түрлері бойынша;
c)өнім өндірісімен байланысты барлық шығындар жиынтығы екі негізгі элементтерге
материалды шығындар (шикізат, материалдар, жанармай, энергия, қосалқы бөлшектер, құрал-жабдықтың
тірі еңбекті қамтамасыз етуге шығындар (еңбекақы, әлеуметтік
сақтандыру, демалысқа, ауырған күндерге төлемдер және т.б. );
д) шығындарды басқаша топтастыру оларды мүмкін болатын өнім өндірісіндегі
материалдар (шикізат, материалдар,сәйкес көліктік дайындау шығындары);
еңбекақыға тікелей шығындар(өндіріс процесінде жұмысбасты жұмысшылардың еңбекақысы );
жартылай фабрикаттар және комплекттаушылар;
құрал-жабдықты ұстауға және жөндеуге шығындар;
цехтық (өндірістік) шығындар;
жалпышаруашылық шығындар;
е) дайын өнім шығындар құнын аудару әдісі
тікелей шығындар;
жанама шығындар;
f) қалыптасу уақыты бойынша:
ағымдық шығындар;
болашақ кезең шығындары (өндірістің келесі кезеңінде қолдануға арналған
Қазақстан экономикасындағы
кәсіпорындардағы жұмыс пен қызметке қосылатын өзіндік құнына қосылатын шығындарды
ҚР – ғы кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік құқықтық реттеу және
Кәсіпкерлер мен кәсіпорындардың мемлекет пен қоғам алдындағы аса маңызды
Жеке кәсіпкерлік ісі есебінің әдістемесін айқындайтын бухгалерлік есеп стандарттары:
Жеке кәсіпкерлік саласында қаржалық ақпаратты қалыптастыру жеңілдету үшін есептік
Есеп саясатының барлық талаптары сақталып өзіндік өндіріс пен басқару
Біріңғай әдістемелік негіз:
Аналитикалық және статистикалық есеп деректерінің өзара байланысы:
Бастапқы құжаттардың деректерін бухгалтерлік есеп жасауға қажетті көрсеткіштер тұрғысында
ҚР шағын және орта кәсіпкерліктің теориялық және практикалық дамуының
1.2 Қазақстан Республикасындағы еңбекті ынталандыру бағыттары мен қалыптасқан тенденциялар
Жұмыс барысындағы ынталандыру проблемасы - өте өзекті. Бүгінгі таңдағы
- ішкі - өзін-өзі сыйлау, нәтижеге жетудегі қанағат алу,
- сыртқы - фирмаға қызмет жасап, толыққанды жұмысын
Еңбек үйлесімдігі - творчестволық сипатында. Сондықтан да менеджер қол
болып келеді. Көптеген жүмысшылар марапаттауларды жетекшінің тарапынан коллективтің жиналысында,
Бос уақыт (жұмыссыз мезгіл) + күмәнсіз әрбір адамның қажеттілігі.
Жұмыс уақытын қайта бөлу. Бұл жағдайда қызметкерге өндіріс процесінің
формасы икемді, ауытқымалы, графикті болып келеді.
Ауытқымалы графикті пайдалану кезінде жұмысты тікелей уақытпен ынталандыруға мүмкіндік
Жұмыс уақытының мезгілін қысқарту. Еңбек уақытының өнімділігінің нәтижесінде жұмыс
Адам іс-әрекетінің мотивтері. Әр түрлі қажеттіліктерді қанағаттандыру керектігі адамды
Қажеттіліктер табиғи (тамаққа,суға жэне т.б) және әлеуметтік (ардақтауға,атаққа); туа
Адам қажеттіліктерді сезінген
Еңбек мотивациясының мәні. Еңбек мотивациясы
- қызметкерді қанағаттандыратын - қажеттілік;
- осы қажеттілікті қанағаттандыру мүмкіндігі бар -
- игілікті алуға қажет - еңбектік іс- әрекет;
- еңбектік іс - эрекетті орындауға байланысты жұмсалған
Мотивация теориялары. Қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы адамдардың іскерлік белсенділігіне қалай
Мотивацияның патерналистік (қамқоршылық) тұжырымдамасының ұйғаруынша адамдар өз жұмысын қанағаттану
Американдық әлеуметтанушы А. Маслоудың қажеттіліктер иерархиясы туралы теориясына сәйкес
1) Негізгі физиологиялық қажеттіліктер: тамақ, демалыс, баспана және
т.б. Оларды қанағаттандырудың негізгі құралдырының бірі - ақша, жоғары
еңбекақы болып табылады. Осылайша, негізгі физиологиялық қажеттіліктерді
қанағаттандырудың негізгі құралдары - бұл материалдық ынталандырулар:
еңбекақы, элеуметтік игілік.
2) Қауіпсіздікке деген қажеттілік (өмірді, денсаулықты сақтау, ертенгі күнге
3) Әлеуметтік бірлікке
олардың қадірлеуіне жэне қуаттауына, адамдардың жылы лебізді қатынасттарына ие
4. Сыйластыққа жэне өзін-өзі сыйлауға деген қажеттілік (кэсіпорын үшін
5) Өзін-өзі көрсетуге, өзін жетілдіруге деген қажеттілік (өзінің қабілеттерін
Бірінші және екінші деңгейдегі қажеттіліктер орындалған жағдайда, жоғары деңгейдегі
Д. МакКлелланд иеленген қажеттіліктер теориясын ұсынды.
Онда автор қажеттіліктердің үш деңгейін бөліп көрсетеді;
табыс;
билік;
қатыстылық.
К. Альдерфердің ЕКО тұжырымдамасы басқаларға қарағанда жаңа болып табылады.
«Екі фактордың моделдің» авторы Ф. Герцберг өмірде тек қана
Герцберг өзінің моделін пайдаланып, екі шкала ұсынады. Олардың біреуі
Герцберг мотивтік факторлардың болуы еңбек нәтижелігіне едэір ынталандыру әсерін
Қажеттіліктің қанағаттандырылуы нақты екендігі белгілі болғанда және ол жағдайды
Адам үшін нәтиженің дұрыстығын тартымдылығын, қалаулығын көрсететін дәреже валенттілік
Әділдік теориясы. Дж. Адамстың ұйғаруынша, адам мотивациясының едәір дәрежеде
Э. Локтың мақсаттарды қою теориясы адамдар ұйымының мақсатын өзіндікіндей
Еңбек мотивтері мен ынталандырулар жүйесі. Жалпы біртұтас жүйе қадағалайтын
- еңбек мазмұндылығы;
- оның қоғамдық пайдалылығы;
- еңбектік іс-әрекетінің жемістілігін қоғамның мойындауына байланысты болатын мэртебелік
-материалдық игіліктерді алу мотивтері;
-жұмыстын белгілі бір қарқындылығына бағытталған мотивтер.
Егер игілік еңбек мотивін құраса, онда ол еңбек ынтасы
Еңбекті ынталандыру қажетті жағдайларды жасауды білдіреді (шаруашылық механизмін), соның
Еңбекті ынталандыру жүйесі әміршілдік-әкімшілік басқару әдісінің жапғасы болғанымен, алайда
Еңбекті басқару әдістері ретінде мотивация мен ынталандырулардың бағыттары қарама-қарсы:
Персоналды ынталандырудың мәні мен қажеттілігі. Еңбекті ынталандыру – бұл
Еңбек белсенділігінің енжарлығын жеңу жолдары. Қазіргі кәсіпкерлік саясат-еңбекақыны төмендету
- еңбек көпшілік жұмыскерлердің қалыпты өмір сүру деңгейін
- көптеген басшылар көбіне ынтасыз, тек жұмысты атқара білетін
- еңбек іс-әрекетін ынталандырудың тиімді жүйесінің жоқтығы, себебі
Жалақы деңгейінің төмендігі жалпы еңбектік енжарлықты, еңбек мотивінің маңыздылығының
Еңбектік енжарлықтың бір түрі ретінде біліктілікті жоғарлатуға деген қызығушылықтың
Экономиканың тиімді жұмыс атқаруы үшін ең алдымен еңбекте жоғары
Шаруашылық жасаудың алғашқы кездерінде еңбекақының мотивациялық функциясы келесі шарттарды
- әрбір жұмыскердің жалақы мөлшері ең алдымен оның ұжымдық
- шығарылып жатқан өнімнің тұтынушылық қасиеттеріне, сапасы мен күрделілігіне
- білікті жұмыс
- қазіргі кезде сыйақы еңбек белсенділігін аз ынталандырады, себебі
Микроэкономика деңгейінде бірінші номерлі міндет болып, ұйымның қызметкерлеріне обьективті
шығармашылыққа, өнімді жұмыс жасауға қызғыушылығын оятатын, нәтижесінде
- жұмысшының өзі үшін анықталынатын жеке мақсаттары;
- жұмысшының жауапкершілігінің нәтижесінде нақты істерді шешуге мүмкіндік жасалынады;
сондықтан да менеджментің маңызды проблемасы әрбір жұмысшының маңызды мақсатымен
Адамның дамуының басты элементі келесідей элетменттерден көрінеді:
- тиімділік - адам
- іс жүзінде мүмкіншіліктерге тең дәрежеде қол жеткізуі
- тұрақты дамуы -
- қоғам өміріне белсене араласу - өмірінің сапасын анықтауда
- қоғамның жағдайы; қоғамның жәй-күйімен әрбір адамның жағдайы бір-бірімен
Дамуды экономикалық, әлеуметтік және экологиялық шаралардың адамдарға бағытталған жағдайына
келесідей формада жіктеуге болады:
1) ақшалай (жалақы);
2) материалдық ақшалай емес (тұрғын үй жағдайын жақсарту, жеңілдік
3) творчествалық (еңбектің маңыздылығын арттыру, оқуға жіберу, творчествалық
4) белді (авторитет, коллективтің сыйлауы). Ынталандырудың жүйелерін
- моральдық ынталандыру - қоғам мойындау үшін
- материалдық ақшалай төлемдерді қолдану;
- материалдық ақшалай емес ынталандыру - материалдық игілік,
- уақытпен ынталандыру - жұмыспен қамтуды көбейту, еркін уақытты
- еңбекті ынталандыру - орындалған қанағаттанғандығын сезіну. Бүгінгі таңда
- ынта мен қызметтің нэтижесінің өзара тығыз байланысы жөнінде
- ақпарат - іс-әрекеттің
- нығайтушы ақпарат - іс-әрекеттің аяқталғаннан кейінгі;
- ынталандырудағы белгілеу кезінде қызметтің нәтижесін есептеу; коллективті және
- ынталандыруды анықтау кезінде шаруашылықтың ауытқуын есепке алу; позитивті
- ынта мен нәтиженің арасындағы кезең: қатыссыз, ағымнан
- ынталандыруды беру үшін ерекшеліктерін жасақтау: жалпылама, эталондық,
Мотив — бір нәрсені істеуге қызығушылықтың оянуы, себептің болуы
Мотивация екі негізгі элементтен құралатын сипаты бар: іскерлік және
Еңбек потенциалын қалыптастыруға аса роль атқаратын -жұмысшылардың профессионалды-квалификациялық құрылымы.
ерлер, әйелдер, жастар (еңбекте активті тұрғындар 16-29 жас), орта
Әйел адамдардың қоғамдағы еңбекке активтілігінің параметрі: жасынан, профессионалды дайындығынан,
әсіресе жұмыссыздық жастардың мойнында. Біріншіден, жоғары білімділікті (орта жоғары
- елдің халық шаруашылығында жоғары
- қалыптасқан тұрақты профессионалды мүддесі.
Еңбекке қабілетті жастар 50 жастан жоғарғылар келесідей ерекшеліктері бар:
- физикалық мүмкіндіктері төмендеген
- профессионалдық білім деңгейінің жоғарылығы мен жұмыс істеу тәжірибесінің
Кәсіпорынның еңбек ресурстарын басқарудағы инновация
Инновация менеджменті жаңашылдықты (технологиялар, өндірісті ұйымдастыру және басқару процесстері)
Қазіргі уақытта жаңашылдықты іздеуді тұрақтандыру мен игеруді қалыптастыру ерекше
қызметшінің негізгі элементше айналып, оның ұзақ мөлшерде нарықта өз
Алайда ұйым ішінде инновацияға қабілеттілік индивиуалды және топ деңгейінде
Ұйымдағы инновациялық климатты қамтамсыз етудегі шешуші рольді басшылық тарапынан
Негізгі басшы болып саналатын адам адамдарға сөз немесе жеке
Қолайлы новоторлық климатты құру үшін компанияның түрлі бөлімшелерінде эксперименттілікті
Басқарудың барлық деңгейлері мен ұйымның түрлі бөлімдеріндегі эксперименттік болып
мен технологияларды жетілдіру, көптүрлі өнім модификациясын өңдеу, ресурстарды үнемдеу
Эксперименттіктің кеңнюіне материалдық және қаржылық ресурстардың жеткілікті болуы, сонымен
Жаңашылдықты енгізу белгілі тәуекел үлесімен байланысты, сәтсіздіктің болуы инновациялық
Сондықтан да жоғарғы менеджерлердің тәукелдікке бел буып, сәтсіздіктерге шыдамды
Инициативалар бастаулар табыс әкелмей, өндірістік шығындар ақталмаған жағдайда да
Сәтсіздікке шыдамдылықты қалыптастыру үшін ұйымдар түрлі тәсілдерге жүгінеді. Мысалы,
Басқарудың дәстүрлі, рационалды тәсілдеріне түрлі бөлімшелердің жауапкершіліктері нақты көрсетіледі:
Болашақ нарықтық жүйенің маңызды элементі болып арнайы инновоциялық кәсіпорындар
бұл жерде санның сапаға көшуін күту керек. Ақпараттық технологияның
Инновациялық кәсіпорынның жай кәсіпорыннан айырмашылығы оның персоналдық сапасынан, интелектуалды
Бұл мәселенің Қазақстан экономикасы жағдайындағы өзектілігі көптеген себептерге байланысты:
- тарихи қалыптасқан авытортарлы басқару стилі;
- кәсіпкерлік компетенцияның профессионалдыққа қарағанда деңгейі;
- тар маманданған мамандардың
Қазақстандағы инновациялық интеллектуалдық кәсіпорында персоналды басқару өткір проблема болып
- бұдан кәсіпорындардағы адам капиталының сапасы тек өндіріс
- персоналды пайдалануды жетілдіру нарықтың тиімділігін арттырып, басқа да
Адам ресурстарын мобилизациялау инновациялық-интеллектуалдық кәсіпорындар есебінен іске асады. Бұл
- лидерлік потенциалды жан-жақты
- нақты жұмыстың интеллектуалды талаптарын қанағаттандыруды қамтамасыз ететін персоналды
- басшыларда перспективаны көре білу мен нақты мүмкіндіктерді бағалау,
- жұмысшыларды творчествалық мінез-құлқына
- жаңа білімдерді игеруге тұрақты және жан-жақты мотивация;
- фирма шегінде және
- жанжалды болдырмау, жанжалды ситуацияларды басқару шараларын ұйымдастыру;
- әр жұмысшының
- үнемі байып отыратын
- даму жоспары мен перспективасын түрлі формалар
- қызметкерлердің ұқыпты селекциясы мен оларды
Адамдар жұмысының тиімділігіне әсер ететін осы мүмкіндіктер, басқалары тәрізді
Инновациялық кәсіпорында басқаруда басқа компанияларда қолданылатын барлық құралдарды пайдалануға
фирмалардың нарықтағы жағдайының тұрақтылығы тәуелді, олардың қызметтерінің спецификалық негіздері
Факторлар классификациясы оларды талдау және жүйелендіру
Қоғамның әрдайым өсіп жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыруға экономикалық өсімнің, өндірістің
Факторлар, нәтижелі көрсеткіштерге әсер ететін себептер, көрсеткіштер болып табылады.
Факторларды кез келген белгілерге топтастыру және жүйелендіру факторлар классификациясы
Ал, қызметінің сипатына қарай интенсивті және экстенсивті болып бөлінеді.
Экстенсивті факторлар нәтижелі көрсеткшлің сандық өсімшесіне байланысты (құрал-жабдықтарды, жұмысшыларды,
Интенсивті факторлар сапалық көрсеткіштер арқылы нәтижелі көрсеткіштің өсімін қамтамасыз
Таратылу дәрежесіне қарай факторлар жалпы және спецификалық деген бөліктерге
Құрылымы бойынша факторлар кешенді (комплексті) және жай (элементті) болып
Шаруашылық қызметтің нәтижелеріне әсер ету мерзімі бойынша факторлар тұрақты
Экономикалық қызметтің нәтижелеріне әсер ету дәрежесі бойынша факторлар негізгі,
Бірақ бір фактор белгілі-бір жағдайларда негізгі және екінші дәрежелі
Пайда болу жеріне байланысты ішкі (берілген шаруашылық субьектінің қызметіне
Сыртқы факторларды білу және шаруашылық тәжірибеде ескеру қажет, бірақ
Шаруашылық қызметтің талдауының мәселелерінен (мақсаттары) шыққанда, қызметтің нәтижелерін талдау
Факторлар
цшкі
Сыртқы
Негізгі
Негізгі емес
Әлеуметтік Табиғи- Сыртқы
скшші дарежелі
климаттық экономика-
Объективті
Субъективт
Экстенсивті
Интенсивті
Сурет 3 Факторлар классификациясы
Факторларды классификациялау алуан түрлі факторлардың ішінен негізгілерін анықтап, ол
2 ӨНДІРІСТЕГІ ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІПН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫН ТАЛДАУ
2.1 «Қазмырыш» АҚ-ның ұйымдық-экономикалық сипаттамасы
«Қазмырыш» АҚ-ы - көмір өндіру және шахта салу құрылыс
«Казцинк» АҚ-ның құрылуы.«Казцинк» АҚ – ірі мырыш өндірушісі
Компания 1997 жылы Шығыс Қазақстан Облысының 3 негізігі түсті
Казцинк 2004 жылы Жалпы сапа менеджменті ISO
2001 жылы «Тәжірибелік қорғасын зауыты» ААҚ мен оның президентінің
Кәсіпорынның персонал құрылымын талдау.«Казцинк» АҚ 2007 жылғы маусым айынан
«Казцинк» АҚ несие қаражаттарын жартылай қосып негізгі стратегиялық нысандар
«Казцинк» АҚ инвестициялық іс-әрекетті 230 млн. АҚШ долларына дейін
Инвестициялар.Өкінішке орай, басқа көрсеткіштердің оңды өсуі мен қоса ағымдағы
Биылғы жылы «Казцинк» АҚ-ның алдында зор мақсат тұр –
«Жаңа металлургия» жобасының тағы бір маңыздылығы – жаңа 700
Биылғы жылы Казцинк облыс әкімшілігімен жасасқан келісімнің негізінде балабақша
Мен казцинтіктердің жоспарларын қолдай отырып, өнеркәсіптік өндірістің экологиялық мәселелеріне
Сондай-ақ, «қазақстандық үлесті» арттыру жөніндегі жалпыреспубликалық стратегияны ұстану керек.
Қазірдің өзінде геологиялық барлау жұмыстарын қарқынды жүргізіп, жаңа кенорындарды
2008 жылы жалпы штаттық қызметкерлердің үлес салмағы 60,7%, сәйкесіншге
2008 жылы жалпы жоспарланған адам саны 29 болып, жоспарды
Қызметкерлер жоспарланған саннан 1, жұмыскерлерде 1 адамға артық қабылданған,
2009 жылы 332 адам қызмет атқарып, жоспар 106,6 %
Енді еңбекақы қорына талдау жасасақ 2008 жылы жалпы қордың
2008 жылы еңбекақы қоры 6126900 теңгеден тұрған. 84 %,
2008 жылы 2003 жылға қарағанда еңбекақы қоры 1907200 тенгеге
Ұйымдағы персонал және еңбек ақы қорының көрсеткіштері
Кесте 1
Барлығы Адам 327 328 328 328 329 329 329
Еңбекақы қоры Теңге
5152300
6126900
8034100
Тарифтік ставка бойынша есептелген еңбек ақы Теңге
4379455
5146596
6748644
Ынталандыру сипатындағы төлемдер Теңге
618276
796497
1044433
Жыл сайынғы және қосымша еңбек демалысына төленетін төлемдер, еңбек
154569
183807
241023
2008 жылы есепті жылдың басында персоналдың саны 327 адам
2008 жылы жыл басында 328 адам болып, үстіне 5
2009 жылы есепті жылдың басында персонал саны 329 адам
Жұмыстан шығу коэффициенті = 1 жылда жұмыстан босатылған саны
персоналдың 1 жылдағы орташа
тізімдік саны 5
К2007 = ── · 100 = 0.61%
828
4
К2008 = ── · 100 = 0.012 %
3 29
5
К2009 = ── · 100 = 0.015%.
331
Бұл жерден көретініміз шығу коэффициенті 2007 жылы 2006 жылмен
1 жылда жұмысқа қабылданғанда саны
Жұмысқа қабылдау коэффициенті =
тізімдік саны
6
К2007 = ── · 100 = 0.018 %
328
5
К2008 = ── · 100 = 0.015%
329
8
К2009 = ── · 100 = 0.024%.
331
Ал, бұдан көретініміз жұмысқа қабылдану коэффициенті шығу коэффициенті секілді,
Сондай-ақ тұрақтылық коэффициентін есептесек, ол бір жылдағы мекеме тізіміндегі
28
К2007 = ── · 100 = 0.85%
328
29
К2008 = ── · 100 = 0.88%
329
32
К2009 = ── · 100 = 0.96%.
331
бұдан көретініміз 2006 мен 2007 жылдары тұрақтылық коэффициенті 100
Ұйым персоналының қозғалысы
Кесте
Көрсеткіш 2007 2008 2009
Есепті жылдың басындағы персоналдың саны 327 328 329
Жұмысқа қабылданған адам, барлығы 6 5 8
Жұмыстан босатылған адам саны, барлығы 5 4 5
Жұмыстан босатылу себептері: ағымдық мәселе бойынша (өз еркімен, жұмысты
Басқада мәселелер бойынша 2 - 1
Есепті жылдың соңындағы персоналдың саны 328 329 332
Персоналдың орташа тізімдік саны 328 329 331
Жұмысқа қабылдау коэффициенті (%) 21,4 17,2 25,8
Жұмыстан шығу коэффициенті (%) 17,8 13,7 16,1
Тұрақтылық коэффициенті (%) 100 100 103,2
Кадрдың ағымдық коэффициенті (%) 10,7 13,7 12,9
Жұмысшылар іс жүзінде 224 күн жұмыс істеп, жоспардан 3
Бұдан қорытынды шығарсақ бір адамның жыл бойында істеген жұмыс
Кадрлардың календарлық уақыт қорын пайдалану
Кесте
Көрсеткіш 2007 Жоспардан ауытқу 2008 Жоспардан ауытқу 2009
Жоспар бойынша Іс жүзінде
Жоспар бойынша Іс жүзінде
Жоспар бойынша Іс жүзінде
Персоналдың орташа жылдық саны 27 28 +1 27 29
Бір адамның жыл бойында істеген жұмыс күні 226 225
Жыл бойында істеген сағаты 1808 1800 -8 1824 1758,4
Жұмыс уақытының жалпы қоры, адам/сағат 48816 50400 1584 49248
Бір адамның жұмысқа келмеген күндері
21
21
26
Себептер: жыл сайын төленетін еңбек демалысы (қосымша еңбек демалысы
19
19
21
Ауырып қалу бойынша
1
2
3
Басқада себептер
1
-
2
Демалыс және мейрам саны, адам күн
114
113
110
3. Кәсіпорын қызметін талдау.
Түсті металдардың бағасы
Кәсіпорынның қызметтік операциялары (түсім, негізгі қызмет табысы) өнім
(LME, London Metal Exchange) метал биржасындағы белгілі әлемдік нарық
Кесте
Атауы 2009 2008 2007
Мырыш (т)
Қорғасын (т)
Мыс (т)
Алтын (т)
Күміс (т)
299 443
90 240
56 698
135 751
3 418 198 294 384
90 689
66 389
124 486
3 627 300 287 108
88 595
67 923
164 435
5 377 761
2009 жылдың таза табыс болжамы
Меншік капиталының консервативтік бағасы 2009 жылдың таза табыс болжамын
Компанияның мүмкін болатын бағалауын шығатын әрбір санаты
2008 жылдың екінші жартысында әлемдік нарықта түсті металдардың бағасы
Кесте
Атауы KZT 2009 (болжам) 2008 (дерек)
Негізгі қызметтен түскен пайда
Өткізудің өзіндік құны
Жалпы көлем пайдасы
Кезең шығындары
Операциялық қызметтен түскен пайда
Негізігі емес қызметтен түскен пайда
Кемімелі салықтан түскен пайда
Түсім салығы
Таза пайда
Акциялар саны
1 акцияға таза пайда (EPS), теңге 135 319 642
80 595 057
54 724 585
16 230 228
38 494 357
4 870 136
43 364 493
12 784 321
30 580 172
20 643 659
1 481 232 265 461
100 743 821
131 521 640
20 287 785
111 233 855
6 087 670
117 321 525
34 587 654
82 733 871
20 643 659
4 007
Шығын әдісі.Жоюлық құны әдісімен бағалау (шығындық әдісі түрі)
Меншік капиталының баланстық құны 2008 жылға аудиторлық қорытындыға сәйкес
Өткізілген талдауды жүргізгенде компанияның 2009 жылғы операциялық қызметі залалды
Салыстырмалық әдісі.Мультипликаторлардың салыстырмалық әдісімен бағалауы (салыстырмалық әдістің бір түрі)
Меншікті капиталдың құнын калькуляциялау үшін бағалау саудаланатын аналогтар үшін
Кесте
Компания
атаулары Активтер ROA ROE Mkt Cap P/E P/B
Орташа
KAZZINC
NORIL SK NIC-CLS
KGHM
IMPEXMET
UUZHURALNIKE-BRD
UCHLANISKIY-$BRD
SARKUSYAN
HUTMEN
PARK ELECTRIC
VALJAONICA
OLOV TZ KOMPLEX
DNIP METAL-Y Z-D
FABRIKA
BOKSIT AD MILICI
ZAJACA AD LOZNIC
GRADAMONT GMB AD
IMPA ZEMUN AD ZE
CHELYABINSK-GDR
SHALKIYAZINC-GDR 2,55В
2,12В
36,5B
5,04B
648,59M
625,91M
574,09M
485,48M
195,43M
194,24M
149,95M
134,94M
81,56M
56,04M
35,44M
17,63M
1,88M
675M84K
512,95M
- 7,25%
32,51%
11,82
19,45
-1,35
12,14
14,64
2,64
-5,75
18,88
2,38
-10,38
0,39
4,73
-
22,84
-
-
-6,7
- 14,65%
37,99%
22,16
27,14
-3,11
15,07
17,67
7,13
-12,89
26,37
5,54
-25,74
2,11
53,12
-
46,73
-
-
-9,98
- 808,66М
-
12,87B
2,65B
79,21
53,98M
456,99M
46,35M
20,38M
116,27M
9,05M
51,45M
5,46M
1,87M
5,86M
2,12M
575,01K
464,76K
62,87M
39,55M 11,54
-
2,99
3,36
6,80
1,15
7,89
4,96
-
2,60
4,06
-
13,81
0,93
8,00
1,02
75,18
-
-
- 1,23
-
0,59
0,85
0,32
0,16
1,28
0,35
0,29
1,10
0,15
1,31
0,19
0,44
0,27
0,35
0,78
-
-
-
Компанияның салыстырмалы әдіс бойынша бағалау құны
P = P/B (Орташа) x BV (Компанияның 2007 жылғы)
Көпшілік емес компаниялардың инвестициялық бағалау әдісін қолдану негізінде жүргізілген
Бұрын атап өткендей, активті нарық жоқтығына байланысты төмен
Қаржылық есеп
Пайда және шығын есебі
Кесте 7
Атауы KZT 2009 2008 2007
Негізгі қызметтен түскен пайда
Өткізудің өзімдік құны
Жалпы көлем пайдасы
кезең шығындары, соның ішінде
өткізу шығындары
жалпы және әкімшілік шығындары
сыйақы төлеуге кеткен шығындар
Операциялық қызметтен түскен пайда
Негізігі емес қызметтен түскен пайда
Кемімелі салыққа дейін үскен пайда
Түсім салығы
Таза пайда
Акциялар саны
1 акцияға таза пайда (EPS), теңге 232 265 461
100 743 821
131 521 640
20 287 785
8 018 464
10 772 618
1 496 703
111 233 855
6 087 670
117 321 525
34 587 654
82 733 871
20 643 659
4 007
211 786 884
79 415 149
132 371 735
13 778 065
5 708 954
7 669 847
399 264
118 593 670
-3 990 241
114 603 429
34 344 115
80 259 314
20 643 659
3 887 121 585 096
52 860 278
68 724 818
13 270 593
4 827 576
6 877 913
1 565 104
55 454 225
-3 655 990
51 798 235
15 331 229
36 467 006
20 643 659
1 766
Бухгалтерлік баланс
Кесте 8
Атауы KZT 2009 2008 2007
І Ұзақ мерзімді активтер
Негізгі қаражаттар
Материалдық емес активтер
Инвестиция
Дебиторлық берешек
Ұзақ мерзімді активтер 97 394 279
17 899 798
4 400 815
37 586 653
157 281 545 82 302 731
22 550 775
5 193 792
13 599 287
123 646 565 65 674 510
4 421 911
91 707
1 615 067
70 224 437
ІІ Ағымдағы активтер
ТМҚ
Дебиторлық берешек
Қаржылық инвестиция
Ақша
Ағымдағы активтер 42 007 076
41 589 513
-
13 637 930
97 234 219 25 873 583
14 163 040
10 062 210
9 615 551
59 714 384 13 765 576
35 688 476
-
2 530 841
51 984 893
Активтер 254 516 064 183 360 949 122
ІІІ Меншік капитал
Жарғылық капитал
Қайта бағалау сомасы
Резервтік капитал
Бөлінбеген пайда
Аздық үлесі
Меншік капитал 32 936 817
-
2 421 398
182 411 371
13 835
217 783 421 34 771 203
-
2 556 256
106 833 162
40 640
144 201 261 20 643 659
1 766 630
3 096 549
61 599 263
-
87 106 101
IV Ұзақ мерзімді міндеттеме
Займдар
банктер займы
банктік емес мекемелер займы
басқалары
мерзімі ұзартылған түсім салығы
Ұзақ мерзімді міндеттеме 13 648 396
30 797
1 080 414
12 537 185
6 244 253
19 893 049 23 570 819
36 703
1 180 465
22 353 651
-
23 570 819 11 285 242
-
1 583 637
9 701 605
12 515
11 297 757
V Ағымдағы міндеттемелер
Қысқа мерзімді займдар
Ұзақ мерзімді займдардың ағымдағы бөлігі
Қысқа мерзімді несиелік берешек
Бюджетпен есеп
Қосалқы ұйымдармен және біріккен бақылаушы заңды тұлғалармен несиелік берешек
Басқа несиелік берешек
Ағымдағы міндеттемелер 5 744
-
7 515 742
24 902
-
9 293 176
16 839 594 -
-
8 273 542
940 181
-
6 375
15 588 869 2 887 713
200 835
20 577 327
-
-
139 597
23 805 472
Меншік капитал және міндеттемелер
Акциялар саны
1 акцияға таза пайда (BV), теңге 254 516 064
20 643 659
10 549 183 360 949
20 643 659
6 915 122 209 330
20 643 659
4 219
Қаржылық коэффициенттер
Ликвидтілік коэффициенті
Кесте 9
Атауы 2009 2008 2007
Абсолютті ликвидтілік коэффициенті
Тез ликвидтілік коэффициенті
Ағымдағы ликвидтілік коэффициенті
Меншік айналым қаражаттарының маневрлілігі
Ағымдағы активтердегі меншік айналым қаражаттарының үлесі
Активтердің ортақ сомасындағы ағымдағы активтер үлесі
Ағымдағы активтердегі тауарлық-материалдық қор үлесі
Ағымдағы активтердегі қысқа мерзімді дебиторлық берешек үлесі
Ағымдағы активтердегі қысқа мерзімді қаржылық мазмұндамасының үлесі
Ағымдағы активтердегі ақша қаражаттарының үлесі 0,81
3,28
5,77
0,17
0,83
0,38
0,43
0,43
0,00
0,14 0,62
2,17
3,83
0,22
0,74
0,33
0,43
0,24
0,17
0,16 0,11
1,61
2,18
0,09
0,54
0,43
0,26
0,69
0,00
0,05
Ликвидтілік коэффициенті
Кесте 10
Атауы 2009 2008 2007
Өзімдік капиталды шоғырландыру коэффициенті
Заемдік капиталды шоғырландыру коэффициенті
Ұзақ мерзімді берешекті шоғырландыру коэффициенті
Ағымдағы берешекті шоғырландыру коэффициенті
Қаржылық леверидж коэффиценті
ұзақ мерзімді берешектен қаржыландырылады
қысқа мерзімді берешектен қаржыландырылады
Меншік қаражаттарының маневрлілігі
Ұзақ мерзімді салымдар құрылымының коэффициенті
Заемдық қаражаттарды ұзақ мерзімді қарату коэффициенті
Заемдық қаражаттардағы ұзақ мерзімді берешектің үлесі
Заемдық қаражаттардағы қысқа мерзімді берешектің үлесі
0,86
0,14
0,08
0,07
1,17
0,09
0,08
0,37
0,13
0,08
0,54
0,46 0,79
0,21
0,13
0,09
1,27
0,27
0,16
0,11
0,31
0,19
0,14
0,60
0,71
0,29
0,09
0,19
1,40
0,40
0,13
0,27
0,32
0,16
0,11
0,32
Рентабелділік коэффициенті
Кесте 11
Атауы 2009 2008 2007
Сатулардың ортақ рентабелділігі
Пайыздарды төленуін есепьегендегі сату рентабелдідігі
Таза рентабелдік сатулар
Негізгі қызмет сатуларының рентабелдлілгі
Инвестиция рентабелдділігі
Ұзақ мерзімді активтер рентабелділігі
Ағымдағы активтер рентабелділігі
Меншік капиталының рентабелділігі
Меншік капиталының өтелімділік кезеңі, жылдар
Активтер рентабелділігі
Активтер рентабелділігі (дұрысталған)
Ұзақ мерзімді инвестиция рентабелділігі
Ұзақ мерзімді инвестиция рентабелділігі (дұрысталған) 51,16%
50,51%
35,62%
47,89%
46,68%
75,54%
122,20%
37,99%
3
32,51%
32,68%
49,99%
34,99% 54,30%
54,11%
37,90%
56,00%
62,72%
93,01%
192,59%
55,66%
2
43,77%
43,90%
68,55%
47,98% 43,89%
42,60%
29,99%
45,61%
43,67%
75,99%
102,65%
41,87%
2
29,84%
30,57%
54,23%
37,96%
Кесте 1 жалғасы
ПРЦЭиЭ 89,5 13 76,5
УКТ 26 3 23
лоос 15 3 12
РСУ 36 5 31
цитс 9 9 -
тдс 6 1 5
комп.қойма 13 2 11
СКБ 4 4
Басқарма 124 107 17
УКХ 10 1 9
ППП 898,5 236 662,5
Д/с-24 58,5 28,5 30
Д/с-32 52 28 24
% 110.5 56.5 54
Барлығы 1009 292,5 716,5
Жұмысшылардың еңбек ақысы «Қазмырыш» АҚ-ы штаттық күнтізбесі бойынша бекітілген
Кесте 2 «Қазмырыш» АҚ-ы орташа айлық жалақысы
Бөлім адам саны 46 096 46 963 46 501
774
АУП 122 59 117 70 238 53 557 33
Әлеуметгік сала 111 16 940 15 730 17 550
Барлығы 1007 44 460 46 340 44 165 42
Кестеде эрбір цехтың тоқсан бойынша 2008 жылдағы жалақылары бейнеленген.
Бригаданың жалақысын есептеу талданған. Мысалы, бұрғылаушы (бурилыцик) VI разрядты,
Барлық жалақы 1 227,76 теңге х 570 сағат =
Есептегеніміз, бү-рғылаушының (VI разрядтың) жалақысы. Қалған мамандардың жалықысының есептелінуі
Орташа жалақыны есептейік: Орташа жалақы еңбек ақы қорының (ФОТ)
Орташа жалақы = (ФОТ / адамдар саны) / 12
Мысалы:
МГӨБ 1-дегі орташа жалақысы = (ФОТ МГӨБ бір жылғы
(4-қосымшаны қараңыз).
МГӨБ 2 ү-қсас есептелінеді:
Орташа жалақы МГӨБ 2 = (66 730 000 /
5 қосымшада жалақының к;оры
жылда 1005 адам жүмыс жасаған. Олар 1-ші тоқсанда шамамен
Бөлімшелер 2008 жылдың штаты
Барлығы ИТР Жұмысшылар
Ш2ЩГ-] Ш 20 98
ЦДНГ-2 118 18 100
ЦППД 119 18 101
ЦНИПР 53 8 45
ЦАГГ 73 10 63
ПРЦЭО 73 12 61
Айта кететін жәйт, кәсіпорындағы атқарылып жатқан жұмыстар қызметкерлердің еңбегі
2008 жылғы көмір өндіріс = 1889.84 /1849.5 = 102.2
Өзіндік құны бойынша:
барлығы мың теңге = 3609,39 х 3 980 000
Қолданыстағы бағамен:
барлығы мың теңге = (3 280 х 3 980
Жалпы өнім - 3 980 000 тонна, тауарлық өнім
Жетекшінің нұсқауымен өндірістік бағдарламада 1 тонна мұнай мен газдың
Кен өнімдеріне төленетін салықтың бір түрі - роялти. Оның
мұнай өндіру х бағасы х 8 %.
2008 жылғы көмір роялти = 4700000 х (13350+13500+13600+138000) /
Әрине, бұл көрсеткіштер облыстық бюджеттің көлемін ұлғайтып, облыстағы халықтың
2.2. Кәсіпорынның еңбек потенциалы: біліктілігі мен білім деңгейі
Еңбек адамзат қоғамы мен адам дамуында маңызды роль атқарады.
1. Аттестацияны жүргізу -
2. Аттестацияны жүргізу мерзімі мен комиссия құрамы. Кезекті аттестация
маманы. Сонымен қатар комиссия құрамына жоғары білікті мамандар, заң
- Жұмыс орындарына кандидаттарды таңдауда конкурстық комиссия ұйымдастыру. Ол
- бұқаралық ақпарат құралдары арқылы конкурстық негізде кадрларды
- кадрларды тесттілеу;
- персоналдарды аттестациялау және біліктілігін бақылау;
- өндірістік тапсырмаларды жауапкершілікпен орындауын алғыс жариялап, өндірістік-шаруашылық қызметінің
- инициативті кадрлардың өсуіне жағдай жасау.
Шахталарда электр энергиясымен қамтитын бөлім орналасқан. Ол бөлімді бас
Еңбек етуші қызметкерлердің біліктілігін арттыру жаңа және модернизацияланған жабдықтардың,
1. Кәсіпорында еңбекті тиімді ұйымдастыру мақсатында еңбек нормаларының қосымша
ақысының есептелуін қамтамасыз етеді. Ол өз кезегінде жұмысшы, қызметкер
2. Ал, ғылыми негізделуін
қажетті мәлімет көзі болатын нормативті жинақтар мен
3. Негізгі проблема бойынша кәсіпорында осы нормаларды қалыптастырумен, қайта
Қазіргі таңда кәсіпорын тарапынан еңбек ресурстарын ұйымдастыру, жоспарлау проблемаларының
Кәсіпорында еңбек потенциалын дамыту жолдары:
- Қызметкерлердің қабілетін пайдалануда мүмкіншіліктерді тең түрде қолдану;
- Кәсіпорынның табысын ұлғайту арқылы шаруашылық тиімділігі нәтижесіне қол
- Өркениетке жетуді қазіргі күнмен шектелмей, келешек ұрпақтың қол
- Өндірісте адамдардың өмірін
Жұмыс күшінің потенциалын дамыту жұмысшыларды жаңа мамандыққа қайта оқыту
Өнеркәсіпте, әсіресе машина жасау саласында өзінің мамандығын жаңарту үшін,
Қайта дайындау - базалық білімді игеру, мамандықты профессмоналды меңгеру,
2.3 Кәсіпорында жұмыс уақытын ұйымды пайдалану әдістері
Кәсіпорындағы уақытты пайдалану келесідей параметрлермен: жұмыстың көлемімен, жұмыстың еңбек
Жұмыстың еңбек сиымдылығы — жоғары сапалы өнімді алу үшін
Технологиялық циклдің ұзақтыгы - бір немесе бірнеше партиялы өнімді
Технологиялық цикл екі бөлімнен тұрады: жұмыстық кезең және технологиялық
рентабельділігіне ықпалы зор. Сондықтан технологиялық процесті басқару жобасын жасақтау
процесті ұйымдастыру кезінде дәлдікті, үздіксіздікті көрсетеді.
Жұмыстың таза өнімділік
қатыстылар: өндіріске тікелей қатысьы сағаттар (уақыт, құралды дайындауға
кеткен уақыт) немесе өндірістегі ақауға жоғалтқан сағаттар. Таза өнімділік
уақытының қатынасына байланысты ұлғайтулар өндірістің жағдайының
жақсартылғанын көрсетеді.
Ақпараттың қайнар көздері жұмыс кестесі, еңбек бойынша есеп, табельдік
Жұмыс уақыты балансын есептеу кезінде нормативті материалдармен, өткен кезеңдердегі
Жұмыс уақытының балансында жұмыс уақытының календарлық күнтізбелік, табельдік, максималды
Жұмыс уақытын пайдалану
себептермен салыстыру жолымен талданады.
Талдау жұмыс уақытын пайдалануды жалпы бағалаудан басталады. Салыстыру обьектісі
Жұмыс уақытының тиімділік қорының өзгерісіне (Фэ) келесі факторлар
жүргізіледі:
- Жұмысшылардың орта тізімдік санының өзгерісі (Н);43
- Жұмыс жылы ұзақтылығының өзгерісі (орташа жыл ішінде бір
жұмысшының жұмыс жасаған күндер саны) (Д);
- Жұмыс күнінің орта ұзақтығының өзгерісі (іё).
Көрсеткіштер арасындағы байланысты келесі түрде көрсетуге болады: Фэ=Ы*Д*1ё(1)
Жұмыс жылының ұзақтығының өзгерісі жұмыс уақытының толық күндік жоғалтулар
Жұмыс уақытының тиімділігі қорының өзгерісіне факторлардың сандық әсер етуді
- тізбекті подстановкалар әдісімен;
- абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштер айырмашылықтары әдісімен;
- интегралдық әдіспен.
Жүргізілген есептеулер нәтижелері бойынша алдымен тексеру жасау қажет. Одан
Толық күндік және жүйеішілік шығындар себептерін анықтау үшін жұмыс
Себептерді талдауды топтар бойынша жүргізу қажет: жұмыс ұжымына тәуелді
Еңбек ұжымындағы себептерге байланысты жұмыс уақыты шығындарының азаюы, өнім
Жұмыс уақыты шығындарының қысқарту өнім өндіруді ұлғайтатын маңызды қоры
(2) мұндағы Вч пл - жоспарлы орта сағаттық өнімділік;
± Вп — ВЧ-ПЛ Пфэ
- жұмыс уақытының шығындары.
Жұмыс уақытының шығындары өнім өндірудің азаюына әкеле бермейді, олар
45
3 ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУ ТИІМДІЛІПН ТАЛДАУДЫҢ БАСЫМДЫҚТАРЫ МЕН ЖЕТІЛДІРУ
3.1 Еңбекпен қамтудың экономикалық тиімділігін арттыру бағыттары
Нарық экономикасының қатаң заңдылығы - еңбекті пайдалану әрдайым бәсекелік
Мемлекеттік саясат - еңбек ресурстарын тиімді пайдалануда қоғамның әлеуметтік-экономикалық
дамытуға әсер ету, жұмыс барысында қиыншылықтар кездескен жағдайда әлеуметтік
Мемлекет осы нарықтық объективті қажеттілікті негізге ала отырып -еңбек
Мамандарды дайындаудың төменнен жоғары қарайғы сатылы даму жолдарын жетілдіру:
Маман дайындау арқылы еңбек ресурстарының интенсивтілігін арттыру;
1 Закон «О труде» РК от 1999 10 декабря
Еңбек ресурстарының құрылымдық процедураларын жүйелеу: жұмыс жасаушы өзінің кәсібінің
Кәсіпорындағы еңбек ресуртарының тиімді пайдаланылуы үшін мемлекет құқықтық, ұйымдық,
Еңбек ресурстарын пайдалану процесінде кэсіпорын ішілік тәртіп немесе еңбек
Мәселен, кәсіби этикет сақталынған кезде кәсіпорын ішілік бірыңғай тәртіп
Кәсіпорындағы еңбек ресурстарының қалыпты жұмыс жасауына ықпал жасайтын келесідей
- қызметкерлер қорықпай
- проблемаларды анықтап, шиеленіс туындаған жағдайда оны шешуде шараларды
- ішкі коммуникациялық қызметті жетілдіру;
- еңбек бойынша мәліметтер базасын жедел жаңарту;
- ынтымақтастықты күшейтуде атмосфераны жақсатру;
- еңбекті ұйымдастырумен басқаруды жетілдіру бағыттарын анықтау;
- кәсіпорынның жетістіктерге қол жеткізгендігін сезінуге персоналды тарту;
- кәсіпорынынң бөлімшелері мен бөлімдеріндегі инновациялық климат пен еңбек
Осы міндеттерді анықтауда кәсіпорынның ішінде зерттеу сауалнамаларын жүргізу қажет.
үлестіруді қажет етеді. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министірлігінің
Әлеуметтік экономикалық факторлардың әсері ғылыми-техникалық прогресстің даммуын, өндірістің материалдық
- еңбектің нәтижесіне материалды және моральды ынталылығы;
- қызметкерлердің біліктілік деңгейі, профессиалды дайындығының сапасы, мәдени-техникалық деңгейі;
- еңбекке деген қарым-қатынасы, еңбектің сыртқы және ішкі тәртібі,
- меншік формасының өзгерісінен еңбектің нәтижелілігі;
- еңбек коллективінің өзін-өзі басқару негізінде дамуының саяси және
Қызметкерлердің материалды және моральды ынталылығы өнімділікті жоғарылатуға әсері жоғары.
толықтырылуы қажет. Дамыған нарықтық экономикасы елдерінде еңбек өнімділігін өлшеу
- өткен (жұмсалған) еңбек шығындарымен (шикізат, материал, энергия
- негізгі және өндірістік қорларды үнемді және тиімді пайдалану
Жұмсалған еңбекті үнемдеу бірінші топтың материалды шығындары қорытындыланып еңбектің
3.2 Еңбек ресурстарын басқарудағы шетелдік тәжірибе
Еңбек ресурстарын әлеуетті толық қолдану, ғылыми-техникалық прогресс жетістігін жедел
Индустриалды дамыған елдердің фирмаларындағы персоналды басқару тәжірибесі мен теориясында
Американдық фирмаларда персоналды басқарудьщ әдістері бойынша қызметкерлер жұмыс орнының
Жапондық фирмалардагы персоналды басқару әдістері қызметкердің жеке әлеуеті мен
«Американдық» немесе «нарықтық» әдіс кезінде персоналды басқару құралдары негізінен
Бұл тәсіл жұмыс күшінің молдығы мен жұмыссыздықтың шарықтауынан сұранысқа
Тауарлардың жоғарғы сапасы арқылы жапондық фирмалар сыртқы нарықта американдық
Жапония әлемде бірінші болып барлық қызметкерлерді кәсіпорын мен фирма
Адам психологиясы мен олардың әлеуметтік мәртебесі ескеретін көптеген жапон
Осылайша, менеджменттің қазіргі «оянуы» басқару жүйесіне адам факторларын қосу
Сөйтіп, басқаруды жетілдіру үшін жүргізілген зерттеу арқылы соңғы жылдары
Мұнда үлкен мағына жатыр, себебі қызметкерлер жаңалықты табуға ұмтылады,
Басқарушының психологиясы, оның шаруашылықты жүргізу стилі, менеджерлердің өз орындарын
Жұмыскерлердің біліктілігі және олардың жақсы жүмыс істеуге тілегі негізгі
Дамыған елдердегі кадрлық менеджменттің даму салттары мен негізгі функциялары.
Герман Федеративтік Республикасының ірі фирмаларында кадрлық саясат арнайы бөлімшелермен
Еңбекақы жүйесін жетілдіруге кадрлардың біліктілігін жоғарылатуға және оларды дайындауға
Герман Федеративтік Республикасының көптеген фирмаларында кадрлардың кәсіби даярлауды дамыту
Шетел мамандарының пікірінше, жоғарғы оқу орынында алған білім алғашқы
3.3 Кәсіпорын пайдасын жоғарылату басымдылықтары мен негізгі бағыттары
Ұлттық экономикалық барлық салаларында кәсіпорын пайдасын жоғарылатудың мына төмендегі
- өндіріс шығындарын төмендету;
- жаңа өнім, жаңа процесстерді енгізу;
- өнім сапасын жоғарылату;
- баға саясатын жүргізу;
- ҒТП жетістіктерін пайдалану;
Енді осы бағыттардың әрқайсысына жеке — жеке тоқталайық: Өндіріс
Өндіріс шығындары - өндірісте қолданылатын табиғи рессурстардың, шикізаттардың, материалдардың,
Өндіріс шығындарының төмендеуінің негізгі бағыттарына: Дәстүрлі жолы - өндіріс
- шығарылатын өнімнің еңбек сыйымдылығын азайту;
- еңбек өнімділігін арттыру;
- әкімшілік және қызмет көрсетуші персонал санын
Еңбек сыйымдылығын азайту, және еңбек өнімділігін арттырудың бірнеше жолдары
Еңбек өнімділігін арттырудың тағы бір маңызды жолы -
Ол жұмыс орнын және алдыңғы қатарлы еңбек әдістер мен
қолдануды қамтиды. Материалдық рессурстар өнім өндірісі шығындарының құ-рылымында 5/3
Жалпы кәсіпорынның шыгындарын орнықты жұмсаса оның қызметін жүзеге асыруға
Жаңа өнімдерді енгізу, яғни жаңа тауарлар мен қызметтер жетістікке
Кәсіпорын тұрғысынан жаңа өнімді енгізу оның жиынтық кірісін арттыруды
Жаңа процестерді енгізу өндіріс әдістерін жақсартып кәсіпорынның өндіріс шығындарын
Бұл жалпы шығындарды арттыруға мүмкіндік береді. Бір уақытта орташа
Өнім сапасының жоғарылауы өндіруші кәсіпорын тұлынушы және жалпы ұлттық
экспорттың потенциалы мен елдің төлем балансының кіріс бөлігінің жоғарылауы,
Өнім сапасының төмендеуі кері тенденсиялардың пайда болуына әкеледі: сату
Өнім сапасының жоғарылауы төмендегідей сипатталады:
- сапаның жоғарылауы шығындарының төмендеуіне әкеледі;
- еңбек өнімділігінің неғұрлым жоғарылауы жоғары сапа береді;
- ұсақ бұйымдарды өндіру шығындары төмендейді;
- жоғары сапа тұтынушының ұзақ уақыттық сеніміне кепілдік беру;
мен құрлымын, материалдық ағымның қозғалысын, тауарлық массаның бөлінуін анықтайды.
Кәсіпорынның баға саясаты - белгілеуде, нарықтық жағдайдағы кәсіпорынның өміршеңцігін
Баға саясатының 3 негізгі мақсаты бар:
1) Өміршеңдігін қамтамасыз ету;
2) Пайданы барынша жоғарылату;
3) Нарықты ұстап тұру.
Өміршеңдігін қамтамасыз ету - нарықта ұқсас тауарлар өндіретін көп
Нарықта тұрақты орны бар компаниялар ғана емес, сонымен қатар
жағдайда ол потенциалды жоғары пайда табады. Сатылатын тауарлар мен
ҒТП жетістіктерін іске асыру - бұл бір жағына өндіріс
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық экономикада еңбек ресурстарын тиімді пайдаланудың өзекті мәселесі олардың
- Еңбек ресурстарын пайдалану тиімділігін талдау мәселесінің қазіргі
- Талдау объектісі «Қазмырыш»
Себебі, «Қазмырыш» АҚ-ы іскерлік қызмет жүргізе отырып өз міндеттерін
- өзге елдің салт-дәстүр,
- Адалдық: «Қазмырыш» АҚ-ы
- Сенімділік: «Қазмырыш» АҚ-ы кәсіпорын ішіндегі жене одан тыс
- Жариялылық: Мүмкіндігінше «Қазмырыш» АҚ-ы
- Әріптестік: «Қазмырыш» АҚ-ы ішінде жене одан тыс
Ұжымдық жұмыс: «Қазмырыш» АҚ-ы жұмысы компанияның кәсіпорындары құрайтын ұжымының
«Қазмырыш» АҚ-ы өзінің іскерлік қызметін әлемдік масштабта әлемдік рынокқа
Сондықтан кәсіпорын әруақытта жауапкершілік ролін атқаруға тырысады, өздерінің іскерлік
«Қазмырыш» АҚ-ы қолданылатын құқық нормаларының тәртібін өздері жұмыс істейтін
әлеуметтік атмосферада ғана тұрақты болатынын мойындайды. Сонымен қатар «Қазмырыш»
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. «Қазмырыш» АҚ Жарғысы, Қазақстан Республикасы, Өскемен қаласы, 2008
2. Әбдікерімова Г.И Кәсіпорын экономикасы [Мәтін] : оқу құралы
3. Бейсенова М. Садықбекова А. Кәсіпорын экономикасы : есептер
4. Друкер П.Ф. Нарық: топ жарып, алға шығу: Практика
5. Дағдарыстан жаңару мен
6. Дүйсенбаев К.Ш. Кәсіпорынның
7. Есполов Т.И. Менеджмент / Т.И.Есполов, Ж.Ж Сулейменов. —
8. Күржебаев К.К Мотивация құбылысының теориялық мәселелері туралы /
9. Қазақ Ұлттық энциклопедиясы, 4 том.- Алматы.- 2003 жыл.
изд. -Питер, 2007. -352 с. И.Мескон М.Х и др.
Ф.М.Хедоури., пер. с англ. - М.: Дело, 1999 -
А.Б.Молдахметова, М.Ө.Өтебаев.- Астана : Фолиант, 2007.- 248 бет. ІЗ.Муканов
персонала / А.К.Муканов, М.А.Мустафин //Банки Казахстана.-2008.-№
9.- С.34-36
Н.Назарбаев Н. Қазақстан-2030 : Ел Президентінің Қазақстан халқына
Жолдауы.- Алматы, 1998.- 32 бет. ІЗ.Рахметов Б.А. Персоналды басқару
- Алматы : Экономика, 2005.- 288 бет . Іб.Рахымбаев
Сабатаева Б.О., Белгібаев А.Қ. - Алматы : Заң әдебиеті,
О.В.Василевская, В.П.Невежин, Н.В. Смоляков.- М.: Кнорус, 2005.- 496
с. 18.Умбиталиев А. Теоретика-методологические аспекты мотивации труда в
управлении/ А.Умбиталиев// Аль-Пари.-2006.-№ І.-С.75-79 19.Хачатурян А.А.
организации [Текст] : стратегические основы / А.А. Хачатурян
Международный научно-исследовательский
управления.- М.: изд-во ЛКИ, 2008.-272 с. 20.Цыпкин Ю.А. Управление
Ю.А. Цыпкин.- М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2001.- 445 с. 21.АО «Қазмырыш».
II УУЛУЛУ. ісао.іпі/іхі , свободный.- Загл. с экрана.- Яз.
ҚОСЫМША А
Маркетинг
Өндірістік
кунды жоспарлау
Жыл басына қалған қордағыдайын өнім қалдықтарын талдау
Тікелей ~| материалдық шығындар
Тікелей еңбектік шығындар
Өндірістік _ жүк құжаттар шығындары
Кэсіпорын
мүмкіндіктерін тарау
Өндірістік өзіндік қүл
Жыл аяғына
қалған қордағы
дайын әнім
қалдықтарын
жоспарлау
Пайданы жоспарлау
Өткізуден түскен түсім
Аяқталмаған
— өндіріс шығындары
Алдағы
шығындармен
төлемдер
резерві
— Алдағы кезеңдер шығыны
Келесі
кезеңге
көшу
Өндірістік өзіндік құн
Әкімшілік
шығындар
сметасы
Коммерциялық
шығындар
сметасы
Өткізуден
түскен түсім
Баланстық пайданы жобалау
Өткізуден түскен түсім
Операциялық кірістер
Операциялық —шығыстар
Өткізуден тыс кірістер
Өткізуден
тыс шығыстар—і
Баланстық пайда
Сурет А1 Кэсіпорын пайдасын жоспарлаудың жалпы сызбасы
ҚОСЫМША Б
Кесте Б1 Еңбек факторларын тиімді пайдаланудың көрсеткіштеріне санды. әсер
N СЬкыл
вч Үвп
3200 230 7,9 34,305
г 105964714
3088 230 7,9 34,305 105590721
3088 229
г 7,9 34,305
і; 105131631
3088 229 7,7 34,305 90521950
3088 229 7,7 37,3 111416219
66
Сурет В1 «Қазмырыш»
ҚОСЫМША Ә
64
Авансталған
капиталдың
мөлшері мен
құрлымын талдау
Өндірістік
құралдардың
айналымдылығын
_____талдау_____
Ортақ көрсеткіштерді алдын-ала шолу
Өндірістің ұйымдастыру-
техникалық деңгейін,
әлеуметтік, табиғи жэне
сыртқы экономикалық
жағдайларын талдау
Негізгі өндірістік
құралдарды пайдалануды
талдау
Материалдық ресурстарды пайдалануды талдау
Жалақыны жэне еңбекті пайдалануды талдау
Өнімнің сапасын,
құрлымын жэне көлемін
талдау
Шаруашылық қызметтің рентабельділігін талдау
қаржылық жағдаиы мен төлеу қабілеттілігін талдау
Жұмыс тиімділігін жалпы
бағалауды жэне
экономикалық
ынталандыру қорларын
_________талдау_________
Өнімнің өзіндік құнын талдау
Өнімнің
рентабельділігі мен пайдасын талдау
Сурет Ә1 Шаруашылық қызметтің негізгі көрсеткіштерінің қалыптасуы мен талдануының
3
Еңбек ресурстары
Экономикалық белсенді халық
Экономикалық белсенді емес
Жұмыс жасамайтын зейнеткер мен мүгедектер
Жұмыссыздар
Жұмыс істейтіндер
Дін
Білім
Жас
Мекен жайы
Қоғамдық топтар
Мамандығы
Ұлты және тілі
Сфера бойынша жұмыс жасайтындар
Жыныс
Еңбек ресурстары